Πλάγιος Λόγος (Λατινικά Γ΄ Λυκείου)

Megan Aroon Duncanson 

Πλάγιος Λόγος (Λατινικά Γ΄ Λυκείου)

• Πλάγιο λόγο έχουμε όταν τα λόγια κάποιου δεν τα ακούμε ή τα πληροφορούμαστε όπως ακριβώς τα είπε, αλλά μας ανακοινώνονται εξαρτημένα από ένα ρήμα λεκτικό, δοξαστικό ή ερωτηματικό (dico/λέγω, sentio/πιστεύω, rogo/ρωτώ κτλ.) και τροποποιημένα (ως προς τις εγκλίσεις, τους χρόνους, τις αντωνυμίες και ορισμένα επιρρήματα).
• Ένας γενικός κανόνας που αφορά τις εγκλίσεις είναι ότι στον πλάγιο λόγο υπάρχει πάντα ή υποτακτική ή απαρέμφατο. Συγκεκριμένα: α) οι ανεξάρτητες προτάσεις που περιέχουν κρίση μετατρέπονται σε απαρεμφατικές∙ σε σχέση με το ρήμα της εξάρτησης το απαρέμφατο του Ενεστώτα εκφράζει το σύγχρονο, του Παρακειμένου το προτερόχρονο και του Μέλλοντα το υστερόχρονο. β) οι ανεξάρτητες προτάσεις που εκφράζουν επιθυμία μετατρέπονται σε δευτερεύουσες βουλητικές προτάσεις που εισάγονται με το ut (αρν. ne) και εκφέρονται με υποτακτική. (Ανάλογα με το ρήμα εξάρτησης μπορούν να μετατραπούν και σε απαρεμφατικές προτάσεις, με τελικό απαρέμφατο.) γ) οι ευθείες ερωτήσεις γίνονται πλάγιες.
• Οι προτάσεις που στον ευθύ λόγο είναι εξαρτημένες διατηρούν στον πλάγιο λόγο το απαρέμφατο ή την υποτακτική, αλλά μετατρέπουν την οριστική σε υποτακτική.
• Οι χρόνοι στον πλάγιο λόγο συμμορφώνονται προς τους κανόνες της ακολουθίας των χρόνων.
• Οι προσωπικές και κτητικές αντωνυμίες μετατρέπονται ως εξής: του α΄ προσώπου (ego, meus) γίνονται se, suus (ή ipse, ipsius, όταν υπάρχει αντίθεση ή κίνδυνος σύγχυσης)∙ του β΄ προσώπου (tu, tuus) γίνονται ille, illius∙ το hic ή iste γίνεται επίσης ille (ή is). Ακόμη, για λόγους ευνόητους, αλλάζουν και ορισμένα επιρρήματα: τα nunc/τώρα, hodie/σήμερα, cras/αύριο, γίνονται tunc/τότε, illo die, postero die∙ το hic/εδώ γίνεται ibi/εκεί. κτλ.

Μετατροπές Πλαγίου Λόγου σε Ευθύ στα προς εξέταση κείμενα:

Κείμενο 23

1. interroganti, quid ageret puer (που ρωτούσε τι έκανε το παιδί) [Δευ/σα Πλάγια Ερωτηματική, εκφερόμενη με Υποτακτική (Παρατατικού), γιατί η εξάρτηση δίνει μια υποκειμενική χροιά στο περιεχόμενο της ερώτησης. Εκφράζει το σύγχρονο στο παρελθόν, καθώς εξαρτάται από ιστορικό χρόνο. Συγκεκριμένα η Πλάγια Ερωτηματική εξαρτάται από τη μετοχή Ενεστώτα (interroganti) η οποία καθίσταται ιστορικός χρόνος, λόγω της εξάρτησής της από το ρήμα Παρατατικού (respondebat)]

Στον ευθύ λόγο η Πλάγια Ερωτηματική θα τραπεί σε ευθεία ερώτηση, εκφερόμενη με Οριστική Ενεστώτα για να δηλωθεί το σύγχρονο: Quid agit puer? [Χρησιμοποιούμε Ενεστώτα, με βάση τον αρκτικό χρόνο της μετοχής interroganti, και όχι με βάση την Υποτακτική Παρατατικού (ageret) της αρχικής εκφοράς, που είχε προκύψει λόγω της ακολουθίας των χρόνων μέσω του respondebat]

2. Arria milites orabat, ut simul imponeretur (η Αρρία παρακαλούσε τους στρατιώτες να επιβιβαστεί μαζί του) [Δευ/σα Βουλητική πρόταση, εκφερόμενη με Υποτακτική Παρατατικού, γιατί εξαρτάται από ρήμα ιστορικού χρόνου (orabat/Παρατατικός). Στις βουλητικές προτάσεις έχουμε ιδιομορφία στην ακολουθία χρόνων, καθώς έχουμε συγχρονισμός της δευ/σας με την κύρια.]

Οι Βουλητικές προτάσεις στον ευθύ λόγο τρέπονται σε κύριες, εκφερόμενες με Υποτακτική ή Προστακτική, προκειμένου να εκφραστεί η έννοια της επιθυμίας. Έτσι, η πρόταση θα γίνει είτε imponar (με προτρεπτική/παρακλητική Υποτακτική παθητικού Ενεστώτα) είτε milites imponite me (με Προστακτική ενεργητικού Ενεστώτα).

