Variance Collections
Νεοελληνική Γλώσσα Γ΄ Λυκείου: Περίληψη κειμένου (Θεωρία & Παραδείγματα)
Το πρώτο θέμα των εξετάσεων σχετίζεται με τα μη λογοτεχνικά κείμενα και αφορά στη συνοπτική νοηματική απόδοση από τους μαθητές και τις μαθήτριες μέρους ενός κειμένου ή τη συνοπτική απόδοση των απόψεων που διατυπώνονται σε ένα κείμενο για κάποιο ζήτημα.
Η περίληψη ή αλλιώς η συνοπτική απόδοση μέρους του κειμένου αναφοράς αποτελεί διαχρονικά βασική άσκηση των εξετάσεων, καθώς μέσω αυτής ελέγχονται σε ποικίλα επίπεδα οι ικανότητες των μαθητών. Ειδικότερα, ελέγχονται:
- Η ικανότητα των μαθητών να κατανοούν με επάρκεια το κείμενο αναφοράς, ώστε να αποδίδουν με ορθότητα τις ιδέες του γράφοντος.
- Η ικανότητα των μαθητών να εντοπίζουν τις κύριες ιδέες του προσδιορισμένου αποσπάσματος -ή εκείνες που σχετίζονται με ένα προσδιορισθέν ζήτημα-, προσπερνώντας τις επουσιώδεις πληροφορίες, ώστε να διαμορφώνουν ένα μεστό κείμενο που αποδίδει με πληρότητα τους κύριους συλλογισμούς/ιδέες του κειμένου αναφοράς.
- Η ικανότητα των μαθητών να συντάσσουν ένα δικό τους αυτόνομο κείμενο -έστω κι αν βασίζονται στις ιδέες ενός άλλου προσώπου-, καλά δομημένο, με εσωτερική συνοχή, ώστε η ανάγνωσή του να έχει τη ροή ενός πρωτότυπου κειμένου και όχι μιας άκαμπτης και ανεπιτυχούς συρραφής διάσπαρτων «αποσπασμένων» από άλλο κείμενο ιδεών.
Ας μη λησμονούμε πως το τελικό κείμενο ανήκει στον μαθητή, γι’ αυτό και οφείλει να διακρίνεται για την πληρότητά του, τη συνοχή του, την άρτια χρήση της γλώσσας, καθώς και για την επιτυχή ανασύνδεση των βασικών ιδεών του κειμένου αναφοράς.
Σύμφωνα με το Πρόγραμμα Σπουδών που δημοσιεύτηκε το 2019 και βρίσκεται ακόμη σε ισχύ, τα μη λογοτεχνικά κείμενα που αξιοποιούνται στις Πανελλαδικές εξετάσεις κινούνται σε πέντε γενικούς θεματικούς άξονες:
- Άμεσο κοινωνικό περιβάλλον (οικογένεια, σχολείο, παρέες –κοινωνικές ομάδες)
- Ευρύτερο κοινωνικό περιβάλλον σε τοπικό, περιφερειακό και παγκόσμιο επίπεδο (κοινωνικοί θεσμοί, αγορά εργασίας, θεσμοί εξουσίας, αξίες)
- Φυσικό περιβάλλον
Περίληψη προσδιορισμένου τμήματος του κειμένου αναφοράς
Η μία εκδοχή της σχετική άσκησης είναι να ζητηθεί η συνοπτική απόδοση μέρους του κειμένου, να προσδιορίζεται, δηλαδή, από την εκφώνηση ποιο συγκεκριμένο κομμάτι του κειμένου οφείλουν να αποδώσουν συνοπτικά οι μαθητές (π.χ. τις τρεις πρώτες παραγράφους). Ανάλογα, πάντως, με την πυκνότητα των νοημάτων και την έκταση των παραγράφων, είναι πιθανό να ζητηθεί η συνοπτική απόδοση μόλις μία παραγράφου.
Η διαδικασία της περίληψης
1. Εντοπισμός κύριων εννοιών και βασικών συμπληρωματικών πληροφοριών
- Βασική προϋπόθεση για τη σύνταξη της περίληψης είναι η κατανόηση του προσδιορισμένου αποσπάσματος, για την επίτευξη της οποίας απαιτούνται αρκετές προσεκτικές αναγνώσεις του κειμένου. Προτού, επομένως, γίνει οποιαδήποτε άλλη ενέργεια, ο μαθητής θα πρέπει να αισθάνεται πως έχει κατανοήσει επαρκώς το απόσπασμα που καλείται να αποδώσει επιγραμματικά.
- Η συνοπτική απόδοση θεωρείται αποτελεσματική, όταν εμπεριέχονται σε αυτή οι κύριες ιδέες του προσδιορισμένου μέρους του κειμένου. Υπ’ αυτή την έννοια, επόμενο στάδιο για τη διαμόρφωση της περίληψης είναι ο εντοπισμός και η υπογράμμιση των κύριων ιδεών του κειμένου. Σύμφωνα, μάλιστα, με τις οδηγίες αξιολόγησης, η άσκηση λαμβάνει και τις 9 μονάδες που αντιστοιχούν στο περιεχόμενο, αν περιέχει όλες τις κύριες έννοιες, καθώς και σημαντικές συμπληρωματικές πληροφορίες.
Γίνεται, άρα, αντιληπτό πως απαιτείται αφενός η καλή κατανόηση του νοήματος, που θα επιτρέψει τον εντοπισμό τόσο των κύριων εννοιών, όσο και των αναγκαίων συμπληρωματικών πληροφοριών, και αφετέρου η δυνατότητα επιγραμματικής και μεστής διατύπωσης, ώστε τα σύνολο των απαραίτητων εννοιών και πληροφοριών να μπορούν να αποδοθούν μέσα στο περιορισμένο όριο λέξεων της σχετικής άσκησης.
- Αξίζει να προσεχθεί πως στη συγκεκριμένη άσκηση οι μαθητές οφείλουν να τηρούν το δοθέν όριο λέξεων, διότι η παραβίασή του οδηγεί σε αφαίρεση μονάδων.
2. Η εισαγωγική περίοδος της περίληψης
- Η καταγραφή του βασικού θέματος του υπό πύκνωση αποσπάσματος, μπορεί να γίνει με αναφορά στον συγγραφέα, οπότε επιλέγεται ενεργητική σύνταξη π.χ. Ο συγγραφέας (συντάκτης, αρθρογράφος, γράφων) διερευνά (εξετάζει, ελέγχει, επεξηγεί) τη σημασία της παιδαγωγικής διαδικασίας στη διαμόρφωση της προσωπικότητας των νέων. Μπορεί, ωστόσο, να γίνει χωρίς αναφορά στον συγγραφέα, οπότε επιλέγεται παθητική σύνταξη π.χ. Στο απόσπασμα διερευνάται (εξετάζεται, ελέγχεται, επεξηγείται κ.λπ.) η σημασία της παιδαγωγικής διαδικασίας στη διαμόρφωση της προσωπικότητας των νέων.
- Η καταγραφή του βασικού θέματος στην εισαγωγική περίοδο, αν και δημιουργεί την εντύπωση της πληρέστερης απόδοσης του νοήματος, γι’ αυτό και συχνά θεωρείται προτιμότερη επιλογή, δεν αποτελεί τον μόνο τρόπο έναρξης μιας περίληψης. Η περίληψη μπορεί να ξεκινά απευθείας από τις ιδέες του κειμένου, με συνοπτική απόδοση της πρώτης κύριας έννοιάς του (π.χ. Η επιρροή των ψευδών ειδήσεων έχει αυξηθεί στις μέρες μας, εφόσον η διάδοσή τους έχει διευκολυνθεί σημαντικά λόγω της ύπαρξης των μέσων κοινωνικής δικτύωσης.)
Προσέχουμε, άλλωστε, πως η Κεντρική Επιτροπή Εξετάσεων στις Ενδεικτικές της απαντήσεις δεν καταγράφει το κεντρικό θέμα του κειμένου, αλλά μόνο τις κύριες ιδέες του, εφόσον η απόδοση του κεντρικού θέματος -στο ξεκίνημα της περίληψης- δεν αποτελεί ζητούμενο της σχετικής άσκησης.
3. Η σύνδεση των κύριων εννοιών του κειμένου
Μία ουσιαστική πτυχή στη σύνταξη της περίληψης είναι η σύνδεση των επιμέρους εννοιών, η οργάνωση, δηλαδή, του κειμένου της περίληψης, η οποία βαθμολογείται με 7 μονάδες. Ζητούμενο, ως προς αυτή την πτυχή, είναι αφενός να χρησιμοποιηθούν κατάλληλα τεχνικές πύκνωσης ή/και παράφρασης για τη συνοπτική νοηματική απόδοση, και αφετέρου οι πληροφορίες να παρουσιάζονται λογικά, με συνοχή και συνεκτικότητα.
