Έκθεση Α΄ Λυκείου: Μετασχηματίζοντας δημιουργικά την αμφισβήτηση...

Anna Mo Ohhio

Έκθεση Α΄ Λυκείου: Μετασχηματίζοντας δημιουργικά την αμφισβήτηση...

Μέσα στην τάξη ο εκπαιδευτικός με τους μαθητές αλληλεπιδρούν και αλληλοεπηρεάζονται από τις μεταξύ τους στάσεις και συμπεριφορές. Κάποιες φορές, ο λόγος του ενός συγκρούεται με τον λόγο του άλλου. Ενδιαφέρον παρουσιάζει η αντίκρουση του λόγου του εκπαιδευτικού από τους μαθητές. Άλλωστε, ένας έφηβος δεν είναι μόνο ορθολογιστής ούτε μόνο φαντάζεται και να ονειροπολεί. Μπορεί παράλληλα να μονολογεί, να συζητά, να αμφισβητεί, να θυμώνει, να αντιδρά.

Για την εκδήλωση αυτής της αμφισβήτησης προϋποτίθεται η ύπαρξη ενός «συνεργατικού περιβάλλοντος» στο οποίο ο εκπαιδευτικός δεν είναι «γλωσσικός ηγεμόνας» των μαθητών, κάθε φορά που εκείνοι εκδηλώνουν μία διαφορετική άποψη για όσα συμβαίνουν στην τάξη ή έξω από αυτή. Η ελεύθερη έκφραση των μαθητών σε συνθήκες συνεργασίας, διαλόγου και ανάπτυξης κριτικού πνεύματος συνδέεται με τη δημιουργική εκμετάλλευση των δυνατοτήτων της γλώσσας. Με τη βοήθεια της γλώσσας οι μαθητές ενθαρρύνονται στην ανάληψη πρωτοβουλιών και δημιουργούνται κατάλληλες συνθήκες για την εξέλιξή τους σε επικοινωνιακά εύστοχους χρήστες της γλώσσας.

Η αξιοποίηση των ποικίλων διαλόγων που ξετυλίγονται στο σχολείο προσφέρει εξαιρετικές και πολυάριθμες ευκαιρίες στον εκπαιδευτικό για διεύρυνση του λεξιλογίου του μαθητών. Με διάθεση για δημιουργική εκμετάλλευση και φαντασία ο εκπαιδευτικός καλείται να αξιοποιεί τις φράσεις αμφισβήτησης των μαθητών του, στο πλαίσιο ενός επικοινωνιακού παιγνιδιού. Έτσι, η τάξη οδηγείται στη διερεύνηση καινούριων λέξεων και εκφραστικών σχημάτων, τα οποία λειτουργούν ως όχημα έκφρασης των συναισθημάτων και των θέσεων των μελών της μαθητικής κοινότητας.

Για παράδειγμα, από τις φράσεις των μαθητών του ο εκπαιδευτικός μπορεί να προκαλέσει μία αναζήτηση της φύσης και των χαρακτηριστικών των λέξεων που αυτοί χρησιμοποίησαν. Μπορεί ακόμη να σχηματίσει μία καλή εικόνα του μεγέθους του ατομικού λεξιλογίου του κάθε μαθητή, αλλά και των δυνατοτήτων του να διακρίνει την ομωνυμία, την πολυσημία και τη μετωνυμία των λέξεων ως παραλλαγές και όψεις της σημασίας τους. Είναι δυνατόν, επίσης, να ασχοληθεί με τη διαδικασία των ορισμών και των λεπτών υφολογικών διακρίσεων, με την ανάδειξη των σχέσεων και των διαφορών μεταξύ γεωγραφικών και κοινωνικών ποικιλιών της γλώσσας, μυώντας τους μαθητές στις σημασιολογικές σχέσεις των λέξεων. Επιπλέον,  αξιοποιώντας τις διαλεκτικές προφορές και τις ποικιλίες στον λόγο των μαθητών στην τάξη, μπορεί να παρουσιάζει τη διάκριση του λαϊκού από το λόγιο στοιχείο και να τους βοηθά να καταλάβουν τη χρήση αυτών των στοιχείων στις διάφορες «επικοινωνιακές περιστάσεις».

Καταληκτικά, θα πρότεινε κανείς τη δημιουργική εκμετάλλευση και την αξιοποίηση των ποικίλων χαρακτηριστικών του λόγου των μαθητών, πιστεύοντας ότι η στιγμή του αυθορμητισμού και της μη προσχεδιασμένης γλωσσικής έκφρασης παρέχει μοναδικές αφορμές για εμπλουτισμό και εμβάθυνση του γλωσσικού μαθήματος. Πρόκειται για προκλήσεις στις οποίες ο εκπαιδευτικός οφείλει να ανταποκριθεί.