Κείμενο 24

1. ancilla dixisset eum domi non esse (η υπηρέτρια είχε πει ότι αυτός δεν είναι μέσα)

Το ειδικό απαρέμφατο Ενεστώτα, θα τραπεί σε ανεξάρτητη πρόταση, με οριστική Ενεστώτα: is domi non est (Η αιτιατική eum που λειτουργούσε ως υποκείμενο του απαρεμφάτου, θα τραπεί σε οριστική και θα τεθεί ως υποκείμενο του ρήματος).

2. Nasica sensit illam domini iussu id dixisse et illum intus esse (ο Νασικάς κατάλαβε πως εκείνη του το είπε αυτό με διαταγή του κυρίου της και πως εκείνος ήταν μέσα)

Τα δύο ειδικά απαρέμφατα: dixisse (Παρακειμένου) και esse (Ενεστώτα), θα τραπούν σε ανεξάρτητες προτάσεις, εκφερόμενες με τον αντίστοιχο χρόνο: illa domini iussu id dixit et ille intus est

3. accipe nunc quid postea Nasica fecerit (μάθε τώρα τι έκανε μετά ο Νασικάς) [Δευ/σα Πλάγια Ερωτηματική, εκφερόμενη με Υποτακτική Παρακειμένου. Δηλώνει το προτερόχρονο στο παρόν, καθώς εξαρτάται από αρκτικό χρόνο (accipe/Προστακτική Ενεστώτα)]

Η Πλάγια Ερωτηματική θα γίνει ευθεία ερώτηση εκφερόμενη με Οριστική Παρακειμένου: Quid postea Nasica fecit?

4. exclamavit Nasica se domi non esse (ο Νασικάς φώναξε ότι δεν ήταν στο σπίτι)

Το Ειδικό Απαρέμφατο Ενεστώτα esse θα τραπεί σε ανεξάρτητη πρόταση, εκφερόμενη με Οριστική Ενεστώτα: Ego non sum domi

5. Visne scire quid Nasica responderit? (θέλεις να μάθεις τι απάντησε ο Νασικάς;) [Δευ/σα Πλάγια Ερωτηματική, εκφερόμενη με Υποτακτική Παρακειμένου (responderit). Δηλώνει το προτερόχρονο στο παρόν, γιατί εξαρτάται από αρκτικό χρόνο (visne/Ορ. Ενεστ. scire/Απαρ. Ενεστ.)]

Η Πλάγια Ερωτηματική θα γίνει ευθεία ερώτηση εκφερόμενη με Οριστική Παρακειμένου: Quid Nasica respondit?

6. Ego credidi te domi non esse (εγώ πίστεψα ότι δεν ήσουν σπίτι) Το Ειδικό Απαρέμφατο Ενεστώτα, θα τραπεί σε κύρια πρόταση, εκφερόμενη με Οριστική Ενεστώτα: Tu domi non es.

Κείμενο 25

1. Interrogo vos quando hanc ficum decerptam esse putetis ex arbore (σας ρωτώ πότε νομίζετε ότι κόπηκε αυτό το σύκο από το δέντρο) [Δευ/σα Πλάγια Ερωτηματική, εκφερόμενη με Υποτακτική Ενεστώτα. Δηλώνει το σύγχρονο στο παρόν, γιατί εξαρτάται από αρκτικό χρόνο (interrogo/Ορ. Ενεστ.)]

Η Πλάγια Ερωτηματική θα γίνει ευθεία ερώτηση εκφερόμενη με Οριστική Ενεστώτα: quando hanc ficum decerptam esse putatis ex arbore?

2. omnes recentem esse (ficum) dixissent (όλοι απάντησαν ότι (το σύκο) ήταν φρέσκο) Το Ειδικό Απαρέμφατο Ενεστώτα esse, θα τραπεί σε κύρια πρόταση, εκφερόμενη με Οριστική Ενεστώτα: (ficus) recens est

3. quando ficum decerptam esse putetis (πότε νομίζετε ότι κόπηκε το σύκο)

4. scitote decerptam esse (μάθετε ότι κόπηκε) Το Ειδικό Απαρέμφατο παθητικού Παρακειμένου decerptam esse, και στις δύο περιπτώσεις, θα τραπεί σε ανεξάρτητη πρόταση, εκφερόμενη με Οριστική Παρακειμένου: ficus decerpta est

5. neminem crediteritis patriae consulturum esse (μην πιστέψετε ότι θα ενδιαφερθεί κανείς για την πατρίδα) Το Ειδικό Απαρέμφατο Μέλλοντα, θα τραπεί σε ανεξάρτητη πρόταση, εκφερόμενη με Οριστική Μέλλοντα: nemo consulet patriae

Η πρόταση αυτή αποτελεί απόδοση ενός εξαρτημένου Υποθετικού Λόγου, ο οποίος στον ευθύ λόγο έχει την εξής μορφή:

Υπόθεση: nisi consulueritis (Οριστική Συντελεσμένου Μέλλοντα)

Απόδοση: nemo consulet (Οριστική απλού Μέλλοντα)

