Έκθεση Γ΄ Λυκείου: Παράδειγμα έκθεσης & ανάλυση σχεδιαγράμματος

Έκθεση Γ΄ Λυκείου: Παράδειγμα έκθεσης & ανάλυση σχεδιαγράμματος

Θέμα: Σ’ ένα άρθρο (500-600 λέξεων) να καταγράψετε τα οφέλη, καθώς και τις πιθανώς αρνητικές συνέπειες, που προκύπτουν από τη διάδοση και χρήση του διαδικτύου.

Οφέλη και παγίδες του διαδικτύου

Η διάδοση της χρήσης του διαδικτύου έχει επιφέρει σαρωτικές αλλαγές τόσο στον ατομικό και κοινωνικό βίο των ατόμων, όσο και στη λειτουργία των κρατικών μηχανισμών και της οικονομίας σε διεθνές επίπεδο. Πρόκειται, βέβαια, για μια αναπόφευκτη εξέλιξη, εφόσον έχει τεθεί στη διάθεση πολιτών και πολιτειών ένα ευρύτατο πλήθος νέων δυνατοτήτων που δεν αφήνουν ανεπηρέαστη καμία πτυχή της ανθρώπινης δράσης.  

Μια πρώτη έκφανση αυτών των δυνατοτήτων γίνεται εμφανής στο χώρο της εκπαίδευσης, όπου η πρόσβαση σ’ ένα τεράστιο όγκο πληροφοριών και γνώσεων, σε συνδυασμό με τους ποικίλους νέους τρόπους άμεσης επικοινωνίας, έχουν ανανεώσει πλήρως την εκπαιδευτική διαδικασία. Οι μαθητές αντλούν πλέον πληροφορίες όχι μόνο από τα σχολικά εγχειρίδια και τους καθηγητές, αλλά από ένα εκπληκτικά ευρύ φάσμα πηγών. Επιστημονικές έρευνες, ψηφιοποιημένα βιβλία, ιστοσελίδες εκπαιδευτικού περιεχομένου, άρθρα και κάθε πιθανή πληροφορία βρίσκονται στη διάθεσή τους, επιτρέποντας τη δίχως προηγούμενο ενεργή συμμετοχή τους στη διαδικασία της μάθησης. Η απόκτηση γνώσεων παύει κατ’ αυτό τον τρόπο να περιορίζεται στα όρια του σχολείου κι οι μαθητές αποκτούν τη δυνατότητα εμβάθυνσης σε κάθε αντικείμενο που τους ενδιαφέρει.

Εξαιρετικά σημαντικός, παράλληλα, είναι ο αντίκτυπος του διαδικτύου στο χώρο της ενημέρωσης και κατ’ επέκταση σε καίριες πτυχές της πολιτικής ταυτότητας των πολιτών, όπως είναι η συμμετοχή τους στα κοινά. Με τη συνδρομή του διαδικτύου οι πολίτες έχουν τη δυνατότητα, όχι μόνο να ενημερώνονται τάχιστα για κάθε νέα εξέλιξη στον οικονομικό και πολιτικό τομέα, αλλά να έχουν και άμεση πρόσβαση στις επιμέρους αποφάσεις και νομοθετικές πρωτοβουλίες της κυβέρνησης. Έτσι, σε αντίθεση με το παρελθόν, καθίσταται εφικτή η άμεση αντίδρασή τους απέναντι σε μη αξιοκρατικές κυβερνητικές αποφάσεις που αποτελούν εξυπηρετήσεις κομματικού χαρακτήρα ή απέναντι σε νομοθετικές ρυθμίσεις που θίγουν τα συμφέροντα του κοινωνικού συνόλου. Οι πολίτες είναι σε θέση, συνάμα, να εκφράσουν ελεύθερα τις απόψεις τους μέσω του διαδικτύου και να στηλιτεύσουν φαινόμενα κακοδιαχείρισης ή να διατυπώσουν τις δικές τους προτάσεις για την επίλυση πιθανών προβλημάτων. Δυνατότητα που ενισχύει σημαντικά τη λειτουργία του δημοκρατικού πολιτεύματος.

