Έκθεση Α΄ Λυκείου: Ο ελεύθερος χρόνος στην εποχή μας

Naxart

Έκθεση Α΄ Λυκείου: Ο ελεύθερος χρόνος στην εποχή μας

Αν κοιτάξουμε προς το παρελθόν, δε θα βρούμε καμιά άλλη γενιά, η οποία να διέθετε τόσο πολύ χρόνο, να κατείχε τόσα υλικά μέσα και να είχε τόση μόρφωση όσο η σημερινή. Έχουμε ήδη εγκαταλείψει τη λεγόμενη κοινωνία της εργασίας, στην οποία ζούσαμε για να δουλεύουμε, και βιώνουμε μια πολυσύνθετη κοινωνική πραγματικότητα, στην οποία δουλεύουμε για να ζούμε. Ο τρόπος με τον οποίο οργανώνουμε και διευθετούμε τον ελεύθερο χρόνο στην εποχή μας αποκτά πρωταρχική σημασία και εμφανίζεται εξίσου σημαντικός με τον τρόπο με τον οποίο οργανώνεται και κατανέμεται ο χρόνος εργασίας στον επαγγελματικό τομέα. Η ραγδαία αύξηση του ελεύθερου χρόνου σε σχέση με το παρελθόν θέτει το πρόβλημα της κατάλληλης διαχείρισής του.

Το πρόβλημα της διαχείρισης του ελεύθερου χρόνου σήμερα δεν αφορά μόνο στους ενήλικους, αλλά και στους έφηβους. Η νέα γενιά, συχνά, διακατέχεται από αισθήματα απομόνωσης και ανίας και γενικότερα από αρνητικά συναισθήματα, τα οποία σε πολλές περιπτώσεις μετατρέπονται σε επιθετικότητα, χρήση βίας ή αδιαφορία. Οι μαθητές, ήδη από την παιδική ηλικία, περνούν πολλές ώρες της ημέρας μπροστά σε μια οθόνη και βιώνουν μέσω των Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης και κοινωνικής δικτύωσης τη ζωή από «δεύτερο χέρι», ενώ ταυτόχρονα μέσα από τον καταιγισμό της διαφήμισης οδηγούνται στην εμπορευματοποίηση του ελεύθερου χρόνου και σταδιακά εθίζονται στην επιδίωξη της ευτυχίας, κυρίως μέσα από την κατανάλωση υλικών αγαθών. Οι σύγχρονες αναπτυγμένες κοινωνίες φαίνεται να οδηγούν τα παιδιά της «ευημερίας» σε ένα μέλλον με πολύ ελεύθερο χρόνο, λιγότερο χρόνο εργασίας και ακόμη λιγότερη διάθεση κοινωνικής προσφοράς και συλλογικής δράσης.

Όμως, οι στάσεις και οι συμπεριφορές που αναπτύσσονται σε σχέση με τον ελεύθερο χρόνο κατά τη διάρκεια της παιδικής και εφηβικής ηλικίας είναι καθοριστικής σημασίας, δεδομένου ότι παγιώνονται και αναπαράγονται σε όλη την υπόλοιπη ζωή του ανθρώπου. Από κοινωνιολογικές έρευνες προκύπτει ότι το 90% των δραστηριοτήτων του ελεύθερου χρόνου διαμορφώνεται και σταθεροποιείται μέχρι την ηλικία των 19 χρόνων. Φυσικά, το προσωπικό στυλ ελεύθερου χρόνου επηρεάζεται και διαμορφώνεται από την οικογένεια, τους φίλους και τους γνωστούς, από το ευρύτερο κοινωνικό περιβάλλον, από το ίδιο το άτομο και τις κοινωνικοοικονομικές, μορφωτικές «προδιαγραφές» του, αλλά ως έναν βαθμό και από το σχολείο, που αποτελεί έναν σημαντικό παράγοντα της δευτερογενούς κοινωνικοποίησης του παιδιού.

