Γερουνδιακό – Παθητική Περιφραστική Συζυγία – Μετατροπή σε σύνταξη debeo + απαρέμφατο

Kurt Harvey

Γερουνδιακό – Παθητική Περιφραστική Συζυγία – Μετατροπή σε σύνταξη debeo + απαρέμφατο

Το γερουνδιακό είναι ρηματικό επίθετο με παθητική σημασία. Σχηματίζεται από το ενεστωτικό θέμα με την προσθήκη των καταλήξεων: ndus, nda, ndum και κλίνεται όπως τα δευτερόκλιτα επίθετα. Αντιστοιχεί στα ρηματικά επίθετα της ελληνικής σε –τέος.

Το γερουνδιακό, όπως και κάθε επίθετο χρησιμεύει:

- Ως επιθετικός προσδιορισμός

- Ως κατηγορηματικός προσδιορισμός, που εκφράζει πρόθεση-σκοπό (γερουνδιακό σκοπού). Κυρίως με ρήματα που σημαίνουν: δίνω, παρέχω, ζητώ, δέχομαι κ.ά.

- Ως κατηγορούμενο, όπου μαζί με το sum σχηματίζει τη λεγόμενη παθητική περιφραστική συζυγία (μεταφράζουμε με το «πρέπει να»). Σ’ αυτή την περίπτωση γίνεται χρήση δύο συντάξεων:

α) Προσωπική σύνταξη, όταν το γερουνδιακό ανήκει σε ρήμα ενεργητικό μεταβατικό που συντάσσεται με αιτιατική. Το γερουνδιακό συμφωνεί με το υποκείμενο του sum στο γένος, στον αριθμό και στην πτώση.

Σχηματικά έχουμε: Υποκείμενο + sum + γερουνδιακό σε ονομαστική, ως κατηγορούμενο στο υποκείμενο + Δοτική του ποιητικού αιτίου.

Η προσωπική σύνταξη, με την παθητική περιφραστική συζυγία, μπορεί να μετατραπεί σε σύνταξη: με το προσωπικό ρήμα debeo (πρέπει) + απαρέμφατο (του ρήματος στο οποίο ανήκει το γερουνδιακό):

Υποκείμενο + debeo + Απαρέμφατο Ενεστώτα + Αντικείμενο σε Αιτιατική

β) Απρόσωπη σύνταξη, όταν το ρήμα, στο οποίο ανήκει το γερουνδιακό, είναι αμετάβατο ή συντάσσεται με πτώση διαφορετική από την αιτιατική. Στην περίπτωση αυτή το γερουνδιακό βρίσκεται στην ονομαστική ενικού του ουδετέρου.

Σχηματικά έχουμε: Ουδέτερο γερουνδιακού + est + Δοτική ποιητικού αιτίου + Αντικείμενο σε δοτική.

Η απρόσωπη σύνταξη, μετατρέπεται με τη χρήση του debeo, ως εξής:

i) Υποκείμενο + debeo + Απαρέμφατο Ενεστώτα + Αντικείμενο (όχι σε αιτιατική)

ii) με το απρόσωπο ρήμα debet:

Απρόσωπο ρήμα debet + Απαρέμφατο ως Υποκείμενο + Αντικείμενο + Ποιητικό αίτιο

Παραδείγματα μετατροπών σε σύνταξη με debeo και σε σύνταξη με παθητική περιφραστική συζυγία

Κείμενο 6

Boni viri libenter leges servant

Σύνταξη με debeo: Boni viri libenter debent leges servare (Το debeo τίθεται στο χρόνο του ρήματος που υποκαθιστά (servant) και το ρήμα αυτό τρέπεται σε απαρέμφατο Ενεστώτα.)

Σύνταξη με παθητική περιφραστική συζυγία: 

Bonis viris libenter leges servandae sunt (Η σύνταξη γίνεται παθητική: το ποιητικό αίτιο δηλώνεται με δοτική του ποιητικού αιτίου (bonis viris), ενώ η παθητική περιφραστική συζυγία ακολουθεί το χρόνο του ρήματος που υποκαθιστά (debent / servant), με το γερουνδιακό να συμφωνεί με το υποκείμενο της πρότασης (leges) ως προς το γένος και τον αριθμό.)

