Λατινικά Γ Λυκείου: Μετατροπή ενεργητικής σύνταξης σε παθητική

Rob Woodcox

Λατινικά Γ Λυκείου: Μετατροπή ενεργητικής σύνταξης σε παθητική

[Σύμφωνα με το νέο πρόγραμμα σπουδών 2015-2016]

Κατά τη μετατροπή της ενεργητικής σύνταξης σε παθητική γίνονται οι εξής αλλαγές: 

- Μετατρέπουμε το ρήμα ενεργητικής στον αντίστοιχο χρόνο παθητικής φωνής (προσέχοντας το πρόσωπο και τον αριθμό του νέου υποκειμένου του).

  

- Το Αντικείμενο του ενεργητικού ρήματος γίνεται πλέον Υποκείμενο του παθητικού ρήματος και τίθεται σε Ονομαστική πτώση.

- Το Υποκείμενο του ενεργητικού ρήματος τρέπεται σε Ποιητικό αίτιο, το οποίο εκφέρεται με απλή (απρόθετη) Αφαιρετική, όταν είναι άψυχο και με εμπρόθετη Αφαιρετική, όταν είναι έμψυχο. Προσέχουμε πως όταν η λέξη ξεκινά με φωνήεν χρησιμοποιούμε την πρόθεση ab, ενώ όταν ξεκινά με σύμφωνο χρησιμοποιούμε την πρόθεση a.

Σε περίπτωση που το ρήμα έχει δύο αντικείμενα, το έμμεσο αντικείμενο διατηρεί την πτώση του και τη λειτουργία του.

Κατά τη μετατροπή προσέχουμε πως αν υπάρχουν ομοιόπτωτοι προσδιορισμοί στους βασικούς όρους, μετατρέπονται ανάλογα, ώστε να έχουν και στη νέα σύνταξη την ίδια πτώση με τον όρο που προσδιορίζουν.

Αν το ρήμα είναι χρόνου Παρακειμένου ή Υπερσυντελίκου, προσέχουμε το υποκείμενό του, ώστε να γράψουμε το σωστό τύπο της μετοχής στον περιφραστικό τύπο.

- Δυνητικά σε κάθε πρόταση με ενεργητικό μεταβατικό ρήμα και αντικείμενο μπορεί να γίνει η μετατροπή σε παθητική σύνταξη.

Παραδείγματα μετατροπής από τα κείμενα της ύλης:

Κείμενο 3

Ενεργητική σύνταξη: Perseus hasta beluam delet et Andromedam liberat [Ο Περσέας σκοτώνει το κήτος με το δόρυ και απελευθερώνει την Ανδρομέδα]

Παθητική σύνταξη: A Perseo hasta belua deletur et Andromeda liberatur

Κείμενο 11

Ενεργητική σύνταξη: Hannibal, dux Carthaginiensis, VI et XX annos natus, omnes gentes Hispaniae bello superavit et Saguntum vi expugnavit [Ο Αννίβας, ο Καρχηδόνιος στρατηγός, σε ηλικία 26 χρόνων νίκησε στον πόλεμο όλα τα έθνη της Ισπανίας και κυρίευσε με τη βία το Σάγουντο]

Παθητική σύνταξη: A Hannibale, duce Carthaginiensi, VI et XX annos nato, omnes gentes Hispaniae bello superatae sunt et Saguntum vi expugnatum est

Κείμενο 15  [Αντίστροφη μετατροπή]

Παθητική σύνταξη: ...magistratus creantur cum vitae necisque potestate [εκλέγονται άρχοντες με εξουσία ζωής και θανάτου]

Ενεργητική σύνταξη: ...magistratus creant cum vitae necisque potestate

Παθητική σύνταξη: ephippiorum usus res turpis et iners habetur [η χρήση σελών θεωρείται αισχρό και μαλθακό πράγμα]

Ενεργητική σύνταξη: ephippiorum usum rem turpem et inertem habent

Κείμενο 20

Ενεργητική σύνταξη: Claudius quinquagesimo anno aetatis suae imperium cepit mirabili quodam casu [Ο Κλαύδιος στο πεντηκοστό έτος της ηλικίας του κατέλαβε την εξουσία χάρη σε ένα παράδοξο και τυχαίο γεγονός]

Παθητική σύνταξη: A Claudio quinquagesimo anno aetatis suae imperium captum est mirabili quodam casu

Ενεργητική σύνταξη: Discurrens miles pedes eius animadvertit [Ένας στρατιώτης που έτρεχε πέρα δώθε πρόσεξε τα πόδια του]

Παθητική σύνταξη: A discurrenti milite pedes eius animadversi sunt

[Αντίστροφη μετατροπή]

Παθητική σύνταξη: Ab his in castra delatus est tristis et trepidus [Από αυτούς μεταφέρθηκε στο στρατόπεδο λυπημένος και περιδεής]

