Έκθεση Γ΄ Λυκείου: Εξετάσεις Ομογενών 2008 [Ευρωπαϊκή εκπαίδευση]

Aged Pixel 

Έκθεση Γ΄ Λυκείου: Εξετάσεις Ομογενών 2008 [Ευρωπαϊκή εκπαίδευση]

ΚΕΙΜΕΝΟ

Απάνω από τις τοπικές διαφορές των λαών της Ευρώπης υπάρχει μια κοινή πνευματική και ηθική ζωή, μια κοινή ευρωπαϊκή παιδεία. Αν μπορούσαμε να καθορίσουμε ακριβώς το περιεχόμενο αυτής της λέξης θα λέγαμε πως υπάρχουν κοινά ιδανικά. […] Το ευρωπαϊκό ιδανικό είναι ένα ανώτερο επίπεδο όπου καταλήγουν και εναρμονίζουνται οι πνευματικές προσπάθειες των λαών της Ευρώπης που πηγάζουν πάντα, άμεσα ή έμμεσα, συνειδητά ή ασυνείδητα, από μια διάθεση κοινή. Βλέπουμε τους λαούς της Ευρώπης με μια θαυμάσια ένταση των δυνάμεών τους, που βάσταξε αιώνες και ποτέ δεν πέφτει, να γυρεύουν μέσα τους αλήθειες όχι εθνικές μα παγκόσμιες, όχι πρόσκαιρες μα αιώνιες. Ο καθένας τους φιλοδοξεί, κι αυτή είναι η μεγαλύτερη φιλοδοξία του, να ξεπεράσει την ιδιαίτερη φυσιογνωμία του, την ιδιαίτερη αισθαντικότητά¹ του, την ιδιαίτερη ζωή του, και να ανακαλύψει μέσα του τον Άνθρωπο. Οι προσπάθειές τους έχουν σχεδόν πάντα την έκφραση αυτής της ιδιαίτερης φυσιογνωμίας που τείνουν να υπερβούν, μα το σύνολο αναγνωρίζει σ’ όλες τον εαυτό του, αφού πηγάζουν από την ίδια διάθεση. Άλλοτε ο άνεμος φυσά από τη μια μεριά, άλλοτε από την άλλη. Πότε προηγείται η Ιταλία, πότε η Γαλλία, πότε η Γερμανία, η Αγγλία, οι Σλάβοι.

Ο λαός που ανοίγει ένα δρόμο δουλεύει για το σύνολο και το σύνολο αφομοιώνει γρήγορα, κάποτε την ίδια στιγμή, τα νέα αποχτήματα. Ο κάθε λαός θα ήταν ανίκανος να καλλιεργήσει μοναχός του τα εδάφη που καταχτά. Τα καλλιεργεί το σύνολο και μονάχα το σύνολο μπορεί να εξαντλήσει τον πλούτο τους. Κάποτε οι ευρωπαϊκοί λαοί προχωρούν μαζί, στην ίδια σειρά, με τις ίδιες κατευθύνσεις. Από μια τέτοια συναρμογή² των προσπαθειών τους βγήκε η Αναγέννηση, η πιο μεγάλη ώρα της ανθρωπότητας μετά την ώρα της Αθήνας³.

Ίσως συντελείται πάλι μια τέτοια συναρμογή των πνευματικών προσπαθειών των λαών της Ευρώπης. Υπάρχουν αγγέλματα μέσ’ στον αέρα αυτής της στιγμής. Την ίδια αλλαγή των βαθύτερων ρυθμών της ζωής προκάλεσε ο πόλεμος σ’ όλη την ήπειρο, τους ίδιους κλονισμούς στις ψυχές των λαών. Οι σάλοι⁴ του μεταπολέμου διατηρούν αυτήν την κοινότητα των ψυχικών διαθέσεων και η σύγχρονη ζωή ανακατώνει⁵ τους λαούς, τους βοηθεί να καταλάβουν καλύτερα ο ένας τον άλλον, να διακρίνουν τα κοινά σημεία τους, να αποχτήσουν συνείδηση των δεσμών τους. Όμοια προβλήματα τυραννούν τα πνεύματα στο Παρίσι, στη Λόντρα⁶, στο Βερολίνο. Η Ευρώπη σήμερα […] έχει κοινές ανησυχίες. Η γενεά που ανατράφηκε μέσ’ στο καμίνι του πολέμου κι αρχίζει σήμερα τη ζωή της, αισθάνεται τον κόσμο με τον ίδιο τρόπο σ’ όλες τις χώρες της Ευρώπης, στρέφει τις έρευνές της προς τις ίδιες κατευθύνσεις, επικαλείται τους ίδιους ποιητές: Ντοστογιέβσκυ, Νίτσε, Προυστ, Gide, Shaw…

Γιώργος Θεοτοκάς, Ελεύθερο Πνεύμα (1929), επιμέλεια Κ. Θ. Δημαράς, εκδ. Εστία, Νέα Ελληνική Βιβλιοθήκη, Αθήνα 2002, σελ. 9-10.

