Λατινικά Γ΄ Λυκείου: Ενεργητική και Παθητική Περιφραστική συζυγία

Katharina Jung

Λατινικά Γ΄ Λυκείου: Ενεργητική και Παθητική Περιφραστική συζυγία

Ενεργητική Περιφραστική Συζυγία

Η μετοχή του ενεργητικού Μέλλοντα, που σχηματίζεται κανονικά από το θέμα του σουπίνου με τις καταλήξεις: -urus, -ura, -urum, και το sum σε όλους τους χρόνους σχηματίζουν την ενεργητική περιφραστική συζυγία, η οποία εκφράζει επικείμενη πράξη, πρόθεση, αναπόφευκτη εξέλιξη κτλ.

rogo - rogavi - rogatum - rogare (παρακαλώ κάποιον, ρωτώ, ζητώ να) 38, 21

Οριστική

Ενεστώτας: rogaturus-a-um sum, es est, rogaturi-ae-a sumus, estis, sunt

Παρατατικός: rogaturus-a-um eram, eras, erat, rogaturi-ae-a eramus, eratis, erant

Μέλλοντας: rogaturus-a-um ero, eris, erit, rogaturi-ae-a erimus, eritis, erunt

Παρακ.: rogaturus-a-um fui, fuisti, fuit, rogaturi-ae-a fuimus, fuistis, fuerunt/-ere

Υπερ.: rogaturus-a-um fueram, fueras, fuerat, rogaturi-ae-a fueramus, fueratis, fuerant

Σ. Μέλλ.: rogaturus-a-um fuero, fueris, fuerit, rogaturi-ae-a fuerimus, fueritis, fuerint

Υποτακτική

Ενεστώτας: rogaturus-a-um sim, sis, sit, rogaturi-ae-a simus, sitis, sint

Παρατατικός: rogaturus-a-um essem, esses, esset, rogaturi-ae-a essemus, essetis, essent

Μέλλοντας: ---

Παρακ.: rogaturus-a-um fuerim, fueris, fuerit, rogaturi-ae-a fuerimus, fueritis, fuerint

Υπερ.: rogaturus-a-um fuissem, fuisses, fuisset, rogaturi-ae-a fuissemus, fuissetis, fuissent

Απαρέμφατο

Ενεστώτα: rogaturum-am-um esse, rogaturos-as-a esse

Παρακειμένου: rogaturum-am-um fuisse, rogaturos-as-a fuisse

- Η υποτακτική ενεστώτα ενεργητικής περιφραστικής συζυγίας συμπίπτει στον τύπο και στη σημασία με την υποτακτική μέλλοντα της ενεργητικής φωνής και το απαρέμφατο ενεστώτα της ενεργητικής περιφραστικής συζυγίας συμπίπτει στον τύπο και στη σημασία με το ενεργητικό απαρέμφατο μέλλοντα.

- Η Ενεργητική Περιφραστική Συζυγία χρησιμοποιείται για να δηλωθεί το υστερόχρονο στις προτάσεις με ομαλή ακολουθία χρόνων.

Παραδείγματα μετατροπών:

Κείμενο 45

quantoque in periculo res sit (σε πόσο μεγάλο κίνδυνο βρίσκονται τα πράγματα)

Δευτερεύουσα πλάγια ερωτηματική. Εκφέρεται με υποτακτική ενεστώτα (sit), γιατί εξαρτάται από ρήμα αρκτικού χρόνου (cognoscit) και δηλώνεται το σύγχρονο στο παρόν.

Προτερόχρονο στο παρόν: quantoque in periculo res fuerit (Υποτακτική Παρακειμένου)

Υστερόχρονο στο παρόν: quantoque in periculo res futura sit (Υποτακτική Ενεστώτα Ενεργητικής Περιφραστικής Συζυγίας)

Αν η πρόταση εξαρτηθεί από ιστορικό χρόνο (cognovit):

Σύγχρονο στο παρελθόν: quantoque in periculo res esset (Υποτακτική Παρατατικού)

Προτερόχρονο στο παρελθόν: quantoque in periculo res fuisset (Υποτακτική Υπερσυντελίκου)

Υστερόχρονο στο παρελθόν: quantoque in periculo res futura esset (Υποτακτική Παρατατικού Ενεργητικής Περιφραστικής Συζυγίας)

Κείμενο 44

quam fuerint inopes amicorum (πόσο υπήρξαν στερημένοι από φίλους)

Δευτερεύουσα πλάγια ερωτηματική. Εκφέρεται με υποτακτική παρακειμένου (fuerint), γιατί εξαρτάται από ρήμα αρκτικού χρόνου (intellegitur), και δηλώνει το προτερόχρονο στο παρόν.