- Με δεδομένο το γεγονός πως στο πλαίσιο της περίληψης δεν επιτρέπεται η αντιγραφή φράσεων του κειμένου αναφοράς -εκτός κι αν πρόκειται για ειδικούς όρους-, ο μαθητής καλείται να αναδιατυπώσει -να παραφράσει- τις ιδέες του αρχικού κειμένου, ώστε αφενός να δοθούν με διαφορετικό λεκτικά τρόπο και αφετέρου, ώστε να αποδοθούν πιο επιγραμματικά. Αξίζει, βέβαια, να προσεχθεί πως η αναδιατύπωση/παράφραση δεν αποτελεί αυτοσκοπό και δεν θα πρέπει να οδηγεί τον μαθητή σε ακρότητες που έχουν ως αποτέλεσμα την αλλοίωση του νοήματος. Σημαντικότερο είναι το ζητούμενο της πύκνωσης προκειμένου να επιτευχθεί η επιγραμματικότητα, γι’ αυτό και οι μαθητές οφείλουν κυρίως να αναζητούν πιο περιεκτικούς τρόπους διατύπωσης των αρχικών ιδεών.
- Οι τεχνικές πύκνωσης είναι ποικίλες και αποσκοπούν στην όσο γίνεται πιο επιγραμματική διατύπωση των βασικών εννοιών του κειμένου. Ειδικότερα:
α) Ονοματοποίηση: Στο πλαίσιο αυτής της τεχνικής ρηματικές ενέργειες αποδίδονται με τη χρήση ονόματος παράγωγου από το αντίστοιχο ρήμα. Το παράγωγο ουσιαστικό εμπεριέχει την έννοια της δράσης, γι’ αυτό και με τη χρήση του, αν και απαλείφεται η ρηματική πρόταση, το νόημα παραμένει ίδιο.
Παραπλήσια είναι και η τεχνική της αντικατάστασης των αναφορικών προτάσεων με ονόματα, μέσω των οποίων αποδίδεται συνοπτικά το ίδιο νόημα. Π.χ. Εκείνοι που συνεχώς παραβιάζουν τους νόμους… = Οι παραβάτες των νόμων.
β) Χρήση υπερωνύμων: Προκειμένου να αποδοθεί ένα σύνολο ομοειδών εννοιών πιο συνοπτικά, χρησιμοποιείται στη θέση τους μια ευρύτερη έννοια -υπερώνυμο- που τις εμπεριέχει όλες. Η καταγραφή, παράδειγμα, σε ένα κείμενο ποικίλων αθλητικών δραστηριοτήτων (π.χ. τρέξιμο, ποδόσφαιρο, μπάσκετ, άρση βαρών κ.λπ.), μπορεί να αποδοθεί επιγραμματικά με τη λέξη «αθλήματα».
γ) Χρήση μετοχών στη θέση προτάσεων: Οι μετοχές, όπως στο πλαίσιο της ονοματοποίησης τα ονόματα, έχουν τη δυνατότητα να αποδίδουν πιο συνοπτικά την ενέργεια που δηλώνεται με τη χρήση ρημάτων, εφόσον δεν απαιτείται η δημιουργία χωριστής πρότασης. Π.χ. Ας σημειώσουμε ότι η επέκταση των οικισμών/πόλεων γίνεται εις βάρος των εκτάσεων που είναι διαθέσιμες για την παραγωγή τροφής. = Επεκτείνοντας τις πόλεις μειώνουμε τις παραγωγικά αξιοποιήσιμες εκτάσεις.
Η πύκνωση, βέβαια, του κειμένου επιτυγχάνεται και μέσω της διαδικασίας διάκρισης των κρίσιμων εκείνων στοιχείων που οφείλουν να αποτυπωθούν στην περίληψη, από εκείνα που αποτελούν επουσιώδεις λεπτομέρειες και μπορούν να παραλειφθούν χωρίς να ζημιώνεται η πληρότητα του νοήματος. Αν, λόγου χάρη, ο συγγραφέας χρησιμοποιεί στο κείμενό του παραδείγματα για να τεκμηριώσει μια άποψή του, στην περίληψη δεν μεταφέρουμε τα παραδείγματα, αλλά μόνο την ιδέα που επιχειρεί να στηρίξει με αυτά. Αντιστοίχως, αν ο συγγραφέας επαναλαμβάνει μια έννοια για λόγους έμφασης, στην περίληψη η έννοια αυτή θα καταγραφεί μία φορά.
Η διασφάλιση της συνοχής και της συνεκτικότητας του κειμένου της περίληψης διαδραματίζει καίριο ρόλο στη διαμόρφωση ενός άρτιου και αυτόνομου περιληπτικού κειμένου.
Αξίζει εδώ να διευκρινίσουμε τη σημασία των δυο αυτών όρων, οι οποίοι συχνά θεωρούνται ταυτόσημοι, αν και δεν είναι.
Συνοχή: Η εσωτερική σχέση που συνδέει σε επίπεδο μορφής τα επιμέρους στοιχεία ενός κειμένου με τέτοιον τρόπο, ώστε αυτό να αποτελεί οργανωμένο γλωσσικό σύνολο και όχι απλή παράθεση γλωσσικών στοιχείων.
Η συνοχή του κειμένου επιτυγχάνεται με γραμματικά μέσα και με λεξιλογικά μέσα:
Γραμματικά:
- Αναφορά: αφορά τη σχέση ενός κειμενικού στοιχείου με ένα άλλο που προηγείται ή έπεται (π.χ. με τη χρήση αντωνυμιών).
- Έλλειψη: αφορά την παράλειψη μιας λέξης ή φράσης που μπορεί να εννοηθεί εύκολα απ’ όσα έχουν λεχθεί ή πρόκειται να λεχθούν.
- Υποκατάσταση: αφορά την αντικατάσταση κάποιου κειμενικού στοιχείου από άλλα, που κατευθύνουν στην αναζήτηση των πρώτων (π.χ. οι μεν … οι δε).
- Σύζευξη: αφορά τη σύνδεση ενοτήτων λόγου με τη χρήση διαρθρωτικών λέξεων και φράσεων που δηλώνουν προσθήκη, αντίθεση, αιτία, χρόνο κ.λπ.
Λεξιλογικά: αφορούν τη σημασιολογική σύνδεση λέξεων
[συνωνυμία, αντωνυμία, υπωνυμία = λέξεις των οποίων η σημασία αποτελεί μέρος της σημασίας άλλης -ευρύτερης νοηματικά- λέξης, του υπερωνύμου, υπερωνυμία = λέξεις των οποίων η σημασία είναι ευρύτερη της σημασίας άλλων λέξεων (υπωνύμων), για παράδειγμα η λέξη άνθος είναι υπερώνυμο των λέξεων τριαντάφυλλο και γαρύφαλλο.].
Μια βασική διαδικασία προκειμένου να διασφαλιστεί η εσωτερική συνοχή της περίληψης, όπως και η συνεκτικότητά της, είναι να διερευνηθεί από τη μεριά του μαθητή το ποια είναι η νοηματική σχέση που συνδέει μεταξύ τους τις κύριες έννοιες του αποσπάσματος που αποδίδει συνοπτικά. Ο ορθός προσδιορισμός της νοηματικής αυτής σχέσης θα του επιτρέψει αφενός να χρησιμοποιήσει τις κατάλληλες διαρθρωτικές λέξεις -ή τα κατάλληλα γραμματικά και λεξιλογικά μέσα- για την επίτευξη της συνοχής, όπως και την παρουσίαση με τη σωστή σειρά των ιδεών αυτών, ώστε να υπάρχει στο κείμενό του αλληλουχία και κατ’ επέκταση συνεκτικότητα. Ας σημειωθεί, μάλιστα, πως στο πλαίσιο της συνοπτικής απόδοσης δεν είναι αναγκαίο να παρουσιαστούν οι βασικές ιδέες με την ίδια σειρά που αυτές καταγράφονται στο κείμενο αναφοράς. Αν ο μαθητής θεωρεί πως μπορεί να διασφαλίσει την αλληλουχία της περίληψης αλλάζοντας τη σειρά των βασικών ιδεών, μπορεί να το κάνει.
Προσέχουμε, επίσης, πως οι χρησιμοποιούμενες διαρθρωτικές λέξεις, για την επίτευξη της συνοχής, θα πρέπει να συμβαδίζουν με την πραγματική νοηματική σχέση μεταξύ των ιδεών και όχι να υπηρετούν μια απλή παράθεση, όπως συχνά γίνεται με το τυπικό σχήμα (αρχικά, ύστερα, τέλος) που προϋποθέτει την ύπαρξη χρονικής σχέσης μεταξύ των ιδεών αυτών.
Καλό είναι, οπότε, να έχουν οι μαθητές κατά νου πως οι νοηματικές σχέσεις μεταξύ των εννοιών του κειμένου ενδέχεται να ποικίλουν: σχέσεις αντίθεσης, αιτιολόγησης, επεξήγησης, συμπεράσματος, προσθήκης κ.λπ., και να χρησιμοποιούν τις κατάλληλες κάθε φορά διαρθρωτικές λέξεις ή τα κατάλληλα γραμματικά ή λεξιλογικά μέσα για την επίτευξη της συνοχής.
Δοθείσης, μάλιστα, της μικρής πλέον έκτασης του περιληπτικού κειμένου -που κυμαίνεται από 50 έως 80 λέξεις ανάλογα με την έκταση του αποσπάσματος- η χρήση των διαρθρωτικών λέξεων οφείλει να γίνεται με φειδώ, διότι η υπερβολική χρήση τους υπονομεύει το φυσικό ξεδίπλωμα των νοημάτων και οδηγεί στη δημιουργία ενός φορτωμένου κειμένου, δίχως φυσικότητα, που φανερώνει την αγωνία για τη διασφάλιση της συνοχής του.