Ο ελεύθερος χρόνος στο σημερινό σχολείο αντισταθμίζει την ένταση και τα προβλήματα που προκύπτουν από τη διδασκαλία, εξισορροπεί καταπιεσμένες ανάγκες και κινητικούς περιορισμούς και ξεκουράζει τους μαθητές από τον φόρτο της διδασκαλίας. Με αυτήν την έννοια, ο ελεύθερος χρόνος στο σχολείο θεωρείται πολύτιμος και απαραίτητος για την ισόρροπη ανάπτυξη του μαθητή, αν και θεωρείται συχνά ανεπαρκής. Σε κάθε περίπτωση πάντως δε συνδέεται με τη σχολική εργασία, με αποτέλεσμα ο ελεύθερος χρόνος και η διδασκαλία να αποτελούν δύο αντίθετες περιστάσεις της σχολικής ζωής, που λειτουργούν ως ξεχωριστές νησίδες, αποκομμένες μεταξύ τους. Πολλές φορές, όμως, το σχολείο αδυνατεί να σχεδιάσει και να αξιοποιήσει επαρκώς περιστάσεις ελεύθερου χρόνου και να τις συνδέσει με τη μάθηση και την ολόπλευρη ανάπτυξη της προσωπικότητας του μαθητή. Επιπρόσθετα, επιβαρύνει και τον εξωσχολικό ελεύθερο χρόνο του μαθητή, αφού από το σχολείο του ανατίθενται υποχρεώσεις και σχολικές εργασίες, συχνά υπερβολικά απαιτητικές σε κόπο και χρόνο, πολλές από τις οποίες θα ήταν προτιμότερο και πιο ευχάριστο για τους μαθητές να καλύπτονται στη διάρκεια του σχολικού προγράμματος, ώστε να έχουν στη διάθεσή τους περισσότερο ελεύθερο χρόνο.

παγιώνω: σταθεροποιώ

Ν. Χανιωτάκης - Ι. Θωίδης. (2002). «Διαθεματικές δραστηριότητες ελεύθερου χρόνου στο Ολοήμερο Σχολείο», Επιθεώρηση Εκπαιδευτικών Θεμάτων, 6, 241-245 (διασκευή).

ΘΕΜΑΤΑ

Α1. Από ποιους παράγοντες, σύμφωνα με το κείμενο, επηρεάζεται και διαμορφώνεται ο ελεύθερος χρόνος κατά την παιδική και εφηβική ηλικία; (60-80 λέξεις).

Ο ελεύθερος χρόνος κατά την παιδική και εφηβική ηλικία επηρεάζεται και διαμορφώνεται από πολλούς παράγοντες. Εύλογα, πρωταρχικό ρόλο διαδραματίζει η οικογένεια, όπως και το ευρύτερο κοινωνικό περιβάλλον του παιδιού, ενώ σημαντική είναι και η επίδραση από τους φίλους και τους γνωστούς. Στη διαμόρφωση των σχετικών επιλογών καίρια είναι φυσικά και η προσωπικότητα του ίδιου του ατόμου, καθώς και η κοινωνικοοικονομική του κατάσταση, αλλά και το μορφωτικό του επίπεδο. Τέλος, ως ένα βαθμό επιδρά και το σχολείο, μιας και είναι ένας σημαντικός παράγοντας της δευτερογενούς κοινωνικοποίησης του παιδιού.

Α1. Ποιος είναι, σύμφωνα με το κείμενο, ο ρόλος του σχολείου όσον αφορά στον σχεδιασμό και την αξιοποίηση του ελεύθερου χρόνου των μαθητών; (60-80 λέξεις).

Το σχολείο οφείλει να σχεδιάζει και να αξιοποιεί με αποτελεσματικό τρόπο διαστήματα ελεύθερου χρόνου, τα οποία να συνδέονται με τη διαδικασία της μάθησης και την ολόπλευρη ανάπτυξη της προσωπικότητας των μαθητών. Αίτημα, ωστόσο, το οποίο δεν βρίσκει την επιτυχή πλήρωσή του, αφού στην πραγματικότητα ο ελεύθερος χρόνος και η διαδικασία μάθησης αποτελούν δύο τελείως διαφορετικές περιστάσεις στο πλαίσιο του σχολείου. Επιπλέον, το σχολείο τείνει να αναθέτει στους μαθητές πλήθος σχολικών εργασιών και άλλων υποχρεώσεων, με αποτέλεσμα να μειώνει δραστικά τον εξωσχολικό ελεύθερο χρόνο τους. Είναι σαφές, εντούτοις, πως πολλές από αυτές τις εργασίες θα μπορούσαν να ολοκληρώνονται κατά τη διάρκεια του διδακτικού ωραρίου, ώστε οι μαθητές να έχουν στη διάθεσή τους περισσότερο ελεύθερο χρόνο.

