Αρχαία Ελληνικά: Υποθετικοί Λόγοι | Σημειώσεις του Κωνσταντίνου Μάντη

Αρχαία Ελληνικά: Υποθετικοί Λόγοι

Κωνσταντίνος Μάντης | Best Blogger Tips
Dieter Spannknebel

Αρχαία Ελληνικά: Υποθετικοί Λόγοι

Υποθετικός λόγος είναι ο συνδυασμός δύο προτάσεων: μιας κύριας, που ονομάζεται απόδοση (ή συμπέρασμα), και μιας δευτερεύουσας υποθετικής, που ονομάζεται υπόθεση (ή ηγούμενον).
Τα είδη των υποθετικών λόγων στην αρχαία ελληνική είναι έξι:

Το 1ο είδος των υποθετικών λόγων δηλώνει κάτι που θεωρείται πραγματικό, ανεξαρτήτως του αν όντως αυτό είναι ή όχι κάτι το πραγματικό.
Υπόθεση: ε + οριστική οποιουδήποτε χρόνου
Απόδοση: οποιαδήποτε έγκλιση

Παραδείγματα:
Ε βούλει, μένε [Εάν θέλεις, μείνε] (ε + οριστική Ενεστώτα προστακτική Ενεστώτα)

Κλέαρχος ε παρά τους ρκους λυε τάς σπονδάς, την δίκην χει [Ο Κλέαρχος, αν πράγματι επιχείρησε να διαλύσει τη συνθήκη παρά τους όρκους, θα τιμωρηθεί] (ε + οριστική Παρατατικού οριστική Ενεστώτα)

Πολλ γρ ν τις εδαιμονία εη περ τους νέους ε ες μν μόνος ατος διαφθείρει [Θα ήταν μεγάλη τύχη για τους νέους, εάν ένας μόνο τους κάνει κακό] (ε + οριστική Ενεστώτα δυνητική ευκτική Ενεστώτα)

Τ γάρ στρατι οκ στι τά πιτήδεια, ε μη ληψόμεθα το χωρίον [Δε θα υπάρχουν τα αναγκαία για το στράτευμα, αν δεν καταλάβουμε την περιοχή] (ε + οριστική Μέλλοντα οριστική Ενεστώτα)

Σημειώσεις:
Αν στην υπόθεση υπάρχει οριστική ιστορικού χρόνου, στην απόδοση δεν μπορούμε να έχουμε δυνητική οριστική, και το αντίστροφο. 

Αν τόσο στην υπόθεση όσο και στην απόδοση έχουμε οριστική Μέλλοντα (ε + οριστική μέλλοντα οριστική μέλλοντα), τότε ο υποθετικός λόγος δηλώνει το πραγματικό στο μέλλον. Έχουμε, δηλαδή, το πραγματικό με σημασία προσδοκώμενου.
Σε αυτή την περίπτωση συνήθως ο υποθετικός λόγος αναφέρεται σε κάποιο ανεπιθύμητο ή αρνητικό ενδεχόμενο.

Παραδείγματα:
Ε φήσεις τους Θηβαίους νευ μάχης, κινδυνεύσεις πό τς πόλεως τά σχατα παθεν [Εάν αφήσεις τους Θηβαίους χωρίς μάχη, θα κινδυνεύεις να πάθεις τα χειρότερα από την πόλη]

Ε κτορα ποκτενες, και ατός ποθανε [Εάν σκοτώσεις τον Έκτορα, θα πεθάνεις κι ο ίδιος]

Το 2ο είδος των υποθετικών λόγων δηλώνει κάτι που είναι μη πραγματικό, κάτι που βρίσκεται σε αντίθεση μ’ αυτό που πραγματικά συμβαίνει.
Υπόθεση: ε + οριστική ιστορικού χρόνου
Απόδοση: δυνητική οριστική ιστορικού χρόνου (οριστική με το δυνητικό ν)

Η υπόθεση μεταφράζεται με αν + οριστική Παρατατικού ή Υπερσυντέλικου και η απόδοση με θα + οριστική Παρατατικού ή Υπερσυντέλικου.
Ιστορικοί χρόνοι θεωρούνται: ο Παρατατικός, ο Αόριστος, ο Υπερσυντέλικος και εν μέρει ο Παρακείμενος.

