Έκθεση Γ΄ Λυκείου: Εξετάσεις Ομογενών 2005

Roeselien Raimond

Έκθεση Γ΄ Λυκείου: Εξετάσεις Ομογενών 2005

ΚΕΙΜΕΝΟ

Πολιτισμός υπό αμφισβήτηση

Γιατί έπαψε ο σημερινός άνθρωπος (ο στοχαστικός, φυσικά, και ευαίσθητος) να πιστεύει στον πολιτισμό του;

Η απάντηση στο ερώτημα είναι, νομίζω, η εξής: Γιατί μέσα στα αγαθά και παρ’ όλα τα αγαθά –τα υλικά εννοώ– που έχει αποκτήσει, δεν είναι ευτυχής. Με την εφεύρεση νέων μηχανών και την αδιάκοπη τελειοποίησή τους, προπάντων όμως με τη συγκέντρωση αυτής της φοβερής δύναμης που δίνει στον άνθρωπο η μηχανή, έχει μπει σ’ ένα αδυσώπητο κύκλωμα από το οποίο μάταια αγωνίζεται να βγει. Η φορά του συστήματος τον σπρώχνει όχι να κάνει σε όλους προσιτότερα τα μέσα που μπορούν να ικανοποιήσουν τις βασικές ανάγκες τους, αλλά να πολλαπλασιάζει τις ανάγκες του μεγάλου αριθμού διαδίνοντας την πολυτέλεια της ματαιοδοξίας, για να αυξάνει διαρκώς η κατανάλωση αγαθών. Εφόσον, όμως, δεν ανασυντάσσεται απάνω σε νέα βάση η κλίμακα των αξιών μας, αδύνατο να ανακοπεί ο ρυθμός της καλπάζουσας παραγωγής και ζήτησης αγαθών.

Αναγκάζεται λοιπόν ο άνθρωπος, για να ικανοποιήσει τις διαρκώς πολλαπλασιαζόμενες ανάγκες του, να καταναλίσκει ολοένα περισσότερα και ποικιλότερα αγαθά. Επειδή όμως αυτά δεν προσφέρονται βέβαια δωρεάν, αλλά αγοράζονται, και μάλιστα ακριβά, ο συνεχώς ερεθιζόμενος με το δόλωμα των ανέσεων καταναλωτής υποχρεώνεται να διαλέξει έναν από δύο δρόμους, ολέθριους και τους δύο. Ή τον «έντιμο», δηλαδή την καλύτερα αμειβόμενη εργασία, την εντατική και καταπονητική, που του καταβροχθίζει τα καλύτερα χρόνια της ζωής και τον φθείρει γρήγορα. ΄Η τον «ανέντιμο», του δόλου και της αρπαγής, που ζημιώνει το ληστή περισσότερο από τα θύματά του. Παραλείπω μιαν άλλη συνέπεια της ανωμαλίας, για να μη γίνει ανυπόφορα μαύρη η εικόνα μου: τον κίνδυνο των πολεμικών ρήξεων που προκαλεί ο σκληρός ανταγωνισμός των ισχυρών, ρήξεων που με τα σύγχρονα μέσα της καταστροφής μπορούν να διαλύσουν τον πλανήτη μας ως πυροτέχνημα.

Ιδού λοιπόν γιατί αμφισβητείται ο «πολιτισμός» μας. Με το κυνηγητό των ανέσεων, τη δίψα της πολυτέλειας, την επιδειξιομανία υποδούλωσε τον δημιουργό στα δημιουργήματά του, το πνεύμα στις επινοήσεις και στις κατασκευές του. Έκανε τον άνθρωπο δυστυχή (σωματικά και ψυχικά τσακισμένο, νευρικά εξαντλημένο, πρόωρα γερασμένο – ή ηθικά ανάπηρο, κοινωνικά απόβλητο, αποθηριωμένο) μ’ εκείνα ακριβώς τα μέσα που περίμενε να του αλαφρώσουν το βάρος της ζωής.

Οι λύσεις που προτείνονται, ακόμα και από σοβαρούς ανθρώπους, για να βγούμε από το αδιέξοδο, είναι συνήθως διαμετρικά αντίθετες. Η μία: να αφορίσουμε το δαίμονα του σκανδάλου, την τεχνολογική πρόοδο, και συνειδητά να επιστρέψουμε στους «αρχαϊκούς» τρόπους παραγωγής και κατανάλωσης των αγαθών, για να ξαναβρούμε τη χαμένη μας ελευθερία, τον «απολεσθέντα παράδεισον». Η άλλη: να σταυρώσουμε τα χέρια και να παραδεχτούμε με εγκαρτέρηση το μοιραίο, γιατί σωτηρία δεν υπάρχει αφού παραδοθήκαμε στο αμάρτημα και πήραμε το δρόμο της απωλείας... Και οι δύο προτάσεις οδηγούν, νομίζω, στο άτοπο, γιατί ούτε η μία είναι δυνατή, ούτε η άλλη. Η «μηχανή» μπήκε πια στη ζωή μας⋅ να τη βγάλουμε, είναι αδύνατο.

αδυσώπητο: αυτό που είναι ιδιαίτερα σκληρό, που δεν κάμπτεται.

άτοπο: αυτό που είναι αντίθετο προς τη λογική.

(Διασκευή από το δοκίμιο «Πολιτισμός υπό αμφισβήτηση» του Ε.Π. Παπανούτσου, Η κρίση του πολιτισμού μας, Αθήνα 19803: εκδ. Φιλιππότη, σελ. 43-45).

Α. Να γράψετε στο τετράδιό σας την περίληψη του κειμένου που σας δόθηκε (100-120 λέξεις).

Η έλλειψη πίστης του σύγχρονου ανθρώπου στον πολιτισμό του προκύπτει απ’ τη διαπίστωση πως παρά την αύξηση των υλικών αγαθών του δεν έχει ευτυχήσει. Ενώ, η τελειοποίηση των μηχανών τον έχει εγκλωβίσει σε μια διαρκή διεύρυνση των αναγκών του που τον εξωθεί σε περαιτέρω αύξηση της κατανάλωσης. Αύξηση που με τη σειρά της απαιτεί περισσότερα έσοδα για τα οποία είτε θα πρέπει να καταβληθεί εργαζόμενος πιο εντατικά είτε θα καταφύγει σε άνομες πράξεις. Η αμφισβήτηση του πολιτισμού οφείλεται, λοιπόν, στη δυστυχία που έχει επιφέρει το συνεχές κυνήγι των ανέσεων κι η υποδούλωση του ατόμου σε όσα έφτιαξε για να βελτιώσουν τη ζωή του. Ως λύση άλλοι προτείνουν την πλήρη απόρριψη της τεχνολογικής προόδου κι άλλοι τη μοιρολατρική αποδοχή της κατάστασης∙ προτάσεις, εντούτοις, εξίσου άτοπες.  

Β1. «Εφόσον, όμως, δεν ανασυντάσσεται απάνω σε νέα βάση η κλίμακα των αξιών μας, αδύνατο να ανακοπεί ο ρυθμός της καλπάζουσας παραγωγής και ζήτησης αγαθών». Να αναπτύξετε την παραπάνω θέση του συγγραφέα σε μια παράγραφο (60-80 λέξεις).

Η τάση του σύγχρονου ανθρώπου να εξαρτά το κοινωνικό του κύρος και την προσωπική του ευδαιμονία από το πλήθος των υλικών αγαθών που έχει στην κατοχή του, δημιουργεί τις προϋποθέσεις για έναν αδιάκοπο κύκλο διαρκώς αυξανόμενης ζήτησης και παραγωγής αγαθών. Μόνη δυνατότητα διαφυγής απ’ την κατάσταση αυτή θα ήταν να βασιστεί η κλίμακα αξιών των ανθρώπων σε μια διαφορετική θεώρηση της ζωής, στο πλαίσιο της οποίας η φιλία, ο ανθρωπισμός, η επαφή με τη φύση, η οικογένεια, όπως κι η τέχνη θα αποτελούσαν τις ουσιαστικές προτεραιότητες και συνάμα πηγές ευτυχίας για τους ανθρώπους.