Σύγχρονο στο παρόν: quam sint inopes amicorum (Υποτακτική Ενεστώτα)

Υστερόχρονο στο παρόν: quam futuri sint inopes amicorum (Υποτακτική Ενεστώτα Ενεργητικής Περιφραστικής Συζυγίας)

Αν η πρόταση εξαρτηθεί από ιστορικό χρόνο (intellectum est):

Σύγχρονο στο παρελθόν: quam essent inopes amicorum (Υποτακτική Παρατατικού)

Προτερόχρονο στο παρελθόν: quam fuissent inopes amicorum (Υποτακτική Υπερσυντελίκου)

Υστερόχρονο στο παρελθόν: quam futuri essent inopes amicorum (Υποτακτική Παρατατικού Ενεργητικής Περιφραστικής Συζυγίας)

Παθητική Περιφραστική Συζυγία

Το γερουνδιακό, ρηματικό επίθετο με παθητική σημασία (που σχηματίζεται από το θέμα του Ενεστώτα με τις καταλήξεις -ndus, -nda, -ndum για α΄, β΄ συζυγία και -endus, -enda, -endum για γ΄, δ΄ συζυγία) και το sum σε όλους τους χρόνους σχηματίζουν την παθητική περιφραστική συζυγία, η οποία αντιστοιχεί στα ρηματικά επίθετα σε -τέος της ελληνικής.

Οριστική

Ενεστώτας: rogandus-a-um sum, es, est, rogandi-ae-a sumus, estis, sunt

Παρατατικός: rogandus-a-um eram, erat, erat, rogandi-ae-a eramus, eratis, erant

Μέλλοντας: rogandus-a-um ero, eris, erit, rogandi-ae-a erimus, eritis, erunt

Παρακ.: rogandus-a-um fui, fuisti, fuit, rogandi-ae-a fuimus, fuistis, fuerunt /-ere

Υπερ.: rogandus-a-um fueram, fueras, fuerat, rogandi-ae-a fueramus, fueratis, fuerant

Σ. Μελ.: rogandus-a-um fuero, fueris, fuerit, rogandi-ae-a fuerimus, fueritis, fuerint

Υποτακτική

Ενεστώτας: rogandus-a-um sim, sis, sit, rogandi-ae-a simus, sitis, sint

Παρατατικός: rogandus-a-um essem, esses, esset, rogandi-ae-a essemus, essetis, essent

Μέλλοντας: ---

Παρακ.: rogandus-a-um fuerim, fueris, fuerit, rogandi-ae-a fuerimus, fueritis, fuerint

Υπερ.: rogandus-a-um fuissem, fuisses, fuisset, rogandi-ae-a fuissemus, fuissetis, fuissent

Απαρέμφατο

Ενεστώτας: rogandum-am-um esse, rogandos-as-a esse

Παρακείμενος: rogandum-am-um fuisse, rogandos-as-a fuisse

- Τα γένη, τα πρόσωπα και οι αριθμοί της παθητικής περιφραστικής συζυγίας έχουν νόημα μόνο στην προσωπική σύνταξη. Στην απρόσωπη, χρησιμοποιείται το ουδέτερο γένος του γερουνδιακού στον ενικό αριθμό και το γ΄ ενικό του sum: est / erat / fuisset…, όπως και στην απρόσωπη σύνταξη των σε -τέος της ελληνικής ( βοηθητέον ἐστί τῇ πόλει).

- Όταν το γερουνδιακό λειτουργεί ως κατηγορούμενο συνοδεύεται πάντα από το ρήμα sum και σχηματίζει μαζί του την παθητική περιφραστική συζυγία.

Προσωπική σύνταξη:

Προσωπική σύνταξη έχουμε όταν το γερουνδιακό συμφωνεί με το υποκείμενο του sum στο οποίο αποδίδεται κατά γένος, αριθμό και πτώση. Αυτό συμβαίνει όταν το γερουνδιακό ανήκει σε ρήμα ενεργητικής σημασίας μεταβατικό που συντάσσεται με αιτιατική ή προέρχεται από το utor (+ αφαιρετική).

