Ιστορία Γ΄ Λυκείου: Εθνικός διχασμός (επεξεργασία πηγής) [Πανελλαδικές 2003]
Ομιλία του Ελευθερίου Βενιζέλου προς τον αθηναϊκό λαό, 14 Αυγούστου 1916:
Συνιστώ προς υμάς να συγκροτήσετε ολιγομελή αντιπροσωπείαν (…) η οποία, παρουσιαζομένη προς την Α. Μεγαλειότητα, να είπη προς Αυτόν ταύτα περίπου:
Βασιλεύ!
Έγινες θύμα ανθρώπων, οι οποίοι (…) δεν εδίστασαν να καπηλευθούν την προς το Στέμμα ευλάβειαν και την προς το πρόσωπόν Σου αγάπην του Λαού (…).
Έγινες θύμα των στρατιωτικών συμβούλων Σου, οι οποίοι με την στενότητα της στρατιωτικής των αντιλήψεως και με τον πόθον της εγκαθιδρύσεως μιας απολυταρχίας, η οποία θα καθίστα αυτούς ουσιαστικώς κυρίους της καταστάσεως, σ’ έπεισαν ότι η Γερμανία θα εξέλθη νικήτρια εκ του Ευρωπαϊκού πολέμου.
Έγινες τέλος θύμα της ιδικής Σου φυσικής άλλως τε και ανθρωπίνης αδυναμίας. Συνειθισμένος να θαυμάζης παν ό,τι Γερμανικόν, εκπεπληγμένος ενώπιον της απαραμίλλου στρατιωτικής και άλλης παντοδαπής Γερμανικής οργανώσεως, δεν επίστευσες μόνον εις την Γερμανικήν νίκην, αλλά και ηυχήθης αυτήν, ελπίζων να δυνηθής μετ’ αυτήν να συγκεντρώσης εις χείρας Σου όλην την κυβερνητικήν εξουσίαν και να θέσης ουσιαστικώς κατά μέρος το ελεύθερον πολίτευμά μας.
Ήδη από το 1912, μετά τη σαρωτική νίκη του στις εκλογές, ο Βενιζέλος ήταν κυρίαρχος του πολιτικού παιχνιδιού, χωρίς ουσιαστική κοινοβουλευτική αντιπολίτευση. Το 1913, τον βασιλιά Γεώργιο Α΄ διαδέχθηκε στο θρόνο ο Κωνσταντίνος, στον οποίο ο Βενιζέλος, ένα χρόνο νωρίτερα, παραχώρησε το αξίωμα του αρχιστράτηγου. Μέχρι το 1915 οι δύο ισχυρές προσωπικότητες δεν ήρθαν σε σύγκρουση. Τα κόμματα της αντιπολίτευσης αναγνώριζαν στον βασιλιά το δικαίωμα να επιβάλλει τη δική του άποψη για την εξωτερική πολιτική, παραβλέποντας ότι κάτι τέτοιο ήταν αντισυνταγματικό. Όπως χαρακτηριστικά σχολιάζει ο Ελευθέριος Βενιζέλος η στάση αυτή της αντιπολίτευσης, η οποία ουσιαστικά εκμεταλλευόταν το σεβασμό και την αφοσίωση των πολιτών στον βασιλιά, είχε ως αποτέλεσμα να παρασυρθεί ο Κωνσταντίνος σε μια λανθασμένη αντιδημοκρατική αντίληψη. Το ίδιο γεγονός, άλλωστε, ενίσχυσε τους εχθρούς της κοινοβουλευτικής δημοκρατίας, προ πάντων έναν κύκλο αντιδημοκρατικών αξιωματικών.