Β2. «Γιατί έπαψε ο σημερινός άνθρωπος (ο στοχαστικός, φυσικά, και ευαίσθητος) να πιστεύει στον πολιτισμό του;» Τι πετυχαίνει ο συγγραφέας με τη χρήση της ερώτησης και της παρένθεσης στην παραπάνω παράγραφο;

Η ερώτηση ενισχύει τον προβληματισμό του αναγνώστη, εφόσον τον ωθεί να αναλογιστεί το υπό εξέταση ζήτημα. Συνάμα, το κείμενο κερδίζει σε ζωντάνια, καθώς δημιουργεί την αίσθηση ενός διαλόγου, και κεντρίζει, έτσι, το ενδιαφέρον του αναγνώστη.

Η παρένθεση λειτουργεί διευκρινιστικά, υπό την έννοια πως ο συγγραφέας γνωρίζει ότι δεν έχουν όλοι οι σημερινοί άνθρωποι τους ίδιους προβληματισμούς ή παρόμοιες ευαισθησίες απέναντι στην κατάσταση του σύγχρονου πολιτισμού. Επιχειρεί, έτσι, να διευκρινίσει πως όσα γράφει αφορούν τον στοχαστικό και ευαίσθητο άνθρωπο της εποχής του.

Β3. αδιάκοπη, φοβερής, ολέθριους, ζημιώνει, επινοήσεις: Να γράψετε από ένα συνώνυμο για κάθε μια από τις παραπάνω λέξεις.

αδιάκοπη: συνεχή

φοβερής: εκπληκτικής, τρομερής

ολέθριους: καταστρεπτικούς, εξοντωτικούς

ζημιώνει: βλάπτει

επινοήσεις: εφευρέσεις, συλλήψεις, ιδέες   

Β4. «Ιδού λοιπόν. . . να του αλαφρώσουν το βάρος της ζωής».

Με τι είδους συλλογιστική πορεία (παραγωγική ή επαγωγική) οργανώνεται η παραπάνω παράγραφος του κειμένου; Να δικαιολογήσετε την απάντησή σας.

Η συλλογιστική πορεία της παραγράφου είναι επαγωγική, καθώς το συμπέρασμα -το οποίο προτάσσεται- (Ιδού λοιπόν γιατί αμφισβητείται ο «πολιτισμός» μας.) προκύπτει ως αποτέλεσμα ειδικότερων αιτιών που παρουσιάζονται αναλυτικά στα σχόλια της παραγράφου (Με το κυνηγητό των ανέσεων, τη δίψα της πολυτέλειας, την επιδειξιομανία υποδούλωσε τον δημιουργό στα δημιουργήματά του...).

Γ. Διαπιστώνεται ότι ο σύγχρονος άνθρωπος, παρά την ικανοποίηση των βασικών αναγκών του, δεν νιώθει πάντοτε ευτυχισμένος. Να αναλύσετε τις αιτίες αυτού του φαινομένου και να προτείνετε τρόπους αντιμετώπισής του σ’ ένα κείμενο που θα δημοσιευθεί στο περιοδικό του σχολείου σας (400 – 500 λέξεις).

Το τίμημα του ακόρεστου καταναλωτισμού!

Η εξέλιξη της τεχνολογίας με τις ολοένα και περισσότερες ευκολίες που προσφέρει στη ζωή των ανθρώπων δημιούργησε συνάμα και την προσδοκία πως θα καταστήσει τη ζωή τους κατά πολύ ευτυχέστερη. Ωστόσο, η πραγματικότητα φαίνεται να διαψεύδει αυτή τη σκέψη, καθώς οι άνθρωποι αντί να απολαμβάνουν τη λιγότερο κοπιώδη σε σχέση με το παρελθόν ζωή τους, έχουν παραδοθεί σε πλήθος αρνητικών συναισθημάτων που προκύπτουν απ’ την αδυναμία τους να ικανοποιήσουν τόσο τις διαρκώς αυξανόμενες ανάγκες τους για υλικά αγαθά, όσο και την επιθυμία τους για έναν πιο πολυτελή βίο.

Σε αντίθεση με την ολιγάρκεια του παρελθόντος, οι σύγχρονοι άνθρωποι παρασυρμένοι από τον καταιγισμό διαφημίσεων κι από το συστηματικά προβαλλόμενο καταναλωτικό πρότυπο, αδυνατούν να θέσουν όρια στις επιθυμίες τους. Έτσι, όσα αγαθά κι αν έχουν, θλίβονται διότι θεωρούν πως δεν έχουν αρκετά ή κατατρύχονται από συναισθήματα φθόνου για εκείνους που έχουν περισσότερα. Πρόκειται για έναν ιδιότυπο εγκλωβισμό σε μια συναισθηματική κατάσταση συνεχούς έλλειψης, έστω κι αν στην πραγματικότητα έχουν πλέον καλύψει όλες τις πραγματικές τους ανάγκες και βρίσκονται σε πολύ καλύτερη θέση από τις προηγούμενες γενιές.     

Πέρα, μάλιστα, από το αίσθημα του ανικανοποίητου που υπονομεύει τη διάθεσή τους, οι άνθρωποι της εποχής μας έχουν θυσιάσει ακόμη και την ηθική τους αρτιότητα. Με το να θέτουν ως κύριο στόχο τους τον υλικό πλουτισμό έρχονται από νωρίς αντιμέτωποι με την ανάγκη να περιορίσουν τις ηθικές αντιστάσεις τους, προκειμένου να γίνουν πιο «αποτελεσματικοί» στον ιδιαίτερα ανταγωνιστικό χώρο της ελεύθερης αγοράς. Παρατηρείται, έτσι, ενίσχυση αρνητικών πτυχών της ανθρώπινης προσωπικότητας, όπως είναι ο εγωκεντρισμός και ο τυχοδιωκτισμός, αφού πολλοί είναι πρόθυμοι να κάνουν ό,τι χρειαστεί για να πετύχουν τους στόχους τους. Η αλληλεγγύη και η συμπόνια για τους άλλους ανθρώπους καταπιέζονται ή και εξαλείφονται, υπό την πίεση της αξίωσης για μια πιο ανταγωνιστική και πιο σκληρή στάση.

Η τάση, ωστόσο, των ανθρώπων να θεωρούν τα υλικά αγαθά και τα χρήματα κατά πολύ σημαντικότερα από τους συνανθρώπους τους, μα και από τη δική τους ηθική υπόσταση, έχει οδυνηρό αντίκτυπο στις διαπροσωπικές τους σχέσεις. Η άδολη φιλία που άλλοτε αποτελούσε πολύτιμη πηγή συναισθηματικής στήριξης και ευτυχίας, έχει υποκατασταθεί από εφήμερες σχέσεις συμφέροντος, οι οποίες διαρκούν τόσο όσο το κάθε άτομο θεωρεί ότι κερδίζει κάτι από αυτές. Οι άνθρωποι χωρίς να αντιλαμβάνονται το υψηλό κόστος που έχει για την ψυχική τους υγεία αυτή η χρησιμοθηρική αντιμετώπιση των άλλων, τείνουν να επιλέγουν τις ανειλικρινείς αυτές σχέσεις έναντι της αληθινής και ειλικρινούς φιλίας, μιας και ό,τι τους απασχολεί περισσότερο είναι το οικονομικό και επαγγελματικό τους συμφέρον.

