Γιώργος Σεφέρης «Θερινό Ηλιοστάσι» ΣΤ΄

Ellen Henneke 

Γιώργος Σεφέρης «Θερινό Ηλιοστάσι»

ΣΤ΄

Κάτω στις δάφνες

κάτω στις άσπρες πικροδάφνες

κάτω στον αγκαθερό βράχο

κι η θάλασσα στα πόδια μας γυάλινη.

Θυμήσου το χιτώνα που έβλεπες

ν’ ανοίγει και να ξεγλιστρά πάνω στη γύμνια

κι έπεσε γύρω στους αστραγάλους

νεκρός-

αν έπεφτε έτσι αυτός ο ύπνος

ανάμεσα στις δάφνες των νεκρών.

Ο ποιητής βλέποντας τον κόσμο γύρω του να έχει περιέλθει σε μια κατάσταση αδράνειας κι εφησυχασμού, θεωρεί πως οι άνθρωποι της εποχής του έχουν παγιδευτεί σ’ έναν ολέθριο ύπνο. Η κοινωνία έχει πια χάσει την ανάγκη της δημιουργίας και της δράσης και παραμένει στάσιμη στις δάφνες του παρελθόντος.

Αναλυτικότερα

Ο ποιητής με τους πρώτους στίχους μας δημιουργεί την εντύπωση πως βρίσκεται κάπου ψηλά και κοιτάζει το τοπίο προς τα κάτω. Δάφνες, αγκαθερά βράχια και μια γαλήνια -σχεδόν ακινητοποιημένη- θάλασσα είναι όσα βλέπει. Η τριπλή επανάληψη του επιρρήματος «κάτω» έρχεται να μας μεταδώσει την αίσθηση της πτώσης, καθώς αυτή είναι η σκέψη του ποιητή σε σχέση με την κατάσταση που επικρατεί στην ελληνική κοινωνία. Η πτώση και η παρακμή είναι τα στοιχεία που δίνουν το στίγμα της κοινωνικής πραγματικότητας που βιώνει ο ποιητής. Παράλληλα, η γυάλινη θάλασσα, η ακινητοποιημένη θάλασσα, έρχεται να ενισχύσει την εικόνα της παρακμής και της αδράνειας που δημιουργεί αρνητικά συναισθήματα στον ποιητή. Η αδράνεια αυτή, ο ύπνος που έχει εγκλωβίσει τους ανθρώπους γύρω του, αποτελούν μια νοσηρότητα που πρέπει να τερματιστεί.

Ο ποιητής απευθυνόμενος σ’ ένα αδιευκρίνιστο πρόσωπο, επί της ουσίας σε κάθε αναγνώστη του ποιήματος, του ζητά να θυμηθεί την εικόνα ενός χιτώνα που γλιστρά από το γυμνό σώμα και πέφτει γύρω από τους αστραγάλους νεκρός. Κι εύχεται να έπεφτε έτσι, σαν περιττός χιτώνας, κι αυτός ο ύπνος που κρατά δέσμιους τους ανθρώπους, να έπεφτε, σαν κάτι που δεν μπορεί πια να εξουσιάζει τους ανθρώπους, κάτω ανάμεσα στις δάφνες των νεκρών. Οι δάφνες των νεκρών συμβολίζουν εδώ όλα τα επιτεύγματα και τις ένδοξες στιγμές που ανήκουν στις παλιότερες γενιές, και τα οποία πρέπει να μείνουν πλέον στο παρελθόν. Η σύγχρονη κοινωνία δεν μπορεί να ανατρέχει διαρκώς στο παρελθόν, ούτε μπορεί να μένει άλλο στάσιμη. Τόσο ο ναρκωτικός αυτός ύπνος όσο και οι δάφνες του παρελθόντος, δε θα πρέπει πια να αποτελούν ιδανική πρόφαση για την αδράνεια της τωρινής κοινωνίας.

Στο Θερινό Ηλιοστάσι ο Σεφέρης επιχειρεί να αναδείξει την κατάσταση αεργίας και παθητικής αδράνειας στην οποία έχει περιέλθει η κοινωνία, κατάσταση η οποία μας οδηγεί με βεβαιότητα στον όλεθρο, μιας και οι άνθρωποι μοιάζουν να αδιαφορούν πλήρως και αδυνατούν να κατανοήσουν την εξέλιξη των πραγμάτων. Ο ποιητής επιχειρεί να δείξει στους ανθρώπους την αλήθεια για τη ζωή τους, επιχειρεί να τους φέρει αντιμέτωπους με το γεγονός ότι έχουν πάψει πια να ενδιαφέρονται κι έχουν πάψει πια να προσπαθούν, αφήνοντας τα γεγονότα να τους οδηγούν, χωρίς οι ίδιοι να αντιστέκονται. Οι άνθρωποι φαίνονται στον ποιητή σα να έχουν παραδοθεί σ’ έναν βαθύ ύπνο κι αφήνουν πλέον τη ζωή τους να περνά ανεκμετάλλευτη.