Έκθεση Α΄ Λυκείου: Εφηβεία: Συμβουλές για… γονείς σε απόγνωση

Christophe Kiciak

Έκθεση Α΄ Λυκείου: Εφηβεία: Συμβουλές για… γονείς σε απόγνωση

Έχετε περάσει την αγωνία των πρώτων ημερών της ζωής του παιδιού σας. Έχετε (ξε)περάσει εκείνες τις νύχτες που έπρεπε να σηκώνεστε στις 3 τα ξημερώματα για θηλασμό, ακόμη και το σοκ του πρώτου αποχωρισμού σας με το παιδί, την πρώτη ημέρα του σχολείου του. Κι όμως, εκεί γύρω στα 12 -ή και νωρίτερα- ένα νέο άγχος μπαίνει στο οικογενειακό τραπέζι.

Στο άκουσμα και μόνο της λέξης «εφηβεία» πολλοί γονείς τρομοκρατούνται. Καβγάδες, κλάματα, οι πρώτοι έρωτες. Οι γονείς συνήθως παρακολουθούν εμβρόντητοι τις αναπόφευκτες αλλαγές που επιφέρει στα παιδιά τους η εφηβεία.

Η μεταβατική περίοδος μεταξύ παιδικής ηλικίας και ενηλικίωσης περιλαμβάνει προφανώς διαδικασίες ωρίμανσης, σωματικής, ηθικής και διανοητικής, του παιδιού. Στην οικογένεια σημαίνει συναγερμός. Πώς πρέπει να διαχειριστούν οι γονείς αυτή την τόσο «εύθραυστη» μεταβατική φάση της ζωής των παιδιών τους; Πώς επιλύονται οι καβγάδες; Υπενθυμίζουμε στους γονείς πως χρειάζεται υπομονή.

«Η εφηβεία είναι μια περίοδος μεγάλων ψυχολογικών και σωματικών αλλαγών που δεν περνά απαρατήρητη από κανέναν», μας λένε οι ψυχολόγοι. Πόσο μάλλον από τα ίδια τα παιδιά: «Ο έφηβος προσπαθεί να κατανοήσει τις αλλαγές που βιώνει και να βρει την καινούργια του ταυτότητα. Μια τέτοια διαδικασία δημιουργεί αναπόφευκτες εντάσεις και πιθανές συγκρούσεις με το περιβάλλον, ανασφάλεια, αλλά και συγχρόνως έξαψη και διάθεση για πειραματισμούς», επισημαίνουν.

Οι σωματικές αλλαγές θα έρθουν, είτε το θέλετε είτε όχι. Η ψυχολογική διαχείριση και ωρίμανση, όμως, σχετίζονται άμεσα με το είδος των σχέσεων που θα διαμορφωθούν ενδοοικογενειακά. «Ενώ οι αλλαγές συμβαίνουν για όλους τους εφήβους, ο τρόπος που θα τις βιώσει και θα τις διαχειριστεί κάθε έφηβος εξαρτάται από το οικογενειακό περιβάλλον, την ποιότητα σχέσης με τους γονείς και την ψυχοσύνθεση του», τονίζουν ψυχοθεραπευτές και ψυχολόγοι.

Ποια είναι, επομένως, τα ψυχολογικά χαρακτηριστικά της εφηβείας; Όπως μας λένε οι ειδικοί, «πρόκειται για μια ηλικία που χαρακτηρίζεται από εξιδανίκευση και έντονα  συναισθήματα και δημιουργεί στους περισσότερους εφήβους την ανάγκη να ξεχωρίσουν, να αμφισβητήσουν και να απορρίψουν τον κατεστημένο κόσμο των ενηλίκων». Και πρώτα-πρώτα τη γονική εξουσία – εδώ ίσως είναι ένα καλό σημείο να εντοπίσουμε τον «μίτο» των εντάσεων.

