Έκθεση Γ΄ Λυκείου: Κοινωνία πολιτών

Arla Patch

Έκθεση Γ΄ Λυκείου: Κοινωνία πολιτών

Με τον όρο «κοινωνία πολιτών» προσδιορίζεται μια κοινωνία που αποτελείται από ενεργούς πολίτες, οι οποίοι έχουν πλήρη συνείδηση του γεγονός πως μόνο μέσα από τη δική τους διαρκή δραστηριοποίηση μπορούν να επιτευχθούν οι θετικές εκείνες αλλαγές που έχει ανάγκη ο τόπος τους. Οι πολίτες αυτοί δεν μένουν αδρανείς απέναντι στα προβλήματα που εντοπίζουν γύρω τους, μήτε περιμένουν την επίλυσή τους από το κράτος. Με δική τους πρωτοβουλία ενημερώνουν και ενεργοποιούν τους συμπολίτες τους, προκειμένου να επιτύχουν οι ίδιοι την αντιμετώπιση των προβλημάτων που τους απασχολούν.

Θετικά χαρακτηριστικά της Κοινωνίας πολιτών:

- Στο πλαίσιο της κοινωνίας πολιτών τα άτομα αποκτούν ένα ισχυρό αίσθημα συλλογικότητας, εφόσον συνειδητοποιούν πως η επίτευξη του συνολικά επωφελούς καθίσταται εφικτή μόνο μέσω της συνεχούς και αγαστής συνεργασίας μεταξύ των μελών μιας κοινωνίας. Αποκτούν, συνάμα, βαθύ αίσθημα ευθύνης, καθώς αντιλαμβάνονται πως κάθε πολίτης χωριστά οφείλει να προσφέρει το μέγιστο που μπορεί, προκειμένου να έχει επιτελέσει το χρέος του απέναντι στους συμπολίτες του. Κάθε συλλογική προσπάθεια, άλλωστε, μπορεί να χαρακτηριστεί πραγματικά συλλογική όταν όλοι συνεισφέρουν στο μεγαλύτερο βαθμό που είναι ικανοί.

Επιπροσθέτως, οι πολίτες μιας τέτοιας κοινωνίας ηθικοποιούνται πιο αποτελεσματικά, εφόσον αναγνωρίζουν και σέβονται το ενδιαφέρον και την ακάματη προσπάθεια των συνανθρώπων τους.

- Ενισχύει σημαντικά την καθαρή μορφή του δημοκρατικού πολιτεύματος, καθώς λειτουργεί ως συνεχής υπενθύμιση σε όλους πως προκειμένου να απολαύσουν τα δικαιώματά τους, οφείλουν πρωτίστως να είναι συνεπείς στις υποχρεώσεις τους. Μια αμιγώς δημοκρατική πολιτεία οικοδομείται σε γερά θεμέλια, όταν όλοι οι πολίτες αντιλαμβάνονται και αποδέχονται το μέγεθος των υποχρεώσεων που έχουν απέναντι στο συλλογικό έργο της κοινωνικής συνύπαρξης και ευημερίας.

- Αποδεσμεύει τους πολίτες από το επιζήμιο για την κοινωνία βάρος της κομματικά χρωματισμένης δράσης και της πολιτικής παρέμβασης που κατά κανόνα αποσκοπεί σε κομματικά οφέλη. Οι πολίτες δρουν αυτόνομα και αυτόβουλα, χωρίς να αναγκάζονται να ζητούν την παρέμβαση του κράτους, η οποία όταν κι αν προκύψει, θα προκύψει μόνο με την ιδιοτελή σκέψη πως θα εξαργυρώσει σε ψήφους προς όφελος της κυβέρνησης την όποια συνεισφορά του.

Κατ’ αυτό τον τρόπο εδραιώνεται στους πολίτες η επίγνωση της υποκριτικής δράσης των πολιτικών και κομματικών προσώπων, φέρνοντας ολοένα και πιο κοντά την απαίτηση για την ύπαρξη ενός θεσμοθετημένου εξωκοινοβουλευτικού φορέα που θα ελέγχει απολογιστικά τη δράση κάθε κυβέρνησης, προκειμένου να εντοπίζονται παραλείψεις στο έργο της, μη δικαιολογημένες ευνοϊκές ρυθμίσεις υπέρ συγκεκριμένων προσώπων, λανθασμένες επιλογές, καθυστερημένες παρεμβάσεις και εξυπηρετήσεις κομματικού χαρακτήρα.