Παραδείγματα μετατροπών:

Κείμενο 11

Hannibal omnes gentes Hispaniae bello superāvit (Ο Αννίβας νίκησε στον πόλεμο όλα τα έθνη της Ισπανίας)

Omnes gentes Hispaniae fuerunt superandae Hannibali bello (Όλα τα έθνη της Ισπανίας έπρεπε να νικηθούν από τον Αννίβα στον πόλεμο)  

[gentes: Υποκείμενο. sunt: Ρήμα. superandae: Κατηγορούμενο. Hannibali: Δοτική προσωπική ποιητικού αιτίου]

Hannibal debuit omnes gentes Hispaniae bello superare (Ο Αννίβας όφειλε να νικήσει όλα τα έθνη της Ισπανίας στον πόλεμο)

Carthaginienses eum in Africam revocavērunt (οι Καρχηδόνιοι τον ανακάλεσαν στην Αφρική)

Is fuit revocandus in Africam Carthaginiensibus (Αυτός έπρεπε να ανακληθεί στην Αφρική από τους Καρχηδόνιους)

Carthaginienses debuerunt eum in Africam revocare (Οι Καρχηδόνιοι όφειλαν να τον ανακαλέσουν στην Αφρική)

Κείμενο 13

ille metum exercitus Rōmāni vicerat (αυτός κατανίκησε το φόβο του ρωμαϊκού στρατού)

Metus exercitus Romani fuerat vincendus illi (Ο φόβος του ρωμαϊκού στρατού έπρεπε να κατανικηθεί από εκείνον)

Ille debuerat metum exercitus Romani vincere (Εκείνος όφειλε να κατανικήσει το φόβο του ρωμαϊκού στρατού)

Απρόσωπη σύνταξη

Όταν το ρήμα, στο οποίο ανήκει το γερουνδιακό, είναι αμετάβατο ή συντάσσεται με πτώση διαφορετική από την αιτιατική. Στην περίπτωση αυτή το γερουνδιακό βρίσκεται στην ονομαστική ενικού του ουδετέρου.

Σχηματικά έχουμε: Ουδέτερο γερουνδιακού + est + Δοτική ποιητικού αιτίου + Αντικείμενο σε δοτική.

Η απρόσωπη σύνταξη, μετατρέπεται με τη χρήση του debeo, ως εξής:

Debeo + απαρ. Ενεστ. Ε.Φ. του ρήματος από το οποίο προέρχεται το γερουνδιακό + Υποκ. Ρήματος +  Αντ. Απαρ. (αν υπάρχει)

ή

Debet/ oportet + απαρ. Ενεστ. Ε.Φ. του ρήματος από το οποίο προέρχεται το γερουνδιακό + Υποκ. Απαρ. σε αιτιατική + Αντ. Απαρ. (αν υπάρχει)

Κείμενο 34

praedones... abiectis armis ianuae appropinquaverunt

Σύνταξη με debeo: praedones abiectis armis ianuae appropinquare debuerunt (Πρόκειται για ενεργητική σύνταξη. Δηλώνεται το υποκείμενο ρήματος σε ονομαστική. Το debeo τίθεται στο χρόνο του ρήματος που υποκαθιστά (Παρακείμενο), ενώ το ρήμα αυτό τρέπεται σε απαρέμφατο Ενεστώτα.)

Σύνταξη με παθητική περιφραστική συζυγία: 

abiectis armis praedonibus appropinquandum ianuae fuit (Πρόκειται για απρόσωπη σύνταξη. Επειδή το γερουνδιακό συντάσσεται με αντικείμενο σε πτώση δοτική. Το γερουνδιακό τίθεται σε ονομαστική ενικού του ουδετέρου. Σχηματικά έχουμε: Ουδέτερο γερουνδιακού + est (στο χρόνο του ρήματος που υποκαθιστά) + Δοτική ποιητικού αιτίου + Αντικείμενο σε δοτική.)

Κείμενο 3

quae incolis nocet (το οποίο αφανίζει τους κατοίκους) [απρόσωπη σύνταξη, διότι το ρήμα συντάσσεται με δοτική]

Σύνταξη με παθητική περιφραστική συζυγία: Incolis nocendum est cui.   

Σύνταξη με debeo: Debet / oportet nocere quam incolis (όφειλε αυτό να αφανίσει τους κατοίκους)

Debet / oportet: Απρόσωπο ρήμα

nocere: Τελικό απαρέμφατο ως υποκείμενο απρόσωπου ρήματος

quam: Υποκείμενο απαρεμφάτου σε αιτιατική

incolis: Αντικείμενο απαρεμφάτου.

Κείμενο 6

(Silius Italicus) gloriae Vergili studēbat [απρόσωπη σύνταξη, διότι το ρήμα συντάσσεται με δοτική]

Σύνταξη με παθητική περιφραστική συζυγία: Silio Italico gloriae Vergili studendum erat.

Σύνταξη με debeo: Debet / oportet studere (Silium Italicum) gloriae Vergili.

Debet / oportet: Απρόσωπο ρήμα

studere: Τελικό απαρέμφατο ως υποκείμενο του απρόσωπου ρήματος

(Silium Italicum): Υποκείμενο απαρεμφάτου σε αιτιατική

gloriae: Αντικείμενο απαρεμφάτου σε δοτική

Vergili: Γενική κτητική στο gloriae

Ισοδύναμη σύνταξη: Silius Italicus gloriae Vergili studere debebat.