Ο υποθετικός λόγος εκφράζει το 1ο είδος: Υπόθεση ανοικτή στο μέλλον 

6. mementote rem publicam in extremo discrimine quondam fuisse (θυμηθείτε ότι κάποτε η πολιτεία βρέθηκε στον έσχατο κίνδυνο) Το Ειδικό Απαρέμφατο Παρακειμένου fuisse, θα τραπεί σε ανεξάρτητη πρόταση, εκφερόμενη με Οριστική Παρακειμένου: res publica in extremo discrimine quondam fuit

Κείμενο 27

1. Tum Pacuvius dixit sonora quidem esse et grandia quae scripsisset (τότε ο Πακούβιος είπε ότι ήταν βέβαια ηχηρά και μεγαλοπρεπή αυτά που είχε γράψει) Στην περίοδο αυτή έχουμε πλάγιο λόγο στο Ειδικό Απαρέμφατο Ενεστώτα esse και στην Δευ/σα Αναφορική πρόταση quae scripsisset, η οποία εκφέρεται με Υποτακτική Υπερσυντελίκου, λόγω του πλαγίου λόγου, και δηλώνει το Προτερόχρονο στο Παρελθόν, γιατί εξαρτάται από ιστορικό χρόνο (dixit/Ορ. Παρακειμένου).

Στον ευθύ λόγο το Ειδικό Απαρέμφατο θα τραπεί σε κύρια πρόταση, εκφερόμενη με Οριστική Ενεστώτα, ενώ η Αναφορική πρόταση, θα αλλάξει την εκφορά της σε Οριστική Παρακειμένου, για να δηλωθεί το Προτερόχρονο: sonora sunt et qrandia quae scrispisti (ηχηρά και μεγαλοπρεπή είναι αυτά που έγραψες)

2. (dixit) sed videri (esse) tamen ea sibi duriora (αλλά ότι του φαίνονταν κάπως τραχιά) Το Ειδικό Απαρέμφατο παθητικού Ενεστώτα, θα τραπεί σε ανεξάρτητη πρόταση, εκφερόμενη με Οριστική παθητικού Ενεστώτα, διατηρώντας όμως την απρόσωπη σύνταξη, μιας και το απαρέμφατο videri είναι απρόσωπο, με υποκείμενο το ειδικό απαρέμφατο esse: sed videtur (esse) mihi ea duriora (αλλά μου φαίνονται ότι είναι κάπως τραχιά)

3. idem esse aiunt in ingeniis (το ίδιο συμβαίνει, λένε, με το πνεύμα) Το Ειδικό Απαρέμφατο Ενεστώτα, θα τραπεί σε ανεξάρτητη πρόταση, εκφερόμενη με Οριστική Ενεστώτα: idem est in ingeniis

4. meliora fore spero (ελπίζω ότι θα είναι καλύτερα) Το Ειδικό Απαρέμφατο Μέλλοντα, θα τραπεί σε κύρια πρόταση, εκφερόμενη με Οριστική Μέλλοντα: meliora erunt

Κείμενο 28

1. cognovisset eum fugitivum esse (έμαθε ότι αυτός ήταν δραπέτης) Το Ειδικό Απαρέμφατο Ενεστώτα, θα τραπεί σε κύρια πρόταση, εκφερόμενη με Οριστική Ενεστώτα: is fugitivus est

Κείμενο 29

1. eum instituerat haec dicere (το είχε εκπαιδεύσει να λέει τα εξής) Το Τελικό Απαρέμφατο Ενεστώτα, θα τραπεί σε κύρια πρόταση Επιθυμίας, εκφερόμενη με Προστακτική Ενεστώτα: dic haec

2. Id exemplum sutorem quendam incitavit, ut corvum doceret parem salutationem (το παράδειγμα αυτό παρακίνησε κάποιον παπουτσή να μάθει τον ίδιο χαιρετισμό σε ένα κοράκι) [Δευ/σα Βουλητική πρόταση, εκφερόμενη με Υποτακτική Παρατατικού (doceret), γιατί εξαρτάται από ιστορικό χρόνο (incitavit/Ορ. Παρακειμένου), έχουμε δηλαδή συγχρονισμό κύριας και δευτερεύουσας.] Η Βουλητική πρόταση θα τραπεί σε ανεξάρτητη πρόταση, εκφερόμενη με προτρεπτική Υποτακτική Ενεστώτα: doceam parem salutationem (ας διδάξω τον ίδιο χαιρετισμό)

Σημείωση: Στις κύριες προτάσεις επιθυμίας χρησιμοποιούμε συνήθως Προστακτική για το 2^ο ενικό και πληθυντικό πρόσωπο και Προτρεπτική Υποτακτική για τα υπόλοιπα πρόσωπα.

Κείμενο 31

1. edixit ut omnes pugna abstinerent (διέταξε να απέχουν όλοι από τη μάχη) [Δευ/σα Βουλητική πρόταση, εκφερόμενη με Υποτακτική Παρατατικού, καθώς εξαρτάται από ιστορικό χρόνο (edixit/Ορ. Παρακ). Έχουμε συγχρονισμό κύριας και δευτερεύουσας (ιδιομορφία στην ακολουθία των χρόνων).] Η Βουλητική πρόταση, θα τραπεί σε κύρια πρόταση επιθυμίας, εκφερόμενη με Προστακτική: abstinete (να απέχετε)

2. cernatur, quanto miles Latinus Romano virtute antecellat (για να κριθεί, πόσο ο Λατίνος στρατιώτης ξεπερνάει το Ρωμαίο στην ανδρεία) [Δευ/σα Πλάγια Ερωτηματική, εκφερόμενη με Υποτακτική Ενεστώτα, καθώς εξαρτάται από αρκτικό χρόνο (cernatur/Υποτ. Ενεστ.) και εκφράζει το σύγχρονο στο παρόν.] Η Πλάγια ερωτηματική, θα τραπεί σε ευθεία ερώτηση, εκφερόμενη με Οριστική Ενεστώτα: quanto miles Latinus Romano virtute antecellit?