- Οι πολίτες κατανοούν την ανάγκη της ενεργούς συμμετοχής στα κοινά, εφόσον αντιλαμβάνονται όχι μόνο την επιβλαβή παρουσία των πελατειακών σχέσεων του ελληνικού κράτους με την κάθε τοπική κοινωνία, αλλά και την αναποτελεσματικότητα της όποιας κρατικής παρέμβασης, η οποία πέραν των ψηφοθηρικών της επιδιώξεων έχει ως δεδομένο στόχο την διοχέτευση μέρους κάθε χρηματοδότησης σε οικεία της πρόσωπα.

- Οι πολίτες μέσα από τη συνεχή επαγρύπνηση και προσπάθεια να αντιμετωπίσουν με τις δικές τους δυνάμεις τα προβλήματα της τοπικής τους κοινωνίας, συνειδητοποιούν πληρέστερα τον πραγματικό χαρακτήρα της ελληνικής πολιτείας. Αντιλαμβάνονται, δηλαδή, πως τα κόμματα έχουν διεισδύσει σε όλες τις πτυχές της κοινωνίας, επιβάλλοντας μια επιζήμια λογική ψηφοθηρίας σε κάθε δραστηριότητα. Η κομματικοποίηση όλων των δημόσιων φορέων έχει παραγκωνίσει κάθε έννοια αξιοκρατίας κι έχει μετατρέψει οτιδήποτε δημόσιο και κρατικό σε καθαρά κομματικό. Υπ’ αυτή την έννοια τόσο η επιλογή των προσώπων όσο και η επιλογή των δράσεων γίνεται κατά κύριο λόγο με κομματικά κριτήρια.

Οι ενεργοί πολίτες συνειδητοποιούν τις επιβλαβείς επιπτώσεις αυτής της κατάστασης και αντιδρούν με το να επιδιώκουν τον περιορισμό της κρατικής παρέμβασης, εφόσον γνωρίζουν πως κάθε τέτοια παρέμβαση σημαίνει περαιτέρω διεύρυνση του ελέγχου που ασκούν τα κόμματα στις τοπικές κοινωνίες.

- Σε μια κοινωνία πολιτών τα άτομα δείχνουν έμπρακτο ενδιαφέρον για όσα συμβαίνουν γύρω τους· εκφράζουν τη διάθεση φιλανθρωπίας τους με το να στηρίζουν τα πιο αδύναμα μέλη της τοπικής τους κοινωνίας· εντοπίζουν τις ελλείψεις της κρατικής μέριμνας και παρεμβαίνουν δυναμικά, προκειμένου να καλύψουν τις ανάγκες των συνανθρώπων τους που αντιμετωπίζουν υπέρμετρες δυσκολίες.

Μορφές ενεργούς συμμετοχής της Κοινωνίας πολιτών

- Η αυτόνομη δραστηριοποίηση των πολιτών λαμβάνει ποικίλες μορφές, καθώς μπορεί είτε να βρίσκει έκφραση μέσω της συνεργασίας και συνεννόησης σε τοπικό επίπεδο κάθε φορά που προκύπτει κάποιο συγκεκριμένο πρόβλημα είτε με τη λήψη πρωτοβουλίας για τη δημιουργία κάποιας σταθερότερης οργάνωσης. Εθελοντικές ή Μη κυβερνητικές οργανώσεις υπάρχουν και δραστηριοποιούνται ήδη σε διαφόρους τομείς, με στόχο την αντιμετώπιση χρόνιων ζητημάτων της ελληνικής κοινωνίας. Οι πολίτες μπορούν, άρα, να προχωρήσουν στη σύσταση μιας αντίστοιχης εθελοντικής οργάνωσης ή να συμμετάσχουν σε κάποια από τις υπάρχουσες.  

- Σημαντικό, άλλωστε, είναι το εθελοντικό και κοινωνικό έργο που προσφέρουν στις τοπικές κοινωνίες οι εκκλησίες, στις οποίες οι πολίτες μπορούν να απευθυνθούν προκειμένου να ενημερωθούν για τις τρέχουσες ανάγκες των αδύναμων συμπολιτών τους και για τα πιο επείγοντα προβλήματα της τοπικής τους κοινωνίας.  

Πώς επιτυγχάνεται η ενεργοποίηση των πολιτών

- Προκειμένου να διασφαλιστούν οι αναγκαίες προϋποθέσεις για τη δημιουργία μιας Κοινωνίας πολιτών χρειάζεται να ενσταλαχτεί εγκαίρως στα νεότερα μέλη η επίγνωση πως ο εγωκεντρισμός κι η επιδίωξη της ατομικής ευδαιμονίας οδηγούν σε μια κοινωνία αδιαφορίας, όπου ό,τι κυριαρχεί είναι η ιδιοτέλεια και η απουσία αισθήματος ευθύνης απέναντι στους άλλους. Μια κοινωνία, άλλωστε, της οποίας τα μέλη ενδιαφέρονται πρωτίστως για το προσωπικό τους συμφέρον, είναι μια κοινωνία που χειραγωγείται εύκολα από τους κομματικούς μηχανισμούς, διότι απουσιάζει το διαρκές εκείνο ενδιαφέρον για την πραγματική εικόνα της κοινωνικής και οικονομικής κατάστασης.