Ν. Τσιτσανούδη – Μαλλίδη. (2013). Γλώσσα και σύγχρονη (πρωτο)σχολική εκπαίδευση: Επίκαιρες προκλήσεις και προοπτικές, 120-168. Αθήνα: Gutenberg (διασκευή).

ΘΕΜΑΤΑ

Α1. Πώς, σύμφωνα με το κείμενο, ο εκπαιδευτικός μπορεί να αξιοποιήσει τους διαλόγους που αναπτύσσονται στην τάξη για τη γλωσσική ανάπτυξη των μαθητών του; (60-80 λέξεις)

Ο εκπαιδευτικός μπορεί να αξιοποιήσει τους ποικίλους διαλόγους που αναπτύσσονται στην τάξη λαμβάνοντας έναυσμα ακόμη κι από τις φράσεις αμφισβήτησης των μαθητών του, για να εκκινήσει την αναζήτηση της φύσης και των χαρακτηριστικών των λέξεων που εκείνοι χρησιμοποίησαν. Έτσι, με δημιουργικό τρόπο ο εκπαιδευτικός μπορεί να οδηγήσει τους μαθητές μέσα από τη διαδικασία ορισμού των λέξεων και της κατανόησης των λεπτών υφολογικών τους διακρίσεων σε μια βαθύτερη κατανόηση της γλώσσας.

Α1. Με ποιον τρόπο, σύμφωνα με το κείμενο, ο εκπαιδευτικός μπορεί να διευρύνει το λεξιλόγιο των μαθητών του; (60-80 λέξεις)

Ο εκπαιδευτικός αξιοποιώντας δημιουργικά και με φαντασία τους διαλόγους που αναπτύσσονται στην τάξη έχει την ευκαιρία να διευρύνει το λεξιλόγιο των μαθητών. Ειδικότερα, έχει τη δυνατότητα να εκμεταλλευτεί τις φράσεις αμφισβήτησης των μαθητών του σ’ ένα είδος επικοινωνιακού παιχνιδιού, που φέρνει τους μαθητές στη διερεύνηση νέων λέξεων και εκφραστικών σχημάτων, με απώτερο στόχο την έκφραση των συναισθημάτων, αλλά και των θέσεών τους. Επιπροσθέτως, ο εκπαιδευτικός μπορεί να επιχειρήσει με τους μαθητές την αναζήτηση της φύσης και των χαρακτηριστικών των λέξεων που εκείνοι επέλεξαν να χρησιμοποιήσουν.

Α1. Γιατί, σύμφωνα με τη συγγραφέα, η ύπαρξη περιβάλλοντος συνεργασίας στην τάξη βοηθά στο να γίνουν οι μαθητές αποτελεσματικοί χρήστες της γλώσσας; (60-80 λέξεις).

Η ύπαρξη περιβάλλοντος συνεργασίας επιτρέπει στους μαθητές να εκφράζουν ελεύθερα την αμφισβήτηση στο λόγο του εκπαιδευτικού και να διατυπώνουν τις δικές τους απόψεις. Προκειμένου, όμως, να έχουν οι μαθητές αυτή τη δυνατότητα έκφρασης, ο εκπαιδευτικός δεν θα πρέπει να αποτρέπει τη διάθεσή τους να διατυπώσουν μια διαφορετική άποψη για όσα διαδραματίζονται γύρω τους. Η διασφάλιση, άρα, της ελευθερίας έκφρασης στο πλαίσιο ενός συνεχούς και απρόσκοπτου διαλόγου ενισχύει την ανάπτυξη κριτικού πνεύματος και βοηθά τους μαθητές να γίνουν αποτελεσματικότεροι χρήστες της γλώσσας, εφόσον επιχειρούν να στηρίξουν όσο γίνεται πληρέστερα τις θέσεις τους.  

Α2. Ποια είναι τα δομικά στοιχεία της δεύτερης παραγράφου (Για την εκδήλωση...γλώσσας) του κειμένου;

Θεματική περίοδος: Για την εκδήλωση αυτής της αμφισβήτησης... ή έξω από αυτή.

Σχόλια – Λεπτομέρειες: Η ελεύθερη έκφραση των μαθητών... επικοινωνιακά εύστοχους χρήστες της γλώσσας.

Κατακλείδα: ---

Α2. Ποια είναι τα δομικά στοιχεία της τρίτης παραγράφου (Η αξιοποίηση…κοινότητας) του κειμένου;

Θεματική περίοδος: Η αξιοποίηση των ποικίλων διαλόγων που ξετυλίγονται στο σχολείο προσφέρει εξαιρετικές και πολυάριθμες ευκαιρίες στον εκπαιδευτικό για διεύρυνση του λεξιλογίου του μαθητών.