Κείμενο 32

1. omnes cruciatus corporis et omnia pericula mortis parvi esse ducendo (με το να θεωρώ ότι όλα τα βάσανα του σώματος και οι θανάσιμοι κίνδυνοι είναι μικρής αξίας) Το Ειδικό Απαρέμφατο Ενεστώτα esse, θα τραπεί σε κύρια πρόταση, εκφερόμενη με Οριστική Ενεστώτα: cruciatus et pericula parvi sunt

Κείμενο 34

1. Tum Scipio, cum se ipsum captum venisse eos existimasset (τότε ο Σκιπίωνας, επειδή νόμισε ότι αυτοί είχαν έλθει για να συλλάβουν τον ίδιο) Το Ειδικό Απαρέμφατο Παρακειμένου venisse, θα τραπεί σε κύρια πρόταση, εκφερόμενη με Οριστική Παρακειμένου: ei venerunt captum me ipsum

2. nuntiaverunt virtutem eius admiratum se venisse (ανήγγειλαν ότι είχαν έλθει για να θαυμάσουν την ανδρεία του) Το Ειδικό Απαρέμφατο Παρακειμένου venisse, θα τραπεί σε κύρια πρόταση, εκφερόμενη με Οριστική Παρακειμένου: nos venimus admiratum virtutem

3. is fores reserari eosque intromitti iussit (αυτός διέταξε να ανοίξουν τις πόρτες και να τους βάλουν μέσα) Τα Τελικά Απαρέμφατα παθητικού Ενεστώτα, θα τραπούν σε κύριες προτάσεις επιθυμίες, εκφερόμενες με Προστακτική ενεργητικού Ενεστώτα, τρέποντας παράλληλα τη σύνταξη σε ενεργητική: reserate fores et intromittite eos (ανοίξτε τις πόρτες και βάλτε τους μέσα)

Θα μπορούσαμε να διατηρήσουμε την παθητική σύνταξη, χρησιμοποιώντας όμως προτρεπτική Υποτακτική παθητικού Ενεστώτα: fores reserentur et ei intromittantur (ας ανοιχτούν οι πόρτες κι ας μπουν αυτοί μέσα)

Κείμενο 36

1. narrate Samnitibus Manium Curium malle locupletibus imperare (πείτε στους Σαμνίτες ότι ο Μάνιος Κούριος προτιμά να διατάζει τους πλουσίους) Το Ειδικό Απαρέμφατο Ενεστώτα malle, θα τραπεί σε κύρια πρόταση, εκφερόμενη με Οριστική Ενεστώτα: Manius Curius mavult locupletibus imperare

2. mementote me nec acie vinci nec pecunia corrumpi posse (θυμηθείτε ότι εγώ δεν είναι δυνατό ούτε στη μάχη να νικηθώ ούτε με χρήματα να διαφθαρώ) Το Ειδικό Απαρέμφατο Ενεστώτα posse, θα τραπεί σε κύρια πρόταση, εκφερόμενη με Οριστική Ενεστώτα, είτε με προσωπική σύνταξη: ego nec acie vinci nec pecunia corrumpi possum, είτε με απρόσωπη: me nec acie vinci nec pecunia corrumpi potest

Κείμενο 37

1.  ego clamabam nihil esse bello civili miserius (εγώ φώναζα ότι τίποτε δεν είναι πιο αξιοθρήνητο από τον εμφύλιο πόλεμο) Το Ειδικό Απαρέμφατο Ενεστώτα θα τραπεί σε κύρια πρόταση, εκφερόμενη με Οριστική Ενεστώτα: nihil est miserius bello civili

Κείμενο 38

1. rogavit materteram, ut sibi paulisper loco cederet (ζήτησε από τη θεία της να της παραχωρήσει για λίγο τη θέση της) [Δευ/σα Βουλητική πρόταση, εκφερόμενη με Υποτακτική Παρατατικού (cederet), γιατί εξαρτάται από ιστορικό χρόνο rogavit/Ορ. Παρακειμένου (συγχρονισμός κύριας με τη δευτερεύουσα).] Η Βουλητική πρόταση θα τραπεί σε κύρια πρόταση επιθυμίας, εκφερόμενη με Προστακτική Ενεστώτα: cede mihi loco

Κείμενο 40

1. meminero urbem Romam et Italiam a Mario conservatam esse (θυμάμαι ότι η Ρώμη και η Ιταλία σώθηκαν από το Μάριο) Το Ειδικό Απαρέμφατο παθητικού Παρακειμένου θα τραπεί σε κύρια πρόταση, εκφερόμενη με Οριστική παθητικού Παρακειμένου: urbs Roma et Italia a Mario cosnervata est

Κείμενο 41

1. qui primi coluisse Italiam dicuntur (οι οποίοι λέγονται ότι κατοίκησαν πρώτοι την Ιταλία) Το Ειδικό Απαρέμφατο Παρακειμένου θα τραπεί σε κύρια πρόταση, εκφερόμενη με Οριστική Παρακειμένου: primi coluerunt Italiam