- Αναγκαίο για τη διαμόρφωση μιας Κοινωνίας πολιτών είναι να διακατέχονται τα μέλη της από αίσθημα ευθύνης και ουσιαστικές ηθικές αρχές. Το ενδιαφέρον για το συλλογικά επωφελές δεν μπορεί να μακροημερεύσει σε μια κοινωνία που τα μέλη της δεν έχουν υψηλές ηθικές αξίες, ώστε να αντιλαμβάνονται πόσο βαθιά απαραίτητη είναι η μέριμνα για τα πιο αδύναμα μέλη, καθώς κι η φροντίδα για την από κοινού αντιμετώπιση ακόμη και των προβλημάτων εκείνων που ταλανίζουν μέρος μόνο του κοινωνικού συνόλου.

- Καίριας σημασίας είναι η ανάπτυξη της κριτικής αντίληψης και σκέψης των νέων, ώστε να μπορούν να αντιληφθούν τις παγίδες που κρύβει ο πολιτικός λόγος, όπως και την επιζήμια διείσδυση της κομματικοποίησης σε όλους τους φορείς της κοινωνίας. Οι σκεπτόμενοι νέοι θα είναι σε θέση να κατανοήσουν το υψηλό κόστος που έχει για την κοινωνία η εξάρτηση από τους πολιτικούς και τα κόμματα, στοιχείο που θα τους οδηγήσει στη λήψη πρωτοβουλιών και στη διεκδίκηση μιας αυτόνομης λειτουργίας και δράσης για την τοπική τους κοινωνία.

- Σημαντική, επίσης, είναι η ουσιαστική καλλιέργεια δημοκρατικού αισθήματος, ώστε οι πολίτες αφενός να αντιλαμβάνονται την αξία της συμμετοχικής δημοκρατίας κι αφετέρου να μην καταδέχονται την υπονόμευση του δημοκρατικού πολιτεύματος που προκύπτει από την «εξαγορά» ψήφων μέσω των κομματικών εξυπηρετήσεων (ρουσφετιών). Οι πολίτες θα πρέπει να κατανοούν πως δημοκρατικό αίσθημα δεν σημαίνει μόνο διεκδίκηση των δικών τους δικαιωμάτων, αλλά και ειλικρινές ενδιαφέρον για τις ανάγκες των συμπολιτών τους, όπως και έμπρακτη προσπάθεια για την κατοχύρωση ισότιμης αντιμετώπισης όλων ανεξαιρέτως των πολιτών από το κράτος. Σε μια δημοκρατική κοινωνία δεν μπορεί να γίνεται αποδεκτή η εξαθλίωση μέρους των πολιτών προκειμένου να απολαμβάνουν επιπλέον προνόμια άλλοι πιο ευνοημένοι πολίτες.

- Τα νέα μέλη της κοινωνίας θα πρέπει από τα πρώτα ήδη στάδια της εκπαίδευσής τους να γνωρίσουν την αξία της συνεργασίας και της αλληλεγγύης, ώστε οι αρετές αυτές να αποτελέσουν σταθερό εφόδιο στη ζωή τους. Ενώ, συνάμα, θα πρέπει να κατανοήσουν πως κάθε τους επιλογή έχει θετικές ή αρνητικές επιπτώσεις όχι μόνο στους ίδιους, αλλά και στους συνανθρώπους τους. Ο νέος που θα θελήσει να εκμεταλλευτεί τις πολιτικές γνωριμίες των γονιών του, οφείλει να συνειδητοποιεί πλήρως πως με αυτό τον τρόπο στερεί μια θέση εργασίας από κάποιον άλλον νέο άνθρωπο, ο οποίος είναι πιθανά καταλληλότερος και με περισσότερα προσόντα, έστω κι αν δεν έχει ή δεν αξιοποιεί κατά αντίστοιχα αθέμιτο τρόπο πολιτικές διασυνδέσεις για τη διεκδίκηση της θέσης αυτής. Αντιστοίχως, ο νέος που δείχνει αδιαφορία απέναντι στις ανάγκες και τα προβλήματα των συμπολιτών του, οφείλει να γνωρίζει πως με τη στάση του αυτή παγιώνει και διευρύνει τη στάση αδιαφορίας απέναντι στους άλλους, κάτι που ενδεχομένως να μετανιώσει αργότερα, όταν ενδεχομένως βρεθεί ο ίδιος σε ανάγκη και διαπιστώσει πως κανένας γύρω του δεν προσπαθεί να τον βοηθήσει.