Με όχημα την ανθρωπιστική παιδεία, επομένως, η πολιτεία και οι φορείς αγωγής θα πρέπει να αποζητήσουν μια ουσιαστική αλλαγή στις βασικές προτεραιότητες των πολιτών. Τα υλικά αγαθά δεν μπορούν -και δεν πρέπει- να θεωρούνται σημαντικότερα από τους ίδιους τους ανθρώπους∙ η επιδίωξη του υλικού πλουτισμού δεν μπορεί να ωθεί στην απάνθρωπη εκμετάλλευση των άλλων ή ακόμη και στο άσκοπο ξόδεμα της ίδιας της ζωής του ατόμου μέσα στο άγχος και την ένταση. Οι άνθρωποι καλούνται να κατανοήσουν πως η ευδαιμονία που προκύπτει μέσα από τη δημιουργικότητα, τον αθλητισμό, την τέχνη, καθώς και από τη συμπαράσταση στους άλλους μέσα από την κοινωνική δράση και τον εθελοντισμό, είναι σαφώς πιο ουσιαστική και διαρκής, απ’ ό,τι η υποτιθέμενη ευδαιμονία που αντλείται από την κατοχή υλικών αγαθών.

Με προφανές ζητούμενο, λοιπόν, να μην παρασύρονται οι πολίτες, και ιδίως οι νέοι, σε μια δίχως μέτρο καταναλωτική μανία, κρίνεται εξαιρετικά σημαντική η έγκαιρη διαμόρφωση των αναγκαίων αντιστάσεων απέναντι στα κελεύσματα του καταναλωτισμού. Οι νέοι οφείλουν να κατανοούν τη διαφορά ανάμεσα στα προϊόντα που τους είναι αναγκαία και σ’ εκείνα που δεν έχουν να τους προσφέρουν τίποτε το σημαντικό ή το ωφέλιμο. Οφείλουν, επίσης, να αντιλαμβάνονται τα τεχνάσματα των διαφημιστών και τις προσπάθειες έμμεσου επηρεασμού τους με την επίκληση στο συναίσθημα και τη δημιουργία ανέφικτων προσδοκιών. Ζητούμενα που μπορούν να επιτευχθούν μόνο μέσα από την ενίσχυση της κριτικής τους ικανότητας.

Τα υλικά αγαθά είναι, βέβαια, σημαντικά, αλλά μόνο μέχρι του σημείου που καλύπτουν βασικές καθημερινές ανάγκες. Τα υλικά αγαθά δεν είναι ικανά να προσφέρουν στους ανθρώπους την ευτυχία, ούτε να υποκαταστήσουν τη βαθιά εκείνη ευδαιμονία που προσφέρουν η φιλία και οι ειλικρινείς διαπροσωπικές σχέσεις. Κρίνεται, άρα, απολύτως σημαντικό  το αίτημα για μια διαφορετική ιεράρχηση των επιδιώξεων του κάθε πολίτη, ώστε η έμφαση να δίνεται στην προσπάθεια συγκρότησης μιας ολοκληρωμένης και άρτιας προσωπικότητας, με ηθικές αρχές και πνευματική καλλιέργεια, κι όχι στην αλόγιστη επιθυμία για την πρόσκτηση όλο και περισσότερων υλικών αγαθών.   

Έκθεση Γ΄ Λυκείου: Επαναληπτικές Πανελλήνιες 2012 [Συναίσθημα τιμής]

Rob Woodcox

Έκθεση Γ΄ Λυκείου: Επαναληπτικές Πανελλήνιες 2012 [Συναίσθημα τιμής]

ΚΕΙΜΕΝΟ

Το συναίσθημα της τιμής αποτελεί ένα από τα κίνητρα των ανθρωπίνων πράξεων και της ανθρώπινης συμπεριφοράς γενικότερα, και ίσως το σπουδαιότερο, αφού η τιμή, η υπόληψη, το φιλότιμο, η αξιοπρέπεια γίνονται η αιτία και το κίνητρο που υπαγορεύει στον άνθρωπο το πρακτέον. Το συναίσθημα αυτό της τιμής, είτε αφορά στο άτομο είτε στο λαό, αποβαίνει ο ρυθμιστής της συμπεριφοράς του και το βασικό αίτιο της τύχης του. Μάλιστα η υστεροφημία, σε ό,τι αφορά στα ιδεώδη και στα ιδανικά, εξαρτάται από το βαθμό λειτουργίας της υπόληψης και του φιλότιμου. Αυτήν την αξιοπρέπεια πρόβαλαν ιδιαίτερα οι τραγικοί ποιητές, και μάλιστα σε όλες τις εκφράσεις της, γιατί είχαν συλλάβει ότι το συναίσθημα της τιμής, μόνο όταν κινείται στο μέτρο, αποφέρει θετικά αποτελέσματα· αντίθετα, όταν παρουσιάζεται ως παρέκκλιση ―και παρέκκλιση είναι ο εγωισμός, η έπαρση, η οίηση― οδηγεί κατευθείαν τον φορέα του στην ύβρη, με όλες τις αναπόφευκτες συνέπειες.

Η τραγική ποίηση εστιάζει τη δράση των προσώπων της στο συναίσθημα της τιμής, στο οποίο και αποδίδει ανεξέλεγκτη δύναμη, δεδομένου ότι αυτό, ανάλογα προς τη φύση του πρωταγωνιστή, μετεξελίσσεται και παρουσιάζεται με διάφορες μορφές, αλλά πάντα ως επιταγή εκπλήρωσης υψηλού χρέους· έτσι και οι τρεις τραγικοί ποιητές στάθηκαν στη θέση ότι η μεγαλοσύνη του ανθρώπου είναι συνυφασμένη με την υπέρβαση της μοίρας του και ότι στο δρόμο της σύγκρουσής του με το αδυσώπητο πεπρωμένο ο άνθρωπος, έστω και αν απολέσει τα πάντα, εκτός από ένα, την ανθρώπινη αξιοπρέπειά του, μπορεί να καταξιωθεί στη συνείδησή του και στην κοινωνία.

Ο πρωταγωνιστής στην τραγωδία, με τον αγώνα, που του υποβάλλει η αξιοπρέπεια, δείχνει το βαθμό της ελευθερίας του και ταυτόχρονα στέλνει το μήνυμα στον άνθρωπο, έξω από χρόνο και τόπο, ότι στον τραγικό κόσμο μια μόνο δυνατότητα έχει ο ήρωας... Να γίνει παρανάλωμα της φλόγας του. Τι δικαίωση μπορεί να υπάρχει σε αυτό; H αξιοπρέπεια. Αν από τη ζωή των προσώπων της δραματικής ποίησης απουσίαζε το συναίσθημα της τιμής, είναι βέβαιο ότι θα έλειπε από αυτά η μεγαλοπρέπεια, που τα διακρίνει και τα χαρακτηρίζει.

Το συναίσθημα της τιμής, όπως παρουσιάζεται στην τραγική ποίηση, στη σύγχρονη εποχή εξετάζεται ως αυτοσυναίσθημα και από τους ειδικούς προσμετράται η παιδευτική του διάσταση. Οι αναφορές και οι εργασίες, που έχουν γίνει σχετικά με την αξία του αυτοσυναισθήματος, συγκλίνουν στη θέση ότι αυτό αποτελεί μέτρο κρίσης της προόδου και της επίδοσης του μαθητή. Πολλοί ψυχολόγοι, παιδαγωγοί, κοινωνιολόγοι και άλλοι ειδικοί τονίζουν τη σπουδαιότητά του και επισημαίνουν ότι αποτελεί μια σημαντική προϋπόθεση για τη διαμόρφωση της προσωπικότητας και της συμπεριφοράς του ατόμου.

