Έκθεση Α΄ Λυκείου: Ο έφηβος σε σχέση με τους γονείς του [Τράπεζα Θεμάτων]

Martin Stranka

Έκθεση Α΄ Λυκείου: Ο έφηβος σε σχέση με τους γονείς του [Τράπεζα Θεμάτων]

Στην εφηβεία ο νέος αποχωρίζεται ουσιαστικά τους γονείς και εγκαταλείπει σταδιακά την παντοδυναμία του παιδιού. Ενώ ήταν πάντα στο επίκεντρο της προσοχής των γονιών, τώρα θα πρέπει να αναλάβει ο ίδιος ευθύνες. Η προσκόλληση στην οικογένεια («Θα τα καταφέρω μόνος μου;», «Θα είναι η οικογένειά μου καλά;»...) μαρτυρά τη δυσκολία αποχωρισμού και αυτό έχει επιπτώσεις στις κοινωνικές συναναστροφές του νέου. Στο άλλο άκρο βρίσκεται η ψευδοωριμότητα, δηλαδή η αίσθηση ότι ο έφηβος είναι πολύ ώριμος και μπορεί να τα αντιμετωπίσει όλα μόνος του.

Επίσης, η απομάκρυνση των νέων κατά την περίοδο της εφηβείας προκαλεί «κρίση» στους γονείς οι οποίοι δεν ξέρουν πώς να τη διαχειριστούν. Ο έφηβος δοκιμάζει συμπεριφορές διαφορετικές από των γονιών του για να εδραιώσει έτσι τη δική του ταυτότητα. Έρχεται σε σύγκρουση μαζί τους, όταν αυτοί θέλουν να τον συμβουλέψουν. Ακόμη, έχει την τάση να απομυθοποιεί τους γονείς του. Αρνείται τη γνώση των γονιών του, που τη βρίσκει παλιά και όχι αυθεντική. Θέλει να δημιουργήσει ο ίδιος τη γνώση. Δεν αποδέχεται συμβουλές, ιδίως όταν αυτές υπονοούν «εσύ δεν ξέρεις». Σε περίπτωση που οι γονείς είναι υπερπροστατευτικοί (ελέγχουν υπερβολικά τη ζωή των παιδιών τους) και συνάμα δεν έχουν προσωπική ζωή, αλλά η ζωή τους εξαρτάται από τη ζωή των παιδιών, είναι πολύ πιθανό να προκληθούν συγκρούσεις στην οικογένεια.

Οι γονείς των οποίων τα παιδιά βρίσκονται στην εφηβεία θα πρέπει να είναι σταθεροί, αλλά ταυτόχρονα και ευέλικτοι. Όπως αλλάζει το παιδί, έτσι θα πρέπει και η στάση του γονιού να διαφοροποιείται σιγά-σιγά, προσφέροντας όμως πάντα σταθερότητα. Για παράδειγμα, οι υπαναχωρήσεις της μητέρας ή του πατέρα από το καθήκον τους να βοηθήσουν το παιδί τους να «απογαλακτισθεί» μπορεί να παγιδεύσουν τον έφηβο και να μην τον αφήσουν να προχωρήσει προς την αυτονομία, γιατί θα νιώθει ενοχές επειδή τους «εγκαταλείπει».

Θ. Γιοβαζολιάς κ.α. (2011). Συνεργασία εκπαιδευτικών – οικογένειας, 30-31. Αθήνα: ΥΠΔΒΜΘ., Γ. Γραμματεία Διά Βίου Μάθησης. ΙΔΕΚΕ (διασκευή).

ΘΕΜΑΤΑ

Α1. Με ποια επιχειρήματα τεκμηριώνεται η άποψη του συγγραφέα ότι η απομάκρυνση των νέων προκαλεί «κρίση» στους γονείς; (60-80 λέξεις) (μονάδες 15)

Η απομάκρυνση των νέων κατά την εφηβική ηλικία προκαλεί κρίση στους γονείς, καθώς δεν γνωρίζουν πάντοτε πώς να διαχειριστούν τη νέα αυτή κατάσταση. Η διάθεση, άλλωστε, των νέων να αυτονομηθούν εκδηλώνεται με έντονα αντιδραστικό τρόπο απέναντι στους γονείς, τους οποίους ο έφηβος δεν θεωρεί πλέον ως φορείς έγκυρης και ουσιαστικής γνώσης. Οι προσπάθειες των γονιών να συμβουλεύσουν και να προστατεύσουν το παιδί τους, αντιμετωπίζονται με αρνητικότητα και αμφισβήτηση. Το γεγονός αυτό προκαλεί ακόμη πιο δυσχερείς καταστάσεις, όταν οι γονείς δεν έχουν προσωπική ζωή και ασχολούνται αποκλειστικά και μόνο με τη ζωή του παιδιού τους.

