Έκθεση Β΄ Λυκείου: Γυναικεία εργασία, διακρίσεις και κοινωνικά στερεότυπα

Rob Woodcox

Έκθεση Β΄ Λυκείου: Γυναικεία εργασία, διακρίσεις και κοινωνικά στερεότυπα [Τράπεζα Θεμάτων]

Γυναικεία εργασία, διακρίσεις και κοινωνικά στερεότυπα

Ανεξάρτητα τόσο από την τυπικά θεσμοθετημένη και διακηρυγμένη ισότητα ως προς την αμοιβή και την επαγγελματική εξέλιξη ανδρών και γυναικών όσο και από τις εξαγγελίες για την ύπαρξη ίσων ευκαιριών στον εργασιακό χώρο, καθημερινά πραγματοποιούνται βάσει εθιμικών ή άγραφων νόμων ουσιώδεις διακρίσεις μεταξύ αντρών και γυναικών με τη μορφή άτυπων σχέσεων εξουσίας και εξάρτησης. Επομένως, η επαγγελματική θέση της γυναίκας χαρακτηρίζεται ακόμη και σήμερα από αντιφάσεις και αδιέξοδα, επειδή η νομοθετική ισότητα και οι θεσμικές μεταρρυθμίσεις δεν προεξοφλούν στην καθημερινή πρακτική την ισότιμη πρόσβαση και εξέλιξη των δύο φύλων στην αγορά εργασίας. Εξάλλου, το ζήτημα της ίσης αμοιβής, της ίσης μεταχείρισης στις εργασιακές σχέσεις και των προστατευτικών διατάξεων που αφορούν την εργαζόμενη γυναίκα αποτελούν ένα πολύ μικρό μέρος στο σύνολο των κανόνων του Εργατικού Δικαίου, σαν να πρόκειται για μία μικρή κατηγορία εργαζομένων.

Επίσης, σε αρκετές περιπτώσεις στο εργασιακό περιβάλλον η εργαζόμενη γυναίκα αντιμετωπίζεται τόσο από τους ιεραρχικά προϊστάμενους όσο και από τους συναδέλφους της, με προκατάληψη, δυσπιστία και επιφυλακτικότητα ως προς τις γνώσεις και τις ικανότητές της. Εκτός από αυτά, προστατευτικές θεσμικές διατάξεις, όπως η πρόωρη μειωμένη συνταξιοδότηση των έγγαμων μητέρων, λειτουργούν σε μεγάλο βαθμό ως μηχανισμοί νομιμοποίησης και αναπαραγωγής των διακρίσεων και των στερεοτύπων σε βάρος των γυναικών.

Οι έντονες διαφοροποιήσεις των εργασιών κατά φύλο παγίωσαν έναν αυθαίρετο, συμβατικό διαχωρισμό των θέσεων εργασίας σε «ανδρικές» και «γυναικείες». Έτσι, υπάρχουν συγκεκριμένοι τομείς της οικονομικής δραστηριότητας και απασχόλησης, οι οποίοι κυριαρχούνται συνήθως από γυναίκες, όπως οι κοινωνικές υπηρεσίες, τα παραϊατρικά επαγγέλματα και η εκπαίδευση. Αντίθετα, στα κατασκευαστικά επαγγέλματα, στη βιομηχανία και στις μεταφορές έχουν μεγαλύτερη διείσδυση οι άνδρες. Επιπλέον, οι γυναίκες συγκριτικά με τους άνδρες κατέχουν θέσεις εργασίας με ελάχιστη αυτονομία, χαμηλότερο γόητρο, λιγότερη εμπλοκή σε διαδικασίες λήψης αποφάσεων, ενώ εποπτεύονται κυρίως από άνδρες. Από την άλλη, οι άνδρες έχουν διπλάσιες πιθανότητες σε σύγκριση με τις γυναίκες να καταλάβουν θέσεις διευθυντών και τριπλάσιες ευκαιρίες για θέσεις γενικών διευθυντών. Τέλος, οι γυναίκες απορροφήθηκαν κατά κόρον σε επίπονα, άχαρα και κακοπληρωμένα επαγγέλματα, όπως αυτό της καθαρίστριας.

Η ανισότητα και η αδικία που υφίσταται η γυναίκα στο εργασιακό περιβάλλον δεν είναι αποτέλεσμα του χαμηλού μορφωτικού επιπέδου και της ελλιπούς επαγγελματικής κατάρτισης σε σύγκριση με το εργατικό δυναμικό των ανδρών. Αντίθετα, συχνά η γυναίκα υπερέχει μορφωτικά και επομένως η ανισότητα και η αδικία που υφίσταται είναι απόρροια της διαφορετικής, υποδεέστερης κοινωνικής αντιμετώπισής της λόγω φύλου. Μάλιστα, στις σύγχρονες επισφαλείς εργασιακές συνθήκες είναι προφανής η ευάλωτη θέση των γυναικών στο εργασιακό τοπίο. Τελικά, σε μία περίοδο έντονης οικονομικής κρίσης, στην οποία επικρατεί συνεχώς αυξανόμενη τάση περικοπής του εργατικού δυναμικού, οι γυναίκες σε σχέση με τους άνδρες εργαζόμενους περιθωριοποιούνται ευκολότερα, απολύονται και οδηγούνται μαζικά στην ανεργία.

Α. Ιωαννίδου, από την ιστοσελίδα apostaktirio.gr, 27.10.2011 (διασκευή).

ΘΕΜΑΤΑ

Α. Να αποδώσετε περιληπτικά το κείμενο (70 - 90 λέξεις). (μονάδες 20)

1^η

Το κείμενο αναφέρεται στις διακρίσεις που αντιμετωπίζουν οι γυναίκες στην αγορά εργασίας. Αρχικά επισημαίνεται πως παρά τη νομικά θεσμοθετημένη ισότητα οι γυναίκες δεν έχουν την ευκαιρία ισότιμης πρόσβασης και εξέλιξης στον εργασιακό στίβο. Ενώ οι προστατευτικές διατάξεις αντί να προφυλάσσουν τις γυναίκες, φαίνεται πως παγιώνουν τις εις βάρος τους προκαταλήψεις. Επιπροσθέτως τονίζεται πως έχει διαμορφωθεί μια διάκριση ανάμεσα στα επαγγέλματα, με κάποια από αυτά να απευθύνονται κυρίως σε γυναίκες· επαγγέλματα, ωστόσο, ελάχιστης αυτονομίας, καθώς οι διευθυντικές θέσεις αφορούν κυρίως τους άντρες. Το παράδοξο, μάλιστα, είναι πως η αρνητική αντιμετώπιση εις βάρος των γυναικών υφίσταται παρά το γεγονός πως έχουν συνήθως υψηλότερο μορφωτικό επίπεδο. Ενώ καταληκτικά διαπιστώνεται πως σε μια περίοδο κρίσης, όπως η σημερινή, οι γυναίκες οδηγούνται ευκολότερα στην ανεργία.

2^η

Παρά τη διακηρυγμένη ισότητα σε ό,τι αφορά την επαγγελματική εξέλιξη, οι γυναίκες βιώνουν καθημερινά διακρίσεις. Προκύπτει, το δίχως άλλο, πως η νομοθετική ισότητα δεν μπορεί να διασφαλίσει στην πραγματικότητα την ισότιμη αντιμετώπιση. Άλλωστε, οι γυναίκες εκλαμβάνονται με δυσπιστία ως προς τις ικανότητές τους κι οι προστατευτικές διατάξεις έρχονται περισσότερο να πιστοποιήσουν τις διακρίσεις εις βάρος τους. Ενώ, τα «γυναικεία» επαγγέλματα αφορούν θέσεις χαμηλού κύρους και ευθύνης, αφού οι θέσεις διεύθυνσης δίνονται συχνότερα σε άντρες. Το παράδοξο, ωστόσο, είναι πως οι διακρίσεις απέναντι στις γυναίκες υφίστανται παρά το γεγονός πως εκείνες συνήθως υπερέχουν σε ό,τι αφορά το μορφωτικό τους επίπεδο. Τέλος, ας τονιστεί, πως σε περιόδους κρίσης οι περικοπές θέσεων εργασίας αφορούν περισσότερο τις γυναίκες.