Το ενδιαφέρον για το συναίσθημα της τιμής δε δημιουργήθηκε τις τελευταίες δεκαετίες. Ο άνθρωπος, από τότε που άρχισε η ιστορία, αναγνώρισε τη μη σωματική διάσταση της ύπαρξής του και επεδίωξε να κατανοήσει τις αιτίες της συμπεριφοράς του. Οι θέσεις των σύγχρονων επιστημόνων δικαιώνουν τους τραγικούς που κατέστησαν την τιμή μοχλό κύριο που ρυθμίζει τη συμπεριφορά του ανθρώπου και σηματοδοτεί την απόφαση για τις μεγάλες πράξεις. Ιδιαίτερα στη σχολική επίδοση η αυτοαντίληψη παίζει καθοριστικό ρόλο, δεδομένου ότι, όταν ο νέος διατίθεται θετικά απέναντι στον εαυτό του, είναι φυσικό να έχει καλή διάθεση για έπαινο και αναγνώριση μέσω της επιτυχίας και της επίδοσης γενικότερα.

Δημ. Ιω. Κουκουλομμάτης, Το συναίσθημα της τιμής στην τραγική ποίηση και η παιδευτική του διάσταση, Αθήνα 1993- (Διασκευή).

Α1. Να γράψετε στο τετράδιό σας την περίληψη του κειμένου που σας δόθηκε (100-120 λέξεις).

Το αίσθημα της τιμής συνιστά καίριο κίνητρο της ανθρώπινης συμπεριφοράς και υποδεικνύει στο άτομο τις πλέον αξιόλογες πράξεις. Πρόκειται για ένα αίσθημα που οδηγεί στην αξιοπρέπεια, όπως το προέβαλαν και το τόνισαν οι τραγικοί ποιητές, αρκεί να τηρείται το μέτρο, διαφορετικά το άτομο οδηγείται στην αλαζονεία. Στην τραγική ποίηση, μάλιστα, το συναίσθημα της τιμής γίνεται αντιληπτό ως πηγή δύναμης κι ως εσωτερική ώθηση του ατόμου στην εκπλήρωση του υψηλού του χρέους. Οι πρωταγωνιστές των τραγωδιών δίνουν αγώνες για το ηθικό τους χρέος, φανερώνοντας την εσωτερική τους ελευθερία και κερδίζοντας την αξιοπρέπειά τους. Ακόμη και σήμερα επισημαίνεται από τους ειδικούς η παιδευτική αξία του συναισθήματος αυτού, που έχει καταλυτικό ρόλο στη διαμόρφωση της προσωπικότητας του ατόμου. Ιδίως στις σχολικές επιδόσεις λειτουργεί παρωθητικά, καθώς ο νέος επιδιώκει τον έπαινο και την αναγνώριση.       

Β1. Να αναπτύξετε σε μία παράγραφο 100 − 120 λέξεων την πρόταση:

«... το συναίσθημα της τιμής, μόνο όταν κινείται στο μέτρο, αποφέρει θετικά αποτελέσματα» (1^η παράγραφος).

Το συναίσθημα της τιμής, η βαθιά εκείνη αίσθηση αυτοσεβασμού που ωθεί το άτομο να περιφρουρεί την υπόληψή του, έχει θετική επίδραση στην προσωπικότητά του μόνο όταν κινείται στο μέτρο. Αν το άτομο παρασυρθεί και αναγνωρίσει υπέρμετρη αξία στον εαυτό του, τότε οδηγείται στην αλαζονεία, με αποτέλεσμα να χάσει την εκτίμηση και το σεβασμό των συνανθρώπων του. Το συναίσθημα της τιμής οφείλει, άρα, να διατηρεί τη μεσότητα, καθώς μόνο τότε διασφαλίζει στο άτομο τόσο την αναγκαία αυτοεκτίμηση, όσο και την επιθυμητή κοινωνική αποδοχή. Οι σκέψεις και οι πράξεις του ατόμου αποκτούν μέσω αυτού μια αρτιότερη ηθική διάσταση, μιας και το άτομο αποφεύγει όσα υπονομεύουν την προσωπικότητά του σε πνευματικό και ηθικό επίπεδο, και επιδίδεται σ’ εκείνες τις ασχολίες που έχουν κοινωνικά επωφελή χαρακτήρα.    

Β2. α) Να εντοπίσετε τα δομικά στοιχεία της πρώτης παραγράφου: Το συναίσθημα της τιμής... αναπόφευκτες συνέπειες.

Θεματική περίοδος: Το συναίσθημα της τιμής αποτελεί ένα από τα κίνητρα των ανθρωπίνων πράξεων και της ανθρώπινης συμπεριφοράς γενικότερα, και ίσως το σπουδαιότερο, αφού η τιμή, η υπόληψη, το φιλότιμο, η αξιοπρέπεια γίνονται η αιτία και το κίνητρο που υπαγορεύει στον άνθρωπο το πρακτέον.

Σχόλια – Λεπτομέρειες: Το συναίσθημα αυτό της τιμής, είτε αφορά στο άτομο είτε στο λαό, αποβαίνει ο ρυθμιστής της συμπεριφοράς του και το βασικό αίτιο της τύχης του. Μάλιστα η υστεροφημία, σε ό,τι αφορά στα ιδεώδη και στα ιδανικά, εξαρτάται από το βαθμό λειτουργίας της υπόληψης και του φιλότιμου. Αυτήν την αξιοπρέπεια πρόβαλαν ιδιαίτερα οι τραγικοί ποιητές, και μάλιστα σε όλες τις εκφράσεις της, γιατί είχαν συλλάβει ότι το συναίσθημα της τιμής, μόνο όταν κινείται στο μέτρο, αποφέρει θετικά αποτελέσματα· αντίθετα, όταν παρουσιάζεται ως παρέκκλιση ―και παρέκκλιση είναι ο εγωισμός, η έπαρση, η οίηση― οδηγεί κατευθείαν τον φορέα του στην ύβρη, με όλες τις αναπόφευκτες συνέπειες.

Κατακλείδα: ---

β) Να βρείτε δύο τρόπους με τους οποίους αναπτύσσεται η πρώτη παράγραφος και να τεκμηριώσετε την απάντησή σας με αναφορές στο κείμενο.

Αιτιολόγηση: αφού η τιμή, η υπόληψη, το φιλότιμο, η αξιοπρέπεια γίνονται η αιτία...

Αίτιο – αποτέλεσμα: όταν παρουσιάζεται ως παρέκκλιση (αίτιο) - οδηγεί κατευθείαν τον φορέα του στην ύβρη, με όλες τις αναπόφευκτες συνέπειες (αποτέλεσμα).

Β3. α) Να δικαιολογήσετε τη χρήση των παρακάτω διαρθρωτικών λέξεων, που υπογραμμίζονται στο κείμενο: και μάλιστα (1η παράγραφος), Αν (3^η παράγραφος), όπως (4η παράγραφος), Ιδιαίτερα (5^η παράγραφος).

και μάλιστα: επιτατική φράση με την οποία εκφράζεται έμφαση

αν: δήλωση υπόθεσης

όπως: δηλώνει αναφορά

ιδιαίτερα: επιτατικό επίρρημα που χρησιμοποιείται για να δοθεί έμφαση

β) Να αιτιολογήσετε τη χρήση των σημείων στίξης στις φράσεις που ακολουθούν:

την άνω τελεία στη φράση «αποφέρει θετικά αποτελέσματα·» (1η παράγραφος)

Η άνω τελεία χωρίζει τη φράση σε δύο μέρη, τα οποία έχουν σχέση αντίθεσης μεταξύ τους. Στο πρώτο μέρος δηλώνεται η θετική επενέργεια του συναισθήματος της τιμής όταν αυτό έχει μέτρο, ενώ στο δεύτερο δηλώνεται η αρνητική του επενέργεια όταν ξεπερνά τα όρια.