Σύμφωνα με τους ειδικούς, «ένα διαφορετικό πρόσωπο της εφηβείας μπορεί να είναι η τάση για απομόνωση, οι απαισιόδοξες σκέψεις, η έντονη αντιδραστικότητα μέχρι και η παραβατική συμπεριφορά. Επίσης, καθώς η εφηβεία θεωρείται μια περίοδος υψηλού κινδύνου για την εμφάνιση ψυχικών διαταραχών, οι γονείς και το περιβάλλον του έφηβου πρέπει να δίνουν ιδιαίτερη σημασία σε ανησυχητικές συμπεριφορές. Πίσω από κάθε αρνητική και δύσκολη συμπεριφορά, κρύβεται πάντα ένα μήνυμα και ένα θέμα που προσπαθεί να εκφραστεί και να επιλυθεί».

Γ. Κόκουβας, από το διαδίκτυο, Εφηβεία: Συμβουλές για… γονείς σε απόγνωση. 6.11.2012 (διασκευή).

ΘΕΜΑΤΑ

Α1. Για ποιους λόγους, σύμφωνα με τον συγγραφέα, η περίοδος της εφηβείας δεν περνά από κανέναν απαρατήρητη; (60-80 λέξεις)

Η περίοδος της εφηβείας δεν περνά από κανέναν απαρατήρητη, διότι επηρεάζει σημαντικά όχι μόνο τον έφηβο, αλλά και το οικογενειακό του περιβάλλον. Ειδικότερα, ο έφηβος έρχεται αντιμέτωπος με μεγάλες ψυχολογικές και σωματικές αλλαγές, τις οποίες προσπαθεί να τις κατανοήσει, θέλοντας συνάμα να προσδιορίσει τη νέα του ταυτότητα. Πρόκειται, βέβαια, για μια διαδικασία που περνά μέσα από συναισθηματικές εντάσεις, από πειραματισμούς σε επίπεδο συμπεριφορών κι από αισθήματα ανασφάλειας, που συχνά φέρνουν ακόμη και συγκρούσεις με τους γονείς, οι οποίοι καλούνται να υπομείνουν τις διαρκείς εναλλαγές στη διάθεση του εφήβου.

Α1. Ποιοι παράγοντες, σύμφωνα με τον συγγραφέα, καθορίζουν τον τρόπο που θα διαχειριστεί ο ίδιος ο έφηβος τις αλλαγές που βιώνει; (60-80 λέξεις)

Ο συγγραφέας, επικαλούμενος τις απόψεις ψυχοθεραπευτών και ψυχολόγων, τονίζει πως οι αλλαγές της εφηβείας είναι αναπόφευκτες, εκείνο όμως που διαφοροποιείται είναι το πώς θα τις διαχειριστεί κάθε έφηβος. Έτσι, σημαντικοί παράγοντες που καθορίζουν τον τρόπο διαχείρισης αυτών των αλλαγών είναι το οικογενειακό περιβάλλον, η ποιότητα των σχέσεων που έχει ο έφηβος με τους γονείς τους, αλλά και η ιδιαίτερη ψυχοσύνθεση του κάθε εφήβου.

Α1. Με ποιο ιδιαίτερο ψυχολογικό χαρακτηριστικό της εφηβείας, σύμφωνα με τον συγγραφέα, συνδέονται οι εντάσεις μεταξύ εφήβου και γονέων; (60-80 λέξεις)

Οι εντάσεις μεταξύ εφήβου και γονέων συνδέονται με την τάση των εφήβων να απορρίπτουν την κατεστημένη πραγματικότητα των ενηλίκων και πρωτίστως τη γονική εξουσία. Οι έφηβοι βιώνουν πολύ έντονα συναισθήματα και τείνουν να εξιδανικεύουν καταστάσεις και πρόσωπα, έχουν, έτσι, τη διάθεση να επιδιώξουν τη δόμηση ενός νέου ιδανικού κόσμου, που θα είναι απαλλαγμένος από τις παρωχημένες αντιλήψεις και τακτικές των ενηλίκων. Προκύπτει, άρα, μια διαδικασία συνεχούς αμφισβήτησης που συμπαρασύρει εύλογα και τους ίδιους τους γονείς.

Α2. Ποια είναι τα δομικά στοιχεία της τελευταίας παραγράφου (Σύμφωνα με τους ειδικούς... και να επιλυθεί) του κειμένου;

Θεματική περίοδος: Σύμφωνα με τους ειδικούς, «ένα διαφορετικό πρόσωπο της εφηβείας μπορεί να είναι η τάση για απομόνωση, οι απαισιόδοξες σκέψεις, η έντονη αντιδραστικότητα μέχρι και η παραβατική συμπεριφορά.

