Έκθεση Γ΄ Λυκείου: Επαναληπτικές Εξετάσεις 2001 (Θανατική ποινή)

Έκθεση Γ΄ Λυκείου: Επαναληπτικές Εξετάσεις 2001 (Θανατική ποινή)

ΚΕΙΜΕΝΟ

ΘΑΝΑΤΙΚΗ ΠΟΙΝΗ

Όλο και πιο συχνά κάνει την εμφάνισή του, στο φως της διεθνούς επικαιρότητας, το θέμα της θανατικής ποινής. Όλο και πιο δυνατές και οργανωμένες είναι οι φωνές που υψώνονται από κάθε γωνιά του πλανήτη εναντίον των χωρών που τη διατηρούν στους κώδικές τους και την εφαρμόζουν. Ανάμεσα σ’ αυτές (74 στο σύνολό τους) υπάρχουν και χώρες με δημοκρατική παράδοση όπως οι ΗΠΑ, όπου η θανατική ποινή εφαρμόζεται σε 38 από τις 50 Πολιτείες της και όπου έχουν εκτελεστεί 700 άτομα από το 1976, όταν το Ανώτατο Δικαστήριο τη νομιμοποιούσε στις ΗΠΑ.

Αναγκαίο κακό, παραδειγματική ποινή για τα μεγάλα εγκλήματα ή ανοικτή και συνεχής παραβίαση του κυριοτέρου των ανθρώπινων δικαιωμάτων, του δικαιώματος στη ζωή, αποτελεί η ποινή του θανάτου; Πρόκειται για ένα ερώτημα στο οποίο, από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα, πολλοί επιχείρησαν να απαντήσουν.

Ποια είναι όμως τα επιχειρήματα όσων, και δεν είναι λίγοι, υποστηρίζουν την αναγκαιότητα της θανατικής ποινής; Στην Αρχαία Ελλάδα ο Ζάλευκος βασίζει την απονομή της ποινικής δικαιοσύνης στο «αντιπεπονθός», δηλαδή στη θεωρία της ανταπόδοσης. Επίσης τον προληπτικό χαρακτήρα της θανατικής ποινής και την εκφοβιστική λειτουργία της επικαλούνται πολλοί ως επιχείρημα υπέρ της διατήρησής της.

Αναμφίβολα δεν υπάρχει άλλη ποινή που να μπορεί να εκφοβίσει περισσότερο τον άνθρωπο και να τον αποτρέψει αποτελεσματικότερα από το έγκλημα. Παρά ταύτα, οι ανθρωποκτονίες εκ προμελέτης γίνονται παρά το γεγονός της ύπαρξης της ποινής του θανάτου, σ’ αυτές ο δράστης πολύ συχνά υπολογίζει ότι θα διαφύγει την ανακάλυψη, τη σύλληψη και την τιμωρία. Το γεγονός τούτο επιβεβαιώνεται και από τα στατιστικά στοιχεία, τα οποία αποδεικνύουν επίσης ότι η εσχάτη των ποινών όχι μόνο δεν αποτρέπει από το έγκλημα αλλά εξαγριώνει και εξαχρειώνει τους ανθρώπους και τους εθίζει στην ιδέα της επιτρεπόμενης εξόντωσης του άλλου, τους ωθεί στη χρήση ανάλογου τρόπου αντίδρασης. Έτσι, στις χώρες όπου γίνονται θανατικές εκτελέσεις εμφανίζεται υψηλή ανθρωποκτόνος εγκληματικότητα. Τούτο, για παράδειγμα, συμβαίνει στις ΗΠΑ, όπου, μάλιστα, οι θανατικές εκτελέσεις προβάλλονται συχνά και από την τηλεόραση.

Το ενδεχόμενο της δικαστικής πλάνης, επίσης, οφείλει να μας κάνει ακόμη πιο διστακτικούς απέναντι στη θανατική ποινή. Η ιστορία βρίθει δικαστικών πλανών και στην αλλοδαπή ποινική βιβλιογραφία υπάρχουν εκτενείς αναφορές σε σωρεία παρόμοιων περιστατικών. Αναγνωρίστηκε επίσημα πως έγιναν και καταδίκες και εκτελέσεις ανθρώπων για αδικήματα που ποτέ δεν διέπραξαν.