2. neminem scire atque intellegere vis (δε θέλεις να ξέρει και να καταλαβαίνει κανείς) Τα Τελικά Απαρέμφατα Ενεστώτα θα τραπούν σε κύριες προτάσεις επιθυμίας, εκφερόμενες με Υποτακτική Ενεστώτα: nemo sciat atque intellegat

3. neminem intellegere vis, quae dicas (δε θέλεις να καταλαβαίνει κανείς τι λες) [Δευ/σα Πλάγια Ερωτηματική, εκφερόμενη με Υποτακτική Ενεστώτα, γιατί εξαρτάται από αρκτικό χρόνο (vis intellegere) και δηλώνει το σύγχρονο στο παρόν.] Η Πλάγια Ερωτηματική θα τραπεί σε ευθεία ερώτηση, εκφερόμενη με Οριστική Ενεστώτα: quae dicis?

4. antiquitatem tibi placere dicis, quod honesta et bona et modesta sit (λες ότι σου αρέσει η αρχαιότητα, γιατί είναι τιμημένη και καλή και σεμνή) Στην περίοδο αυτή που εξαρτάται από το ρήμα dicis, έχουμε πλάγιο στο Ειδικό Απαρέμφατο Ενεστώτα placere και στην Αιτιολογική πρόταση.

Στον ευθύ λόγο το Ειδικό Απαρέμφατο θα τραπεί σε ανεξάρτητη πρόταση, εκφερόμενη με Οριστική Ενεστώτα, ενώ η Αιτιολογική πρόταση θα αλλάξει την εκφορά της σε Οριστική, εκφράζοντας έτσι Αντικειμενική Αιτιολογία: antiquitas mihi placet quod honesta et bona et modesta est (Στην αιτιολογική πρόταση θα μπορούσε να διατηρηθεί η Υποτακτική sit, εκφράζοντας υποκειμενική αιτιολογία)

Κείμενο 42

1. crudeliter et regie id factum esse dicerent (θα έλεγαν ότι αυτό έγινε σκληρά και τυραννικά) Το Ειδικό Απαρέμφατο Παρακειμένου factum esse, θα τραπεί σε κύρια πρόταση, εκφερόμενη με Οριστική Παρακειμένου: crudeliter et regie id factum est

2. nunc intellego neminem tam stultum fore, neminem tam improbum (fore) (τώρα καταλαβαίνει ότι κανείς δε θα είναι τόσο ανόητος, κανείς δε θα είναι τόσο αχρείος) Τα Ειδικά Απαρέμφατα Μέλλοντα θα τραπούν σε κύριες προτάσεις εκφερόμενες με Οριστική Μέλλοντα: nemo tam stultus erit, nemo tam improbus erit

Στα απαρέμφατα αυτά βρίσκεται η απόδοση ενός πλάγιου υποθετικού λόγου, ο οποίος σε ευθύ λόγο έχει την εξής μορφή:

Υπόθεση: si pervenerit (Ορ. Συντελεσμένου Μέλλοντα)

Απόδοση: nemo erit (Ορ. Μέλλοντα)

3. non videat coniurationem esse factam (να μη βλέπει ότι έγινε συνωμοσία) Το Ειδική Απαρέμφατο Παρακειμένου factam esse, θα τραπεί σε κύρια πρόταση, εκφερόμενη με Οριστική Παρακειμένου: coniuratio facta est

Κείμενο 44

1. Nescio enim quis possit diligere eum, quem metuat, aut eum, a quo se metui putet (γιατί δεν ξέρω ποιος μπορεί να αγαπά αυτόν που φοβάται ή αυτόν από τον οποίο πιστεύει ότι θεωρείται επίφοβος) Στην περίοδο αυτή έχουμε πλάγιο λόγο στις τρεις δευτερεύουσες προτάσεις.

Η Πλάγια Ερωτηματική (qui possit diligere eum), εκφέρεται με Υποτακτική Ενεστώτα, καθώς εξαρτάται από αρκτικό χρόνο nescio/Ορ. Ενεστ. και εκφράζει το σύγχρονο στο παρόν. Στον ευθύ λόγο θα τραπεί σε ευθεία ερώτηση, εκφερόμενη είτε με Δυνητική Υποτακτική (η Υποτακτική προτείνεται στο βιβλίο του καθηγητή): qui possit diligere eum, είτε με Οριστική Ενεστώτα: qui potest diligere eum.

Η Δευ/σα Αναφορική Πρόταση quem metuat, εκφέρεται με Υποτακτική Ενεστώτα, λόγω του πλαγίου λόγου. Στον ευθύ λόγο θα αλλάξει την εκφορά της σε Οριστική Ενεστώτα: quem metuit

Η Δευ/σα Αναφορική Πρόταση a quo se metui putet, εκφέρεται με Υποτακτική Ενεστώτα λόγω του πλαγίου λόγου. Στον ευθύ λόγο θα αλλάξει την εκφορά της σε Οριστική Ενεστώτα: a quo se metui putat

2. tum intellegitur, quam fuerint inopes amicorum (τότε κατάλαβα ποιους είχα πιστούς φίλους) [Δευ/σα Πλάγια Ερωτηματική, εκφερόμενη με Υποτακτική Παρακειμένου, γιατί εξαρτάται από αρκτικό χρόνο (intellegitur/Ορ. παθ. Ενεστ.) και δηλώνει το προτερόχρονο στο παρόν.] Η Πλάγια Ερωτηματική θα τραπεί σε ευθεία ερώτηση εκφερόμενη με Οριστική Παρακειμένου: quam fuerunt inopes amicorum?