Με αφορμή τον Α΄ Παγκόσμιο πόλεμο, εκφράστηκαν διαφορετικές απόψεις ως προς τη σκοπιμότητα ή μη της συμμετοχής της Ελλάδας στον πόλεμο. Οι Φιλελεύθεροι τάσσονταν υπέρ της συμμετοχής στον πόλεμο, στο πλευρό της Αντάντ, επειδή προσδοκούσαν ότι με αυτόν τον τρόπο η Ελλάδα θα είχε εδαφικά οφέλη. Ο βασιλιάς και το Γενικό Επιτελείο είχαν διαφορετική εκτίμηση. Θεωρούσαν ανεύθυνη τη θέση των Φιλελευθέρων, εκτιμώντας ότι η έκβαση του πολέμου ήταν αβέβαιη και θα μπορούσαν να νικήσουν οι Κεντρικές δυνάμεις. Σύμφωνα με τον Ελευθέριο Βενιζέλο η πεποίθηση του Κωνσταντίνου πως η Γερμανία θα μπορούσε να κερδίσει τον πόλεμο αποτελούσε μια πιθανώς ακούσια πλάνη του, καθώς έτρεφε πάντοτε μεγάλο θαυμασμό για οτιδήποτε σχετιζόταν με τη χώρα αυτή. Τον εντυπωσίαζε η γερμανική οργάνωση τόσο στον στρατό όσο και σε κάθε άλλο τομέα. Παραλλήλως, όπως επισημαίνει ο Ελευθέριος Βενιζέλος, σε αυτή του την πεποίθηση ο Κωνσταντίνος παρασύρθηκε κι από τους στρατιωτικούς του συμβούλους, οι οποίοι αφενός δεν είχαν επαρκή διορατικότητα, ώστε να εκτιμήσουν σωστά την εξέλιξη του πολέμου, κι αφετέρου υπηρετώντας έναν απώτερο ιδιοτελή στόχο, την επιβολή στην Ελλάδα μιας απολυταρχίας, που θα έδινε σ’ εκείνους τον έλεγχο της κατάστασης, κατόρθωσαν να τον πείσουν πως η Γερμανία θα κέρδιζε τον πόλεμο αυτό. Δεδομένης, ωστόσο, της κυριαρχίας της Αγγλίας στην ανατολική Μεσόγειο, και παρά τους δεσμούς του με τη Γερμανία, ο Κωνσταντίνος δεν μπορούσε να ζητήσει συμμετοχή στον πόλεμο στο πλευρό των Κεντρικών Δυνάμεων, γι’ αυτό έλαβε θέση υπέρ της ουδετερότητας της Ελλάδας. Η εμμονή του Κωνσταντίνου στη θέση αυτή, τον οδήγησε να δράσει με τρόπο που υπέσκαπτε τα θεμέλια του πολιτικού συστήματος. Ο βασιλιάς, ανέπτυξε μυστική διπλωματία εν αγνοία Γης κυβέρνησης, καταφεύγοντας ακόμη και σε παράνομα μέσα (π.χ. παράδοση απόρρητων διπλωματικών εγγράφων στους Γερμανούς.) Ο Ελευθέριος Βενιζέλος, πάντως, διέκρινε στη στάση του Κωνσταντίνου κάτι περισσότερο από την απλή πεποίθησή του πως θα κέρδιζε η Γερμανία, διέκρινε την επιθυμία του να καταλύσει το δημοκρατικό πολίτευμα και να συγκεντρώσει στα χέρια του το σύνολο της κυβερνητικής εξουσίας. Το 1915 ο βασιλιάς προκάλεσε δύο φορές την παραίτηση της κυβέρνησης.
Στις εκλογές που προκηρύχθηκαν μετά τη δεύτερη παραίτηση του Βενιζέλου, δεν συμμετείχαν οι Φιλελεύθεροι, καθώς θεωρούσαν την ενέργεια του βασιλιά ως παραβίαση του συντάγματος. Εκδηλώσεις βίας και φανατισμού δημιούργησαν χάσμα ανάμεσα στις δύο παρατάξεις και κυριάρχησε το μίσος. Όποιος ήταν κατά του πολέμου, κινούσε αμέσως την υποψία στους Βενιζελικούς, ότι ήταν κατά της κοινοβουλευτικής δημοκρατίας, κατά των εθνικών συμφερόντων. Οι Αντιβενιζελικοί έβλεπαν στο πρόσωπο των Βενιζελικών βίαιους πράκτορες της Αντάντ, που μάχονταν τον βασιλιά, κατέστρεφαν την ενότητα του έθνους και έθεταν σε κίνδυνο το κράτος. Τα δύο κόμματα διέφεραν όλο και λιγότερο μεταξύ τους στην πολιτική πρακτική και την προπαγάνδα, παράλληλα όμως όλο και περισσότερο ενισχυόταν ο διπολισμός. Στα μέσα του 1916 το Κοινοβούλιο χάθηκε ουσιαστικά από το προσκήνιο. Το κλίμα της εποχής επέτρεψε να συμμετάσχουν στη διαμάχη και στρατιωτικοί, οι οποίοι δημιούργησαν δύο οργανώσεις αντίθετες μεταξύ τους, ανάλογα με το αν τα συμφέροντα κάθε ομάδας εξυπηρετούνταν από τον πόλεμο ή την ουδετερότητα. Η ομιλία του Ελευθέριου Βενιζέλου, που εκφωνείται στις 14 Αυγούστου 1916, αποτελεί μια σαφή προσπάθεια του Έλληνα πρωθυπουργού να επισημάνει τα καίρια λάθη, όπως και τις αντιδημοκρατικές βλέψεις, της τακτικής του βασιλιά. Στις 26 Σεπτεμβρίου 1916 ο Βενιζέλος συγκρότησε δική του κυβέρνηση στη Θεσσαλονίκη.
0 σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου