Ερωτήσεις ΚΕΕ Πρωταγόρας Ενότητα 1η: Η πηγή και τα όρια της γνώσης.

Jacub Gagnon

Ερωτήσεις ΚΕΕ Πρωταγόρας Ενότητα 1^η

Από πού προέρχονται οι γνώσεις του Πρωταγόρα κατά το Σωκράτη; Τι συμπεραίνουμε (από τα λόγια του Σωκράτη) για την πηγή της γνώσης και, έμμεσα, για τη δυνατότητα και τα όρια της γνώσης;

«Επειδή όμως σε ακούω να το υποστηρίζεις εσύ, κάμπτομαι και πιστεύω πως κάτι θα εννοείς, αφού θεωρώ πως έχεις μεγάλη πείρα σε πολλά ζητήματα, και πολλά έχεις μάθει και πολλά επίσης έχεις ανακαλύψει μόνος σου.»

Ο Σωκράτης εκφράζοντας το σεβασμό του για τις απόψεις του Πρωταγόρα, αναφέρεται στις πηγές από τις οποίες ο σοφιστής έχει αντλήσει τις γνώσεις του. Αρχικά μιλά για τη μεγάλη πείρα του Πρωταγόρα, τονίζοντας έτσι πως η συνεχής ενασχόληση μ’ ένα αντικείμενο προσφέρει εμπειρίες και διδάγματα που δεν μπορούν να αποκτηθούν με άλλον τρόπο. Ο Πρωταγόρας ασχολείται με την αγωγή των νέων ήδη πολλά χρόνια, γεγονός που σημαίνει ότι έχει αφιερώσει πολύ χρόνο βελτιώνοντας τις πρακτικές του, καθώς κι ότι έχει αντιμετωπίσει στην πράξη ποικίλες περιπτώσεις μαθητών. Μ’ αυτόν τον τρόπο έχει πλουτίσει τις γνώσεις του τόσο στο πώς θα πρέπει να διαχειρίζεται τις διάφορες πιθανές συμπεριφορές και ξεχωριστές ανάγκες ορισμένων μαθητών, όσο και στο πώς επιτυγχάνονται τα καλύτερα δυνατά μαθησιακά αποτελέσματα. Η μεγάλη πείρα του Πρωταγόρα του παρέχει γνώσεις σε θέματα πρακτικής εφαρμογής και του προσφέρει έτσι το πλεονέκτημα να συζητά για την εκπαίδευση σε θεωρητικό επίπεδο, γνωρίζοντας παράλληλα κάθε πλευρά της εκπαιδευτικής διαδικασίας.

Η δεύτερη πηγή γνώσης για τον σοφιστή -όπως και για κάθε άνθρωπο βέβαια- υπήρξε η μάθηση που προέκυψε σε πρώτο επίπεδο από την εκπαίδευσή του, και κατόπιν από την προσωπική του μελέτη. Ο Πρωταγόρας έχει προφανώς ακολουθήσει μια πολυετή πορεία σπουδών (αν και δεν έχουμε πολλά στοιχεία για τη ζωή του) και φυσικά έχει εντρυφήσει στα υπάρχοντα κείμενα προγενέστερων διδασκάλων, φιλοσόφων και ποιητών. Ο σοφιστής, όπως και κάθε εκπαιδευτικός, για να είναι σε θέση να πραγματοποιεί με επάρκεια τη διδασκαλία του δεν σταματά τη μελέτη, καθώς οφείλει να έχει ένα γερό υπόβαθρο γνώσεων. Ο Πρωταγόρας, επομένως, δεν αρκείται σε όσα έμαθε ως εκπαιδευόμενος, αλλά συνεχίζει να μελετά προκειμένου να έχει ικανοποιητική επαφή με τα κείμενα που στην εποχή του αποτελούσαν αναγκαίο κτήμα για κάθε καλλιεργημένο άνθρωπο.

Η μελέτη, βέβαια, για τον Πρωταγόρα λειτουργεί κυρίως ως αφόρμηση για προβληματισμό και περαιτέρω προσωπική διερεύνηση. Στοιχείο που μας οδηγεί στην τρίτη και σημαντικότερη πηγή γνώσης, που είναι φυσικά οι προσωπικές ανακαλύψεις του σοφιστή, οι ιδέες δηλαδή και τα συμπεράσματα στα οποία κατέληξε μόνος του, μέσα από τη συνεχή προσπάθειά του να κατανοήσει καλύτερα τα ζητήματα που τον απασχολούν. Ο Πρωταγόρας, όπως και κάθε σκεπτόμενος άνθρωπος, δεν αρκείται στις έτοιμες γνώσεις και στις ιδέες που έχουν εκφράσει κατά καιρούς άλλοι άνθρωποι, αλλά προχωρά τον προβληματισμό του βαθύτερα, χρησιμοποιώντας τις ήδη υπάρχουσες γνώσεις του ως εφαλτήριο.

Η προσωπική αυτή προσπάθεια προβληματισμού και αξιοποίησης των ατομικών  δυνατοτήτων για την εύρεση της αλήθειας και τη διατύπωση προσωπικών απόψεων, αποτελεί τελικά και τον παράγοντα που θέτει τα όρια της γνώσης. Ο άνθρωπος μπορεί να διευρύνει τις γνώσεις του και να κατακτήσει το αντικείμενο με το οποίο ασχολείται μέχρι εκεί που του επιτρέπουν οι περιορισμοί της αντιληπτικής του ικανότητας. Κάθε άνθρωπος, ανεξάρτητα από το επίπεδο ευφυΐας του, μπορεί να εξελίξει τις νοητικές του δυνατότητες ως ένα σημείο μόνο, γεγονός που καθιστά πολύτιμη τη συλλογική προσπάθεια, καθώς ο συνδυασμός διαφορετικών οπτικών και τρόπων συλλογισμού μπορεί να δώσει νέα ώθηση στη σκέψη και στις πνευματικές κατακτήσεις.

Θα πρέπει, άλλωστε, να έχουμε υπόψη μας πως η αντίληψη κάθε ατόμου είναι αποτέλεσμα μια σειράς παραγόντων, όπως είναι οι ατομικές του εμπειρίες, το επίπεδο της εκπαίδευσης που έλαβε, η προσωπική του διάθεση για περαιτέρω εξέλιξη και τα γενικότερα ερεθίσματα που λαμβάνει από το περιβάλλον του, γεγονός που δημιουργεί βέβαια μοναδικές προσωπικότητες με ανεπανάληπτο τρόπο επεξεργασίας και κατανόησης των δεδομένων της πραγματικότητας, αλλά θέτει συνάμα και ορισμένους -ανυπέρβλητους κάποτε- περιορισμούς στην ικανότητα του ατόμου να ξεπερνά την ίδια του τη φύση και να αντικρίζει το αντικείμενο που εξετάζει με εντελώς απρόσμενους τρόπους, ώστε να μπορεί διαρκώς να δίνει στη σκέψη του νέες προεκτάσεις.

Δείτε επίσης:

Ερωτήσεις ΚΕΕ Πρωταγόρας Ενότητα 3η: Σε ποια κατάσταση βρέθηκε ο άνθρωπος στην «επιθεώρηση» του Προμηθέα;