Νίκος Εγγονόπουλος «Ύμνος δοξαστικός για τις γυναίκες π᾿ αγαπούμε» [Τράπεζα Θεμάτων]

Diego Fernandez 

Νίκος Εγγονόπουλος «Ύμνος δοξαστικός για τις γυναίκες π᾿ αγαπούμε» [Τράπεζα Θεμάτων]

Μάθημα: Νεοελληνική Λογοτεχνία

Τάξη: Α΄

Ενότητα: «Παράδοση και μοντερνισμός στη νεοελληνική ποίηση»

ΝΙΚΟΣ ΕΓΓΟΝΟΠΟΥΛΟΣ (1907-1985)

[Ύμνος δοξαστικός για τις γυναίκες π᾿ αγαπούμε] (απόσπασμα)

 [……]

είν᾿ οι γυναίκες π᾿ αγαπούμε σαν λιμάνια

(μόνος σκοπός

προορισμός

των ωραίων καραβιών μας)

τα μάτια τους

είν᾿ οι κυματοθραύστες

οι ώμοι τους είν᾿ ο σηματοφόρος

της χαράς

οι μηροί τους

σειρά αμφορείς στις προκυμαίες

τα πόδια τους

οι στοργικοί

μας

φάροι

- οι νοσταλγοί τις ονομάζουν Κ α τ ε ρ ί ν α -

είναι τα κύματά τους

οι υπέροχες θωπείες

οι Σειρήνες

τους δεν μας γελούν

μόνε

μας

δείχνουνε το δρόμο

- φιλικές -

προς τα λιμάνια: τις γυναίκες που αγαπούμε

έχουνε οι γυναίκες π᾿ αγαπούμε θεία την ουσία

κι όταν σφιχτά στην αγκαλιά μας

τις κρατούμε

με τους θεούς κι εμείς γινόμαστ᾿ όμοιοι

στηνόμαστε ορθοί σαν άγριοι πύργοι

τίποτε δεν είν᾿ πια δυνατό να μας κλονίση

με τα λευκά τους χέρια

αυτές

γύρω μας γαντζώνουν

κι έρχονται όλοι οι λαοί

τα έθνη

και μας προσκυνούνε

φωνάζουν

αθάνατο

στους αιώνες

τ᾿ όνομά μας

γιατί οι γυναίκες π᾿ αγαπούμε

την μεταδίνουν

και σ᾿ εμάς

αυτή

τη θεία τους

ουσία

(Έλευσις, 1948 )

σηματοφόρος: σταθμός στη στεριά από τον οποίο εκπέμπονται σήματα στα πλοία.

θωπεία: χάδι, εκδήλωση στοργής και τρυφερότητας.

Σειρήνες: θαλάσσιες γυναικείες θεότητες. Απεικονίζονταν με ανθρώπινο γυναικείο κεφάλι και σώμα αρπακτικού πουλιού. Με το γοητευτικό τραγούδι τους παγίδευαν τους ανυποψίαστους ταξιδιώτες, που πλησιάζοντας είτε ξεχνούσαν τον προορισμό τους είτε κατασπαράζονταν απ᾿ αυτές.

μόνε: μόνον.

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ

α1. Να εντάξετε το ποίημα στην παραδοσιακή ή στη μοντέρνα ποίηση. Να αιτιολογήσετε την απάντησή σας αναγνωρίζοντας πέντε (5) αντίστοιχα χαρακτηριστικά στο ποίημα.

Το ποίημα του Εγγονόπουλου εντάσσεται στη μοντέρνα ποίηση, καθώς:

- έχει συντεθεί σε ελεύθερο στίχο

- δεν έχει μέτρο

- δεν έχει ομοιοκαταληξία

- δεν είναι διαιρεμένο σε στροφές με βάση κάποιο αυστηρό κανόνα σύνθεσης

- αποτελείται από ελλειπτικές προτάσεις, χωρίς σημεία στίξης.

α2. Πώς δικαιολογείται, κατά τη γνώμη σας, ο τίτλος από το περιεχόμενο του αποσπάσματος;

Ο τίτλος του ποιήματος «Ύμνος δοξαστικός για τις γυναίκες π᾿ αγαπούμε» φανερώνει την πρόθεση του Εγγονόπουλου να εξυμνήσει τις αγαπημένες γυναίκες· πρόθεση που βρίσκει την εκπλήρωσή της στο περιεχόμενο του ποιήματος. Ειδικότερα, ο ποιητής εκθειάζει με ποικίλους τρόπους τις γυναίκες που αγαπάμε, δηλώνοντας πως αποτελούν το μοναδικό σκοπό και προορισμό μας.