Σχόλια / Λεπτομέρειες: Επίσης, καθώς η εφηβεία θεωρείται μια περίοδος υψηλού κινδύνου για την εμφάνιση ψυχικών διαταραχών, οι γονείς και το περιβάλλον του έφηβου πρέπει να δίνουν ιδιαίτερη σημασία σε ανησυχητικές συμπεριφορές. Πίσω από κάθε αρνητική και δύσκολη συμπεριφορά, κρύβεται πάντα ένα μήνυμα και ένα θέμα που προσπαθεί να εκφραστεί και να επιλυθεί».

Κατακλείδα: ---

Α2. Ποια είναι τα δομικά στοιχεία της έκτης παραγράφου (Ποια είναι... των εντάσεων) του κειμένου;

Θεματική περίοδος: Ποια είναι, επομένως, τα ψυχολογικά χαρακτηριστικά της εφηβείας;

Σχόλια / Λεπτομέρειες: Όπως μας λένε οι ειδικοί, «πρόκειται για μια ηλικία που χαρακτηρίζεται από εξιδανίκευση και έντονα  συναισθήματα και δημιουργεί στους περισσότερους εφήβους την ανάγκη να ξεχωρίσουν, να αμφισβητήσουν και να απορρίψουν τον κατεστημένο κόσμο των ενηλίκων». Και πρώτα-πρώτα τη γονική εξουσία – εδώ ίσως είναι ένα καλό σημείο να εντοπίσουμε τον «μίτο» των εντάσεων.

Κατακλείδα: ---

Α2. Με ποιον τρόπο αναπτύσσεται η έκτη παράγραφος (Ποια είναι... εντάσεων) του κειμένου; Να αιτιολογήσετε την απάντησή σας.

Η 6^η παράγραφος αναπτύσσεται με ορισμό, εφόσον ο συγγραφέας, αξιοποιώντας τις απόψεις των ειδικών, επιχειρεί να δώσει τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της εφηβικής ηλικίας. Τα χαρακτηριστικά εκείνα που την καθιστούν ξεχωριστή σε σχέση με την προγενέστερη ηλικιακή περίοδο. Έχουμε, έτσι, έναν αναλυτικό ορισμό.

Β1. Να συντάξετε μία παράγραφο 60-80 λέξεων στην οποία να χρησιμοποιήσετε τις λέξεις / φράσεις του κειμένου με έντονη γραφή: εφηβεία, αλλαγές, συγκρούσεις, οικογενειακό περιβάλλον, εκφραστεί.

Η εφηβεία είναι μια ηλικία που χαρακτηρίζεται από αλλαγές σε σωματικό και συναισθηματικό επίπεδο. Ο έφηβος αισθάνεται την ανάγκη να εκφραστεί κατά τρόπο που να δηλώνει τη δική του προσωπικότητα, και όχι, απαραίτητα, κατά τρόπο που να ευχαριστεί τους άλλους. Είναι, μάλιστα, σύνηθες η προσπάθεια του εφήβου να αποκτήσει τη δική του αυτόνομη ταυτότητα, να οδηγεί σε συγκρούσεις με το οικογενειακό του περιβάλλον.

Β1. Να δημιουργήσετε από μία πρόταση με τα αντώνυμα των λέξεων του κειμένου με έντονη γραφή: νωρίτερα, εύθραυστη, άμεσα, απορρίψουν, κρύβεται.

- Η συνέντευξη τύπου θα πραγματοποιηθεί τελικά αργότερα απ’ ό,τι είχε αρχικά προγραμματισθεί.

- Τα τζάμια του κτηρίου είναι άθραυστα, ώστε να διαφυλαχθεί η ασφάλεια των ενοίκων.  

- Με τις δηλώσεις του επιχείρησε να απαντήσει έμμεσα και σε κάποιες πρόσφατες υπόνοιες για την ηθική του ακεραιότητα.

- Οι έφηβοι δεν αποδέχονται εύκολα τις συμβουλές των ενηλίκων, διότι θεωρούν πως είναι κι αυτό μια μορφή ελέγχου στη ζωή τους.