Α1. Ποιες συμπεριφορές, σύμφωνα με τον συγγραφέα, υιοθετούν οι έφηβοι για να δηλώσουν ότι διαμορφώνουν ανεξάρτητη προσωπικότητα; (60-80 λέξεις) (μονάδες 15)

Ο έφηβος στην προσπάθειά του να εδραιώσει την προσωπική του ταυτότητα δοκιμάζει κι ενδεχομένως υιοθετεί συμπεριφορές διαφορετικές από αυτές των γονιών του. Έρχεται σε σύγκρουση μαζί τους, όταν εκείνοι επιχειρούν να τον συμβουλεύσουν, καθώς τους έχει ήδη απομυθοποιήσει και δεν αναγνωρίζει την αλήθεια και την εγκυρότητα των απόψεών τους. Ο έφηβος θεωρεί πως η γνώση των γονιών του είναι πια παρωχημένη και δεν ανταποκρίνεται στην σύγχρονη πραγματικότητα. Επιδιώκει, άλλωστε, να δημιουργήσει τις δικές του απόψεις και τη δική του γνώση για τον κόσμο, γι’ αυτό και αντιδρά έντονα, όταν η στάση των γονιών του υπονοεί πως δεν εκτιμούν ή δεν αναγνωρίζουν τις δικές του θέσεις. Οι συγκρούσεις, μάλιστα, γίνονται ακόμη πιο έντονες όταν οι γονείς είναι υπερπροστατευτικοί και η ζωή τους περιστρέφεται αποκλειστικά γύρω απ’ το παιδί τους.

Α1. Πώς πρέπει, σύμφωνα με το κείμενο, να συμπεριφέρονται οι γονείς στα παιδιά τους κατά την περίοδο της εφηβείας; (60-80 λέξεις) (μονάδες 15)

Οι γονείς θα πρέπει να τηρούν μια ευέλικτη στάση απέναντι στο παιδί τους, λαμβάνοντας υπόψη τις δικές του αλλαγές, η οποία όμως θα χαρακτηρίζεται από σταθερότητα. Εφόσον το ζητούμενο για τους γονείς είναι να βοηθήσουν το παιδί τους να αποδεσμευτεί απ’ τον δικό τους έλεγχο και τη δική τους προστασία, θα πρέπει να είναι σταθεροί ως προς αυτό. Οι υπαναχωρήσεις κι οι παρεκκλίσεις απ’ το ζητούμενο στόχο της αποδέσμευσης, δυσκολεύουν την πορεία του εφήβου, και υπάρχει πάντοτε ο κίνδυνος να τον παγιδεύσουν σε μια ενοχική κατάσταση, αφού θα αισθάνεται πως η επερχόμενη αυτονομία του γίνεται αντιληπτή απ’ τους γονείς του ως εγκατάλειψή τους.

Α2. Στους τρόπους με τους οποίους ο συγγραφέας επιτυγχάνει τη συνοχή του κειμένου περιλαμβάνεται και η επανάληψη. Να επισημάνετε τις λέξεις του κειμένου που επαναλαμβάνονται.

(μονάδες 10)

ð Στην εφηβεία ο νέος αποχωρίζεται ουσιαστικά τους γονείς / η απομάκρυνση των νέων κατά την περίοδο της εφηβείας

ð εφηβεία / εφηβείας / εφηβεία

ð νέος / νέων

ð γονείς / γονείς / γονιών / γονιού

ð παιδιού / παιδιών / παιδιά / παιδί

Α2. Να δώσετε από έναν πλαγιότιτλο στη δεύτερη παράγραφο (Επίσης... στην οικογένεια) και την τρίτη παράγραφο (Οι γονείς… «εγκαταλείπει») του κειμένου.

(μονάδες 10)

ð Συμπεριφορές του εφήβου που δηλώνουν την επιδίωξη της αυτονόμησής του.

ð Η ανάγκη σταθερότητας στη στάση των γονιών, ώστε να επιτευχθεί η αυτονόμηση του εφήβου.

Β1. Να συντάξετε μία παράγραφο 40-50 λέξεων στην οποία να χρησιμοποιήσετε τις λέξεις/φράσεις με έντονη γραφή, με βάση τη σημασία τους στο κείμενο: επίκεντρο της προσοχής, κοινωνικές συναναστροφές, απομάκρυνση των νέων, αποδέχεται, διαφοροποιείται. (μονάδες 10)

Κατά τη διάρκεια της εφηβείας σημειώνεται η απομάκρυνση των νέων από τους γονείς τους. Ο έφηβος διαφοροποιείται από τις απόψεις και συμπεριφορές των γονιών του, και δεν αποδέχεται πια τη γνώμη τους, προτιμώντας και επιδιώκοντας να γίνεται το επίκεντρο της προσοχής των φίλων που ο ίδιος έχει επιλέξει. Οι κοινωνικές συναναστροφές, άλλωστε, του εφήβου αποκτούν όλο και μεγαλύτερη βαρύτητα στη ζωή του.   