Παραδείγματα:
Οτοι, ε σαν νδρες γαθοί, οκ’ ν ποτε τατα πασχον [αυτοί, αν ήταν αγαθοί άνδρες, δε θα πάθαιναν ποτέ αυτά τα πράγματα] (ε + οριστική Παρατατικού οριστική Παρατατικού)

Οκ ποίησεν γασίας, ε μη γώ κέλευσα [Δε θα το έκανε ο Αγασίας, αν εγώ δεν το διέταζα] (ε + οριστική Αορίστου οριστική Αορίστου)

Ε μ συνδη, βουλή, τος κατηγόροις βουλομένοις κ παντς τρόπου κακς μ ποιεν, πολλν ν ατος χάριν εχον ταύτης τς κατηγορίας [Αν δε γνώριζα καλά, κύριοι βουλευτές, ότι οι κατήγοροι θέλουν να με βλάψουν με κάθε τρόπο, θα τους χρωστούσα μεγάλη χάρη γι’ αυτή την κατηγορία] (ε + οριστική Παρατατικού οριστική Παρατατικού)

Σημείωση:
Το δυνητικό ν της απόδοσης παραλείπεται όταν:
- Στην απόδοση υπάρχει απρόσωπο ρήμα ή έκφραση (δει, ξν, προσκε, πρεπε, νν κτλ. ή ναγκαον ν, εκός ν, δίκαιον ν, ξιον ν, οον τ’ ν κτλ.)
- Στην απόδοση υπάρχει ρηματικό επίθετο σε –τέος με το ν (βοηθητέον ν κτλ.)
- Στην απόδοση υπάρχει ο Αόριστος ή ο Παρατατικός των ρημάτων κινδυνεύω, μέλλω, βούλομαι + απαρέμφατο
Συνήθως με τον Αόριστο κινδύνευσε + απαρέμφατο και τους Παρατατικούς μελλον, βουλόμην + απαρέμφατο.

Παραδείγματα:
χρν γρ ατούς, επερ σαν ξιοι τς παρούσης δόξης, πάντων φεμένους τν λλων περ το πολέμου το πρς τος βαρβάρους εσηγεσθαι κα συμβουλεύειν [έπρεπε, δηλαδή, αυτοί, αν άξιζαν πραγματικά τη φήμη που έχουν τώρα, αφήνοντας κατά μέρος κάθε άλλο ζήτημα, να υποβάλλουν τις προτάσεις και να προσφέρουν τις συμβουλές τους μονάχα για τον πόλεμο εναντίον των βαρβάρων]
-περ =αν πραγματικά + οριστική Παρατατικού απρόσωπο ρήμα + απαρέμφατο)

Κα πόλις κινδύνευσε πσα διαφθαρναι, ε νεμος πεγένετο τ φλογ πίφορος ς ατήν [και η πόλη θα κινδύνευε να καταστραφεί ολόκληρη, αν σηκωνόταν άνεμος με κατεύθυνση προς αυτή]
+ οριστική αορίστου αόριστος του ρήματος κινδυνεύω + απαρέμφατο)

Ε γρ οον τ’ ν θανάτους εναι, ξιον ν πενθεν τούτους [αν ήταν δυνατό να είναι αθάνατοι, άξιζε να πενθεί κανείς αυτούς]
+ απρόσωπη έκφραση απρόσωπη έκφραση + απαρέμφατο)

Το 3ο είδος των υποθετικών λόγων δηλώνει κάτι το προσδοκώμενο, κάτι που περιμένουμε να γίνει.
Υπόθεση: άν, ν, ν + υποτακτική
Απόδοση: οριστική Μέλλοντα ή ανάλογη έκφραση που έχει σημασία μέλλοντα  

Η υπόθεση μεταφράζεται με αν + υποτακτική, ενώ η απόδοση με οριστική μέλλοντα.

Παραδείγματα:
άν ζητς καλς, ερήσεις [αν ψάχνεις σωστά, θα βρεις] (άν + υποτακτική ενεστώτα οριστική μέλλοντα)

άν μέ ποκτείνητε, βλάψετε μς ατούς [αν με σκοτώσετε, θα βλάψετε εσάς τους ίδιους] (άν + υποτακτική ενεστώτα οριστική μέλλοντα)

Ως μελλοντικές εκφράσεις μπορούν να εκληφθούν:

οι εγκλίσεις επιθυμίας, δηλαδή η προστακτικήη υποτακτικήη ευχετική ευκτική

ν μν πόλεμον αρσθε, μηκέτι κετε δερο νευ πλων [αν προτιμάτε τον πόλεμο, να μην έρχεσθε πια εδώ χωρίς όπλα] (ν + υποτακτική ενεστώτα προστακτική ενεστώτα)

η δυνητική ευκτική

Ἐὰν μες πιχειρμεν τ ατ λόγ ψιλ κοσμεν, τάχ’ ν δεύτεροι φαινοίμεθα [αν εμείς επιχειρήσουμε να τιμήσουμε τα ίδια πράγματα με απλό λόγο, θα μπορούσαμε να φανούμε υποδεέστεροι] (άν + υποτακτική ενεστώτα δυνητική ευκτική ενεστώτα)

απρόσωπο ρήμα + τελικό απαρέμφατο (δε, χρή, πρέπει, προσήκει, ξεστι κτλ.)