Η θετική προσφορά του διαδικτύου είναι ορατή σε ποικίλους ακόμη τομείς είτε αυτοί αφορούν το χώρο της ψυχαγωγίας και της επικοινωνίας, είτε τον τρόπο λειτουργίας των δημόσιων υπηρεσιών και την καταπολέμηση της γραφειοκρατίας. Δεν θα πρέπει, ωστόσο, να παραγνωρίζουμε το γεγονός πως οι ίδιες αυτές επωφελείς δυνατότητες του διαδικτύου χρησιμοποιούνται συχνά με τρόπο επιζήμιο, προκαλώντας εύλογη ανησυχία για την έκταση που ενδέχεται να λάβουν οι αρνητικές όψεις του διαδικτύου.

Σε ό,τι αφορά, για παράδειγμα, την επίδραση του διαδικτύου στη λειτουργία του δημοκρατικού πολιτεύματος, είναι πλέον πασιφανής η υπονόμευσή του τόσο μέσω της παραπληροφόρησης, όσο και μέσω της αυξανόμενης πόλωσης των πολιτών, ιδίως στον εικονικό κόσμο των μέσων κοινωνικής δικτύωσης. Η ταχύτητα με την οποία δημοσιεύονται και διαδίδονται οι πληροφορίες στο χώρο του διαδικτύου δεν επιτρέπει μήτε τον έλεγχό τους μήτε τον έγκαιρο περιορισμό εκείνων που συνιστούν σκόπιμη στρέβλωση της πραγματικότητας. Δίνεται, έτσι, η ευκαιρία σε εκείνους που θέλουν να δημιουργήσουν συγκεκριμένες εντυπώσεις -θετικές ή αρνητικές- για ορισμένα κόμματα, κυβερνήσεις ή πολιτικούς, να διοχετεύουν πλήθος κατασκευασμένων ειδήσεων και να επηρεάζουν δραστικά την κοινή γνώμη. Οι πολίτες, άλλωστε, τείνουν να συζητούν στο πλαίσιο του διαδικτύου κυρίως με ομοϊδεάτες τους, αρνούμενοι να «εκτεθούν» στις απόψεις της άλλης πλευράς, με αποτέλεσμα να ενισχύεται το φαινόμενο του κομματικού φανατισμού.

Οι πολίτες της εποχής του διαδικτύου βιώνουν, ωστόσο, όχι μόνο τις συνέπειες των σύγχρονων μηχανισμών προπαγάνδας, που μέσω της παραπληροφόρησης και τις συστηματικής διάδοσης συγκεκριμένων απόψεων στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, τους έχουν καταστήσει υποχείρια, αλλά και το φαινόμενο μια σύγχρονης μορφής κοινωνικού απομονωτισμού. Αν και βρίσκονται σε συνεχή επαφή και επικοινωνία με άλλους ανθρώπους, η επικοινωνία αυτή περιορίζεται ολοένα και περισσότερο στο χώρο του διαδικτύου. Η έμμεση αυτή μορφή επικοινωνίας λειτουργεί πλέον ως υποκατάστατο της δια ζώσης επαφής, οδηγώντας, κυρίως τους νέους ανθρώπους, σε μια παράδοξη κατάσταση μοναχικότητας.

Το διαδίκτυο προσφέρει αναμφίβολα εκπληκτικές δυνατότητες στους πολίτες, διευκολύνοντας κατά πολύ την καθημερινότητά τους και προσφέροντάς τους πλήθος γνώσεων και πληροφόρησης. Ενέχει, εντούτοις, σημαντικούς κινδύνους, καθώς επενεργεί στον τρόπο με τον οποίο σκέπτονται και αντιλαμβάνονται την κοινωνική τους πραγματικότητα. Η διευκόλυνση της χειραγώγησης των πολιτών και η επικράτηση των εικονικών διαπροσωπικών σχέσεων συνιστούν απότοκα της διάδοσης του διαδικτύου.   