Με αυτά και άλλα επιχειρήματα είναι πλέον εφοδιασμένες εκατοντάδες πρωτοβουλίες σε όλο τον κόσμο που μάχονται τη θανατική ποινή. Οι πρωτοβουλίες αυτές, άτυπες και μη, στοχεύοντας στην κατάργηση σε παγκόσμια κλίμακα της εσχάτης των ποινών -με ενδιάμεσο σταθμό μία επίσημη απόφαση της Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ εναντίον της θανατικής ποινής και υπέρ της αναστολής των εκτελέσεων- υψώνουν όλο και πιο συχνά τη φωνή τους. Ζητούν την υποστήριξη της Διεθνούς Κοινότητας, και ιδιαίτερα των χωρών όπου η θανατική ποινή έχει καταργηθεί. Μια τέτοια περίπτωση είναι η Ελλάδα, της οποίας η συμβολή στον αγώνα κατά της θανατικής ποινής, λόγω και της παράδοσής της, θα μπορούσε να φανεί ιδιαίτερα χρήσιμη και συμβολική.

(Από κείμενο της Ελιζαμπέττα Καζαλόττι που δημοσιεύτηκε στον ημερήσιο τύπο).

Α. Να γράψετε στο τετράδιό σας μια περίληψη του κειμένου που σας δόθηκε με 80-100 λέξεις.

Η συγγραφέας διερευνά στο κείμενό της το αμφιλεγόμενο ζήτημα της θανατικής ποινής. Ξεκινά τονίζοντας πως εντείνονται συνεχώς οι διαμαρτυρίες εναντίον των χωρών που τη διατηρούν. Το αν αποτελεί μια παραδειγματική ποινή ή παραβίαση του βασικότερου των ανθρωπίνων δικαιωμάτων παραμένει ένα διαρκές ερώτημα. Οι υποστηρικτές της, πάντως, επικαλούνται τη θεωρία της ανταπόδοσης, ενώ, αναφέρονται και στον προληπτικό χαρακτήρα της. Η συγγραφέας αντιπαραθέτει, ωστόσο, το γεγονός πως αντί να αποτρέπει τα εγκλήματα, συνηθίζει τους ανθρώπους στην ιδέα πως είναι αποδεκτή η εξόντωση του άλλου. Επιπλέον, υπάρχει πάντα το ενδεχόμενο της δικαστικής πλάνης και της εκτέλεσης αθώων ανθρώπων. Πλήθος πρωτοβουλιών ζητά την κατάργηση της θανατικής ποινής σε παγκόσμιο επίπεδο και η στήριξη τους από την Ελλάδα θα ήταν ιδιαιτέρως σημαντική λόγω της παράδοσής της.

Β1. Για καθεμιά από τις παρακάτω προτάσεις να γράψετε στο τετράδιό σας το γράμμα αρίθμησής της και δίπλα την ένδειξη Σωστό ή Λάθος, σύμφωνα με το νόημα του κειμένου.

α. Η διατήρηση της θανατικής ποινής υποστηρίζεται μόνο από τα αυταρχικά καθεστώτα. [Λάθος]

β. Το δίκαιο της ανταπόδοσης δικαιολογεί την επιβολή της θανατικής ποινής. [Σωστό]

γ. Ο προληπτικός χαρακτήρας της ποινής του θανάτου δικαιολογεί την κατάργησή της. [Λάθος]

δ. Στατιστικά στοιχεία βεβαιώνουν ότι η θανατική ποινή λειτουργεί πάντοτε αποτρεπτικά και μειώνει τα προμελετημένα εγκλήματα. [Λάθος]

ε. Το ενδεχόμενο της δικαστικής πλάνης είναι σοβαρός λόγος για την κατάργηση της ποινής του θανάτου. [Σωστό]

στ. Η προβολή των θανατικών εκτελέσεων από την τηλεόραση αποτρέπει την εγκληματικότητα. [Λάθος]

Β2. Να καταγράψετε μέσα από το κείμενο δύο επιχειρήματα που επικαλούνται οι υποστηρικτές της θανατικής ποινής και δύο επιχειρήματα που προβάλλουν όσοι ζητούν την κατάργησή της.

Οι υποστηρικτές της θανατικής ποινής επικαλούνται ως επιχείρημα αφενός την απονομή της δικαιοσύνης που βασίζεται στη θεωρία της ανταπόδοσης κι αφετέρου τον προληπτικό χαρακτήρα της ποινής αυτής.