 Κείμενο 7

Vim hostium cavere debetis.

Σύνταξη με παθητική περιφραστική συζυγία: Vis hostium vobis cavenda est. (Το ποιητικό αίτιο της παθητικής σύνταξης δηλώνεται με δοτική (vobis), ενώ το γερουνδιακό ακολουθεί το υποκείμενο (vis) ως προς το γένος και τον αριθμό. Ο χρόνος του ρήματος της παθητικής περιφραστικής συζυγίας καθορίζεται από το χρόνο του ρήματος (debetis) που υποκαθιστά.)

Κείμενο 11

Copias Romanorum profligavit et delevit.

Σύνταξη με debeo:
Hannibal debuit copias Romanorum profligare et delere
(Πρόκειται για ενεργητική σύνταξη. Δηλώνεται το υποκείμενο ρήματος σε ονομαστική· το debeo τίθεται στο χρόνο των ρημάτων που υποκαθιστά (Παρακείμενο), ενώ τα ρήματα αυτά τρέπονται σε απαρέμφατα Ενεστώτα.)

Σύνταξη με παθητική περιφραστική συζυγία: Hannibali copiae Romanorum profligandae et delendae fuerunt (Πρόκειται για παθητική σύνταξη. Το αντικείμενο της ενεργητικής τίθεται σε ονομαστική και λειτουργεί ως υποκείμενο της παθητικής. Το ποιητικό αίτιο δηλώνεται με δοτική. Το γερουνδιακό συμφωνεί με το υποκείμενο σε γένος και αριθμό. Ο χρόνος του ρήματος της παθητικής περιφραστικής συζυγίας καθορίζεται από το χρόνο του ρήματος που υποκαθιστά.)

Κείμενο 31

hasta eum transfixit

Σύνταξη με debeo: Adulescens debuit eum hasta transfigere (Πρόκειται για ενεργητική σύνταξη. Δηλώνεται το υποκείμενο ρήματος σε ονομαστική· το debeo τίθεται στο χρόνο του ρήματος που υποκαθιστά (Παρακείμενο), ενώ το ρήμα αυτό τρέπεται σε απαρέμφατο Ενεστώτα.)

Σύνταξη με παθητική περιφραστική συζυγία: Is transfigendus fuit adulescenti. (Πρόκειται για παθητική σύνταξη. Το αντικείμενο της ενεργητικής τίθεται σε ονομαστική και λειτουργεί ως υποκείμενο της παθητικής. Το ποιητικό αίτιο δηλώνεται με δοτική. Το γερουνδιακό συμφωνεί με το υποκείμενο σε γένος και αριθμό. Ο χρόνος του ρήματος της παθητικής περιφραστικής συζυγίας καθορίζεται από το χρόνο του ρήματος που υποκαθιστά.)

Κείμενο 34

praedones... abiectis armis ianuae appropinquaverunt

Σύνταξη με debeo: praedones abiectis armis ianuae appropinquare debuerunt (Πρόκειται για ενεργητική σύνταξη. Δηλώνεται το υποκείμενο ρήματος σε ονομαστική. Το debeo τίθεται στο χρόνο του ρήματος που υποκαθιστά (Παρακείμενο), ενώ το ρήμα αυτό τρέπεται σε απαρέμφατο Ενεστώτα.)

Σύνταξη με παθητική περιφραστική συζυγία: 

abiectis armis praedonibus appropinquandum ianuae fuit (Πρόκειται για απρόσωπη σύνταξη. Επειδή το γερουνδιακό συντάσσεται με αντικείμενο σε πτώση δοτική. Το γερουνδιακό τίθεται σε ονομαστική ενικού του ουδετέρου. Σχηματικά έχουμε: Ουδέτερο γερουνδιακού + est (στο χρόνο του ρήματος που υποκαθιστά) + Δοτική ποιητικού αιτίου + Αντικείμενο σε δοτική.)

Κείμενο 36

[Manius Curius Dentatus] Samnitium divitias contempsit

Σύνταξη με debeo: Manius Curius Dentatus Samnitium divitias contemnere debuit (Πρόκειται για ενεργητική σύνταξη. Δηλώνεται το υποκείμενο ρήματος σε ονομαστική. Το debeo τίθεται στο χρόνο του ρήματος που υποκαθιστά (Παρακείμενο), ενώ το ρήμα αυτό τρέπεται σε απαρέμφατο Ενεστώτα.)