Ανάλυση σχεδιαγράμματος

Ο περιορισμός των 600 λέξεων που τίθεται στις μαθητικές εκθέσεις δεν επιτρέπει σε καμία περίπτωση την αναλυτική διερεύνηση των εξεταζόμενων εννοιών. Είναι, άρα, δεδομένο πως σε κάθε έκθεση μπορούν να καταγραφούν ορισμένα μόνο στοιχεία για κάθε ζητούμενο.

1^ο ζητούμενο: Θετική συνεισφορά του διαδικτύου

1^η παράγραφος: Ο θετικός αντίκτυπος στο χώρο της εκπαίδευσης. (Με τη μορφή αιτίου-αποτελέσματος παρουσιάζεται η επίδραση που έχει προκύψει στο χώρο της εκπαίδευσης από τη δυνατότητας πρόσβασης σ’ ένα ανεξάντλητο πλήθος πληροφοριών. Τονίζεται ιδίως η δυνατότητα ενεργητικής συμμετοχής των μαθητών στη διαδικασία μάθησης.)

2^η παράγραφος: Η αύξηση των πηγών πληροφόρησης και η δυνατότητα ελέγχου, από τη μεριά των πολιτών, των αποφάσεων της κυβέρνησης. (Με τη μορφή αιτίου-αποτελέσματος παρουσιάζεται η επίδραση που ασκεί η δυνατότητα άμεσης ενημέρωσης των πολιτών, όχι μόνο για γεγονότα ειδησεογραφικού ενδιαφέροντος, αλλά κυρίως για τις αποφάσεις της κυβέρνησης. Οι πολίτες μπορούν πλέον να ελέγχουν τις κυβερνητικές αποφάσεις και να αντιδρούν, αν αυτό είναι απαραίτητο. Κομματικές εξυπηρετήσεις, φωτογραφικές προκηρύξεις, αναξιοκρατικές αποφάσεις κ.ά. γνωστοποιούνται ταχύτατα στους πολίτες.)

Μεταβατική παράγραφος: Η μετάβαση στο ζητούμενο των αρνητικών επιδράσεων του διαδικτύου γίνεται ύστερα από την ονομαστική μνεία άλλων θετικών πτυχών του διαδικτύου.

Η ψυχαγωγία, η επικοινωνία, αλλά και ο εκσυγχρονισμός της λειτουργίας των δημόσιων υπηρεσιών που έχει ως αποτέλεσμα την καταπολέμηση της γραφειοκρατίας, αποτελούν πολύ βασικές πτυχές της θετικής συνεισφοράς του διαδικτύου, δεν προσεγγίστηκαν, εντούτοις, διεξοδικά λόγω ακριβώς της σύντομης έκτασης του κειμένου. Είναι, ωστόσο, προφανές πως θα μπορούσαν να έχουν επιλεγεί στη θέση άλλων θετικών επιδράσεων, όπως αντιστοίχως θα μπορούσε να έχει γίνει αναφορά και στο σημαντικό αντίκτυπο του διαδικτύου στον οικονομικό τομέα.

2^ο ζητούμενο: Αρνητικές επιδράσεις του διαδικτύου

1^η παράγραφος: Υπονόμευση του δημοκρατικού πολιτεύματος μέσω της παραπληροφόρησης και του κομματικού φανατισμού των πολιτών. (Με τη μορφή αιτίου-αποτελέσματος παρουσιάζεται το έντονο πρόβλημα της παραπληροφόρησης στο χώρο του διαδικτύου, όπου εξαιτίας της απουσίας ελέγχου καθίσταται ευκολότερη η χειραγώγηση των πολιτών με τη διάδοση σκόπιμα ανακριβών πληροφοριών. Σε αντίθεση με τις τηλεοπτικές ειδήσεις, όπου η μετάδοση πληροφοριών γίνεται με μεγαλύτερη προσοχή εφόσον τα κανάλια δεν προτίθενται να διακινδυνεύσουν το κύρος και την αξιοπιστία τους, στο χώρο του διαδικτύου η παραπληροφόρηση και η προπαγάνδα βρίσκουν πρόσφορο έδαφος. Σελίδες ανεξακρίβωτης ιδιοκτησίας και πλαστοί λογαριασμοί σε μέσα κοινωνικής δικτύωσης διαδίδουν με συστηματικό τρόπο ανακριβή στοιχεία, και γίνονται φορείς προπαγάνδας.