Β1. Να συντάξετε μία παράγραφο 40-50 λέξεων στην οποία να χρησιμοποιήσετε τις λέξεις του κειμένου με έντονη γραφή, με βάση τη σημασία τους στο κείμενο: κρίση, ταυτότητα, αρνείται, υπερπροστατευτικοί, συγκρούσεις. (μονάδες 10)

Ο έφηβος αποζητά ολοένα και περισσότερη αυτονομία, καθώς βρίσκεται σε μια διαδικασία διαμόρφωσης της προσωπικής του ταυτότητας. Η επιδίωξή του αυτή, ωστόσο, προκαλεί κρίση στις σχέσεις του με τους γονείς του, ιδίως αν εκείνοι είναι υπερπροστατευτικοί. Ο έφηβος αρνείται στους γονείς του τον έλεγχο που θέλουν να του επιβάλουν, κι αυτό προκαλεί συνεχείς συγκρούσεις μεταξύ τους.  

Β1. Να δημιουργήσετε μία πρόταση με καθεμιά συνώνυμη λέξη ή ισοδύναμη φράση των λέξεων με έντονη γραφή, με βάση τη σημασία τους στο κείμενο: επιπτώσεις, προκαλεί, θέλει, πρέπει, καθήκον.

(μονάδες 10)

επιπτώσεις: συνέπειες, επακόλουθα, επενέργειες

προκαλεί: προξενεί, επιφέρει

θέλει: επιθυμεί, αποζητά

πρέπει: είναι επιβεβλημένο, επιβάλλεται, απαιτείται, είναι ανάγκη

καθήκον: υποχρέωση, χρέος, επιταγή

ð Δεν έχει αναλογιστεί τις συνέπειες των πράξεών του.

ð Η ξαφνική νεροποντή προξένησε ζημιές σε ισόγεια καταστήματα.

ð Οι νέοι επιθυμούν να διασφαλίσουν την ανεξαρτησία τους.

ð Είναι επιβεβλημένο να γίνει σεβαστό το αίτημά του.

ð Η ορθή ανατροφή του παιδιού αποτελεί μία από τις σημαντικότερες υποχρεώσεις για τους γονείς.

Β2. Να επισημάνετε στο κείμενο τρεις περιπτώσεις μεταφορικής / συνυποδηλωτικής χρήσης της γλώσσας και να αιτιολογήσετε τη χρήση τους.

(μονάδες 15)

ð να «απογαλακτισθεί»: με τη μεταφορική χρήση του ρήματος δηλώνεται η ανάγκη να αποδεσμευτεί ο έφηβος απ’ τους γονείς του

ð να παγιδεύσουν τον έφηβο: με τη μεταφορική χρήση του ρήματος δηλώνεται το ενδεχόμενο οι γονείς να λειτουργήσουν αποτρεπτικά στην προσπάθεια του εφήβου να διεκδικήσει και να επιτύχει την αυτονομία του

ð να προχωρήσει προς την αυτονομία: το ρήμα χρησιμοποιείται μεταφορικά, ώστε να δηλωθεί πως η μετάβαση στην αυτόνομη κατάσταση συνιστά μια εξέλιξη· ο έφηβος είναι σαν να κάνει βήματα που τον απομακρύνουν απ’ την προγενέστερη στατική κατάστασή του.

Β2. Να επισημάνετε ποιες από τις υπογραμμισμένες φράσεις/προτάσεις του κειμένου χρησιμοποιούνται με κυριολεκτική / δηλωτική και ποιες με μεταφορική συνυποδηλωτική σημασία:

1. «Η προσκόλληση στην οικογένεια μαρτυρά τη δυσκολία αποχωρισμού και αυτό έχει επιπτώσεις στις κοινωνικές συναναστροφές του νέου».

2. «Η αίσθηση ότι ο έφηβος είναι πολύ ώριμος και μπορεί να τα αντιμετωπίσει όλα».

3. «Ο έφηβος δοκιμάζει συμπεριφορές διαφορετικές από των γονιών του, για να εδραιώσει έτσι τη δική του ταυτότητα».

(μονάδες 15)

1. Η προσκόλληση στην οικογένεια: κυριολεκτική

2. ο έφηβος είναι πολύ ώριμος: μεταφορική

3. Ο έφηβος δοκιμάζει συμπεριφορές: κυριολεκτική