3. quod Tarquinium dixisse ferunt (αυτό που αναφέρουν ότι είπε ο Ταρκύνιος) Το Ειδικό Απαρέμφατο Παρακειμένου, θα τραπεί σε κύρια πρόταση, εκφερόμενη με Οριστική Παρακειμένου: quod Tarquinius dixit

4. tum intellexi, quos fidos amicos habuissem, quos infidos (τότε κατάλαβα ποιούς είχα πιστούς φίλους, ποιους άπιστους) [Δευ/σα Πλάγια Ερωτηματική, εκφερόμενη με Υποτακτική Υπερσυντελίκου, γιατί εξαρτάται από ιστορικό χρόνο (intellexi/Ορ. Παρακ.) και δηλώνει το προτερόχρονο στο παρελθόν.] Η Πλάγια Ερωτηματική θα τραπεί σε ευθεία ερώτηση, εκφερόμενη με Οριστική Παρακειμένου, για να δηλωθεί το προτερόχρονο: quos fidos amicos habui, quos infidos?

Κείμενο 45

1. cognoscit quae apud Ciceronem gerantur quantoque in periculo res sit (πληροφορείται τι συμβαίνει στο στρατόπεδο του Κικέρωνα και σε πόσο μεγάλο κίνδυνο βρίσκονται τα πράγματα) [Δύο Δευ/σες Πλάγιες Ερωτηματικές προτάσεις, εκφερόμενες με Υποτακτική Ενεστώτα (το gerantur παθητικός Ενεστώτας), γιατί εξαρτώνται από αρκτικό χρόνο cognoscit/ Ορ. Ενεστ.) και δηλώνουν το σύγχρονο στο παρόν.] Οι Πλάγιες Ερωτηματικές θα τραπούν σε ευθείες ερωτήσεις εκφερόμενες με Οριστική Ενεστώτα: quae apud Ciceronem qeruntur et in quanto periculo res est?

2. persuadet ut ad Ciceronem epistulam deferat (πείθει να μεταφέρει ένα γράμμα στον Κικέρωνα) [Δευ/σα Βουλητική πρόταση, εκφερόμενη με Υποτακτική Ενεστώτα, γιατί εξαρτάται από ρήμα αρκτικού χρόνου (persuadet/Ορ. Ενεστ.). Έχουμε συγχρονισμός της κύριας με τη δευτερεύουσα (ιδιομορφία στην ακολουθία των χρόνων).] Η Βουλητική πρόταση, θα τραπεί σε κύρια πρόταση επιθυμίας, εκφερόμενη με Προστακτική: defer epistulam ad Ciceronem

3. curat et providet ne, intercepta epistula, nostra consilia ab hostibus cognoscantur (φροντίζει και προνοεί να μη μαθευτούν τα σχέδιά μας από τους εχθρούς, αν η επιστολή πέσει στα χέρια τους) [Δευ/σα Βουλητική πρόταση, εκφερόμενη με Υποτακτική Ενεστώτα, γιατί εξαρτάται από ρήματα αρκτικού χρόνου (curat-providet/Ορ. Ενεστ.). Έχουμε συγχρονισμό κύριας με δευτερεύουσα.] Η Βουλητική πρόταση θα τραπεί σε κύρια πρόταση επιθυμίας, εκφερόμενη με αποτρεπτική/απαγορευτική Υποτακτική Ενεστώτα: ne nostra consilia ab hostibus cognoscantur

Με την αφαιρετική απόλυτη υποθετική μετοχή, έχουμε λανθάνοντα υποθετικό λόγο, ο οποίος μπορεί να αναλυθεί σε δευτερεύουσα υποθετική πρόταση, δίνοντάς μας έναν εξαρτημένο υποθετικό λόγο, με εξάρτηση από τα ρήματα curat et providet.

Υπόθεση: si intercepta sit (Υποτακτική Παρακειμένου)

Απόδοση: ne cognoscantur (Βουλητική πρόταση, με Υποτ. Ενεστώτα)

Σε ευθύ λόγο ο υποθετικός λόγος θα είχε την εξής μορφή:

Υπόθεση: si intercepta erit (Ορ. Συντ. Μέλλοντα)

Απόδοση: ne cognoscantur (Υποτ. Ενεστώτα. Αποτρεπτική Υποτακτική)

Έτσι, ο υποθετικός λόγος θα εκφράζει το 1ο είδος: Ανοικτή Υπόθεση στο μέλλον

4. monet ut epistulam ad amentum tragulae adliget et intra castra abiciat (συμβουλεύει να δέσει το γράμμα στον ιμάντα του ακοντίου και να το ρίξει μέσα στο στρατόπεδο) [Δευ/σες Βουλητικές προτάσεις, εκφερόμενες με Υποτακτική Ενεστώτα, γιατί εξαρτώνται από αρκτικό χρόνο (monet/Ορ. Ενεστ.) Συγχρονισμός κύριας με τις δευτερεύουσες).] Οι Βουλητικές προτάσεις θα τραπούν σε κύριες προτάσεις επιθυμίας, εκφερόμενες με Προστακτική: adliga et abice