Β1. Γιατί, κατά την αρθρογράφο, «η επαγγελματική θέση της γυναίκας χαρακτηρίζεται ακόμη και σήμερα από αντιφάσεις και αδιέξοδα»; (60-80 λέξεις). (μονάδες 10)

Οι αντιφάσεις και τα αδιέξοδα που σχετίζονται με την επαγγελματική θέση των γυναικών προκύπτουν από το γεγονός πως η νομοθετική ισότητα και οι θεσμικές μεταρρυθμίσεις δεν διασφαλίζουν στην πραγματικότητα την ισότιμη αντιμετώπισή τους. Η πρόσβαση των γυναικών στην αγορά εργασίας και η επαγγελματική τους εξέλιξη συναντά στην καθημερινή πρακτική πολλαπλά εμπόδια, τα οποία δεν αίρονται παρά τις νομοθετικές διατάξεις με τις οποίες επιχειρείται η εξίσωση των δύο φύλων. Οι διακρίσεις και τα στερεότυπα σε βάρος των γυναικών παραμένουν ακλόνητα, ενώ οι προστατευτικές θεσμικές διατάξεις υπέρ των γυναικών μοιάζουν να λειτουργούν ως μηχανισμοί νομιμοποίησης και αναπαραγωγής τους.

Β2.α. Να επισημάνετε δύο από τις διαρθρωτικές λέξεις με τις οποίες εξασφαλίζεται η συνοχή στην τέταρτη παράγραφο (Η ανισότητα... ανεργία) του κειμένου. (μονάδες 2)

ð αντίθετα

ð τελικά

Β2.β. Ποια σχέση συνοχής δηλώνει η κάθε διαρθρωτική λέξη; (μονάδες 3)

ð Το επίρρημα αντίθετα δηλώνει ότι ισχύει το αντίθετο από αυτό που έχει λεχθεί προηγουμένως. Εκφράζει αντίθεση, αντιδιαστολή.

ð Το επίρρημα τελικά χρησιμοποιείται για να τονιστεί πως πρόκειται να αναφερθεί ένα καταληκτικό συμπέρασμα, μια τελική τοποθέτηση.

Γ1. Να συντάξετε μία παράγραφο 50-60 λέξεων, χρησιμοποιώντας τις λέξεις/φράσεις του κειμένου με έντονη γραφή: επαγγελματική εξέλιξη, νομοθετική ισότητα, εργαζόμενη γυναίκα, λειτουργούν, σύγκριση. (Μπορείτε να διαφοροποιήσετε τους γραμματικούς τύπους ως προς την πτώση, τον αριθμό, το γένος, το πρόσωπο κ.λπ.)

(μονάδες 10)

Η επαγγελματική εξέλιξη των εργαζόμενων γυναικών δεν έχει πάντοτε την αναμενόμενη αντιστοιχία με το μορφωτικό τους επίπεδο και τις επαγγελματικές τους ικανότητες. Σε σύγκριση με τους άντρες συναδέλφους τους, και παρά την υπάρχουσα νομοθετική ισότητα, παραμένουν συχνά καθηλωμένες σε θέσεις χαμηλότερων απαιτήσεων. Στοιχείο που υποδεικνύει πως η αγορά εργασίας λειτουργεί με ιδιαίτερη προκατάληψη απέναντί τους.

Γ2. Να επισημάνετε στο κείμενο πέντε όρους ειδικού/επιστημονικού λεξιλογίου και να αιτιολογήσετε τη χρήση τους.

(μονάδες 5)

ð νομοθετική ισότητα

ð Εργατικού Δικαίου

ð θεσμικές διατάξεις

ð εθιμικών ή άγραφων νόμων

ð πρόωρη μειωμένη συνταξιοδότηση

Δοθέντος ότι το κείμενο ασχολείται με την αντιμετώπιση των γυναικών στην αγορά εργασίας, χρησιμοποιούνται όροι ειδικού λεξιλογίου που σχετίζονται με την έννοια της νομικής κάλυψης του θέματος της ισότητας των δύο φύλων, αλλά και του γενικότερου νομικού πλαισίου (Εργατικού Δικαίου) σχετικά με τις προστατευτικές διατάξεις που σχετίζονται με τις γυναίκες, όπως είναι το δικαίωμα της πρόωρης μειωμένης συνταξιοδότησης.