Ενεργητική σύνταξη: Hi in castra detulerunt tristem et trepidum (εννοείται eum)

Κείμενο 21

Ενεργητική: pro quo [Galli] immensam pecuniam acceperunt [για το οποίο (οι Γαλάτες) πήραν ως αντάλλαγμα ένα τεράστιο χρηματικό ποσό]

Παθητική σύνταξη: pro quo immensa pecunia accepta est a Gallis  

Ενεργητική: Galli... everterunt urbem Romam praeter Capitolium [οι Γαλάτες κατέστρεψαν εντελώς την πόλη Ρώμη εκτός από το Καπιτώλιο]

Παθητική σύνταξη: Urbs Roma praeter Capitolium eversa est a Gallis

Ενεργητική σύνταξη: quod illic appensum civitati nomen dedit [επειδή αυτό ζυγίστηκε εκεί, έδωσε το όνομά του στην πόλη] (η αναφορική αντωνυμία υποκαθιστά τη λέξη aurum∙ ισοδυναμεί επίσης με την οριστική αντωνυμία id)

Παθητική σύνταξη: nomen auro (ή eo) illic appesno civitati datum est

Στο κείμενο υπάρχουν και περιπτώσεις παθητικής σύνταξης, τις οποίες ακολουθώντας αντίστροφη πορεία, μπορούμε να τις τρέψουμε σε ενεργητική σύνταξη. Έτσι, το ποιητικό αίτιο της πρότασης θα τεθεί σε ονομαστική ως υποκείμενο, το ρήμα θα τεθεί σε ενεργητική φωνή και το υποκείμενο της παθητικής σύνταξης θα τεθεί σε αιτιατική ως αντικείμενο της ενεργητικής.

Παθητική σύνταξη: Tum Camillus... absens dictator est factus [Τότε ο Κάμιλλος, αν και ήταν απών, εκλέχτηκε δικτάτορας]

Ενεργητική: Tum Camillum absentem dicatorem fecerunt (υποκείμενο της πρότασης εννοείται το Romani)

Παθητική σύνταξη: Nam Pisaurum dicitur [ονομάζεται δηλαδή Πίσαυρο]

Ενεργητική σύνταξη: nam Pisaurum (civitatem) dicunt (το αντικείμενο της πρότασης εννοείται από τα συμφραζόμενα)

Κείμενο 24

Ενεργητική σύνταξη: ego non cognosco vocem tuam? [Εγώ δεν αναγνωρίζω τη φωνή σου;]

Παθητική σύνταξη: vox tua non cognoscitur a me?

Κείμενο 25

Ενεργητική: Cato attulit quodam die in curiam ficum praecocem ex Carthagine [κάποια μέρα ο Κάτωνας έφερε στη Σύγκλητο ένα πρώιμο σύκο από την Καρχηδόνα]

Παθητική σύνταξη: ficus praecox allata est quodam die a Catone in curiam ex Carthagine

Κείμενο 27

Ενεργητική σύνταξη: Accius tragoediam suam ei desideranti legit [ο Άκκιος διάβασε σ’ αυτόν αφού το επιθυμούσε την τραγωδία του]

Παθητική σύνταξη: tragoedia sua lecta est ei desideranti ab Accio

Ενεργητική σύνταξη: quae deinceps scribam [αυτά που θα γράψω αργότερα]

Παθητική σύνταξη: quae deinceps scribentur (a me)

Κείμενο 29

Ενεργητική σύνταξη: itaque viginti milibus sestertium eum emit [το αγόρασε λοιπόν για είκοσι χιλιάδες σηστέρτιους]

Παθητική σύνταξη: itaque is viginti milibus sestertium emptus est (a Caesare)

Ενεργητική σύνταξη: Oleum et operam perdidi [έχασα το λάδι και τον κόπο μου]

Παθητική σύνταξη: Oleum et opera perdita sunt (a me)

Κείμενο 31

Ενεργητική σύνταξη: hasta eum transfixit [τον διαπέρασε με το δόρυ του]

Παθητική σύνταξη: is hasta transfixus est (ab adulescente)

Ενεργητική σύνταξη: Statim hostes fuga salutem pertiverunt [αμέσως οι εχθροί ζήτησαν τη σωτηρία στη φυγή]

Παθητική σύνταξη: Statim salus pertita est fuga a hostibus

Ενεργητική σύνταξη: Sed consul adulescentem morte multavit [αλλά όμως ο ύπατος τιμώρησε με θάνατο το νεαρό]

Παθητική σύνταξη: Sed adulescens multatus est morte a consule

[Αντίστροφη μετατροπή]

Παθητική: a duce hostium his verbis proelio lacessitus est [από τον αρχηγό των εχθρών προκλήθηκε σε μάχη με τα εξής λόγια]

Ενεργητική σύνταξη: dux hostium his verbis proelio lacessivit adulescentem (eum)