Στην περίοδο αυτή έχουμε εξαρτημένο σύνθετο υποθετικό λόγο (με δύο αποδόσεις), με εξάρτηση από το ρήμα της κύριας πρότασης monet

Υπόθεση: si non possit (Υποτ. Ενεστώτα)

Απόδοση: ut adliget et abiciat (Δύο βουλητικές προτάσεις με Υποτ. Ενεστώτα)

Στον ευθύ λόγο ο υποθετικός λόγος θα είχε την εξής μορφή:

Υπόθεση: sin non poteris (Ορ. Μέλλοντα)

Απόδοση: adliga et abice (Προστακτικές Ενεστώτα, που αποτελούν μελλοντικές εκφράσεις)

Έτσι, ο υποθετικός λόγος εκφράζει το 1ο είδος: Ανοικτή υπόθεση στο μέλλον

5. scribit se cum legionibus celeriter adfore (γράφει πως θα έλθει γρήγορα με τις λεγεώνες) Το Ειδικό Απαρέμφατο Μέλλοντα adfore, θα τραπεί σε κύρια πρόταση, εκφερόμενη με Οριστική Μέλλοντα: ego cum legionibus celeriter adero

6. constituit ut tragulam mitteret (αποφάσισε να ρίξει το ακόντιο) [Δευ/σα Βουλητική πρόταση, εκφερόμενη με Υποτακτική Παρατατικού, γιατί εξαρτάται από ιστορικό χρόνο (constituit/Ορ. Παρακ.). Συγχρονισμός κύριας με δευτερεύουσα.] Η Βουλητική πρόταση, θα τραπεί σε κύρια πρόταση επιθυμίας εκφερόμενη με προτρεπτική Υποτακτική: mittam tragulam (ας ρίξω το ακόντιο)

7. milites adhortatur ut salutem sperent (συμβουλεύει τους στρατιώτες να ελπίζουν τη σωτηρία) [Δευ/σα Βουλητική πρόταση, εκφερόμενη με Υποτακτική Ενεστώτα, καθώς εξαρτάται από αρκτικό χρόνο (adhortatur/Ορ. Ενεστ.) Συγχρονισμός κύριας με δευτερεύουσα.] Η Βουλητική πρόταση θα τραπεί σε κύρια πρόταση επιθυμίας, εκφερόμενη με Προστακτική: salutem sperate

Κείμενο 46

1. philosophi mundum censent regi (οι φιλόσοφοι πιστεύουν ότι ο κόσμος κυβερνιέται) Το Ειδικό Απαρέμφατο παθητικού Ενεστώτα θα τραπεί σε κύρια πρόταση, εκφερόμενη με Οριστική παθητικού Ενεστώτα: mundus regitur

2. eum esse putant quasi communem urbem et unumquemque nostrum eius mundi esse partem (έχουν τη γνώμη ότι αυτός είναι κάτι σαν κοινή πολιτεία και ότι ο καθένας μας ξεχωριστά αποτελεί μέρος αυτού του κόσμου) Τα δύο Ειδικά Απαρέμφατα Ενεστώτα esse, θα τραπούν σε κύριες προτάσεις, εκφερόμενες με Οριστική Ενεστώτα: is est quasi communis urbs et unusquisque nostrum est pars huius mundi

3. decet cariorem nobis esse patriam (είναι σωστό να μας είναι πιο αγαπητή η πατρίδα) Το Τελικό Απαρέμφατο Ενεστώτα θα τραπεί σε κύρια πρόταση επιθυμίας, εκφερόμενη με προτρεπτική Υποτακτική: patria carior sit (ας είναι η πατρίδα πιο αγαπητή)

Κείμενο 47

1. Augustus voluit filiam deterrere (ο Αύγουστος θέλησε να αποθαρρύνει την κόρη του) Το Τελικό Απαρέμφατο Ενεστώτα, θα τραπεί σε κύρια πρόταση επιθυμίας, εκφερόμενη με Υποτακτική Ενεστώτα: deterream filiam

2. dissimulavit vidisse (προσποιήθηκε ότι δεν είδε) Το Ειδικό Απαρέμφατο Παρακειμένου, θα τραπεί σε κύρια πρόταση, εκφερόμενη με Οριστική Παρακειμένου: ego non vidi (η άρνηση προκύπτει από τη αρνητική σημασία του ρήματος της κύριας πρότασης)

3. interrogavit filiam, utrum post aliquot annos cana esse mallet an calva (ρώτησε την κόρη αν σε μερικά χρόνια θα προτιμούσε να είναι ασπρομάλλα ή φαλακρή) [Δευ/σα Πλάγια Ερωτηματική, εκφερόμενη με Υποτακτική Παρατατικού, γιατί εξαρτάται από ιστορικό χρόνο (interrogavit/Ορ. Παρακειμένου) και δηλώνει το σύγχρονο στο παρελθόν.] Η Πλάγια Ερωτηματική θα τραπεί σε ευθεία ερώτηση, εκφερόμενη με Οριστική Ενεστώτα: utrum mavis cana esse an calva?