τις δύο παύλες στη φράση «―και παρέκκλιση είναι ο εγωισμός, η έπαρση, η οίηση―» (1η παράγραφος)

Η διπλή παύλα χρησιμοποιείται για να ενταχθούν στο κείμενο στοιχεία που επεξηγούν την έννοια της παρέκκλισης. Στοιχεία τα οποία θεωρούνται αναγκαία για την πληρέστερη απόδοση των σκέψεων του γράφοντος.

τα αποσιωπητικά στη φράση «ότι στον τραγικό κόσμο μια μόνο δυνατότητα έχει ο ήρωας...» (3^η παράγραφος)

Τα αποσιωπητικά χρησιμοποιούνται όχι για να αποσιωπηθεί κάτι, αλλά για να τονιστεί με έμφαση εκείνο που ακολουθεί.

το ερωτηματικό στη φράση «Τι δικαίωση μπορεί να υπάρχει σε αυτό;» (3η παράγραφος)

Με τη χρήση του ερωτηματικού το κείμενο γίνεται πιο παραστατικό και κερδίζει σε ενδιαφέρον, εφόσον ο αναγνώστης προβληματίζεται πιο ενεργά μέσω του ερωτήματος που του τίθεται.

Β4. α) Να χρησιμοποιήσετε καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις σε αντίστοιχες προτάσεις, ώστε να φαίνεται η σημασία της:

αποβαίνει, έπαρση, αναπόφευκτες, αδυσώπητο, ταυτόχρονα.

- Μια τέτοια ενέργεια μπορεί να αποβεί εις βάρος μας.

- Παρά τις ικανότητές του, η έπαρση στη συμπεριφορά του τον καθιστά αντιπαθητικό.

- Η μακροχρόνια έχθρα των δύο κρατών έκανε τον πόλεμο αναπόφευκτο.  

- Οι σύγχρονοι άνθρωποι προχωρούν σε μια αδυσώπητη εκμετάλλευση του περιβάλλοντος, η οποία θα έχει μοιραίες συνέπειες.

- Η μετάδοση του αγώνα γίνεται ταυτόχρονα σε τρεις χώρες.

β) Να γράψετε ένα συνώνυμο για καθεμιά από τις παραπάνω λέξεις.

αποβαίνει: καταλήγει   

έπαρση: αλαζονεία, οίηση, υπεροψία  

αναπόφευκτες: αναπότρεπτες, αναπόδραστες

αδυσώπητο: ανελέητο, αμείλικτο, άτεγκτο

ταυτόχρονα: συγχρόνως

Γ1. Σε ένα άρθρο για την εφημερίδα του σχολείου σας να αναπτύξετε με επιχειρήματα για ποιους λόγους αξίζει να καλλιεργείται στους νέους το συναίσθημα της τιμής και πώς η επαφή των νέων με την τραγική ποίηση μπορεί να ενισχύσει το συναίσθημα αυτό (500−600 λέξεις).

Η παιδευτική αξία του συναισθήματος της τιμής

Ένα από τα ουσιαστικότερα κίνητρα της ανθρώπινης δράσης, όπως αυτό έχει επιβεβαιωθεί από τη σύγχρονη επιστήμη, είναι η επιθυμία του ατόμου να λάβει θετική κοινωνική αναγνώριση και να διασφαλίσει την ανάδειξη της προσωπικής του τιμής. Πρόκειται για μια θεμελιώδη ανάγκη, γι’ αυτό και αν καλλιεργηθεί σωστά στους νέους μπορεί να αποτελέσει σταθερό και ασφαλή οδηγό στην πορεία της ζωής τους. Οδηγός που όχι μόνο θα τους υποδεικνύει την πιο συνετή στάση στις καθημερινές περιστάσεις, αλλά και θα τους κατευθύνει στο να αφοσιωθούν σε πραγματικά αξιόλογες επιδιώξεις.

Το άτομο που μαθαίνει από νωρίς τη βαρύνουσα σημασία της αξιοπρέπειας και της υπόληψης, οριοθετεί τις πράξεις του με βάση την έννοια του αυτοσεβασμού. Αποφεύγει, έτσι, εκείνες τις ασχολίες που υπονομεύουν την ηθική του αρτιότητα ή το απομακρύνουν από την επίτευξη των προσωπικών του στόχων. Ο νέος άνθρωπος μαθαίνει να θέτει επωφελείς για τον εαυτό του στόχους -τόσο βραχυπρόθεσμους όσο και μακροπρόθεσμους- και παράλληλα να αξιοποιεί το χρόνο του κατά τρόπο που είναι επωφελής και για τους άλλους. Το συναίσθημα της τιμής, άλλωστε, αφυπνίζει στους νέους τη διάθεση για εθελοντική και εν γένει ανθρωπιστική δράση.

Συνάμα, με γνώμονα τον αυτοσεβασμό και την αξιοπρέπεια, ο νέος αποκτά μια βαθιά αίσθηση σεβασμού απέναντι στους άλλους, η οποία εκδηλώνεται με την ειλικρίνεια στις διαπροσωπικές του επαφές, όπως και με τη διάθεση έμπρακτης στήριξης των άλλων. Ποιότητες που έχουν με τη σειρά τους ως αποτέλεσμα ο νέος να κρίνεται άξιος εμπιστοσύνης και να αποκτά έτσι ουσιαστικές σχέσεις φιλίας, εφόσον οι άνθρωποι γύρω του αναγνωρίζουν και εκτιμούν το σεβασμό που τους δείχνει. Ενώ, επιπροσθέτως, ο νέος αντιλαμβάνεται πως, εν τέλει, είναι μέσα από αυτές τις αληθινές σχέσεις φιλίας που μπορεί κανείς να αντλήσει πραγματικά αισθήματα ευδαιμονίας, καθώς συνιστούν διαρκή στηρίγματα στις απαιτήσεις της ζωής.

Ιδανικός τρόπος για να έρθουν σ’ επαφή οι νέοι με την αξία του συναισθήματος της τιμής και να κατανοήσουν πόσο δραστικά επιδρά στη διαμόρφωση της ανθρώπινης συμπεριφοράς και προσωπικότητας, είναι τα έργα των μεγάλων τραγικών. Στα παγκοσμίως καταξιωμένα αυτά έργα οι ήρωες αποτελούν πρότυπα ηθικής ελευθερίας και αδιαπραγμάτευτου αυτοσεβασμού. Έννοιες όπως ηθική αρτιότητα, αυτοθυσία, αγάπη για την ελευθερία, φιλοπατρία και πρωτίστως αξιοπρέπεια, βρίσκουν τους πιο αφοσιωμένους θεράποντές τους στο πρόσωπο των τραγικών αυτών ηρώων, που πάσχουν στην προσπάθειά τους να υπηρετήσουν ό,τι αναγνωρίζουν ως ηθικό τους χρέος. Οι ήρωες των τραγωδιών δεν κυνηγούν την προσωπική τους ευτυχία, όπως τόσο συχνά τα σημερινά πρότυπα των νέων, υπηρετούν υψηλές αξίες και ιδανικά.