Παράδειγμα συνοπτικής απόδοσης προσδιορισμένου τμήματος του κειμένου
Πώς μπορείς να σώσεις τον πλανήτη αλλάζοντας… γκαρνταρόμπα
Τα ρούχα που φοράμε λένε πάντα ιστορίες. Τόσο για εμάς όσο και γι’ αυτά. Σκεφτείτε αν η δική τους ιστορία ήταν μια ιστορία απληστίας, τόνων αποβλήτων και ρύπανσης, κλιματικού χάους και εκμετάλλευσης των εργαζομένων. Ποιος από εμάς θα ’θελε να τη μοιράζεται με τον κόσμο; Αυτή την ερώτηση απευθύνει στο καταναλωτικό κοινό, άνδρες και γυναίκες, η Ελληνική Πλατφόρμα για την Ανάπτυξη, η οποία μαζί με 24 εθνικές πλατφόρμες της κοινωνίας πολιτών από όλη την Ευρώπη και το European Environmental Bureau μάς καλεί να λάβουμε μέρος στην εκστρατεία για «Αλλαγή γκαρνταρόμπας» ζητώντας από τους ηγέτες της Ευρωπαϊκής Ένωσης να αναλάβουν επείγουσα δράση για τις κοινωνικά και περιβαλλοντικά καταστρεπτικές πρακτικές της βιομηχανίας μόδας.
Γιατί χρειάζεται να αλλάξουμε συνήθειες; Γιατί, όπως θυμίζει η Ελληνική Πλατφόρμα για την Ανάπτυξη, 43 άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους κατά τη διάρκεια πυρκαγιάς σε εργοστάσιο ενδυμάτων στο Νέο Δελχί. Περισσότεροι από 100 άνθρωποι φέρεται να κοιμούνταν στο εργοστάσιο, όταν η φωτιά ξεκίνησε σε μια μεγάλη αγορά χονδρικής, στην παλιά συνοικία της πόλης.[...] Πρόκειται για το τελευταίο από τα πάμπολλα δυστυχήματα που έχουν λάβει χώρα σε εργοστάσια παραγωγής ενδυμάτων στην Ινδία, στην Κίνα, στην Τουρκία, στο Μπανγκλαντές και αλλού, όπου χιλιάδες άνθρωποι, σε πολλές περιπτώσεις και παιδιά, εργάζονται κάτω από άθλιες συνθήκες, με πενιχρούς μισθούς και εξοντωτικά ωράρια, χωρίς καμία ασφάλεια.
Παράλληλα, σύμφωνα με τη Διάσκεψη του ΟΗΕ για το Εμπόριο και την Ανάπτυξη (UNCTAD), η βιομηχανία της μόδας είναι η δεύτερη πιο ρυπογόνος βιομηχανία στον κόσμο. Σύμφωνα με το περιβαλλοντικό πρόγραμμα του ΟΗΕ, επίσης, το πλύσιμο των ρούχων μας απελευθερώνει πλαστικές μικροΐνες και άλλους ρύπους στο περιβάλλον, επιβαρύνοντας τους ωκεανούς, αλλά και το πόσιμο νερό.
Πέρυσι, η πίεση αυξήθηκε σε διάφορες πόλεις της Ευρώπης, για να επανεξετάσουν τις εβδομάδες μόδας, οι οποίες, σύμφωνα με ορισμένους παρατηρητές της μόδας, συνεχίζουν να προωθούν μια βιομηχανία υπεύθυνη για υπέρμετρη ρύπανση, με μεγάλο μερίδιο στην αλλαγή του κλίματος και, φυσικά, μια βιομηχανία που εκμεταλλεύεται τους εργαζομένους της.
Όμως, τη σκυτάλη οφείλουν να πάρουν και οι ίδιοι οι καταναλωτές. Έχει βρεθεί ότι η παραγωγή ρούχων διπλασιάστηκε από το 2000 έως το 2014. Ο μέσος καταναλωτής αγόρασε 60% περισσότερα ρούχα το 2014 από ότι το 2000, αλλά κράτησε κάθε ρούχο μόνο μισό χρόνο.[..] Την ίδια στιγμή, λιγότερο από το 1% των ρούχων που παράγονται παγκοσμίως ανακυκλώνεται.
Η μόδα μπορεί να πει μια διαφορετική ιστορία. Για μια κλωστοϋφαντουργία που «τρέχει» με καθαρή ενέργεια, όπου οι εργαζόμενοι θα νιώθουν ασφαλείς και η φύση δεν θα απειλείται. Για μια βιομηχανία που θα επαναχρησιμοποιεί τα μη τοξικά υλικά και τα ρούχα «για μια ζωή» θα είναι ο κανόνας και όχι η εξαίρεση.
Ήδη οι καταναλωτές αρχίζουν να αγοράζουν λιγότερο και με γνώμονα την ποιότητα. Είναι ώρα όμως για τις κυβερνήσεις να «αλλάξουν γκαρνταρόμπα» και να συμμετάσχουν στην παγκόσμια κινητοποίηση.
[Άρθρο από την εφημερίδα «Η Καθημερινή»]
Να αποδώσετε συνοπτικά (70-80 λέξεις) το περιεχόμενο των τριών πρώτων παραγράφων του κειμένου.
Το απόσπασμα αναφέρεται στην ανάγκη λήψης μέτρων για την αποτροπή της εργασιακής εκμετάλλευσης και τη μόλυνση του περιβάλλοντος που συνδέονται με την παραγωγή ρούχων. Πολλοί ευρωπαϊκοί φορείς επιδιώκουν την κινητοποίηση της Ευρωπαϊκής Ένωσης προκειμένου να διακοπεί η περαιτέρω εξαθλίωση των εργαζομένων στον τομέα αυτό. Ενώ, κρίσιμη θεωρείται η παρέμβασή της και για την προστασία του περιβάλλοντος, εφόσον η βιομηχανία μόδας είναι από τις πλέον ρυπογόνες, αφού ακόμη και το πλύσιμο των ρούχων επιβαρύνει το νερό της γης με πλαστικά σωματίδια.
[Λέξεις: 80]
2η εκδοχή
Η παραγωγή ρούχων συνδέεται με τακτικές απληστίας και εργασιακής εκμετάλλευσης, αλλά και σημαντικής μόλυνσης του περιβάλλοντος. Για τον λόγο αυτό πολλοί ευρωπαϊκοί φορείς επιδιώκουν την κινητοποίηση της Ευρωπαϊκής Ένωσης προκειμένου να διακοπεί η περαιτέρω εξαθλίωση των εργαζομένων στον τομέα αυτό, που ήδη θρηνούν πολλά θύματα. Κρίσιμη θεωρείται, άλλωστε, η παρέμβαση της Ευρωπαϊκής Ένωσης και για την προστασία του περιβάλλοντος, εφόσον η βιομηχανία μόδας είναι από τις πλέον ρυπογόνες, αφού δημιουργεί τόνους αποβλήτων και επιβαρύνει τους ωκεανούς με πλαστικές μικροΐνες.
[Λέξεις: 79]
Συνοπτική απόδοση απόψεων που διατυπώνονται σε ένα κείμενο για κάποιο ζήτημα
Η δεύτερη εκδοχή της συγκεκριμένης άσκησης απαιτεί ιδιαίτερη προσοχή από τη μεριά των μαθητών, καθώς πλέον δεν καθορίζεται κάποιο τμήμα του κειμένου, αλλά ζητείται η συνοπτική απόδοση απόψεων που εκφράζονται γενικά στο κείμενο για κάποιο θέμα. Καλούνται, επομένως, οι μαθητές να διαβάσουν πολύ προσεκτικά το κείμενο για να εντοπίσουν -και να υπογραμμίσουν- τις ζητούμενες απόψεις, σε όποιο σημείο του κειμένου κι αν βρίσκονται αυτές. Στην προκειμένη, δηλαδή, περίπτωση ενδέχεται οι ζητούμενες απόψεις να βρίσκονται διάσπαρτες σε διάφορες παραγράφους του κειμένου ή να καταγράφονται σε ένα μόνο σημείο του.
Η διαδικασία σύνταξης της περίληψης παραμένει κατά βάση ίδια, έστω κι αν το υλικό προς συνοπτική απόδοση πρέπει να εντοπιστεί από τον μαθητή. Δοθέντος, βέβαια, πως σε αυτή την περίπτωση προσδιορίζεται στην εκφώνηση της άσκησης το ζητούμενο θέμα -π.χ. οι απόψεις του γράφοντος για την αξία της μητρικής γλώσσας-, διευκολύνονται οι μαθητές στη σύνταξη της εισαγωγικής περιόδου, σε περίπτωση που θελήσουν να καταγράψουν σε αυτή το «κύριο» θέμα.
Παραδείγματα συνοπτικής απόδοσης απόψεων για κάποιο ζήτημα
Η αυτοεκτίμηση του παιδιού
Αυτοεκτίμηση είναι η αξία που δίνουμε στον εαυτό μας, η γνώση και αίσθηση που έχουμε για όλα όσα θεωρούμε ότι είμαστε. Καλή αυτοεκτίμηση σημαίνει ότι έχεις μια υγιή εικόνα για τον εαυτό σου, μια ήρεμη αίσθηση ότι αξίζεις, ότι είσαι ικανός, μοναδικός, ότι σε αγαπάνε και νιώθεις γενικά ικανοποιημένος με τον εαυτό σου.