Εκείνοι που ζητούν την κατάργησή της επικαλούνται το γεγονός πως η θανατική ποινή όχι μόνο δεν αποτρέπει από το έγκλημα αλλά εξαγριώνει και εξαχρειώνει τους ανθρώπους και τους εθίζει στην ιδέα της επιτρεπόμενης εξόντωσης του άλλου, κάτι που γίνεται εμφανές από την υψηλή ανθρωποκτόνο εγκληματικότητα στις χώρες όπου γίνονται θανατικές εκτελέσεις. Επιπλέον, επισημαίνουν το ενδεχόμενο της δικαστικής πλάνης, καθώς υπάρχουν πολλές περιπτώσεις κατά τις οποίες άνθρωποι καταδικάστηκαν και εκτελέστηκαν για αδικήματα που δεν διέπραξαν ποτέ.

Β3. «Παρά ταύτα οι ανθρωποκτονίες... και από την τηλεόραση».

α. Να αναφέρετε τον τρόπο πειθούς που χρησιμοποιεί η συγγραφέας στο παραπάνω απόσπασμα.

β. Στο ίδιο απόσπασμα να αναγνωρίσετε τα μέσα πειθούς και να σημειώσετε τις φράσεις με τις οποίες καταγράφονται.

α. Στο παραπάνω απόσπασμα η συγγραφέας χρησιμοποιεί ως τρόπο πειθούς την επίκληση στη λογική.

β. Ως μέσα πειθούς η συγγραφέας χρησιμοποιεί:

α) τεκμήρια (Το γεγονός τούτο επιβεβαιώνεται και από τα στατιστικά στοιχεία.... / Τούτο, για παράδειγμα, συμβαίνει στις ΗΠΑ...)

β) επιχειρήματα (Οι ανθρωποκτονίες εκ προμελέτης γίνονται παρά το γεγονός της ύπαρξης της ποινής του θανάτου, καθώς συχνά ο δράστης υπολογίζει ότι θα διαφύγει την ανακάλυψη και τη σύλληψη. / Η εσχάτη των ποινών όχι μόνο δεν αποτρέπει από το έγκλημα, αλλά εξαγριώνει και εξαχρειώνει τους ανθρώπους και τους εθίζει στην ιδέα της επιτρεπόμενης εξόντωσης του άλλου. Έτσι, στις χώρες όπου γίνονται θανατικές εκτελέσεις εμφανίζεται υψηλή ανθρωποκτόνος εγκληματικότητα.)

Β4. Για καθεμιά από τις παρακάτω προτάσεις να γράψετε στο τετράδιό σας το γράμμα της αρίθμησής της και δίπλα σ’ αυτό τη σύνθετη λέξη με πρώτο ή δεύτερο συνθετικό τη λέξη κόσμος, που συμπληρώνει σωστά το νόημά της. Σε κάθε πρόταση να χρησιμοποιηθεί διαφορετική λέξη.

α. Η παρουσία πολλών ξένων τουριστών στη Μύκονο προσδίδει στο νησί κοσμοπολίτικο χαρακτήρα.

β. Η μάχη του Μαραθώνα χαρακτηρίστηκε κοσμοϊστορικό γεγονός.

γ. Η σημερινή μορφή της παγκόσμιας οικονομίας συναντά ισχυρές αντιδράσεις.

δ. Η ευρεία καθιέρωση της νέας τεχνολογίας επέφερε κοσμογονικές αλλαγές στις εργασιακές σχέσεις.

ε. Την τελευταία ημέρα υποβολής των μηχανογραφικών δελτίων των υποψηφίων για

τα Α.Ε.Ι. ή Τ.Ε.Ι. παρατηρήθηκε πρωτοφανής κοσμοσυρροή.

Β5. α. «Το γεγονός τούτο επιβεβαιώνεται από τα στατιστικά στοιχεία».

Να μετατρέψετε την παθητική σύνταξη σε ενεργητική.

- Τα στατιστικά στοιχεία επιβεβαιώνουν τούτο το γεγονός.

β. «Η ιστορία βρίθει δικαστικών πλανών και στην αλλοδαπή ποινική βιβλιογραφία υπάρχουν εκτενείς αναφορές σε σωρεία παρόμοιων περιστατικών».

Να μετατρέψετε την παρατακτική σύνδεση σε σύνδεση καθ’ υπόταξη.