Μέσα από τα έργα της τραγικής ποίησης οι νέοι μπορούν, μάλιστα, να διαπιστώσουν την καίρια σημασία που έχει η διατήρηση του μέτρου ακόμη και σε κάτι τόσο ουσιώδες, όπως είναι το συναίσθημα της τιμής. Στον αντίποδα, έτσι, των ηρώων εκείνων που γνωρίζουν πώς να ακολουθούν τη μεσότητα, υπάρχουν κι εκείνοι που ξεπερνούν τα όρια και οδηγούνται στην υπεροψία και την αλαζονική συμπεριφορά. Μια μη αποδεκτή υπέρβαση των ορίων που έχει πάντοτε ως συνέπεια την πτώση και την παραδειγματική συντριβή εκείνων που παρεκκλίνουν από τη σύνεση και τη μετρημένη συμπεριφορά. Ό,τι αποτελεί ζητούμενο για τον ήρωα, άλλωστε είναι όχι το να εξυψώσει υπέρμετρα τον εαυτό του, αλλά να αγωνιστεί με γενναιότητα απέναντι στην αδικία και την υπεροψία των ισχυρών, διατηρώντας ακέραια την ηθική του ελευθερία.

Σε μια εποχή, λοιπόν, που επικρατούν ανούσια πρότυπα, η τραγική ποίηση μπορεί να αποτελέσει έξοχη πηγή ιδανικών και προτύπων για τους νέους, καθώς μέσω αυτής αναδεικνύεται η αξία του αυτοσεβασμού και του αισθήματος της τιμής. Οι νέοι μπορούν να διαπιστώσουν τις εναγώνιες αναμετρήσεις των ηρώων είτε με ισχυρότερους αντιπάλους είτε και με τις παρορμήσεις του ίδιου τους του εαυτού, σ’ έναν αγώνα που αποσκοπεί όχι σε υλικά κέρδη, αλλά σε κάτι εξαιρετικά σημαντικότερο∙ στη διατήρηση της αξιοπρέπειάς τους και στην τήρηση των ηθικών τους αρχών.

[Λέξεις: 604]

Έκθεση Γ΄ Λυκείου: Επαναληπτικές Εξετάσεις 2001 (Θανατική ποινή)

Έκθεση Γ΄ Λυκείου: Επαναληπτικές Εξετάσεις 2001 (Θανατική ποινή)

ΚΕΙΜΕΝΟ

ΘΑΝΑΤΙΚΗ ΠΟΙΝΗ

Όλο και πιο συχνά κάνει την εμφάνισή του, στο φως της διεθνούς επικαιρότητας, το θέμα της θανατικής ποινής. Όλο και πιο δυνατές και οργανωμένες είναι οι φωνές που υψώνονται από κάθε γωνιά του πλανήτη εναντίον των χωρών που τη διατηρούν στους κώδικές τους και την εφαρμόζουν. Ανάμεσα σ’ αυτές (74 στο σύνολό τους) υπάρχουν και χώρες με δημοκρατική παράδοση όπως οι ΗΠΑ, όπου η θανατική ποινή εφαρμόζεται σε 38 από τις 50 Πολιτείες της και όπου έχουν εκτελεστεί 700 άτομα από το 1976, όταν το Ανώτατο Δικαστήριο τη νομιμοποιούσε στις ΗΠΑ.

Αναγκαίο κακό, παραδειγματική ποινή για τα μεγάλα εγκλήματα ή ανοικτή και συνεχής παραβίαση του κυριοτέρου των ανθρώπινων δικαιωμάτων, του δικαιώματος στη ζωή, αποτελεί η ποινή του θανάτου; Πρόκειται για ένα ερώτημα στο οποίο, από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα, πολλοί επιχείρησαν να απαντήσουν.

Ποια είναι όμως τα επιχειρήματα όσων, και δεν είναι λίγοι, υποστηρίζουν την αναγκαιότητα της θανατικής ποινής; Στην Αρχαία Ελλάδα ο Ζάλευκος βασίζει την απονομή της ποινικής δικαιοσύνης στο «αντιπεπονθός», δηλαδή στη θεωρία της ανταπόδοσης. Επίσης τον προληπτικό χαρακτήρα της θανατικής ποινής και την εκφοβιστική λειτουργία της επικαλούνται πολλοί ως επιχείρημα υπέρ της διατήρησής της.

Αναμφίβολα δεν υπάρχει άλλη ποινή που να μπορεί να εκφοβίσει περισσότερο τον άνθρωπο και να τον αποτρέψει αποτελεσματικότερα από το έγκλημα. Παρά ταύτα, οι ανθρωποκτονίες εκ προμελέτης γίνονται παρά το γεγονός της ύπαρξης της ποινής του θανάτου, σ’ αυτές ο δράστης πολύ συχνά υπολογίζει ότι θα διαφύγει την ανακάλυψη, τη σύλληψη και την τιμωρία. Το γεγονός τούτο επιβεβαιώνεται και από τα στατιστικά στοιχεία, τα οποία αποδεικνύουν επίσης ότι η εσχάτη των ποινών όχι μόνο δεν αποτρέπει από το έγκλημα αλλά εξαγριώνει και εξαχρειώνει τους ανθρώπους και τους εθίζει στην ιδέα της επιτρεπόμενης εξόντωσης του άλλου, τους ωθεί στη χρήση ανάλογου τρόπου αντίδρασης. Έτσι, στις χώρες όπου γίνονται θανατικές εκτελέσεις εμφανίζεται υψηλή ανθρωποκτόνος εγκληματικότητα. Τούτο, για παράδειγμα, συμβαίνει στις ΗΠΑ, όπου, μάλιστα, οι θανατικές εκτελέσεις προβάλλονται συχνά και από την τηλεόραση.

Το ενδεχόμενο της δικαστικής πλάνης, επίσης, οφείλει να μας κάνει ακόμη πιο διστακτικούς απέναντι στη θανατική ποινή. Η ιστορία βρίθει δικαστικών πλανών και στην αλλοδαπή ποινική βιβλιογραφία υπάρχουν εκτενείς αναφορές σε σωρεία παρόμοιων περιστατικών. Αναγνωρίστηκε επίσημα πως έγιναν και καταδίκες και εκτελέσεις ανθρώπων για αδικήματα που ποτέ δεν διέπραξαν.

Με αυτά και άλλα επιχειρήματα είναι πλέον εφοδιασμένες εκατοντάδες πρωτοβουλίες σε όλο τον κόσμο που μάχονται τη θανατική ποινή. Οι πρωτοβουλίες αυτές, άτυπες και μη, στοχεύοντας στην κατάργηση σε παγκόσμια κλίμακα της εσχάτης των ποινών -με ενδιάμεσο σταθμό μία επίσημη απόφαση της Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ εναντίον της θανατικής ποινής και υπέρ της αναστολής των εκτελέσεων- υψώνουν όλο και πιο συχνά τη φωνή τους. Ζητούν την υποστήριξη της Διεθνούς Κοινότητας, και ιδιαίτερα των χωρών όπου η θανατική ποινή έχει καταργηθεί. Μια τέτοια περίπτωση είναι η Ελλάδα, της οποίας η συμβολή στον αγώνα κατά της θανατικής ποινής, λόγω και της παράδοσής της, θα μπορούσε να φανεί ιδιαίτερα χρήσιμη και συμβολική.

(Από κείμενο της Ελιζαμπέττα Καζαλόττι που δημοσιεύτηκε στον ημερήσιο τύπο).

Α. Να γράψετε στο τετράδιό σας μια περίληψη του κειμένου που σας δόθηκε με 80-100 λέξεις.