Η καλή αυτοεκτίμηση είναι η προστασία του παιδιού απέναντι στις προκλήσεις της ζωής. Τα παιδιά που γνωρίζουν τις δυνατότητες και τις αδυναμίες τους και νιώθουν καλά με τον εαυτό τους, έχουν γενικά μεγαλύτερη ευκολία να διαχειριστούν συγκρούσεις και να αντισταθούν σε αρνητικές επιρροές. Συνήθως χαμογελούν πιο εύκολα, απολαμβάνουν τη ζωή, έχουν ρεαλισμό και αισιοδοξία. Αντίθετα, τα παιδιά με χαμηλή αυτοεκτίμηση έχουν την τάση να βιώνουν τις προκλήσεις με μεγάλος άγχος και απογοήτευση και δυσκολεύονται να βρουν λύσεις στα προβλήματα. Μπορεί να σκέφτονται π.χ. «Δεν είμαι καλός» ή «Δεν μπορώ να κάνω τίποτα σωστά», οπότε γίνονται παθητικά, αποσύρονται ή παθαίνουν κατάθλιψη. Όταν αντιμετωπίζουν μια νέα πρόκληση μπορεί να σκέφτονται αμέσως «Δεν μπορώ».
Η αυτοεκτίμηση είναι πολύ σημαντικό στοιχείο για μια επιτυχημένη και χαρούμενη ζωή. Ένα άτομο μπορεί να έχει εξυπνάδα και ταλέντο αλλά λόγω χαμηλής αυτοεκτίμησης να μην πετυχαίνει τους στόχους του στην επαγγελματική ή προσωπική του ζωή.
Η αυτοεκτίμηση αρχίζει να αναπτύσσεται πολύ νωρίς στη νηπιακή ηλικία και συνεχίζει να διαμορφώνεται μέχρι την ενηλικίωση. Από νωρίς το παιδί έχει την εμπειρία της επιτυχίας μετά από προσπάθεια και επιμονή. Καθώς προσπαθεί, αποτυγχάνει, ξαναπροσπαθεί, αποτυγχάνει ξανά και τελικά τα καταφέρνει, διαμορφώνει ιδέες για τις ικανότητές του. Ταυτόχρονα, δημιουργεί μια άποψη για τον εαυτό του με βάση τις αλληλεπιδράσεις που έχει με άλλους ανθρώπους. Γι’ αυτό η συμμετοχή του γονιού είναι θεμελιώδης στο να βοηθήσει το παιδί να διαμορφώσει μια σωστή και υγιή αντίληψη για τον εαυτό του. Οι γονείς μπορούν να συμβάλλουν στην ανάπτυξη υγιούς αυτοεκτίμησης, δείχνοντας ενθάρρυνση και ικανοποίηση σε πολλούς τομείς. Καλό είναι να μην εστιάζουν σε έναν συγκεκριμένο τομέα, π.χ. στο να τα πάει καλά σε ένα τεστ ορθογραφίας, γιατί έτσι το παιδί μπορεί να συνδέσει την προσωπική του αξία με το βαθμό του τεστ.
Τα πρώτα χρόνια της ζωής του παιδιού είναι καθοριστικά, για να χτίσει την αυτοεκτίμησή του. Οι γονείς δεν μπορούν φυσικά να ελέγξουν όλα όσα βλέπει, ακούει ή σκέφτεται το παιδί, που ίσως επηρεάσουν την εικόνα που θα σχηματίσει για τον εαυτό του. Μπορούν όμως να κάνουν αρκετά πράγματα. Οι γονείς είναι οι πρώτοι και πιο σημαντικοί παιδαγωγοί, οπότε έχουν τη μεγαλύτερη επιρροή στη διαμόρφωση της αυτοεκτίμησης του παιδιού. Μπορούν να φτιάξουν ένα «αποθεματικό αυτοεκτίμησης», όπου το παιδί θα αποθηκεύει πολλά θετικά πράγματα για τον εαυτό του. Στα επόμενα χρόνια αυτό το αποθεματικό θα αντισταθμίσει τις αρνητικές εμπειρίες που αναπόφευκτα θα έχει. Οι σχέσεις που θα αναπτύξει το παιδί με άλλα μέλη της οικογένειας, με δασκάλους, φίλους και άλλους ενηλίκους θα επηρεάσουν φυσικά την αυτοεκτίμησή του περαιτέρω.
[Παναγιώτα Κυπραίου]
1. Να αποδώσετε συνοπτικά (60-70 λέξεις) τις απόψεις της γράφουσας σχετικά με τον ρόλο που διαδραματίζουν οι γονείς στην ανάπτυξη της αυτοεκτίμησης του παιδιού.
Κύριες ιδέες:
- Τα πρώτα χρόνια της ζωής του παιδιού είναι καθοριστικά για το χτίσιμο της αυτοπεποίθησής του.
- Οι γονείς είναι οι πρώτοι και πιο σημαντικοί παιδαγωγοί, γι’ αυτό μπορούν να βοηθήσουν το παιδί στη διαμόρφωση υγιούς αντίληψης για τον εαυτό του.
- Το επιτυγχάνουν αυτό με το να δείχνουν ενθάρρυνση και ικανοποίηση σε πολλούς τομείς. Καλό είναι να μην εστιάζουν σε έναν συγκεκριμένο τομέα.
- Οι γονείς δεν μπορούν φυσικά να ελέγξουν όλα όσα βλέπει, ακούει ή σκέφτεται το παιδί.
- Με τη συνδρομή των γονιών το παιδί αποκτά ένα «αποθεματικό αυτοπεποίθησης», το οποίο θα αντισταθμίσει μελλοντικά τις αρνητικές του εμπειρίες.
Ο ρόλος των γονέων στη διαμόρφωση της αυτοεκτίμησης του παιδιού είναι κρίσιμος, μιας και το χτίσιμό της ξεκινά από νωρίς. Με την έκφραση της ικανοποίησής τους για τις επιδόσεις του σε ποικίλους τομείς κι όχι σε κάποιον μεμονωμένο ενισχύουν τη θετική εικόνα για τον εαυτό του. Δεν μπορούν, βέβαια, να ελέγξουν κάθε αρνητική επίδραση, μπορούν όμως να θεμελιώσουν επαρκώς την αυτοπεποίθησή του, ώστε να διαχειριστεί αποτελεσματικότερα μελλοντικές δυσκολίες.
[Λέξεις: 68]
2. Να αποδώσετε συνοπτικά (50-60 λέξεις) το περιεχόμενο της 2ης και της 3ης παραγράφου του κειμένου («Η καλή αυτοεκτίμηση είναι… στην επαγγελματική ή προσωπική του ζωή.»).
Η υγιής αυτοεκτίμηση αποτελεί το μέσο διαχείρισης των απαιτήσεων του ανθρώπινου βίου. Τα παιδιά με αυτοπεποίθηση διαχειρίζονται ευκολότερα συγκρουσιακές καταστάσεις, έχουν επαρκείς αντιστάσεις σε αρνητικές ροπές και είναι θετικά απέναντι στη ζωή. Αντιθέτως, τα παιδιά που δεν έχουν αυτοπεποίθηση κυριεύονται από άγχος απέναντι στις δυσκολίες. Η αυτοπεποίθηση, άρα, είναι αναγκαία για τη διασφάλιση της ευτυχίας και της επιτυχίας στη ζωή.
[Λέξεις: 60]
Εικονικός κόσμος, πραγματικές συμπεριφορές
[…] Επί χιλιάδες χρόνια, οι κοινωνικές αλληλεπιδράσεις χτίζονταν αποκλειστικά και μόνο πάνω στην άμεση, τη διαπροσωπική επικοινωνία. Αλλά αυτό το άλλαξε η τεχνολογία, με την εφεύρεση τρόπων μετάδοσης των πληροφοριών (καμπάνες εκκλησιών, σήματα καπνού, βιβλία, τηλεβόες, ραδιόφωνο, τηλεόραση) και τρόπων εξ αποστάσεως επικοινωνίας από άτομο σε άτομο (γράμματα, τηλεγραφήματα, τηλεφωνήματα). Σήμερα, εκτός από την εντυπωσιακή προοπτική της κατοίκησης εικονικών κόσμων, καταπιανόμαστε και με άλλους τρόπους επικοινωνίας και αλληλεπίδρασης, που ήδη θεωρούνται καινοτόμοι, αν και στην πραγματικότητα είναι άκρως εντυπωσιακοί: στέλνουμε σύντομα μηνύματα από το κινητό τηλέφωνο και το Twitter, χρησιμοποιούμε το ηλεκτρονικό ταχυδρομείο και τις υπηρεσίες παρουσίας και μηνυμάτων, γράφουμε σε ιστολόγια, ψάχνουμε στο Google, βλέπουμε βίντεο στο YouTube και δημιουργούμε επαφές στο Facebook, κάνοντας χρήση τεχνολογιών που δεν υπήρχαν πριν λίγα χρόνια. Εντούτοις ορισμένα πράγματα δεν τα αλλάζει η τεχνολογία.