ν δ’ μες νικήσωμεν, μς δε τος μετέρους φίλους τούτων γκρατες ποισαι [αν όμως κερδίσουμε εμείς, θα πρέπει να καταστήσουμε τους φίλους μας κυρίαρχους] (ν + υποτακτική αορίστου απρόσωπο ρήμα + τελικό απαρέμφατο)

Ενεστώτας με σημασία Μέλλοντα

ν θανς σύ, πας δ’ κφεύγει μόρον [αν πεθάνεις εσύ, το παιδί αυτό θα γλιτώσει το θάνατο] (ν + υποτακτική αορίστου β΄ οριστική ενεστώτα)

Προσοχή: Όταν έχουμε οριστική Ενεστώτα στην απόδοση, τότε ο υποθετικός λόγος συμπίπτει με το 4ο είδος. Σε αυτή την περίπτωση μπορούμε να διακρίνουμε το 3ο από το 4ο είδος με βάση το νόημα. Αν έχουμε κάτι το προσδοκώμενο η απόδοση θα σημαίνει κάτι που θα συμβεί αποκλειστικά στο μέλλον μία φορά. Ενώ, αν έχουμε αόριστη επανάληψη στο παρόν ή στο μέλλον, τότε η απόδοση ακόμη κι αν αναφέρεται στο μέλλον θα δηλώνει κάτι το επαναλαμβανόμενο.

ρηματικά επίθετα σε –τέος, -τός + στί

Ἐὰν δ’ ποδέχηται ς γαθόν, γένηται δ μοχθηρς κα δοκ, ρ’ τι φιλητέον; [αν, όμως, προσφέρει κανείς τη φιλία του σε κάποιον που θεώρησε έντιμο, στη συνέχεια , ωστόσο, εκείνος αποδειχτεί πανούργος, πρέπει να εξακολουθήσει να τον αγαπά;]

οριστική Αορίστου ή Παρακειμένου με σημασία Μέλλοντα

άν τούτων μη μνησθ, λωλα [εάν δε θυμηθώ αυτά, χάθηκα] (άν + υποτακτική παθητικού αορίστου οριστική παρακειμένου) Ο Παρακείμενος εδώ χρησιμοποιείται για να δηλώσει κάτι με απόλυτη βεβαιότητα.

δευτερεύουσα πρόταση τελική ή ενδοιαστική ή πλάγια ερωτηματική, που αναφέρεται στο μέλλον  

λλά ρα πως πικουρήσς μοι, άν με λέγχειν πιχειρ Μενέξενος [αλλά εξέτασε πώς θα με βοηθήσεις, αν ο Μενέξενος προσπαθήσει να με ελέγξει] (άν + υποτακτική ενεστώτα δευ/σα πλάγια ερωτηματική, εκφερόμενη με οριστική μέλλοντα)

Σημείωση: Όταν στην υπόθεση υπάρχει άν, ν, ν + υποτακτική και στην απόδοση απρόσωπο ρήμα, για να διακρίνουμε αν πρόκειται για προσδοκώμενο ή αόριστη επανάληψη στο παρόν – μέλλον, αρκεί να δούμε την ακριβή έννοια του απρόσωπου ρήματος. Αν, δηλαδή, έχουμε: χρή, δε, προσήκει + απαρέμφατο, είναι φανερό ότι, αφού ισοδυναμούν με προστακτική, πρόκειται για το προσδοκώμενο.
Αν υπάρχει όμως: συμβαίνει, εωθε, πέφυκε, εκός στί, ξιον στί που δηλώνουν διαχρονικότητα, τότε έχουμε αόριστη επανάληψη στο παρόν και στο μέλλον.

Θυμίζουμε πως το προσδοκώμενο μπορεί να δηλωθεί και με εκφορά 1ου είδους ε + οριστική Μέλλοντα οριστική Μέλλοντα

Το 4ο είδος των υποθετικών λόγων δηλώνει κάτι που περιμένει κάποιος ότι θα επαναλαμβάνεται αόριστα στο παρόν ή στο μέλλον.
Υπόθεση: άν, ν, ν + υποτακτική
Απόδοση: οριστική ενεστώτα ή έκφραση που ισοδυναμεί με ενεστώτα, όπως είναι ο γνωμικός αόριστος ή μέλλοντας και ο παρακείμενος με σημασία ενεστώτα.

Η υπόθεση μεταφράζεται με αν + υποτακτική ή κάθε φορά που, και η απόδοση με οριστική ενεστώτα.