Σχόλια – Λεπτομέρειες: Με διάθεση για δημιουργική εκμετάλλευση και φαντασία ο εκπαιδευτικός καλείται να αξιοποιεί τις φράσεις αμφισβήτησης των μαθητών του, στο πλαίσιο ενός επικοινωνιακού παιγνιδιού.

Κατακλείδα: Έτσι, η τάξη οδηγείται στη διερεύνηση καινούριων λέξεων και εκφραστικών σχημάτων, τα οποία λειτουργούν ως όχημα έκφρασης των συναισθημάτων και των θέσεων των μελών της μαθητικής κοινότητας.

Α2. Να δώσετε από έναν πλαγιότιτλο στην τέταρτη παράγραφο (Για παράδειγμα…περιστάσεις) και την πέμπτη παράγραφο (Καταληκτικά…να ανταποκριθεί) του κειμένου.

- Παραδείγματα αξιοποίησης του διαλόγου στην τάξη για την ανάπτυξη της γλωσσικής ικανότητας των μαθητών.

- Ο αυθόρμητος λόγος των μαθητών ως μέσο εμπλουτισμού του γλωσσικού μαθήματος.

Β1. «Ενδιαφέρον παρουσιάζει η αντίκρουση του λόγου του εκπαιδευτικού από τους μαθητές»

Χρησιμοποιώντας την παραπάνω πρόταση, να δημιουργήσετε μία παράγραφο 50-60 λέξεων.

Ενδιαφέρον παρουσιάζει η αντίκρουση του λόγου του εκπαιδευτικού από τους μαθητές, μιας και φανερώνει τόσο το περιεχόμενο των αντιρρήσεών τους όσο και τις εκφραστικές τους ικανότητες. Ο εκπαιδευτικός έχει σ’ αυτές τις περιπτώσεις την ευκαιρία να γνωρίσει καλύτερα τις απόψεις των μαθητών του, αλλά και να διαπιστώσει σε ποιο βαθμό έχουν την ευχέρεια να τις διατυπώνουν κατά τρόπο νοηματικά πλήρη και γλωσσικά επαρκή.

Β1. Να συντάξετε μία παράγραφο 50-60 λέξεων, στην οποία να χρησιμοποιήσετε λέξεις/φράσεις του κειμένου με έντονη γραφή, με βάση τη σημασία τους στο κείμενο: αξιοποίηση, δημιουργική, μαθητών, συναισθημάτων, μαθητικής κοινότητας.

Η αξιοποίηση από τον εκπαιδευτικό των διαθέσεων δημιουργικής έκφρασης των μαθητών μπορεί να αποτελέσει μια ιδιαίτερη επωφελή διαδικασία. Οι μαθητές από την πλευρά τους έχουν την ευκαιρία να εκφράσουν ελεύθερα τα συναισθήματά τους μέσα από κείμενα ή δραστηριότητες που δεν τους περιορίζουν κι ο εκπαιδευτικός απ’ τη δική του έχει τη δυνατότητα να αντλήσει καίριες πληροφορίες για τον τρόπο που αντιλαμβάνονται την κοινωνική πραγματικότητα τα μέλη της μαθητικής κοινότητας.

Β2.α. Ο τίτλος του κειμένου είναι κυριολεκτικός/δηλωτικός ή μεταφορικός/συνυποδηλωτικός;

Ο τίτλος του κειμένου είναι μεταφορικός.

Β2.β. Να δώσετε έναν δικό σας σύντομο μεταφορικό/συνυποδηλωτικό τίτλο στο κείμενο.

Η γλωσσική βελτίωση των μαθητών ξεκινά από την... αμφισβήτηση!

Β2. α. Να επισημάνετε στο κείμενο δύο όρους του ειδικού λεξιλογίου.

ομωνυμία, μετωνυμία (πολυσημία)

Β2. β. Να αιτιολογήσετε τη χρήση τους.

Οι όροι αυτοί που αντλούνται από το χώρο της φιλολογίας και της γλωσσικής μελέτης χρησιμοποιούνται εύλογα μιας και το κείμενο αναφέρεται στους τρόπους ενίσχυσης της γλωσσικής ικανότητας των μαθητών.

Β2. Ποιες από τις υπογραμμισμένες λέξεις των παρακάτω προτάσεων έχουν μεταφορική/συνυποδηλωτική σημασία και ποιες κυριολεκτική/δηλωτική;

1. Οι μαθητές ενθαρρύνονται στην ανάληψη πρωτοβουλιών.

= Κυριολεκτική

2. [Οι διάλογοι] ξετυλίγονται στο σχολείο.

= Μεταφορική

3. Η τάξη οδηγείται στη διερεύνηση καινούργιων λέξεων.

= Μεταφορική