Η εφεύρεση κάθε νέας μεθόδου επικοινωνίας έχει συνεισφέρει σε έναν προβληματισμό που αναπτύσσεται εδώ και αιώνες σχετικά με το πώς η τεχνολογία επηρεάζει την κοινότητα. Οι απαισιόδοξοι έχουν εκφράσει την ανησυχία τους ότι οι νέοι τρόποι επικοινωνίας μπορούν να αποδυναμώσουν τους παραδοσιακούς τρόπους με τους οποίους έρχονται σε επαφή οι άνθρωποι, κάνοντάς τους να απομακρυνθούν από ένα ολόκληρο φάσμα προσωπικών αλληλεπιδράσεων με τους άλλους, που, σε παλαιότερες εποχές, ήταν ένα αναγκαίο και φυσιολογικό κομμάτι της ζωής μας. Οι αισιόδοξοι υποστηρίζουν ότι τέτοιου είδους τεχνολογίες απλώς αυξάνουν, επεκτείνουν και συμπληρώνουν τους παραδοσιακούς τρόπους με τους οποίους συνδέονται οι άνθρωποι.
Στην περίπτωση του Διαδικτύου, συγκεκριμένα, οι υπέρμαχοί του έχουν υποστηρίξει ότι οι σχέσεις που αναπτύσσονται στο Διαδίκτυο δεν περιορίζονται από τη γεωγραφία και, ενδεχομένως, από ορισμένους δυσάρεστους παράγοντες σχετιζόμενους με τη ντροπαλότητα ή τις διακρίσεις. Επιπλέον, έχουν τονίσει το όφελος που προέρχεται από το είδος των ανώνυμων αλληλεπιδράσεων ευρείας κλίμακας, οι οποίες είναι πολύ δύσκολο να οργανωθούν στον πραγματικό κόσμο. Αντί να έχουμε προσωπικούς δεσμούς με μικρό αριθμό ανθρώπων, έχουμε πιο χαλαρούς δεσμούς με εκατοντάδες ή χιλιάδες ανθρώπους. Αντί απλώς να γνωρίζουμε τους φίλους μας, ίσως και τους φίλους των φίλων μας, μπορούμε να κοιτάξουμε πέρα από τον κοινωνικό μας ορίζοντα και να δούμε ακόμη και σχηματικές απεικονίσεις της θέσης που κατέχουμε σε ένα ευρύ, παγκόσμιο κοινωνικό δίκτυο.
Christakis, N. & Fowler, J. (2010). Συνδεδεμένοι. Η εκπληκτική δύναμη των κοινωνικών δικτύων και πώς αυτά διαμορφώνουν τη ζωή μας. Μτφ. Δ. Ξυγαλατά και Ν. Ρουμπέκα. Αθήνα: Κάτοπτρο.
Να αποδώσετε περιληπτικά τις απόψεις που εκφράζουν όσοι αντικρίζουν θετικά την αξιοποίηση της τεχνολογίας και ιδίως του Διαδικτύου στην επικοινωνία μεταξύ των ανθρώπων (60-70 λέξεις).
Όσοι υποστηρίζουν την αξιοποίηση της τεχνολογίας στην επικοινωνία επισημαίνουν πως συμπληρώνει και ενισχύει τους παραδοσιακούς τρόπους. Σε ό,τι αφορά, μάλιστα, το διαδίκτυο τονίζουν πως μέσω αυτού ξεπερνιούνται γεωγραφικοί περιορισμοί, όπως και περιορισμοί σχετικοί με τις διακρίσεις ή την κοινωνική συστολή. Αναφέρονται, επίσης, στην πρωτόφαντη δυνατότητα αλληλεπίδρασης, ακόμη και μεταξύ χιλιάδων ανθρώπων, οι οποίες επιτρέπουν στα άτομα να δουν πέρα από τον άμεσο ορίζοντα φίλων και να αντικρίσουν τη θέση τους σ’ ένα ευρύτερο δίκτυο σχέσεων.
Νεοελληνική Γλώσσα Γ΄ Λυκείου: Περίληψη κειμένου (Θεωρία & Παραδείγματα)
Το πρώτο θέμα των εξετάσεων σχετίζεται με τα μη λογοτεχνικά κείμενα και αφορά στη συνοπτική νοηματική απόδοση από τους μαθητές και τις μαθήτριες μέρους ενός κειμένου ή τη συνοπτική απόδοση των απόψεων που διατυπώνονται σε ένα κείμενο για κάποιο ζήτημα.
Η περίληψη ή αλλιώς η συνοπτική απόδοση μέρους του κειμένου αναφοράς αποτελεί διαχρονικά βασική άσκηση των εξετάσεων, καθώς μέσω αυτής ελέγχονται σε ποικίλα επίπεδα οι ικανότητες των μαθητών. Ειδικότερα, ελέγχονται:
- Η ικανότητα των μαθητών να κατανοούν με επάρκεια το κείμενο αναφοράς, ώστε να αποδίδουν με ορθότητα τις ιδέες του γράφοντος.
- Η ικανότητα των μαθητών να εντοπίζουν τις κύριες ιδέες του προσδιορισμένου αποσπάσματος -ή εκείνες που σχετίζονται με ένα προσδιορισθέν ζήτημα-, προσπερνώντας τις επουσιώδεις πληροφορίες, ώστε να διαμορφώνουν ένα μεστό κείμενο που αποδίδει με πληρότητα τους κύριους συλλογισμούς/ιδέες του κειμένου αναφοράς.
- Η ικανότητα των μαθητών να συντάσσουν ένα δικό τους αυτόνομο κείμενο -έστω κι αν βασίζονται στις ιδέες ενός άλλου προσώπου-, καλά δομημένο, με εσωτερική συνοχή, ώστε η ανάγνωσή του να έχει τη ροή ενός πρωτότυπου κειμένου και όχι μιας άκαμπτης και ανεπιτυχούς συρραφής διάσπαρτων «αποσπασμένων» από άλλο κείμενο ιδεών.
Ας μη λησμονούμε πως το τελικό κείμενο ανήκει στον μαθητή, γι’ αυτό και οφείλει να διακρίνεται για την πληρότητά του, τη συνοχή του, την άρτια χρήση της γλώσσας, καθώς και για την επιτυχή ανασύνδεση των βασικών ιδεών του κειμένου αναφοράς.
Σύμφωνα με το Πρόγραμμα Σπουδών που δημοσιεύτηκε το 2019 και βρίσκεται ακόμη σε ισχύ, τα μη λογοτεχνικά κείμενα που αξιοποιούνται στις Πανελλαδικές εξετάσεις κινούνται σε πέντε γενικούς θεματικούς άξονες:
- Άμεσο κοινωνικό περιβάλλον (οικογένεια, σχολείο, παρέες –κοινωνικές ομάδες)
- Ευρύτερο κοινωνικό περιβάλλον σε τοπικό, περιφερειακό και παγκόσμιο επίπεδο (κοινωνικοί θεσμοί, αγορά εργασίας, θεσμοί εξουσίας, αξίες)
- Φυσικό περιβάλλον
Περίληψη προσδιορισμένου τμήματος του κειμένου αναφοράς
Η μία εκδοχή της σχετική άσκησης είναι να ζητηθεί η συνοπτική απόδοση μέρους του κειμένου, να προσδιορίζεται, δηλαδή, από την εκφώνηση ποιο συγκεκριμένο κομμάτι του κειμένου οφείλουν να αποδώσουν συνοπτικά οι μαθητές (π.χ. τις τρεις πρώτες παραγράφους). Ανάλογα, πάντως, με την πυκνότητα των νοημάτων και την έκταση των παραγράφων, είναι πιθανό να ζητηθεί η συνοπτική απόδοση μόλις μία παραγράφου.
Η διαδικασία της περίληψης
1. Εντοπισμός κύριων εννοιών και βασικών συμπληρωματικών πληροφοριών
- Βασική προϋπόθεση για τη σύνταξη της περίληψης είναι η κατανόηση του προσδιορισμένου αποσπάσματος, για την επίτευξη της οποίας απαιτούνται αρκετές προσεκτικές αναγνώσεις του κειμένου. Προτού, επομένως, γίνει οποιαδήποτε άλλη ενέργεια, ο μαθητής θα πρέπει να αισθάνεται πως έχει κατανοήσει επαρκώς το απόσπασμα που καλείται να αποδώσει επιγραμματικά.
- Η συνοπτική απόδοση θεωρείται αποτελεσματική, όταν εμπεριέχονται σε αυτή οι κύριες ιδέες του προσδιορισμένου μέρους του κειμένου. Υπ’ αυτή την έννοια, επόμενο στάδιο για τη διαμόρφωση της περίληψης είναι ο εντοπισμός και η υπογράμμιση των κύριων ιδεών του κειμένου. Σύμφωνα, μάλιστα, με τις οδηγίες αξιολόγησης, η άσκηση λαμβάνει και τις 9 μονάδες που αντιστοιχούν στο περιεχόμενο, αν περιέχει όλες τις κύριες έννοιες, καθώς και σημαντικές συμπληρωματικές πληροφορίες.