Α1. Βασιζόμενοι στο κείμενο, να χαρακτηρίσετε με Σωστό ή Λάθος τις ακόλουθες προτάσεις:

1. Η σημερινή γενιά δεν έχει τόσο πολύ χρόνο ούτε πολλά υλικά μέσα σε σύγκριση με τις προηγούμενες γενιές. = Λάθος

2. Οι μαθητές, από μικρά παιδιά, περνούν πολλές ώρες μπροστά σε μια οθόνη. = Σωστό

3. Το προσωπικό στυλ ελεύθερου χρόνου επηρεάζεται και διαμορφώνεται από πολλούς παράγοντες, μεταξύ των οποίων είναι και η οικογένεια. = Σωστό

4. Το 90% των δραστηριοτήτων του ελεύθερου χρόνου διαμορφώνεται και σταθεροποιείται μέχρι την ηλικία των 19 χρόνων. = Σωστό

5. Ο ελεύθερος χρόνος στο σχολείο δεν θεωρείται πολύτιμος και απαραίτητος για την ισορροπημένη ανάπτυξη του μαθητή. = Λάθος

Α2. Ποια είναι τα δομικά στοιχεία της δεύτερης παραγράφου (Το πρόβλημα….. δράσης) του κειμένου;

Θεματική περίοδος: Το πρόβλημα της διαχείρισης του ελεύθερου χρόνου σήμερα δεν αφορά μόνο στους ενήλικους, αλλά και στους έφηβους.

Σχόλια / Λεπτομέρειες: Η νέα γενιά, συχνά, διακατέχεται από αισθήματα απομόνωσης και ανίας και γενικότερα από αρνητικά συναισθήματα, τα οποία σε πολλές περιπτώσεις μετατρέπονται σε επιθετικότητα, χρήση βίας ή αδιαφορία. Οι μαθητές, ήδη από την παιδική ηλικία, περνούν πολλές ώρες της ημέρας μπροστά σε μια οθόνη και βιώνουν μέσω των Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης και κοινωνικής δικτύωσης τη ζωή από «δεύτερο χέρι», ενώ ταυτόχρονα μέσα από τον καταιγισμό της διαφήμισης οδηγούνται στην εμπορευματοποίηση του ελεύθερου χρόνου και σταδιακά εθίζονται στην επιδίωξη της ευτυχίας, κυρίως μέσα από την κατανάλωση υλικών αγαθών.

Κατακλείδα: Οι σύγχρονες αναπτυγμένες κοινωνίες φαίνεται να οδηγούν τα παιδιά της «ευημερίας» σε ένα μέλλον με πολύ ελεύθερο χρόνο, λιγότερο χρόνο εργασίας και ακόμη λιγότερη διάθεση κοινωνικής προσφοράς και συλλογικής δράσης.

Α2. Να δώσετε έναν πλαγιότιτλο στην τελευταία παράγραφο («Ο ελεύθερος χρόνος... χρόνο») του κειμένου.

- Η αξία του ελεύθερου χρόνου στο σχολείο και η αδυναμία σύνδεσής του με τη διαδικασία μάθησης.

Α2. Να δώσετε από έναν πλαγιότιτλο σε κάθε παράγραφο του κειμένου.

- Η αύξηση του ελεύθερου χρόνου στη σύγχρονη εποχή.

- Οι αναποτελεσματικοί τρόποι διαχείρισης του ελεύθερου χρόνου από τους νέους.

- Οι παράγοντες που επηρεάζουν και διαμορφώνουν τον ελεύθερο χρόνο κατά την παιδική και εφηβική ηλικία.

- Ο ελεύθερος χρόνος στο πλαίσιο του σχολείου.

Β1. Να δημιουργήσετε μία παράγραφο 60-80 λέξεων, στην οποία να χρησιμοποιήσετε τις λέξεις/φράσεις του κειμένου με έντονη γραφή: διευθετούμε, ελεύθερο χρόνο, πρωταρχική σημασία, εμφανίζεται, χρόνος εργασίας.

Ο τρόπος με τον οποίο διευθετούμε τον ελεύθερο χρόνο μας έχει πλέον πρωταρχική σημασία, καθώς μόνο αν υπάρχει μια ουσιαστική και εκ των προτέρων οργάνωσή του, μπορεί να επιτευχθεί η επωφελής αξιοποίησή του. Παρόλο που μια τέτοια προσέγγιση δίνει την εντύπωση πως ο ελεύθερος χρόνος αντιμετωπίζεται σαν χρόνος εργασίας, στην πραγματικότητα είναι ο μόνος τρόπος για να προφυλάξουμε τον πολύτιμο αυτό χρόνο από την ανούσια κατασπατάλησή του μπροστά σε μια οθόνη∙ φαινόμενο που εμφανίζεται όλο και συχνότερα τα τελευταία χρόνια, λόγω της ευρύτατης διάδοσης τόσο της τηλεόρασης όσο και των ηλεκτρονικών υπολογιστών.  