Η συγγραφέας διερευνά στο κείμενό της το αμφιλεγόμενο ζήτημα της θανατικής ποινής. Ξεκινά τονίζοντας πως εντείνονται συνεχώς οι διαμαρτυρίες εναντίον των χωρών που τη διατηρούν. Το αν αποτελεί μια παραδειγματική ποινή ή παραβίαση του βασικότερου των ανθρωπίνων δικαιωμάτων παραμένει ένα διαρκές ερώτημα. Οι υποστηρικτές της, πάντως, επικαλούνται τη θεωρία της ανταπόδοσης, ενώ, αναφέρονται και στον προληπτικό χαρακτήρα της. Η συγγραφέας αντιπαραθέτει, ωστόσο, το γεγονός πως αντί να αποτρέπει τα εγκλήματα, συνηθίζει τους ανθρώπους στην ιδέα πως είναι αποδεκτή η εξόντωση του άλλου. Επιπλέον, υπάρχει πάντα το ενδεχόμενο της δικαστικής πλάνης και της εκτέλεσης αθώων ανθρώπων. Πλήθος πρωτοβουλιών ζητά την κατάργηση της θανατικής ποινής σε παγκόσμιο επίπεδο και η στήριξη τους από την Ελλάδα θα ήταν ιδιαιτέρως σημαντική λόγω της παράδοσής της.

Β1. Για καθεμιά από τις παρακάτω προτάσεις να γράψετε στο τετράδιό σας το γράμμα αρίθμησής της και δίπλα την ένδειξη Σωστό ή Λάθος, σύμφωνα με το νόημα του κειμένου.

α. Η διατήρηση της θανατικής ποινής υποστηρίζεται μόνο από τα αυταρχικά καθεστώτα. [Λάθος]

β. Το δίκαιο της ανταπόδοσης δικαιολογεί την επιβολή της θανατικής ποινής. [Σωστό]

γ. Ο προληπτικός χαρακτήρας της ποινής του θανάτου δικαιολογεί την κατάργησή της. [Λάθος]

δ. Στατιστικά στοιχεία βεβαιώνουν ότι η θανατική ποινή λειτουργεί πάντοτε αποτρεπτικά και μειώνει τα προμελετημένα εγκλήματα. [Λάθος]

ε. Το ενδεχόμενο της δικαστικής πλάνης είναι σοβαρός λόγος για την κατάργηση της ποινής του θανάτου. [Σωστό]

στ. Η προβολή των θανατικών εκτελέσεων από την τηλεόραση αποτρέπει την εγκληματικότητα. [Λάθος]

Β2. Να καταγράψετε μέσα από το κείμενο δύο επιχειρήματα που επικαλούνται οι υποστηρικτές της θανατικής ποινής και δύο επιχειρήματα που προβάλλουν όσοι ζητούν την κατάργησή της.

Οι υποστηρικτές της θανατικής ποινής επικαλούνται ως επιχείρημα αφενός την απονομή της δικαιοσύνης που βασίζεται στη θεωρία της ανταπόδοσης κι αφετέρου τον προληπτικό χαρακτήρα της ποινής αυτής.

Εκείνοι που ζητούν την κατάργησή της επικαλούνται το γεγονός πως η θανατική ποινή όχι μόνο δεν αποτρέπει από το έγκλημα αλλά εξαγριώνει και εξαχρειώνει τους ανθρώπους και τους εθίζει στην ιδέα της επιτρεπόμενης εξόντωσης του άλλου, κάτι που γίνεται εμφανές από την υψηλή ανθρωποκτόνο εγκληματικότητα στις χώρες όπου γίνονται θανατικές εκτελέσεις. Επιπλέον, επισημαίνουν το ενδεχόμενο της δικαστικής πλάνης, καθώς υπάρχουν πολλές περιπτώσεις κατά τις οποίες άνθρωποι καταδικάστηκαν και εκτελέστηκαν για αδικήματα που δεν διέπραξαν ποτέ.

Β3. «Παρά ταύτα οι ανθρωποκτονίες... και από την τηλεόραση».

α. Να αναφέρετε τον τρόπο πειθούς που χρησιμοποιεί η συγγραφέας στο παραπάνω απόσπασμα.

β. Στο ίδιο απόσπασμα να αναγνωρίσετε τα μέσα πειθούς και να σημειώσετε τις φράσεις με τις οποίες καταγράφονται.

α. Στο παραπάνω απόσπασμα η συγγραφέας χρησιμοποιεί ως τρόπο πειθούς την επίκληση στη λογική.

β. Ως μέσα πειθούς η συγγραφέας χρησιμοποιεί:

α) τεκμήρια (Το γεγονός τούτο επιβεβαιώνεται και από τα στατιστικά στοιχεία.... / Τούτο, για παράδειγμα, συμβαίνει στις ΗΠΑ...)

β) επιχειρήματα (Οι ανθρωποκτονίες εκ προμελέτης γίνονται παρά το γεγονός της ύπαρξης της ποινής του θανάτου, καθώς συχνά ο δράστης υπολογίζει ότι θα διαφύγει την ανακάλυψη και τη σύλληψη. / Η εσχάτη των ποινών όχι μόνο δεν αποτρέπει από το έγκλημα, αλλά εξαγριώνει και εξαχρειώνει τους ανθρώπους και τους εθίζει στην ιδέα της επιτρεπόμενης εξόντωσης του άλλου. Έτσι, στις χώρες όπου γίνονται θανατικές εκτελέσεις εμφανίζεται υψηλή ανθρωποκτόνος εγκληματικότητα.)

Β4. Για καθεμιά από τις παρακάτω προτάσεις να γράψετε στο τετράδιό σας το γράμμα της αρίθμησής της και δίπλα σ’ αυτό τη σύνθετη λέξη με πρώτο ή δεύτερο συνθετικό τη λέξη κόσμος, που συμπληρώνει σωστά το νόημά της. Σε κάθε πρόταση να χρησιμοποιηθεί διαφορετική λέξη.

α. Η παρουσία πολλών ξένων τουριστών στη Μύκονο προσδίδει στο νησί κοσμοπολίτικο χαρακτήρα.

β. Η μάχη του Μαραθώνα χαρακτηρίστηκε κοσμοϊστορικό γεγονός.

γ. Η σημερινή μορφή της παγκόσμιας οικονομίας συναντά ισχυρές αντιδράσεις.

δ. Η ευρεία καθιέρωση της νέας τεχνολογίας επέφερε κοσμογονικές αλλαγές στις εργασιακές σχέσεις.

ε. Την τελευταία ημέρα υποβολής των μηχανογραφικών δελτίων των υποψηφίων για

τα Α.Ε.Ι. ή Τ.Ε.Ι. παρατηρήθηκε πρωτοφανής κοσμοσυρροή.

Β5. α. «Το γεγονός τούτο επιβεβαιώνεται από τα στατιστικά στοιχεία».

Να μετατρέψετε την παθητική σύνταξη σε ενεργητική.

- Τα στατιστικά στοιχεία επιβεβαιώνουν τούτο το γεγονός.

β. «Η ιστορία βρίθει δικαστικών πλανών και στην αλλοδαπή ποινική βιβλιογραφία υπάρχουν εκτενείς αναφορές σε σωρεία παρόμοιων περιστατικών».

Να μετατρέψετε την παρατακτική σύνδεση σε σύνδεση καθ’ υπόταξη.

- Η ιστορία βρίθει δικαστικών πλανών, όπως αυτό γίνεται εμφανές και στην αλλοδαπή ποινική βιβλιογραφία, στην οποία υπάρχουν εκτενείς αναφορές σε σωρεία παρόμοιων περιστατικών.