Γίνεται, άρα, αντιληπτό πως απαιτείται αφενός η καλή κατανόηση του νοήματος, που θα επιτρέψει τον εντοπισμό τόσο των κύριων εννοιών, όσο και των αναγκαίων συμπληρωματικών πληροφοριών, και αφετέρου η δυνατότητα επιγραμματικής και μεστής διατύπωσης, ώστε τα σύνολο των απαραίτητων εννοιών και πληροφοριών να μπορούν να αποδοθούν μέσα στο περιορισμένο όριο λέξεων της σχετικής άσκησης.
- Αξίζει να προσεχθεί πως στη συγκεκριμένη άσκηση οι μαθητές οφείλουν να τηρούν το δοθέν όριο λέξεων, διότι η παραβίασή του οδηγεί σε αφαίρεση μονάδων.
2. Η εισαγωγική περίοδος της περίληψης
- Η καταγραφή του βασικού θέματος του υπό πύκνωση αποσπάσματος, μπορεί να γίνει με αναφορά στον συγγραφέα, οπότε επιλέγεται ενεργητική σύνταξη π.χ. Ο συγγραφέας (συντάκτης, αρθρογράφος, γράφων) διερευνά (εξετάζει, ελέγχει, επεξηγεί) τη σημασία της παιδαγωγικής διαδικασίας στη διαμόρφωση της προσωπικότητας των νέων. Μπορεί, ωστόσο, να γίνει χωρίς αναφορά στον συγγραφέα, οπότε επιλέγεται παθητική σύνταξη π.χ. Στο απόσπασμα διερευνάται (εξετάζεται, ελέγχεται, επεξηγείται κ.λπ.) η σημασία της παιδαγωγικής διαδικασίας στη διαμόρφωση της προσωπικότητας των νέων.
- Η καταγραφή του βασικού θέματος στην εισαγωγική περίοδο, αν και δημιουργεί την εντύπωση της πληρέστερης απόδοσης του νοήματος, γι’ αυτό και συχνά θεωρείται προτιμότερη επιλογή, δεν αποτελεί τον μόνο τρόπο έναρξης μιας περίληψης. Η περίληψη μπορεί να ξεκινά απευθείας από τις ιδέες του κειμένου, με συνοπτική απόδοση της πρώτης κύριας έννοιάς του (π.χ. Η επιρροή των ψευδών ειδήσεων έχει αυξηθεί στις μέρες μας, εφόσον η διάδοσή τους έχει διευκολυνθεί σημαντικά λόγω της ύπαρξης των μέσων κοινωνικής δικτύωσης.)
Προσέχουμε, άλλωστε, πως η Κεντρική Επιτροπή Εξετάσεων στις Ενδεικτικές της απαντήσεις δεν καταγράφει το κεντρικό θέμα του κειμένου, αλλά μόνο τις κύριες ιδέες του, εφόσον η απόδοση του κεντρικού θέματος -στο ξεκίνημα της περίληψης- δεν αποτελεί ζητούμενο της σχετικής άσκησης.
3. Η σύνδεση των κύριων εννοιών του κειμένου
Μία ουσιαστική πτυχή στη σύνταξη της περίληψης είναι η σύνδεση των επιμέρους εννοιών, η οργάνωση, δηλαδή, του κειμένου της περίληψης, η οποία βαθμολογείται με 7 μονάδες. Ζητούμενο, ως προς αυτή την πτυχή, είναι αφενός να χρησιμοποιηθούν κατάλληλα τεχνικές πύκνωσης ή/και παράφρασης για τη συνοπτική νοηματική απόδοση, και αφετέρου οι πληροφορίες να παρουσιάζονται λογικά, με συνοχή και συνεκτικότητα.
- Με δεδομένο το γεγονός πως στο πλαίσιο της περίληψης δεν επιτρέπεται η αντιγραφή φράσεων του κειμένου αναφοράς -εκτός κι αν πρόκειται για ειδικούς όρους-, ο μαθητής καλείται να αναδιατυπώσει -να παραφράσει- τις ιδέες του αρχικού κειμένου, ώστε αφενός να δοθούν με διαφορετικό λεκτικά τρόπο και αφετέρου, ώστε να αποδοθούν πιο επιγραμματικά. Αξίζει, βέβαια, να προσεχθεί πως η αναδιατύπωση/παράφραση δεν αποτελεί αυτοσκοπό και δεν θα πρέπει να οδηγεί τον μαθητή σε ακρότητες που έχουν ως αποτέλεσμα την αλλοίωση του νοήματος. Σημαντικότερο είναι το ζητούμενο της πύκνωσης προκειμένου να επιτευχθεί η επιγραμματικότητα, γι’ αυτό και οι μαθητές οφείλουν κυρίως να αναζητούν πιο περιεκτικούς τρόπους διατύπωσης των αρχικών ιδεών.
- Οι τεχνικές πύκνωσης είναι ποικίλες και αποσκοπούν στην όσο γίνεται πιο επιγραμματική διατύπωση των βασικών εννοιών του κειμένου. Ειδικότερα:
α) Ονοματοποίηση: Στο πλαίσιο αυτής της τεχνικής ρηματικές ενέργειες αποδίδονται με τη χρήση ονόματος παράγωγου από το αντίστοιχο ρήμα. Το παράγωγο ουσιαστικό εμπεριέχει την έννοια της δράσης, γι’ αυτό και με τη χρήση του, αν και απαλείφεται η ρηματική πρόταση, το νόημα παραμένει ίδιο.
Παραπλήσια είναι και η τεχνική της αντικατάστασης των αναφορικών προτάσεων με ονόματα, μέσω των οποίων αποδίδεται συνοπτικά το ίδιο νόημα. Π.χ. Εκείνοι που συνεχώς παραβιάζουν τους νόμους… = Οι παραβάτες των νόμων.
β) Χρήση υπερωνύμων: Προκειμένου να αποδοθεί ένα σύνολο ομοειδών εννοιών πιο συνοπτικά, χρησιμοποιείται στη θέση τους μια ευρύτερη έννοια -υπερώνυμο- που τις εμπεριέχει όλες. Η καταγραφή, παράδειγμα, σε ένα κείμενο ποικίλων αθλητικών δραστηριοτήτων (π.χ. τρέξιμο, ποδόσφαιρο, μπάσκετ, άρση βαρών κ.λπ.), μπορεί να αποδοθεί επιγραμματικά με τη λέξη «αθλήματα».
γ) Χρήση μετοχών στη θέση προτάσεων: Οι μετοχές, όπως στο πλαίσιο της ονοματοποίησης τα ονόματα, έχουν τη δυνατότητα να αποδίδουν πιο συνοπτικά την ενέργεια που δηλώνεται με τη χρήση ρημάτων, εφόσον δεν απαιτείται η δημιουργία χωριστής πρότασης. Π.χ. Ας σημειώσουμε ότι η επέκταση των οικισμών/πόλεων γίνεται εις βάρος των εκτάσεων που είναι διαθέσιμες για την παραγωγή τροφής. = Επεκτείνοντας τις πόλεις μειώνουμε τις παραγωγικά αξιοποιήσιμες εκτάσεις.
Η πύκνωση, βέβαια, του κειμένου επιτυγχάνεται και μέσω της διαδικασίας διάκρισης των κρίσιμων εκείνων στοιχείων που οφείλουν να αποτυπωθούν στην περίληψη, από εκείνα που αποτελούν επουσιώδεις λεπτομέρειες και μπορούν να παραλειφθούν χωρίς να ζημιώνεται η πληρότητα του νοήματος. Αν, λόγου χάρη, ο συγγραφέας χρησιμοποιεί στο κείμενό του παραδείγματα για να τεκμηριώσει μια άποψή του, στην περίληψη δεν μεταφέρουμε τα παραδείγματα, αλλά μόνο την ιδέα που επιχειρεί να στηρίξει με αυτά. Αντιστοίχως, αν ο συγγραφέας επαναλαμβάνει μια έννοια για λόγους έμφασης, στην περίληψη η έννοια αυτή θα καταγραφεί μία φορά.
Η διασφάλιση της συνοχής και της συνεκτικότητας του κειμένου της περίληψης διαδραματίζει καίριο ρόλο στη διαμόρφωση ενός άρτιου και αυτόνομου περιληπτικού κειμένου.
Αξίζει εδώ να διευκρινίσουμε τη σημασία των δυο αυτών όρων, οι οποίοι συχνά θεωρούνται ταυτόσημοι, αν και δεν είναι.
Συνοχή: Η εσωτερική σχέση που συνδέει σε επίπεδο μορφής τα επιμέρους στοιχεία ενός κειμένου με τέτοιον τρόπο, ώστε αυτό να αποτελεί οργανωμένο γλωσσικό σύνολο και όχι απλή παράθεση γλωσσικών στοιχείων.
Η συνοχή του κειμένου επιτυγχάνεται με γραμματικά μέσα και με λεξιλογικά μέσα:
Γραμματικά:
- Αναφορά: αφορά τη σχέση ενός κειμενικού στοιχείου με ένα άλλο που προηγείται ή έπεται (π.χ. με τη χρήση αντωνυμιών).
- Έλλειψη: αφορά την παράλειψη μιας λέξης ή φράσης που μπορεί να εννοηθεί εύκολα απ’ όσα έχουν λεχθεί ή πρόκειται να λεχθούν.
- Υποκατάσταση: αφορά την αντικατάσταση κάποιου κειμενικού στοιχείου από άλλα, που κατευθύνουν στην αναζήτηση των πρώτων (π.χ. οι μεν … οι δε).