Β1. Να συντάξετε μία παράγραφο 60-80 λέξεων για τον ελεύθερο χρόνο, στην οποία να χρησιμοποιήσετε τις παρακάτω λέξεις/φράσεις με έντονη γραφή, με βάση τη σημασία τους στο κείμενο: μέλλον, διαμορφώνεται, σημαντικό παράγοντα, προσωπικότητας, υποχρεώσεις.

Ένας σημαντικός παράγοντας που επηρεάζει τον τρόπο με τον οποίο θα αξιοποιεί στο μέλλον τον ελεύθερο χρόνο του ο έφηβος είναι σαφώς η οικογένεια, στο πλαίσιο της οποίας διαμορφώνεται σε μεγάλο βαθμό η προσωπικότητά του. Οι γονείς επηρεάζουν τα παιδιά κυρίως μέσα από το προσωπικό τους παράδειγμα, καθώς οι δικές τους επιλογές τείνουν να έχουν καίριο αντίκτυπο στις μελλοντικές επιλογές των παιδιών τους. Έτσι, αν οι γονείς επιτρέπουν στο πλήθος των καθημερινών υποχρεώσεων να τους αποτρέπουν από την υιοθέτηση γόνιμων τρόπων αξιοποίησης του ελεύθερου χρόνου τους, αυτό θα έχει τον ανάλογο αντίκτυπο στο πώς θα αντιμετωπίζουν και τα παιδιά το δικός τους ελεύθερο χρόνο.

Β1. «Το προσωπικό στυλ ελεύθερου χρόνου επηρεάζεται και διαμορφώνεται από την οικογένεια».

Χρησιμοποιώντας την παραπάνω πρόταση, να δημιουργήσετε μια παράγραφο 60-80 λέξεων.

Το προσωπικό στυλ ελεύθερου χρόνου επηρεάζεται και διαμορφώνεται από την οικογένεια, η οποία επηρεάζει και διαμορφώνει πρωτίστως τόσο την ψυχοσύνθεση του ατόμου όσο και την πνευματική του εξέλιξη. Στο πλαίσιο της οικογένειας ο νέος άνθρωπος έρχεται σε πρώτη επαφή με ποικίλα ερεθίσματα και ανάλογα με τις προτεραιότητες και τις προτιμήσεις των γονιών του μαθαίνει να εκτιμά ή όχι διάφορες δραστηριότητες και επιλογές. Σε μια οικογένεια, για παράδειγμα, που ο αθλητισμός αποτελεί τρόπο ζωής, είναι πολύ πιθανό ότι το παιδί θα υιοθετήσει τη θετική αυτή αντιμετώπιση και θα εντάξει τον αθλητισμό και στη δική του ζωή.

Β2. α. Να δώσετε έναν δικό σας τίτλο στο κείμενο.

- Νέοι και ελεύθερος χρόνος.

Β2. β. Να προσδιορίσετε αν ο τίτλος που δώσατε στο κείμενο είναι κυριολεκτικός / δηλωτικός ή μεταφορικός / συνυποδηλωτικός.

Ο τίτλος είναι κυριολεκτικός.

Β2. «Το προσωπικό στυλ ελεύθερου χρόνου επηρεάζεται και διαμορφώνεται από την οικογένεια».

1. Να αιτιολογήσετε την επιλογή της παθητικής σύνταξης από τον αρθρογράφο.

Η παθητική σύνταξη επιλέγεται προκειμένου να δοθεί έμφαση στο αποτέλεσμα της ενέργειας των ρημάτων (επηρεάζεται και διαμορφώνεται).

2. Να μετατρέψετε την παθητική σύνταξη σε ενεργητική.

- Η οικογένεια επηρεάζει και διαμορφώνει το προσωπικό στυλ ελεύθερου χρόνου.

Β2. Να επισημάνετε ποιες από τις τρεις παρακάτω φράσεις / προτάσεις του πρώτου κειμένου χρησιμοποιούνται με κυριολεκτική / δηλωτική και ποιες με μεταφορική / συνυποδηλωτική σημασία:

1. «ο ελεύθερος χρόνος και η διδασκαλία […] λειτουργούν ως ξεχωριστές νησίδες» = Μεταφορική

2. «Οι μαθητές βιώνουν […] τη ζωή από δεύτερο χέρι» = Μεταφορική

3. «λιγότερη διάθεση κοινωνικής προσφοράς» = Κυριολεκτική