1. αισθαντικότητα : ευαισθησία

2. συναρμογή : σύνδεση

3. … την ώρα της Αθήνας : εννοεί την Αθήνα του 5^ου αιώνα π.Χ.

4. σάλος: αναταραχή

5. ανακατώνει: αναμειγνύει

6. Λόντρα: Λονδίνο

Α. Να γράψετε στο τετράδιό σας την περίληψη του κειμένου που σας δόθηκε (80 - 100 λέξεις).

Μεταξύ των κρατών της Ευρώπης -πέρα από τις όποιες διαφορές- υπάρχει μια στενή σχέση που προκύπτει από τα κοινά τους ιδανικά. Κοινή προσπάθεια όλων, άλλωστε, αποτελεί η αναζήτηση εκείνων των υπερεθνικών αξιών που ξεπερνούν την ξεχωριστή ταυτότητα κάθε επιμέρους λαού και οδηγούν σ’ ένα ανώτερο επίπεδο· οδηγούν στον Άνθρωπο. Έστω κι αν οι προσπάθειες αυτές έχουν, για κάθε έθνος, στοιχεία της προσωπικής του ταυτότητας, τα οφέλη τα απολαμβάνουν όλοι οι λαοί από κοινού. Αναγνωρίζονται ως συλλογικά επιτεύγματα και ως τέτοια αξιοποιούνται απ’ όλους. Τέτοιο συλλογικό επίτευγμα υπήρξε και η Αναγέννηση. Υπάρχουν, μάλιστα, ενδείξεις πως ο αντίκτυπος του πολέμου, που υπήρξε παρόμοιος για όλους, οδηγεί τους λαούς της Ευρώπης σε μια νέα κοινή πνευματική προσπάθεια.  

Β.1. Να αναπτύξετε το νόημα του παρακάτω αποσπάσματος του κειμένου σε μια παράγραφο 60 - 70 λέξεων: « … η σύγχρονη ζωή ανακατώνει τους λαούς, τους βοηθεί να καταλάβουν καλύτερα ο ένας τον άλλον, να διακρίνουν τα κοινά σημεία τους, να αποχτήσουν συνείδηση των δεσμών τους».

Οι ποικίλες επαφές μεταξύ των λαών, στο πλαίσιο των εμπορικών και οικονομικών συναλλαγών, των αθλητικών διοργανώσεων και της πολιτισμικής επικοινωνίας, λειτουργούν καταλυτικά για την επίτευξη της βαθύτερης μεταξύ τους γνωριμίας. Μιας γνωριμίας που τους επιτρέπει να συνειδητοποιήσουν πως τα κοινά τους στοιχεία είναι πολύ περισσότερα και πολύ πιο ουσιαστικά από όσα τους διαφοροποιούν. Γεγονός, άλλωστε, που τους ωθεί σε ακόμη πιο στενή διασύνδεση, εφόσον κατανοούν πως έχουν πολύ περισσότερα να κερδίσουν από τη συνεχή συνεργασία, παρά από τις όποιες ανταγωνιστικές σχέσεις. Έτσι, ο άλλος λαός παύει να αποτελεί έναν άγνωστο παράγοντα που προκαλεί ανησυχία, και τρέπεται σ’ έναν σημαντικό φίλο και συνεργάτη.    

Β.2. Να εντοπίσετε στο κείμενο και να καταγράψετε δύο τεκμήρια τα οποία λειτουργούν ως μέσα πειθούς.

- «Από μια τέτοια συναρμογή των προσπαθειών τους βγήκε η Αναγέννηση, η πιο μεγάλη ώρα της ανθρωπότητας μετά την ώρα της Αθήνας.»

Ο συγγραφέας αξιοποιεί ένα παράδειγμα από το ιστορικό παρελθόν προκειμένου να τεκμηριώσει τη θέση του πως η από κοινού δράση των ευρωπαϊκών λαών μπορεί να οδηγήσει σε σημαντικά επιτεύγματα.