- Σύζευξη: αφορά τη σύνδεση ενοτήτων λόγου με τη χρήση διαρθρωτικών λέξεων και φράσεων που δηλώνουν προσθήκη, αντίθεση, αιτία, χρόνο κ.λπ.
Λεξιλογικά: αφορούν τη σημασιολογική σύνδεση λέξεων
[συνωνυμία, αντωνυμία, υπωνυμία = λέξεις των οποίων η σημασία αποτελεί μέρος της σημασίας άλλης -ευρύτερης νοηματικά- λέξης, του υπερωνύμου, υπερωνυμία = λέξεις των οποίων η σημασία είναι ευρύτερη της σημασίας άλλων λέξεων (υπωνύμων), για παράδειγμα η λέξη άνθος είναι υπερώνυμο των λέξεων τριαντάφυλλο και γαρύφαλλο.].
Μια βασική διαδικασία προκειμένου να διασφαλιστεί η εσωτερική συνοχή της περίληψης, όπως και η συνεκτικότητά της, είναι να διερευνηθεί από τη μεριά του μαθητή το ποια είναι η νοηματική σχέση που συνδέει μεταξύ τους τις κύριες έννοιες του αποσπάσματος που αποδίδει συνοπτικά. Ο ορθός προσδιορισμός της νοηματικής αυτής σχέσης θα του επιτρέψει αφενός να χρησιμοποιήσει τις κατάλληλες διαρθρωτικές λέξεις -ή τα κατάλληλα γραμματικά και λεξιλογικά μέσα- για την επίτευξη της συνοχής, όπως και την παρουσίαση με τη σωστή σειρά των ιδεών αυτών, ώστε να υπάρχει στο κείμενό του αλληλουχία και κατ’ επέκταση συνεκτικότητα. Ας σημειωθεί, μάλιστα, πως στο πλαίσιο της συνοπτικής απόδοσης δεν είναι αναγκαίο να παρουσιαστούν οι βασικές ιδέες με την ίδια σειρά που αυτές καταγράφονται στο κείμενο αναφοράς. Αν ο μαθητής θεωρεί πως μπορεί να διασφαλίσει την αλληλουχία της περίληψης αλλάζοντας τη σειρά των βασικών ιδεών, μπορεί να το κάνει.
Προσέχουμε, επίσης, πως οι χρησιμοποιούμενες διαρθρωτικές λέξεις, για την επίτευξη της συνοχής, θα πρέπει να συμβαδίζουν με την πραγματική νοηματική σχέση μεταξύ των ιδεών και όχι να υπηρετούν μια απλή παράθεση, όπως συχνά γίνεται με το τυπικό σχήμα (αρχικά, ύστερα, τέλος) που προϋποθέτει την ύπαρξη χρονικής σχέσης μεταξύ των ιδεών αυτών.
Καλό είναι, οπότε, να έχουν οι μαθητές κατά νου πως οι νοηματικές σχέσεις μεταξύ των εννοιών του κειμένου ενδέχεται να ποικίλουν: σχέσεις αντίθεσης, αιτιολόγησης, επεξήγησης, συμπεράσματος, προσθήκης κ.λπ., και να χρησιμοποιούν τις κατάλληλες κάθε φορά διαρθρωτικές λέξεις ή τα κατάλληλα γραμματικά ή λεξιλογικά μέσα για την επίτευξη της συνοχής.
Δοθείσης, μάλιστα, της μικρής πλέον έκτασης του περιληπτικού κειμένου -που κυμαίνεται από 50 έως 80 λέξεις ανάλογα με την έκταση του αποσπάσματος- η χρήση των διαρθρωτικών λέξεων οφείλει να γίνεται με φειδώ, διότι η υπερβολική χρήση τους υπονομεύει το φυσικό ξεδίπλωμα των νοημάτων και οδηγεί στη δημιουργία ενός φορτωμένου κειμένου, δίχως φυσικότητα, που φανερώνει την αγωνία για τη διασφάλιση της συνοχής του.
Παράδειγμα συνοπτικής απόδοσης προσδιορισμένου τμήματος του κειμένου
Πώς μπορείς να σώσεις τον πλανήτη αλλάζοντας… γκαρνταρόμπα
Τα ρούχα που φοράμε λένε πάντα ιστορίες. Τόσο για εμάς όσο και γι’ αυτά. Σκεφτείτε αν η δική τους ιστορία ήταν μια ιστορία απληστίας, τόνων αποβλήτων και ρύπανσης, κλιματικού χάους και εκμετάλλευσης των εργαζομένων. Ποιος από εμάς θα ’θελε να τη μοιράζεται με τον κόσμο; Αυτή την ερώτηση απευθύνει στο καταναλωτικό κοινό, άνδρες και γυναίκες, η Ελληνική Πλατφόρμα για την Ανάπτυξη, η οποία μαζί με 24 εθνικές πλατφόρμες της κοινωνίας πολιτών από όλη την Ευρώπη και το European Environmental Bureau μάς καλεί να λάβουμε μέρος στην εκστρατεία για «Αλλαγή γκαρνταρόμπας» ζητώντας από τους ηγέτες της Ευρωπαϊκής Ένωσης να αναλάβουν επείγουσα δράση για τις κοινωνικά και περιβαλλοντικά καταστρεπτικές πρακτικές της βιομηχανίας μόδας.
Γιατί χρειάζεται να αλλάξουμε συνήθειες; Γιατί, όπως θυμίζει η Ελληνική Πλατφόρμα για την Ανάπτυξη, 43 άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους κατά τη διάρκεια πυρκαγιάς σε εργοστάσιο ενδυμάτων στο Νέο Δελχί. Περισσότεροι από 100 άνθρωποι φέρεται να κοιμούνταν στο εργοστάσιο, όταν η φωτιά ξεκίνησε σε μια μεγάλη αγορά χονδρικής, στην παλιά συνοικία της πόλης.[...] Πρόκειται για το τελευταίο από τα πάμπολλα δυστυχήματα που έχουν λάβει χώρα σε εργοστάσια παραγωγής ενδυμάτων στην Ινδία, στην Κίνα, στην Τουρκία, στο Μπανγκλαντές και αλλού, όπου χιλιάδες άνθρωποι, σε πολλές περιπτώσεις και παιδιά, εργάζονται κάτω από άθλιες συνθήκες, με πενιχρούς μισθούς και εξοντωτικά ωράρια, χωρίς καμία ασφάλεια.
Παράλληλα, σύμφωνα με τη Διάσκεψη του ΟΗΕ για το Εμπόριο και την Ανάπτυξη (UNCTAD), η βιομηχανία της μόδας είναι η δεύτερη πιο ρυπογόνος βιομηχανία στον κόσμο. Σύμφωνα με το περιβαλλοντικό πρόγραμμα του ΟΗΕ, επίσης, το πλύσιμο των ρούχων μας απελευθερώνει πλαστικές μικροΐνες και άλλους ρύπους στο περιβάλλον, επιβαρύνοντας τους ωκεανούς, αλλά και το πόσιμο νερό.
Πέρυσι, η πίεση αυξήθηκε σε διάφορες πόλεις της Ευρώπης, για να επανεξετάσουν τις εβδομάδες μόδας, οι οποίες, σύμφωνα με ορισμένους παρατηρητές της μόδας, συνεχίζουν να προωθούν μια βιομηχανία υπεύθυνη για υπέρμετρη ρύπανση, με μεγάλο μερίδιο στην αλλαγή του κλίματος και, φυσικά, μια βιομηχανία που εκμεταλλεύεται τους εργαζομένους της.
Όμως, τη σκυτάλη οφείλουν να πάρουν και οι ίδιοι οι καταναλωτές. Έχει βρεθεί ότι η παραγωγή ρούχων διπλασιάστηκε από το 2000 έως το 2014. Ο μέσος καταναλωτής αγόρασε 60% περισσότερα ρούχα το 2014 από ότι το 2000, αλλά κράτησε κάθε ρούχο μόνο μισό χρόνο.[..] Την ίδια στιγμή, λιγότερο από το 1% των ρούχων που παράγονται παγκοσμίως ανακυκλώνεται.
Η μόδα μπορεί να πει μια διαφορετική ιστορία. Για μια κλωστοϋφαντουργία που «τρέχει» με καθαρή ενέργεια, όπου οι εργαζόμενοι θα νιώθουν ασφαλείς και η φύση δεν θα απειλείται. Για μια βιομηχανία που θα επαναχρησιμοποιεί τα μη τοξικά υλικά και τα ρούχα «για μια ζωή» θα είναι ο κανόνας και όχι η εξαίρεση.
Ήδη οι καταναλωτές αρχίζουν να αγοράζουν λιγότερο και με γνώμονα την ποιότητα. Είναι ώρα όμως για τις κυβερνήσεις να «αλλάξουν γκαρνταρόμπα» και να συμμετάσχουν στην παγκόσμια κινητοποίηση.
[Άρθρο από την εφημερίδα «Η Καθημερινή»]
Να αποδώσετε συνοπτικά (70-80 λέξεις) το περιεχόμενο των τριών πρώτων παραγράφων του κειμένου.