Σύνταξη με παθητική περιφραστική συζυγία: 

Samnitium divitiae contemnendae fuerunt Manio Curio Dentato (Πρόκειται για παθητική σύνταξη. Το αντικείμενο της ενεργητικής τίθεται σε ονομαστική (divitiae) και λειτουργεί ως υποκείμενο της παθητικής. Το ποιητικό αίτιο δηλώνεται με δοτική. Το γερουνδιακό συμφωνεί με το υποκείμενο σε γένος και αριθμό. Ο χρόνος του ρήματος της παθητικής περιφραστικής συζυγίας καθορίζεται από το χρόνο του ρήματος που υποκαθιστά.)

Κείμενο 38

Postea is puellam in matrimonium duxit

Σύνταξη με debeo: Postea is puellam in matrimonium ducere debuit (Πρόκειται για ενεργητική σύνταξη. Δηλώνεται το υποκείμενο ρήματος σε ονομαστική. Το debeo τίθεται στο χρόνο του ρήματος που υποκαθιστά (Παρακείμενο), ενώ το ρήμα αυτό τρέπεται σε απαρέμφατο Ενεστώτα.)

Σύνταξη με παθητική περιφραστική συζυγία: 

Postea puella in matrimonium ei ducenda fuit (Πρόκειται για παθητική σύνταξη. Το αντικείμενο της ενεργητικής τίθεται σε ονομαστική (puella) και λειτουργεί ως υποκείμενο της παθητικής. Το ποιητικό αίτιο δηλώνεται με δοτική (ei). Το γερουνδιακό συμφωνεί με το υποκείμενο σε γένος και αριθμό. Ο χρόνος του ρήματος της παθητικής περιφραστικής συζυγίας καθορίζεται από το χρόνο του ρήματος που υποκαθιστά.)

Κείμενο 6

(Silius Italicus) gloriae Vergili studēbat [απρόσωπη σύνταξη, διότι το ρήμα συντάσσεται με δοτική]

Σύνταξη με παθητική περιφραστική συζυγία: Silio Italico gloriae Vergili studendum erat.

Σύνταξη με debeo: Debet / oportet studere (Silium Italicum) gloriae Vergili.

Debet / oportet: Απρόσωπο ρήμα

studere: Τελικό απαρέμφατο ως υποκείμενο του απρόσωπου ρήματος

(Silium Italicum): Υποκείμενο απαρεμφάτου σε αιτιατική

gloriae: Αντικείμενο απαρεμφάτου σε δοτική

Vergili: Γενική κτητική στο gloriae

Ισοδύναμη σύνταξη: Silius Italicus gloriae Vergili studere debebat.

Άσκηση σχολικού βιβλίου από το Κείμενο 33

Να αντικατασταθεί το debeo + απαρέμφατο (= οφείλω να, πρέπει να) από τον αντίστοιχο τύπο της παθητικής περιφραστικής συζυγίας. Να δηλωθεί και το ποιητικό αίτιο˙ πχ. vulnera sanare debemus = vulnera nobis sananda sunt.

Fortes viros imitari debemus. (Οφείλουμε να μιμούμαστε τους γενναίους άνδρες)

Rem publicam bene gerere debent. (illi) (Οφείλουν να διοικούν σωστά την πολιτεία)

Animum conformare debeo. (Οφείλω να διαπλάθω την ψυχή μου)

Homines excellentes colere debetis. (Οφείλετε να λατρεύετε τους έξοχους ανθρώπους)

Honestatem expetere debet. (ille) (Οφείλει να επιδιώκει την τιμή)

Vulneribus mederi debes. (Οφείλεις να γιατρέψεις τις πληγές σου) + δοτική

Fortes viros imitari debemus. = Fortes viri nobis imitandi sunt.

Rem publicam bene gerere debent. (illi) = Res publica illis bene gerenda est.

Animum conformare debeo = Animus mihi conformandus est.

Homines excellentes colere debetis. = Homines excellentes vobis colendi sunt.

Honestatem expetere debet. (ille) = Honestas illi expetenda est.

Vulneribus mederi debes. = Vulneribus tibi medendum est.