- Η ιστορία βρίθει δικαστικών πλανών, όπως αυτό γίνεται εμφανές και στην αλλοδαπή ποινική βιβλιογραφία, στην οποία υπάρχουν εκτενείς αναφορές σε σωρεία παρόμοιων περιστατικών.

Γ. Ας υποθέσουμε ότι συμμετέχεις ως εκπρόσωπος της ελληνικής νεολαίας στη Γενική Συνέλευση του Ο.Η.Ε. που πρόκειται να αποφασίσει για την κατάργηση της θανατικής ποινής σε παγκόσμιο επίπεδο. Να ετοιμάσεις τη γραπτή εισήγησή σου, στην οποία με στοιχεία από το κείμενο και από τις γνώσεις ή τις εμπειρίες σου, απευθυνόμενος/η στη λογική και στο συναίσθημα των ακροατών σου, θα στηρίξεις τη σχετική πρωτοβουλία του Ο.Η.Ε. και θα σχολιάσεις παράλληλα τον αντίλογο των εισηγητών εκείνων που υποστηρίζουν τη σκοπιμότητα να διατηρηθεί η ποινή του θανάτου. (500-600 λέξεις)

Αξιότιμα μέλη της Γενικής Συνελεύσεως

Το θέμα που τίθεται προς συζήτηση σήμερα δεν θα πρέπει να ιδωθεί τόσο υπό το πρίσμα του σωφρονισμού και της αναγκαιότητας αυτού, όσο ως μια αποφασιστική παρέμβαση υπέρ του βασικότερου εκ των ανθρωπίνων δικαιωμάτων∙ του δικαιώματος στη ζωή. Η θανατική ποινή είναι μια απολύτως καταδικαστέα πράξη βαρβαρότητας που αντλεί την καταγωγή της από περιόδους του παρελθόντος κατά τις οποίες κυριαρχούσαν απολυταρχικές απόψεις κι η ανθρώπινη ζωή δεν συνιστούσε πρωταρχική αξία.

Η θανατική ποινή φανερώνει ποικίλες ανησυχητικές παραδοχές για κάθε κοινωνία που την επιβάλλει∙ απουσία πίστης στη δυνατότητα των ανθρώπων να αναμορφωθούν, αδυναμία ή απροθυμία της ίδιας της κοινωνίας να στηρίξει τη διαδικασία αναμόρφωσης, ελλιπή ή υπό αίρεση αναγνώριση του οφειλόμενου σεβασμού στην αξία κάθε ανθρώπινης ζωής. Παραδοχές που ίσως προκαλούν μικρότερη εντύπωση όταν προέρχονται από κράτη αυταρχικής νοοτροπίας, στα οποία είναι ήδη εμφανής η έλλειψη σεβασμού απέναντι στον κάθε πολίτη, προκαλούν, όμως, αλγεινή εντύπωση όταν προέρχονται από δημοκρατικές κοινωνίες, απ’ τις οποίες θα περίμενε κανείς αδιαπραγμάτευτη και σταθερή αναγνώριση της ανθρώπινης ζωής ως πρώτιστης και κυρίαρχης αξίας.

Αναφέρονται συχνά οι υποστηρικτές της θανατικής ποινής στους εγκληματίες εκείνους που είτε προκαλούν αποτροπιασμό στους πολίτες με τις ειδεχθείς πράξεις τους είτε προβαίνουν κατ’ εξακολούθηση σε εγκληματικές και δολοφονικές πράξεις, τονίζοντας πως είναι μάταιο ή και προκλητικό ακόμη να δείχνεται απέναντί τους επιείκεια και ανθρωπισμός. Λησμονούν, ωστόσο, να αναφερθούν τόσο στο αποτρόπαιο των εκτελέσεων των καταδικασθέντων, όσο και στο πόσες ανθρώπινες ζωές έχει καταλήξει να αφαιρεί η ίδια η πολιτεία. Μήπως, λοιπόν, δεν γίνεται και το κράτος ένας κατά συρροή «δολοφόνος», όταν επιμένει να εφαρμόζει τη θανατική ποινή; Λησμονούν, επίσης, να λάβουν υπόψη τους τον αντίκτυπο που έχει στους πολίτες η επίσημη αυτή αναγνώριση της θανάτωσης ως αποδεκτού τρόπου απονομής δικαιοσύνης. Πόσο σεβασμό αναμένει μια κοινωνία απ’ τους πολίτες της απέναντι στην ανθρώπινη ζωή, όταν η ίδια τη σέβεται μόνο υπό όρους;