Κείμενο 34

Ενεργητική: Tum Scipio praesidium domesticorum in tecto conlocavit [Τότε ο Σκιπίωνας εγκατέστησε στο σπίτι φρουρά από οικιακούς δούλους]

Παθητική σύνταξη: Tum praesidium domesticorum in tecto conlocatum est a Scipione

Ενεργητική: Haec postquam domestici Scipioni rettulerunt [Όταν οι δούλοι του σπιτιού μετέφεραν αυτά στο Σκιπίωνα]

Παθητική σύνταξη: Haec postquam Scipioni relata sunt a domesticis

Ενεργητική σύνταξη: Cum ante vestibulum dona posuissent [Αφού άφησαν στην είσοδο δώρα]

Παθητική σύνταξη: Cum ante vestibulum dona posita essent (a praedonibus)

Κείμενο 36

Ενεργητική σύνταξη: Samnitium divitias contempsit [περιφρόνησε τα πλούτη των Σαμνιτών]

Παθητική σύνταξη: Samnitium divitiae contemptae sunt (a Manio Curio Dentato)

Ενεργητική σύνταξη: cum ad eum magnum pondus auri publice missum attulissent [ενώ δηλαδή έφεραν σε αυτόν μεγάλη ποσότητα χρυσάφι σταλμένο από την πολιτεία τους]

Παθητική σύνταξη: cum ad eum magnum pondus auri publice missum allatum esset a Samnitibus

Κείμενο 38

Ενεργητική σύνταξη: ego libenter tibi mea sede cedo [εγώ πρόθυμα σου παραχωρώ τη θέση μου]

Παθητική σύνταξη: mea sedes libenter tibi a me ceditur

Ενεργητική σύνταξη: Hoc dictum paulo post res ipsa confirmavit [Αυτό το λόγο λίγο αργότερα η ίδια η πραγματικότητα επιβεβαίωσε]

Παθητική σύνταξη: Hoc dictum paulo post re ipsa confirmatum est

Ενεργητική σύνταξη: postea is puellam in matrimonium duxit [έπειτα αυτός παντρεύτηκε την κοπέλα / οδήγησε την κοπέλα σε γάμο]

Παθητική σύνταξη: postea puella in matrimonium ab eo ducta est

Κείμενο 42

Ενεργητική: qui spem Catilinae mollibus sententiis aluerunt [αυτοί εξέθρεψαν την ελπίδα του Κατιλίνα με επιεικείς αποφάσεις]

Παθητική σύνταξη: spes Catilinae a quibus (ab eis) mollibus sententiis alta est (ή alita est)

Κείμενο 43

Ενεργητική σύνταξη: In hoc me longa vita et infelix senecta traxit, ut primum exsulem deinde hostem te viderem? [Σε τέτοιο σημείο με κατάντησε η μακρόχρονη ζωή και τα δύστυχα γηρατειά, ώστε να σε δω πρώτα εξόριστο κι έπειτα εχθρό;]

Παθητική σύνταξη: In hoc ego longa vita et infelici senecta tracta sum, ut primum exsul deinde hostis tu a me videreris

Κείμενο 44

[Αντίστροφη μετατροπή]

Παθητική σύνταξη: Coluntur tamen simulatione dumtaxat ad tempus [δείχνεται ωστόσο υποκριτικός σεβασμός (στους τυράννους) τουλάχιστον για κάποιο χρονικό διάστημα (εννοείται από τους ανθρώπους του περιβάλλοντός τους)]

Ενεργητική σύνταξη: Colunt (tyrannos) tamen simulatione ad tempus

Κείμενο 45

Ενεργητική: Quam ob rem epistulam conscriptam Graecis litteris mittit [Για το λόγο αυτό στέλνει επιστολή γραμμένη στα ελληνικά]

Παθητική σύνταξη: Quam ob rem epistula conscripta Graecis litteris mittitur (a Caesare)

Ενεργητική σύνταξη: Ille epistulam perlegit [Εκείνος διαβάζει μέχρι τέλους την επιστολή]

Παθητική σύνταξη: Epistula perlegitur ab illo

[Αντίστροφη μετατροπή]

Παθητική: ne, intercepta epistula, nostra consilia ab hostibus cognoscantur [να μη μαθευτούν τα σχέδιά μας από τους εχθρούς, αν η επιστολή πέσει στα χέρια τους]

Ενεργητική σύνταξη:  ne hostes, intercepta epistula, nosta consilia cognoscant

Παθητική σύνταξη: tertio post die a quodam milite conspicitur et ad Ciceronem defertur [τρεις μέρες αργότερα γίνεται αντιληπτό από κάποιο στρατιώτη και μεταφέρεται στον Κικέρωνα]

Ενεργητική σύνταξη: tertio post die quidam miles hanc conspicit ed ad Ciceronem defert