Ιστορία Γ΄ Λυκείου: Ελληνικό Λαϊκό Κόμμα (πηγές)

Dominik Kym

Αξιοποιώντας τις ιστορικές σας γνώσεις και με βάση τα στοιχεία των παρακάτω κειμένων, να αναφερθείτε στην ίδρυση του Λαϊκού κόμματος και τους στόχους του.

ΚΕΙΜΕΝΟ Α

Στα μέσα του 1910 οι Κοινωνιολόγοι ίδρυσαν το Ελληνικόν Λαϊκόν Κόμμα. Τα «Ηνωμένα λαϊκά Σωματεία της Κορίνθου» δημοσίευσαν ένα πρόγραμμα απευθυνόμενο σε όλους τους εργαζομένους-στη συγγραφή του είχαν συμβάλει αποφασιστικά οι Κοινωνιολόγοι-, το οποίο υιοθέτησε το κόμμα με λίγες αλλαγές και συμπληρώσεις. Τώρα το πλαίσιο των πολιτικών τους αιτημάτων ήταν ευρύτερο από του 1909. Η κριτική τους ξεκινούσε από τα γενικά ελαττώματα του οικονομικού συστήματος, το οποίο βασιζόταν στην ιδιωτική ιδιοκτησία των μέσων παραγωγής και τον ελεύθερο ανταγωνισμό. [...] Με τον τρόπο αυτό δεν συμβάδιζε με την αύξηση της παραγωγικότητας, ενώ η τάξη των ιδιοκτητών έλεγχε όχι μόνο την οικονομία αλλά και το πολιτικό σύστημα, επηρέαζε την επιστήμη και την τέχνη-ακόμη και τα πολιτικά κόμματα, έλεγαν οι Κοινωνιολόγοι, είχαν γίνει όργανα των καπιταλιστών, χωρίς ωστόσο να συζητούν τους λόγους για τους οποίους οι μάζες των ψηφοφόρων εξέλεγαν αυτά τα κόμματα των καπιταλιστών. Πιο διακριτά σε σύγκριση με το 1909 προέβαλαν τώρα τα χαρακτηριστικά μιας νέας κοινωνίας και ενός νέου συντάγματος, ύψιστος σκοπός του κράτους ήταν να εξασφαλίσει ισότητα ευκαιριών για την ανάπτυξη του ατόμου, και το σκοπό αυτό θα υπηρετούσαν ο σταδιακός περιορισμός της εκμετάλλευσης, η δικαιότερη διανομή των αγαθών, η κρατικοποίηση επιχειρήσεων με ιδιαίτερη σημασία για την κοινωνία.

Gunnar HERING, Τα πολιτικά κόμματα στην Ελλάδα, 1821-1936, τόμος Β’, σ. 848-849.

ΚΕΙΜΕΝΟ Β

Πρόγραμμα του Λαϊκού Κόμματος

Α. Να θεμελιωθεί το Κράτος επί υγιών βάσεων, να εξασφαλισθή η εκλογή των οργάνων αυτού εκ των καταλληλοτέρων προσώπων, ως και η εις το καθήκον αφοσίωσις. Άλλως είναι αδύνατος οιαδήποτε κοινωνική μεταρρύθμισις και αύξησις των λειτουργιών της Πολιτείας.

Β. Να εξασφαλισθή η κυριαρχία του λαού, αιρουμένων των προσκομμάτων της γνησίας εκδηλώσεως του πολιτικού του φρονήματος και διευκολυνομένης της αμεσωτέρας συμμετοχής αυτού εις τα νομοθετικά έργα.

Γ. Να οργανωθούν επαγγελματικώς αι εργαζόμεναι τάξεις προς καλλιτέρευσιν της οικονομικής θέσεώς των, ηθικήν προαγωγήν αυτών και εισαγωγήν κοινωνικοτέρων μορφών παραγωγής και κυκλοφορίας των αγαθών.

Τα αριστερά κόμματα αρχικά ήταν ομάδες με σοσιαλιστικές ιδέες, συνήθως ξένες προς την κοινωνική βάση στην οποία ήθελαν να απευθυνθούν, και αντιμετώπιζαν δυσκολίες συνεννόησης και κομματικής συσπείρωσης.