- «Την ίδια αλλαγή των βαθύτερων ρυθμών της ζωής προκάλεσε ο πόλεμος σ’ όλη την ήπειρο, τους ίδιους κλονισμούς στις ψυχές των λαών.»

Ο συγγραφέας αξιοποιεί ένα ιστορικό γεγονός –τον Α΄ παγκόσμιο πόλεμο- και τον κοινό αντίκτυπο που είχε σε όλους τους πολίτες της ευρωπαϊκής ηπείρου, προκειμένου να στηρίξει την άποψή του πως στις μέρες του (1929) υπάρχουν σαφή μηνύματα πως επέρχεται μια νέα προσπάθεια των ευρωπαϊκών λαών να συνεργαστούν.

Β.3. Να δώσετε ένα αντώνυμο για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις του κειμένου: ανώτερο, καταλήγουν, αλήθειες, ίδια, πλούτο.

ανώτερο: κατώτερο

καταλήγουν: ξεκινούν

αλήθειες: ψεύδη

ίδια: διαφορετική

πλούτο: ένδεια

Β.4. Να γράψετε μία πρόταση ή περίοδο με καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις: παγκόσμιες, φιλοδοξία, φυσιογνωμία, καλλιεργεί, ανθρωπότητας.

- Το πρόβλημα του λαϊκισμού έχει λάβει πλέον παγκόσμιες διαστάσεις και δεν αφορά τη δική μας μόνο κοινωνία.

- Έχει τη φιλοδοξία να διαδώσει τις φιλειρηνικές του ιδέες στην πατρίδα του.

- Στη δεκαετία του ’50 άλλαξε εντελώς η φυσιογνωμία της Αθήνας.

- Το ομαδικό παιχνίδι καλλιεργεί τις κοινωνικές δεξιότητες των παιδιών.

- Η διασφάλιση της ειρήνης συνιστά διαχρονικό αίτημα όλης της ανθρωπότητας.

Γ. Η Ευρωπαϊκή Ένωση διοργανώνει μια συνάντηση νέων από τις χώρες - μέλη της. Ως εκπρόσωπος της Ελλάδας έχετε αναλάβει να συντάξετε ένα κείμενο 500 – 600 λέξεων που θα εκφωνηθεί στη συνάντηση αυτή. Στην ομιλία σας να αναφερθείτε στα οράματα και στις αξίες που οφείλει να μεταδίδει η ευρωπαϊκή εκπαίδευση στους νέους, ώστε παράλληλα με τη διατήρηση της εθνικής τους συνείδησης, να εργάζονται για τον πολιτισμό και την πρόοδο όλων των λαών.

Αγαπητοί φίλοι,

Η Ευρωπαϊκή Ένωση στην αρχική της μορφή, όπως γνωρίζετε, δημιουργήθηκε μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο με την εύλογη σκέψη πως η ενίσχυση των εμπορικών και οικονομικών σχέσεων μεταξύ των ευρωπαϊκών κρατών θα απέτρεπε την πιθανότητα μιας μελλοντικής σύγκρουσης. Μια σκέψη που εμπλουτίστηκε σταδιακά με την ανάγκη προώθησης και διασφάλισης επιπλέον βασικών αξιών, όπως είναι η δημοκρατία, η ανθρώπινη αξιοπρέπεια, τα ανθρώπινα δικαιώματα και η ισότητα. Αξίες που δίχως άλλο οφείλουν να βρίσκονται σταθερά στο κέντρο της ευρωπαϊκής εκπαίδευσης.

Αξίες που μπορούν να προσφέρουν στους νέους την επίγνωση πως τα ευρωπαϊκά κράτη επιδιώκουν τη δημιουργία μιας ενιαίας κοινωνίας, στην οποία θα κυριαρχεί η δικαιοσύνη, η αλληλεγγύη και ο αλληλοσεβασμός. Μιας κοινωνίας, μάλιστα, που βασίζει τη λειτουργία της αμιγώς στις αρχές της δημοκρατίας· του ελληνικού αυτού θεσμού που διασφαλίζει τη δυνατότητα συμμετοχής σε κάθε πολίτη και εγγυάται τη λήψη αποφάσεων μέσα από διαφανείς συλλογικές διαδικασίες. Καίριο μέλημα, άρα, της ευρωπαϊκής εκπαίδευσης οφείλει να είναι η διάδοση και η εμπέδωση των αρχών της δημοκρατίας, ώστε οι νέοι να αντιλαμβάνονται την αξία της ενεργούς προσωπικής συμμετοχής, αλλά και την ιδιαίτερη αξία που έχει το να διαμορφώνουν ελεύθερα τις απόψεις τους, ανεπηρέαστοι από δημαγωγικές τακτικές, όπως είναι η προπαγάνδα και ο λαϊκισμός.