Είναι, όπως τις παρομοιάζει χαρακτηριστικά, σαν λιμάνια, σαν τόπος προορισμού για το ταξίδι μας· τα μάτια τους είναι οι κυματοθραύστες, όπου κάμπτονται όλες μας οι ανησυχίες και θλίψεις, οι ώμοι τους είναι οι σηματοφόροι της χαράς, οι μηροί τους είναι σαν παραταγμένοι αμφορείς στις προκυμαίες, και τα πόδια τους οι στοργικοί φάροι, που μας καθοδηγούν.

Τα χάδια τους είναι τα κύματα που δίνουν ώθηση στο ταξίδι μας, και συνάμα οι θελκτικές σειρήνες, οι οποίες δεν μας μαγεύουν, ούτε μας παρασύρουν, μας δείχνουν απλώς το δρόμο προς τον μοναδικό μας προορισμό, προς τις ίδιες, δηλαδή, τις γυναίκες που αγαπάμε. Έχουν, μάλιστα, θεϊκή ουσία, με αποτέλεσμα, όταν τις κρατάμε σφιχτά στην αγκαλιά μας, να γινόμαστε όμοιοι με τους θεούς και να αποκτούμε τέτοια δύναμη που κανείς και τίποτε δεν μπορεί να μας κλονίσει. Ενώ, η θεϊκή τους ουσία μεταδίδεται και σ’ εμάς με το άγγιγμά τους, γεγονός που εξωθεί όλους τους λαούς να μας προσκυνούν και να φωνάζουν το όνομά μας, καθιστώντας το αθάνατο.  

β1. Να επισημάνετε στο κείμενο τρεις (3) μεταφορές και δύο (2) παρομοιώσεις.

Μεταφορές:

- οι ώμοι τους είν᾿ ο σηματοφόρος της χαράς

- οι στοργικοί μας φάροι

- γύρω μας γαντζώνουν

Παρομοιώσεις:

- είν᾿ οι γυναίκες π᾿ αγαπούμε σαν λιμάνια

- στηνόμαστε ορθοί σαν άγριοι πύργοι

β2. Να επισημάνετε τρεις (3) υπερρεαλιστικές εικόνες του ποιήματος και να σχολιάσετε τη λειτουργία τους.

Ο Εγγονόπουλος προκειμένου να επιτύχει την εξύμνηση των γυναικών με τρόπο απόλυτα παραστατικό αξιοποιεί μια σειρά από υπερρεαλιστικές εικόνες, στις οποίες παρατηρείται μια σύζευξη της γυναικείας παρουσίας και της γυναικείας ομορφιάς με στοιχεία απ’ τη ζωή των ναυτικών. Έτσι, οι γυναίκες που αγαπάμε παρομοιάζονται με λιμάνια, και διάφορα σημεία του σώματός τους αποδίδονται με όρους που μας παραπέμπουν στην είσοδο των ναυτικών στο λιμάνι του προορισμού τους.

- τα μάτια τους / είν᾿ οι κυματοθραύστες

Τα μάτια των γυναικών που αγαπάμε είναι οι κυματοθραύστες πάνω στους οποίους τσακίζονται οι θλίψεις και οι ανησυχίες της ζωής μας. Κάθε ταραχή του ταξιδιού μας συντρίβεται στα μάτια τους κι έτσι ο «ελλιμενισμός» μας κοντά τους καθίσταται απόλυτα εφικτός, αφού κοντά τους όλα είναι γαλήνια.

- οι ώμοι τους είν᾿ ο σηματοφόρος / της χαράς

Οι ώμοι των γυναικών που αγαπάμε είναι σηματοφόροι που στέλνουν απ’ τη στεριά το μήνυμα της χαράς. Είναι, άρα, το θέλγητρο εκείνο που μας καλεί πίσω στο λιμάνι και μας αποτρέπει απ’ τα μακρά εκείνα ταξίδια, που θα μας στερούσαν τη χαρά της δικής τους παρουσίας.

- οι μηροί τους / σειρά αμφορείς στις προκυμαίες

Οι μηροί των γυναικών που αγαπάμε είναι μια σειρά από αμφορείς στις προκυμαίες· είναι τα πολύτιμα εμπορεύματα που οι ναυτικοί θέλουν να πιάσουν με τα χέρια τους και να τα μεταφέρουν, κι έτσι να ανταμειφθούν για τους κόπους των ταξιδιών τους.

Εμφανής εδώ η συσχέτιση του σχήματος των αμφορέων με το σχηματισμό του σώματος των γυναικών και ιδίως των μηρών τους.

β3. Να εντοπίσετε στο κείμενο έξι (6) λέξεις που σχετίζονται με τη ζωή των ναυτικών.

-  λιμάνια

- καραβιών

- κυματοθραύστες / κύματα

- σηματοφόρος

- προκυμαίες

- φάροι