Ακούσιος βοηθός στη διαδικασία προπαγάνδας και παραπληροφόρησης γίνεται η τάση των πολιτών να δημιουργούν ομάδες ομοϊδεατών στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και στις σελίδες όπου πραγματοποιούνται συζητήσεις. Η απροθυμία των πολιτών να λάβουν υπόψη τους την αντίθετη άποψη -ένδειξη της δυσκολίας τους να αποδεχτούν μια βασικότατη πτυχή της δημοκρατίας-, τους καθιστά εύκολο στόχο εκείνων που θέλουν να καλλιεργήσουν και να ενισχύσουν τον φανατισμό τους.)

2^η παράγραφος: Η κοινωνική απομόνωση των πολιτών που προκύπτει από τη διάδοση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης. (Με τη μορφή αιτίου-αποτελέσματος παρουσιάζεται ο ανησυχητικός αντίκτυπος της τάσης των νέων να καλύπτουν τις διαπροσωπικές ανάγκες τους με την έμμεση επικοινωνία που πραγματοποιείται μέσω του διαδικτύου.)

Είναι προφανές πως και σε ό,τι αφορά τις αρνητικές επιδράσεις του διαδικτύου θα μπορούσαν να έχουν επιλεγεί διαφορετικές πτυχές του φαινομένου. Ενδεικτικά:

- Μείωση ή και παραβίαση της ιδιωτικότητας των πολιτών. Στο χώρο κυρίως των μέσων κοινωνικής δικτύωσης και υπό την επίδραση της ανάγκης των ανθρώπων να αισθανθούν πως «μοιράζονται» τη ζωή τους με τους άλλους, πολλοί χρήστες δημοσιεύουν πλήθος προσωπικών τους πληροφοριών, χωρίς πάντοτε να κατανοούν τους κινδύνους που προκύπτουν από τη δημόσια έκθεση στοιχείων της προσωπικής τους ζωής. Ενώ, αντιστοίχως, έκδηλη είναι η ανησυχία που προκύπτει από τη δυνατότητα των εταιρειών να καταγράφουν τις αναζητήσεις και τις δραστηριότητες των ατόμων στο διαδίκτυο, όπως και η πρόσβαση που έχουν στα θεωρητικώς προσωπικά μηνύματα που ανταλλάσσουν μεταξύ τους οι χρήστες.

- Αδυναμία διάκρισης μεταξύ σημαντικού και δευτερεύοντος. Με τις πληροφορίες να προσφέρονται στους πολίτες με καταιγιστικούς ρυθμούς προκύπτει ένας επιζήμιος αποπροσανατολισμός της προσοχής τους, με αποτέλεσμα να είναι πλέον δύσκολο να παρακολουθήσουν ή ακόμη και να διακρίνουν όσα είναι πραγματικά ουσιώδη για την κοινωνική και πολιτική τους υπόσταση.   

- Αρνητική επίδραση στη χρήση της γλώσσας. Στο πλαίσιο της καθημερινής επικοινωνίας -κυρίως στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης-, οι πολίτες τείνουν να συνηθίσουν την πρόχειρη χρήση της γλώσσας, τα ορθογραφικά ή και εκφραστικά λάθη, καθώς και την εκτεταμένη χρήση ξενόγλωσσων όρων και εκφράσεων.

- Παραβίαση πνευματικών δικαιωμάτων. Στο διαδίκτυο ολοένα και πιο σπάνια γίνεται σεβαστή η έννοια της πνευματικής ιδιοκτησίας, καθώς οι διάφορες σελίδες στην προσπάθειά τους να δημοσιεύουν διαρκώς νέο υλικό, αντί να αναθέσουν επ’ αμοιβή τη σύνταξη κειμένων ή την ειδησεογραφική έρευνα, προβαίνουν στην αντιγραφή έτοιμου υλικού, χωρίς καν να ζητούν τη σχετική άδεια.