Παραδείγματα:
άν τις τον λιον ναιδς γχειρ θεάσασθαι, την ψιν φαιρεται [κάθε φορά που κάποιος επιχειρεί να δει τον ήλιο με αναίδεια, χάνει το φως του] (άν + υποτακτική ενεστώτα οριστική ενεστώτα)

άν τις φανερός γένηται κλέπτων, θάνατός στι ζημία [αν κάποιος αποκαλυφθεί ότι κλέβει, η ποινή είναι θάνατος] (άν + υποτακτική αορίστου οριστική ενεστώτα)

ν τις τούτων τι παραβαίν, ζημίαν ατος πέθεσαν [κάθε φορά που κάποιος από αυτούς παραβαίνει κάτι, τους τιμωρούν] (ν + υποτακτική ενεστώτα οριστική αορίστου)

τι δ τν μν πολλν ἐὰν μάρτ τις, ζημίας κατ τν ξίαν εληφεν [και αν κάποιος από τους απλούς στρατιώτες σφάλει, έχει την τιμωρία που του αξίζει] (άν + υποτακτική αορίστου οριστική παρακειμένου)
  
Το 5ο είδος των υποθετικών λόγων δηλώνει κάτι που θεωρείται δυνατό, χωρίς να εξετάζεται αν αυτό θα πραγματοποιηθεί ή όχι, έχουμε δηλαδή την απλή σκέψη του λέγοντος.
Υπόθεση: ε + ευκτική
Απόδοση: δυνητική ευκτική (όλων των χρόνων εκτός του Μέλλοντα) ή οριστική αρκτικού χρόνου.
Σπανιότερα στην απόδοση μπορεί να τεθεί προστακτική.

Η υπόθεση μεταφράζεται με αν + οριστική ενεστώτα, ενώ η απόδοση με οριστική μέλλοντα ή κάποια δυνητική έκφραση με υποτακτική, όπως θα μπορούσα να, είναι δυνατόν να, μπορώ να)

Παραδείγματα:
Ε τις ατος ξυνελν φαίη πεφυκέναι π τ μήτε ατος χειν συχίαν μήτε τος λλους νθρώπους ἐᾶν, ρθς ν εποι [αν έλεγε κανείς γι' αυτούς με μια κουβέντα ότι γεννήθηκαν για να μην κάθονται ούτε οι ίδιοι ήσυχα ούτε να αφήνουν τους άλλους ήσυχους, θα μιλούσε σωστά]
+ ευκτική ενεστώτα δυνητική ευκτική αορίστου)

Ε τις σε διδάξειεν μη τυγχάνεις πιστάμενος, βελτίων ν γένοιο [αν κάποιος σε δίδασκε κάτι που συμβαίνει να μη γνωρίζεις, θα μπορούσες να γίνεις καλύτερος] (ε + ευκτική αορίστου ευκτική αορίστου)

Ε τις περιέλοιτο τς ποιήσεως πάσης το τε μέλος και τον ρυθμόν και το μέτρον, λόγοι γίγνονται το λειπόμενον [αν κάποιος αφαιρούσε απ’ όλη την ποίηση τη μελωδία, το ρυθμό και το μέτρο, αυτό που θ’ απέμενε θα ήταν απλές λέξεις] (ε + ευκτική αορίστου οριστική ενεστώτα)

Ε τις τάδε παραβαίνοι, ναγς στω το πόλλωνος [Αν κάποιος παραβεί αυτά, να έχει την κατάρα του Απόλλωνα] (ε + ευκτική ενεστώτα προστακτική ενεστώτα)

Το 6ο είδος των υποθετικών λόγων δηλώνει κάτι που επαναλαμβανόταν αόριστα στο παρελθόν.
Υπόθεση: ε + ευκτική επαναληπτική
Απόδοση: οριστική ιστορικού χρόνου, είτε οριστική παρατατικού (συνήθως χωρίς το δυνητικό ν) είτε οριστική αορίστου (συνήθως με το δυνητικό ν) είτε σπανιότερα υπερσυντέλικου.

Η υπόθεση μεταφράζεται με το κάθε φορά που ή όσες φορές + οριστική παρατατικού, ενώ η απόδοση με παρατατικό.

Παραδείγματα:
Τν χθρν ε τινά λάβοιεν, πέκτεινον [κάθε φορά που συλλάμβαναν κάποιον απ’ τους εχθρούς, τον σκότωναν] (ε + ευκτική αορίστου οριστική παρατατικού)

Ε τις ατ δοκοίη βλακεύειν, παισεν ν [αν του φαινόταν ότι κάποιος χάζευε, τον χτυπούσε] (ε + ευκτική ενεστώτα δυνητική οριστική αορίστου)

Ε δέ τις ντείποι, τεθνήκει [σε περίπτωση που κάποιος έφερνε αντίρρηση, έπεφτε νεκρός] (ε + ευκτική αορίστου οριστική υπερσυντέλικου) 

0 σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου

Related Posts Plugin for WordPress, Blogger...