Γ. Ας υποθέσουμε ότι συμμετέχεις ως εκπρόσωπος της ελληνικής νεολαίας στη Γενική Συνέλευση του Ο.Η.Ε. που πρόκειται να αποφασίσει για την κατάργηση της θανατικής ποινής σε παγκόσμιο επίπεδο. Να ετοιμάσεις τη γραπτή εισήγησή σου, στην οποία με στοιχεία από το κείμενο και από τις γνώσεις ή τις εμπειρίες σου, απευθυνόμενος/η στη λογική και στο συναίσθημα των ακροατών σου, θα στηρίξεις τη σχετική πρωτοβουλία του Ο.Η.Ε. και θα σχολιάσεις παράλληλα τον αντίλογο των εισηγητών εκείνων που υποστηρίζουν τη σκοπιμότητα να διατηρηθεί η ποινή του θανάτου. (500-600 λέξεις)

Αξιότιμα μέλη της Γενικής Συνελεύσεως

Το θέμα που τίθεται προς συζήτηση σήμερα δεν θα πρέπει να ιδωθεί τόσο υπό το πρίσμα του σωφρονισμού και της αναγκαιότητας αυτού, όσο ως μια αποφασιστική παρέμβαση υπέρ του βασικότερου εκ των ανθρωπίνων δικαιωμάτων∙ του δικαιώματος στη ζωή. Η θανατική ποινή είναι μια απολύτως καταδικαστέα πράξη βαρβαρότητας που αντλεί την καταγωγή της από περιόδους του παρελθόντος κατά τις οποίες κυριαρχούσαν απολυταρχικές απόψεις κι η ανθρώπινη ζωή δεν συνιστούσε πρωταρχική αξία.

Η θανατική ποινή φανερώνει ποικίλες ανησυχητικές παραδοχές για κάθε κοινωνία που την επιβάλλει∙ απουσία πίστης στη δυνατότητα των ανθρώπων να αναμορφωθούν, αδυναμία ή απροθυμία της ίδιας της κοινωνίας να στηρίξει τη διαδικασία αναμόρφωσης, ελλιπή ή υπό αίρεση αναγνώριση του οφειλόμενου σεβασμού στην αξία κάθε ανθρώπινης ζωής. Παραδοχές που ίσως προκαλούν μικρότερη εντύπωση όταν προέρχονται από κράτη αυταρχικής νοοτροπίας, στα οποία είναι ήδη εμφανής η έλλειψη σεβασμού απέναντι στον κάθε πολίτη, προκαλούν, όμως, αλγεινή εντύπωση όταν προέρχονται από δημοκρατικές κοινωνίες, απ’ τις οποίες θα περίμενε κανείς αδιαπραγμάτευτη και σταθερή αναγνώριση της ανθρώπινης ζωής ως πρώτιστης και κυρίαρχης αξίας.

Αναφέρονται συχνά οι υποστηρικτές της θανατικής ποινής στους εγκληματίες εκείνους που είτε προκαλούν αποτροπιασμό στους πολίτες με τις ειδεχθείς πράξεις τους είτε προβαίνουν κατ’ εξακολούθηση σε εγκληματικές και δολοφονικές πράξεις, τονίζοντας πως είναι μάταιο ή και προκλητικό ακόμη να δείχνεται απέναντί τους επιείκεια και ανθρωπισμός. Λησμονούν, ωστόσο, να αναφερθούν τόσο στο αποτρόπαιο των εκτελέσεων των καταδικασθέντων, όσο και στο πόσες ανθρώπινες ζωές έχει καταλήξει να αφαιρεί η ίδια η πολιτεία. Μήπως, λοιπόν, δεν γίνεται και το κράτος ένας κατά συρροή «δολοφόνος», όταν επιμένει να εφαρμόζει τη θανατική ποινή; Λησμονούν, επίσης, να λάβουν υπόψη τους τον αντίκτυπο που έχει στους πολίτες η επίσημη αυτή αναγνώριση της θανάτωσης ως αποδεκτού τρόπου απονομής δικαιοσύνης. Πόσο σεβασμό αναμένει μια κοινωνία απ’ τους πολίτες της απέναντι στην ανθρώπινη ζωή, όταν η ίδια τη σέβεται μόνο υπό όρους;

Αναφέρονται, επιπροσθέτως, οι υποστηρικτές της στον αποτρεπτικό χαρακτήρα που έχει η θανατική ποινή, καθώς τη θεωρούν πιο αποτελεσματικό φόβητρο σε σχέση με τις ποινές κάθειρξης. Η πραγματικότητα, εντούτοις, δείχνει να διαψεύδει την πεποίθησή τους αυτή, εφόσον αποδεικνύεται και στατιστικώς πως σε χώρες που εφαρμόζεται η θανατική ποινή, οι δολοφονίες διατηρούνται σε υψηλά επίπεδα. Γίνεται, επομένως, αντιληπτό πως η θανατική ποινή δεν αποτελεί ικανό αποτρεπτικό παράγοντα για ορισμένα σημαίνοντα εγκλήματα, καθώς αυτά είτε τελούνται από ανθρώπους που βρίσκονται σε κατάσταση ισχυρής συναισθηματικής φόρτισης  οπότε δεν λαμβάνουν καν υπόψη τους τις πιθανές συνέπειες των πράξεών τους, είτε από άτομα που διαπράττουν το έγκλημα έχοντας ήδη αποδεχτεί το ενδεχόμενο του θανάτου τους. Άνθρωποι που επιχειρούν τρομοκρατικές ενέργειες ή πολιτικά εγκλήματα, είναι ήδη αποφασισμένοι να θυσιάσουν ακόμη και τη ζωή τους.

Εκείνο που οφείλει κάθε κοινωνία να εξετάζει είναι όχι το με πόση σκληρότητα θα πρέπει να αντιμετωπίσει τους πολίτες της που εγκληματούν, αλλά το πώς θα αποτρέψει εξαρχής τέτοιου είδους αναποτελεσματικές συμπεριφορές. Ο άνθρωπος που εγκληματεί δεν είναι κάποιος που έχει χάσει πλήρως την ανθρωπιά του, αλλά κάποιος που αποδείχθηκε περισσότερο ευάλωτος από άλλους απέναντι στις δυσκολίες και τις απαιτήσεις της ζωής. Ο άνθρωπος που καταφεύγει στη βία ως απάντηση σε όσα τον πληγώνουν, το κάνει γιατί ίσως δεν γνώρισε στη ζωή του άλλο τρόπο έκφρασης ή συμπεριφοράς. Ζητούμενο, άρα, θα πρέπει να είναι ο περιορισμός εκείνων των παραγόντων που θρέφουν και εντείνουν τη βία. Η ανεργία, η απουσία ορθής αγωγής, η ενδοσχολική και ενδοοικογενειακή βία, οι κοινωνικές διακρίσεις και πλείστα άλλα προβλήματα κάθε σύγχρονης πολιτείας, είναι όσα θα πρέπει κυρίως να τίθενται στο επίκεντρο του προβληματισμού μας.

Η θανατική ποινή -ας μην το παραγνωρίζουμε- δεν αποτρέπει πιθανά εγκλήματα, όχι περισσότερο τουλάχιστον από την ισόβια κάθειρξη. Η θανατική ποινή συνιστά μια ακραία βιαιότητα, απέναντι, μάλιστα, σ’ εκείνους από τους πολίτες που έχουν μεγαλύτερη ανάγκη τη διορθωτική παρέμβαση της πολιτείας. Ας θέσουμε, λοιπόν, ένα οριστικό τέρμα στην εκδικητική εκείνη αντιμετώπιση του εγκλήματος, που επιτρέπει τη διαιώνιση της στρεβλής άποψης πως η θανάτωση ανθρώπων είναι κάτι το αποδεκτό. Μόνο η έμπρακτη απόδειξη απόλυτου σεβασμού απέναντι στην ανθρώπινη ζωή, μπορεί να αποτελέσει την αρχή μιας πραγματικής ψυχικής αναμόρφωσης εκείνου που διέπραξε το έγκλημα, κι ένα ξεκάθαρο μήνυμα προς όλους πως τίποτε δεν συνιστά ικανή αιτιολόγηση για την αφαίρεση μιας ζωής.

Σας ευχαριστώ για την προσοχή σας.