- Έχει χαθεί από προσώπου γης, δεν εμφανίζεται πουθενά.

Β1. «Πρόκειται για μια ηλικία που χαρακτηρίζεται από εξιδανίκευση και έντονα συναισθήματα και δημιουργεί στους περισσότερους εφήβους την ανάγκη να ξεχωρίσουν, να αμφισβητήσουν και να απορρίψουν τον κατεστημένο κόσμο των ενηλίκων».

Να γράψετε μια παράγραφο (60-80 λέξεις) στην οποία να περιλαμβάνονται οι υπογραμμισμένες λέξεις.

Η εφηβεία αποτελεί μια ιδιαίτερη ηλικία που φέρνει πολλές και σημαντικές αλλαγές στη ζωή των νέων και τους οδηγεί σε συμπεριφορές οι οποίες συχνά προκαλούν ανησυχία ή και ενόχληση στους ενήλικες. Για τους εφήβους ο έλεγχος των ενηλίκων μοιάζει πλέον ανυπόφορος, διότι οι ίδιοι επιδιώκουν να ανεξαρτητοποιηθούν. Οι έφηβοι, άλλωστε, τείνουν να αμφισβητούν και να απορρίπτουν τις αντιλήψεις, τις απόψεις και τις επιλογές των μεγαλύτερων, αφού τις θεωρούν παρωχημένες και συντηρητικές.

Β2.α. Γιατί ο συντάκτης του άρθρου παραθέτει τις απόψεις των ειδικών σε εισαγωγικά; Ποιος είναι ο στόχος του;

Ο συγγραφέας παραθέτει τις απόψεις των ειδικών σε εισαγωγικά προκειμένου να υποδηλώσει πως αυτές παρατίθενται αυτούσιες. Πρόκειται για μια τακτική που ενισχύει την αξιοπιστία του κειμένου, εφόσον ο συγγραφέας επιλέγει να δώσει τις απόψεις των ειδικών, ακριβώς όπως έχουν διατυπωθεί, και όχι με δικά του λόγια, που θα άφηναν ανοιχτό το ενδεχόμενο κάποιας παράφρασης που πιθανώς θα αλλοίωνε ή θα διαστρέβλωνε το περιεχόμενό τους.  

Β2.β. Να επισημάνετε σε ποια από τις παρακάτω προτάσεις του κειμένου γίνεται κυριολεκτική / δηλωτική, και σε ποια μεταφορική / συνυποδηλωτική χρήση της γλώσσας:

1. «Στο άκουσμα και μόνο της λέξης “εφηβεία” πολλοί γονείς τρομοκρατούνται». = Κυριολεκτική

2. «Στην οικογένεια σημαίνει συναγερμός». = Μεταφορική

Β2. Να επισημάνετε ποιες από τις παρακάτω προτάσεις του κειμένου χρησιμοποιούνται με κυριολεκτική / δηλωτική και ποιες με μεταφορική / συνυποδηλωτική σημασία:

1. «Ένα νέο άγχος μπαίνει στο οικογενειακό τραπέζι». = Μεταφορική

2. «Ενώ οι αλλαγές συμβαίνουν για όλους τους εφήβους». = Κυριολεκτική

3. «Κρύβεται πάντα ένα μήνυμα». = Μεταφορική

Β2. «Μια τέτοια διαδικασία δημιουργεί αναπόφευκτες εντάσεις και πιθανές συγκρούσεις με το περιβάλλον, ανασφάλεια, αλλά και συγχρόνως έξαψη και διάθεση για πειραματισμούς».

1. Να αιτιολογήσετε την επιλογή της ενεργητικής σύνταξης από τον συγγραφέα.

Με τη χρήση της ενεργητικής σύνταξης δίνεται έμφαση στο υποκείμενο του ρήματος (διαδικασία).

2. Να μετατρέψετε την ενεργητική σύνταξη σε παθητική.

Αναπόφευκτες εντάσεις και πιθανές συγκρούσεις με το περιβάλλον, ανασφάλεια, αλλά και συγχρόνως έξαψη και διάθεση για πειραματισμούς δημιουργούνται από μια τέτοια διαδικασία.