Αναφέρονται, επιπροσθέτως, οι υποστηρικτές της στον αποτρεπτικό χαρακτήρα που έχει η θανατική ποινή, καθώς τη θεωρούν πιο αποτελεσματικό φόβητρο σε σχέση με τις ποινές κάθειρξης. Η πραγματικότητα, εντούτοις, δείχνει να διαψεύδει την πεποίθησή τους αυτή, εφόσον αποδεικνύεται και στατιστικώς πως σε χώρες που εφαρμόζεται η θανατική ποινή, οι δολοφονίες διατηρούνται σε υψηλά επίπεδα. Γίνεται, επομένως, αντιληπτό πως η θανατική ποινή δεν αποτελεί ικανό αποτρεπτικό παράγοντα για ορισμένα σημαίνοντα εγκλήματα, καθώς αυτά είτε τελούνται από ανθρώπους που βρίσκονται σε κατάσταση ισχυρής συναισθηματικής φόρτισης  οπότε δεν λαμβάνουν καν υπόψη τους τις πιθανές συνέπειες των πράξεών τους, είτε από άτομα που διαπράττουν το έγκλημα έχοντας ήδη αποδεχτεί το ενδεχόμενο του θανάτου τους. Άνθρωποι που επιχειρούν τρομοκρατικές ενέργειες ή πολιτικά εγκλήματα, είναι ήδη αποφασισμένοι να θυσιάσουν ακόμη και τη ζωή τους.

Εκείνο που οφείλει κάθε κοινωνία να εξετάζει είναι όχι το με πόση σκληρότητα θα πρέπει να αντιμετωπίσει τους πολίτες της που εγκληματούν, αλλά το πώς θα αποτρέψει εξαρχής τέτοιου είδους αναποτελεσματικές συμπεριφορές. Ο άνθρωπος που εγκληματεί δεν είναι κάποιος που έχει χάσει πλήρως την ανθρωπιά του, αλλά κάποιος που αποδείχθηκε περισσότερο ευάλωτος από άλλους απέναντι στις δυσκολίες και τις απαιτήσεις της ζωής. Ο άνθρωπος που καταφεύγει στη βία ως απάντηση σε όσα τον πληγώνουν, το κάνει γιατί ίσως δεν γνώρισε στη ζωή του άλλο τρόπο έκφρασης ή συμπεριφοράς. Ζητούμενο, άρα, θα πρέπει να είναι ο περιορισμός εκείνων των παραγόντων που θρέφουν και εντείνουν τη βία. Η ανεργία, η απουσία ορθής αγωγής, η ενδοσχολική και ενδοοικογενειακή βία, οι κοινωνικές διακρίσεις και πλείστα άλλα προβλήματα κάθε σύγχρονης πολιτείας, είναι όσα θα πρέπει κυρίως να τίθενται στο επίκεντρο του προβληματισμού μας.

Η θανατική ποινή -ας μην το παραγνωρίζουμε- δεν αποτρέπει πιθανά εγκλήματα, όχι περισσότερο τουλάχιστον από την ισόβια κάθειρξη. Η θανατική ποινή συνιστά μια ακραία βιαιότητα, απέναντι, μάλιστα, σ’ εκείνους από τους πολίτες που έχουν μεγαλύτερη ανάγκη τη διορθωτική παρέμβαση της πολιτείας. Ας θέσουμε, λοιπόν, ένα οριστικό τέρμα στην εκδικητική εκείνη αντιμετώπιση του εγκλήματος, που επιτρέπει τη διαιώνιση της στρεβλής άποψης πως η θανάτωση ανθρώπων είναι κάτι το αποδεκτό. Μόνο η έμπρακτη απόδειξη απόλυτου σεβασμού απέναντι στην ανθρώπινη ζωή, μπορεί να αποτελέσει την αρχή μιας πραγματικής ψυχικής αναμόρφωσης εκείνου που διέπραξε το έγκλημα, κι ένα ξεκάθαρο μήνυμα προς όλους πως τίποτε δεν συνιστά ικανή αιτιολόγηση για την αφαίρεση μιας ζωής.

Σας ευχαριστώ για την προσοχή σας.