Κείμενο 48

1. Sertorius omnibus persuasit cervam conloqui secum et docere (Ο Σερτώριος τους έπεισε όλους ότι το ελάφι μιλούσε μαζί του και του υπέδειχνε) Τα δύο Ειδικά Απαρέμφατα Ενεστώτα (conloqui παθητικού Ενεστώτα), θα τραπούν σε κύριες προτάσεις εκφερόμενες με Οριστική Ενεστώτα: cerva conloquitur mecum et docet

2. docere quae utilia factu essent (υπέδειχνε όσα ήταν χρήσιμα να κάνει) [Δευ/σα Πλάγια Ερωτηματική, εκφερόμενη με Υποτακτική Παρατατικού, γιατί εξαρτάται από ιστορικό χρόνο (persuasit/Ορ. Παρακ.) και δηλώνει το σύγχρονο στο παρόν.] Η Πλάγια Ερωτηματική θα τραπεί σε ευθεία ερώτηση, εκφερόμενη με Οριστική Ενεστώτα, για να δηλωθεί το σύγχρονο: quae utilia factu sunt?

3. monitum esse praedicabat (διακήρυσσε ότι είχε καθοδηγηθεί) Το Ειδικό Απαρέμφατο Ενεστώτα θα τραπεί σε κύρια πρόταση, εκφερόμενη με Οριστική Ενεστώτα: ego monitus sum

4. perisse credita est (πιστεύτηκε ότι είχε πεθάνει) Το Ειδικό Απαρέμφατο Παρακειμένου θα τραπεί σε κύρια πρόταση, εκφερόμενη με Οριστική Παρακειμένου: periit

5. nuntiavisset cervam inventam esse (ανάγγειλε ότι το ελάφι βρέθηκε) Το Ειδικό Απαρέμφατο παθητικού Παρακειμένου θα τραπεί σε κύρια πρόταση, εκφερόμενη με Οριστική παθητικού Παρακειμένου: cerva inventa est

6. eum iussit tacere (τον διέταξε να σωπάσει) Το Τελικό Απαρέμφατο Ενεστώτα θα τραπεί σε κύρια πρόταση επιθυμίας, εκφερόμενη με Προστακτική Ενεστώτα: tace

7. praecepit ut eam postero die repente emitteret (έδωσε οδηγίες να το αφήσει ξαφνικά την άλλη μέρα ελεύθερο) [Δευ/σα Βουλητική Πρόταση, εκφερόμενη με Υποτακτική Παρατατικού, γιατί εξαρτάται από ιστορικό χρόνο (praecepit/Ορ. Παρακειμένου). Συγχρονισμός κύριας με δευτερεύουσα.] Η Βουλητική πρόταση θα τραπεί σε κύρια πρόταση επιθυμίας, εκφερόμενη με Προστακτική: emitte eam cras

8. dixit visum in somno sibi esse cervam ad se reverti (είπε ότι είχε δει στον ύπνο του πως το ελάφι επέστρεψε σ’ αυτόν) Τo Απρόσωπο Ειδικό Απαρέμφατο Παρακειμένου (vissum esse: με υποκείμενο το reverti) θα τραπεί σε κύρια πρόταση εκφερόμενη με Οριστική Παρακειμένου: visum est in somno mihi cervam ad me reverti

9. quae perisset (που είχε χαθεί) [Δευ/σα Αναφορική πρόταση, εκφερόμενη με Υποτακτική Υπερσυντελίκου, λόγω πλαγίου λόγου, με εξάρτηση από ιστορικό χρόνο (dixit/Ορ. Παρακ.) και δηλώνει το προτερόχρονο στο παρελθόν.] Η Αναφορική πρόταση στον ευθύ λόγο θα εκφέρεται με Οριστική Παρακειμένου, για να δηλωθεί το προτερόχρονο: quae periit

Κείμενο 49

1. experiri quam aequo animo me ferro essem interemptura (θέλησα να δοκιμάσω με πόση αταραξία θα σκοτωνόμουν με σιδερένιο εργαλείο) [Δευ/σα Πλάγια Ερωτηματική, εκφερόμενη με Υποτακτική Παρατατικού Ενεργητικής Περιφραστικής Συζυγίας, καθώς εξαρτάται από ιστορικό χρόνο (volui/Ορ. Παρακ.) και εκφράζει το υστερόχρονο στο παρελθόν.] Η Πλάγια Ερωτηματική θα τραπεί σε ευθεία ερώτηση εκφερόμενη με Οριστική Μέλλοντα, για να δηλωθεί το υστερόχρονο: quam aequo animo me ferro interimam?

Στην περίοδο αυτή έχουμε έναν εξαρτημένο υποθετικό λόγο, με εξάρτηση από την κύρια πρόταση voluiexperiri.

Υπόθεση: si cessisset (Υποτ. Υπερσυντελίκου)

Απόδοση: quam interemptura essem (Πλάγια ερώτηση, με Υποτ. Παρατατικού της ενεργητικής περιφραστικής συζυγίας)

Στον ευθύ λόγο, ο υποθετικός λόγος θα είχε την εξής μορφή:

Υπόθεση: si cesserit (Ορ. Συντ. Μέλλοντα)

Απόδοση: quam interimam (Ευθεία ερώτηση, με Οριστ. Μέλλοντα)

Έτσι, ο υποθετικός λόγος θα εκφράζει το 1ο είδος: Ανοικτή υπόθεση στο μέλλον.