 Σοβαρότερη από όλες αυτές τις ομάδες ήταν η Κοινωνιολογική Εταιρεία, η οποία ξεκίνησε από μερικούς διανοούμενους ως αριστερός μεταρρυθμιστικός σύνδεσμος, με στόχο να προπαγανδίσει πολιτικές θέσεις και στη συνέχεια να ιδρύσει κόμμα. Επιζητούσε για όλα τα μέλη της κοινωνίας ισότητα ευκαιριών, κοινωνικοποίηση των μέσων παραγωγής και διανομή των αγαθών ανάλογα με τις ανάγκες καθενός, πράγμα που θα μπορούσε να υλοποιηθεί με τη σταδιακή αναμόρφωση της οικονομίας και τη συνταγματική μεταβολή. Όπως, άλλωστε, επισημαίνεται στο Κείμενο Α οι Κοινωνιολόγοι ασκούσαν κριτική στο υπάρχον οικονομικό σύστημα, καθώς αυτό βασιζόταν στην ιδιωτική ιδιοκτησία των μέσων παραγωγής και στον ελεύθερο ανταγωνισμό. Στοιχείο που επέτρεπε στην τάξη των ιδιοκτητών να έχουν υπό τον έλεγχό τους όχι μόνο την οικονομία, αλλά και το ίδιο το πολιτικό σύστημα και τα κόμματα, χωρίς να διαφεύγουν από την επιρροή τους μήτε η επιστήμη και η τέχνη. Σε ό,τι αφορά μάλιστα τα κόμματα, οι Κοινωνιολόγοι σχολίαζαν πως αυτά είχαν γίνει υποχείρια των καπιταλιστών, έστω κι αν δεν εξηγούσαν το γιατί η πλειονότητα των ψηφοφόρων τα στήριζαν. Για να επιτευχθούν αυτοί οι στόχοι έπρεπε να οργανωθούν οι εργάτες σε επαγγελματικές ενώσεις και να ιδρύσουν κόμμα. Ενώ, όπως αναφέρεται στο Κείμενο Α, σαφές ζητούμενο ήταν κι ο περιορισμός της εκμετάλλευσης των εργαζομένων. Πράγματι, στα μέσα του 1910 οι Κοινωνιολόγοι ίδρυσαν το Λαϊκό Κόμμα, με αρχηγό τον Αλέξανδρο Παπαναστασίου. Βασικές προγραμματικές δηλώσεις του ήταν η αναμόρφωση του πολιτικού συστήματος και η επιβολή αρχών κοινωνικής δικαιοσύνης. Επιπροσθέτως, όπως αυτό προκύπτει από το Κείμενο Β, το Λαϊκό Κόμμα επιζητούσε να εκλέγονται τα πλέον κατάλληλα πρόσωπα για τη στελέχωση του κράτους και να πρυτανεύει η αφοσίωσή τους στο καθήκον, καθώς σε διαφορετική περίπτωση, δεν θα ήταν εφικτή καμία κοινωνική μεταρρύθμιση, αλλά ούτε και η ενίσχυση των λειτουργιών της Πολιτείας. Συνάμα, επιζητούσε την πλήρη διασφάλιση της λαϊκής κυριαρχίας, με την άρση των όποιων εμποδίων υπήρχαν στην εκδήλωση των πραγματικών πολιτικών τους πεποιθήσεων, καθώς και με τη διευκόλυνση της πιο άμεσης συμμετοχής των πολιτών στο νομοθετικό έργο. Τέλος, επιδίωκε την ηθική ανάπτυξη της εργατικής τάξης και την εφαρμογή κοινωνικότερου χαρακτήρα στις μορφές παραγωγής και στη διακίνηση των αγαθών. Στις δεύτερες εκλογές του 1910 εξελέγησαν 7 υποψήφιοι του κόμματος, οι οποίοι παρείχαν κριτική υποστήριξη στους Φιλελευθέρους.