Η εδραίωση, πάντως, μιας αδιαπραγμάτευτης πίστης στην προσωπική αξία του κάθε ατόμου και στη δυνατότητα του να συνεισφέρει στο κοινό όραμα μιας διαρκώς βελτιούμενης κοινωνίας, συνδέεται στενά με το ιδανικό της ισότητας. Κάθε νέος θα πρέπει να γνωρίζει και να αντιλαμβάνεται πως έχει ίσα δικαιώματα και ίσες ευκαιρίες με όλους τους άλλους πολίτες. Κανένα στοιχείο δεν μπορεί να αποτελέσει πηγή διακρίσεων και άνισης μεταχείρισης. Έτσι, ανεξάρτητα από το φύλλο, τη φυλετική ή εθνική καταγωγή, τις θρησκευτικές πεποιθήσεις, την ηλικία ή τον σεξουαλικό προσανατολισμό, όλοι οι πολίτες έχουν ίσα δικαιώματα και παρόμοια δυνατότητα συμμετοχής στις δράσεις και τους σχεδιασμούς της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Επίγνωση που θα πρέπει να διατρέχει τις αρχές της εκπαίδευσης, όχι μόνο σε ό,τι αφορά το ίδιο το άτομο και την προσωπική του αξία, αλλά και σε ό,τι σχετίζεται με την ισότιμη αξία της εθνικής ταυτότητας κάθε κράτους – μέλους.

Τα κράτη – μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης, άλλωστε, συνδέονται μεταξύ τους πρωτίστως με μια σχέση οικονομικής συνεργασίας, δεν επιδιώκουν μήτε επιθυμούν την πολιτισμική τους εξομοίωση. Η από κοινού υιοθέτηση ανθρωπιστικών αξιών που θα διευρύνει τη μεταξύ τους επικοινωνία μέσα από τη διαμόρφωση μιας συλλογικά αποδεκτής ευρωπαϊκής ταυτότητας δεν αποσκοπεί στην αλλοίωση ή την υπονόμευση της εθνικής ταυτότητας και συνείδησης των επιμέρους κρατών. Είναι, άρα, αναγκαίο να γίνει αντιληπτό μέσω της εκπαίδευσης πως η συνεργασία και οι κοινές αξίες δεν σημαίνουν εγκατάλειψη ή παραγνώριση των ιδιαίτερων πολιτισμικών και πνευματικών χαρακτηριστικών του κάθε κράτους – μέλους.

Συνάμα, εκείνο που θα πρέπει να επιχειρηθεί μέσω της ευρωπαϊκής εκπαίδευσης είναι η προσπάθεια να γνωρίσουν οι νέοι πληρέστερα την πολιτισμική ταυτότητα και την ιστορική πορεία των άλλων ευρωπαϊκών λαών. Πρόκειται για μια καίριας σημασίας εκπαιδευτική διαδικασία, εφόσον θα οδηγήσει αφενός στη βάθυνση του σεβασμού και της εκτίμησης για τα άλλα κράτη και τους άλλους πολιτισμούς και αφετέρου θα αναδείξει με σαφή τρόπο τις κοινές αξίες και τις κοινές πεποιθήσεις των ευρωπαϊκών λαών. Ενώ, παράλληλα, μέσα από τη μελέτη της ιδιαίτερης ταυτότητας των άλλων εθνοτήτων, κάθε νέος θα έχει την ευκαιρία να κατανοήσει καλύτερα την ταυτότητα του δικού του έθνους και να αναγνωρίσει τις ποιότητες και τα στοιχεία που συνιστούν τη μοναδικότητά της. 

Το ζητούμενο, λοιπόν, της συνέχισης της κοινής ευρωπαϊκής προσπάθειας κατά τρόπο που δεν θα διακινδυνεύει την εθνική συνείδηση και ταυτότητα των επιμέρους κρατών – μελών, μπορεί να βρει την πλήρωσή του με τη συνδρομή της ευρωπαϊκής εκπαίδευσης. Μιας εκπαίδευσης που θα στοχεύει στο να μεταλαμπαδευτούν οι πανανθρώπινες αξίες της δημοκρατικότητας και του ανθρωπισμού, χωρίς να παραγνωρίζει την αξία της αυτόνομης εθνικής ταυτότητας. 

Σας ευχαριστώ για την προσοχή σας.

[Λέξεις: 603]