Το απόσπασμα αναφέρεται στην ανάγκη λήψης μέτρων για την αποτροπή της εργασιακής εκμετάλλευσης και τη μόλυνση του περιβάλλοντος που συνδέονται με την παραγωγή ρούχων. Πολλοί ευρωπαϊκοί φορείς επιδιώκουν την κινητοποίηση της Ευρωπαϊκής Ένωσης προκειμένου να διακοπεί η περαιτέρω εξαθλίωση των εργαζομένων στον τομέα αυτό. Ενώ, κρίσιμη θεωρείται η παρέμβασή της και για την προστασία του περιβάλλοντος, εφόσον η βιομηχανία μόδας είναι από τις πλέον ρυπογόνες, αφού ακόμη και το πλύσιμο των ρούχων επιβαρύνει το νερό της γης με πλαστικά σωματίδια.
[Λέξεις: 80]
2η εκδοχή
Η παραγωγή ρούχων συνδέεται με τακτικές απληστίας και εργασιακής εκμετάλλευσης, αλλά και σημαντικής μόλυνσης του περιβάλλοντος. Για τον λόγο αυτό πολλοί ευρωπαϊκοί φορείς επιδιώκουν την κινητοποίηση της Ευρωπαϊκής Ένωσης προκειμένου να διακοπεί η περαιτέρω εξαθλίωση των εργαζομένων στον τομέα αυτό, που ήδη θρηνούν πολλά θύματα. Κρίσιμη θεωρείται, άλλωστε, η παρέμβαση της Ευρωπαϊκής Ένωσης και για την προστασία του περιβάλλοντος, εφόσον η βιομηχανία μόδας είναι από τις πλέον ρυπογόνες, αφού δημιουργεί τόνους αποβλήτων και επιβαρύνει τους ωκεανούς με πλαστικές μικροΐνες.
[Λέξεις: 79]
Συνοπτική απόδοση απόψεων που διατυπώνονται σε ένα κείμενο για κάποιο ζήτημα
Η δεύτερη εκδοχή της συγκεκριμένης άσκησης απαιτεί ιδιαίτερη προσοχή από τη μεριά των μαθητών, καθώς πλέον δεν καθορίζεται κάποιο τμήμα του κειμένου, αλλά ζητείται η συνοπτική απόδοση απόψεων που εκφράζονται γενικά στο κείμενο για κάποιο θέμα. Καλούνται, επομένως, οι μαθητές να διαβάσουν πολύ προσεκτικά το κείμενο για να εντοπίσουν -και να υπογραμμίσουν- τις ζητούμενες απόψεις, σε όποιο σημείο του κειμένου κι αν βρίσκονται αυτές. Στην προκειμένη, δηλαδή, περίπτωση ενδέχεται οι ζητούμενες απόψεις να βρίσκονται διάσπαρτες σε διάφορες παραγράφους του κειμένου ή να καταγράφονται σε ένα μόνο σημείο του.
Η διαδικασία σύνταξης της περίληψης παραμένει κατά βάση ίδια, έστω κι αν το υλικό προς συνοπτική απόδοση πρέπει να εντοπιστεί από τον μαθητή. Δοθέντος, βέβαια, πως σε αυτή την περίπτωση προσδιορίζεται στην εκφώνηση της άσκησης το ζητούμενο θέμα -π.χ. οι απόψεις του γράφοντος για την αξία της μητρικής γλώσσας-, διευκολύνονται οι μαθητές στη σύνταξη της εισαγωγικής περιόδου, σε περίπτωση που θελήσουν να καταγράψουν σε αυτή το «κύριο» θέμα.
Παραδείγματα συνοπτικής απόδοσης απόψεων για κάποιο ζήτημα
Η αυτοεκτίμηση του παιδιού
Αυτοεκτίμηση είναι η αξία που δίνουμε στον εαυτό μας, η γνώση και αίσθηση που έχουμε για όλα όσα θεωρούμε ότι είμαστε. Καλή αυτοεκτίμηση σημαίνει ότι έχεις μια υγιή εικόνα για τον εαυτό σου, μια ήρεμη αίσθηση ότι αξίζεις, ότι είσαι ικανός, μοναδικός, ότι σε αγαπάνε και νιώθεις γενικά ικανοποιημένος με τον εαυτό σου.
Η καλή αυτοεκτίμηση είναι η προστασία του παιδιού απέναντι στις προκλήσεις της ζωής. Τα παιδιά που γνωρίζουν τις δυνατότητες και τις αδυναμίες τους και νιώθουν καλά με τον εαυτό τους, έχουν γενικά μεγαλύτερη ευκολία να διαχειριστούν συγκρούσεις και να αντισταθούν σε αρνητικές επιρροές. Συνήθως χαμογελούν πιο εύκολα, απολαμβάνουν τη ζωή, έχουν ρεαλισμό και αισιοδοξία. Αντίθετα, τα παιδιά με χαμηλή αυτοεκτίμηση έχουν την τάση να βιώνουν τις προκλήσεις με μεγάλος άγχος και απογοήτευση και δυσκολεύονται να βρουν λύσεις στα προβλήματα. Μπορεί να σκέφτονται π.χ. «Δεν είμαι καλός» ή «Δεν μπορώ να κάνω τίποτα σωστά», οπότε γίνονται παθητικά, αποσύρονται ή παθαίνουν κατάθλιψη. Όταν αντιμετωπίζουν μια νέα πρόκληση μπορεί να σκέφτονται αμέσως «Δεν μπορώ».
Η αυτοεκτίμηση είναι πολύ σημαντικό στοιχείο για μια επιτυχημένη και χαρούμενη ζωή. Ένα άτομο μπορεί να έχει εξυπνάδα και ταλέντο αλλά λόγω χαμηλής αυτοεκτίμησης να μην πετυχαίνει τους στόχους του στην επαγγελματική ή προσωπική του ζωή.
Η αυτοεκτίμηση αρχίζει να αναπτύσσεται πολύ νωρίς στη νηπιακή ηλικία και συνεχίζει να διαμορφώνεται μέχρι την ενηλικίωση. Από νωρίς το παιδί έχει την εμπειρία της επιτυχίας μετά από προσπάθεια και επιμονή. Καθώς προσπαθεί, αποτυγχάνει, ξαναπροσπαθεί, αποτυγχάνει ξανά και τελικά τα καταφέρνει, διαμορφώνει ιδέες για τις ικανότητές του. Ταυτόχρονα, δημιουργεί μια άποψη για τον εαυτό του με βάση τις αλληλεπιδράσεις που έχει με άλλους ανθρώπους. Γι’ αυτό η συμμετοχή του γονιού είναι θεμελιώδης στο να βοηθήσει το παιδί να διαμορφώσει μια σωστή και υγιή αντίληψη για τον εαυτό του. Οι γονείς μπορούν να συμβάλλουν στην ανάπτυξη υγιούς αυτοεκτίμησης, δείχνοντας ενθάρρυνση και ικανοποίηση σε πολλούς τομείς. Καλό είναι να μην εστιάζουν σε έναν συγκεκριμένο τομέα, π.χ. στο να τα πάει καλά σε ένα τεστ ορθογραφίας, γιατί έτσι το παιδί μπορεί να συνδέσει την προσωπική του αξία με το βαθμό του τεστ.
Τα πρώτα χρόνια της ζωής του παιδιού είναι καθοριστικά, για να χτίσει την αυτοεκτίμησή του. Οι γονείς δεν μπορούν φυσικά να ελέγξουν όλα όσα βλέπει, ακούει ή σκέφτεται το παιδί, που ίσως επηρεάσουν την εικόνα που θα σχηματίσει για τον εαυτό του. Μπορούν όμως να κάνουν αρκετά πράγματα. Οι γονείς είναι οι πρώτοι και πιο σημαντικοί παιδαγωγοί, οπότε έχουν τη μεγαλύτερη επιρροή στη διαμόρφωση της αυτοεκτίμησης του παιδιού. Μπορούν να φτιάξουν ένα «αποθεματικό αυτοεκτίμησης», όπου το παιδί θα αποθηκεύει πολλά θετικά πράγματα για τον εαυτό του. Στα επόμενα χρόνια αυτό το αποθεματικό θα αντισταθμίσει τις αρνητικές εμπειρίες που αναπόφευκτα θα έχει. Οι σχέσεις που θα αναπτύξει το παιδί με άλλα μέλη της οικογένειας, με δασκάλους, φίλους και άλλους ενηλίκους θα επηρεάσουν φυσικά την αυτοεκτίμησή του περαιτέρω.
[Παναγιώτα Κυπραίου]
1. Να αποδώσετε συνοπτικά (60-70 λέξεις) τις απόψεις της γράφουσας σχετικά με τον ρόλο που διαδραματίζουν οι γονείς στην ανάπτυξη της αυτοεκτίμησης του παιδιού.
Κύριες ιδέες:
- Τα πρώτα χρόνια της ζωής του παιδιού είναι καθοριστικά για το χτίσιμο της αυτοπεποίθησής του.
- Οι γονείς είναι οι πρώτοι και πιο σημαντικοί παιδαγωγοί, γι’ αυτό μπορούν να βοηθήσουν το παιδί στη διαμόρφωση υγιούς αντίληψης για τον εαυτό του.
- Το επιτυγχάνουν αυτό με το να δείχνουν ενθάρρυνση και ικανοποίηση σε πολλούς τομείς. Καλό είναι να μην εστιάζουν σε έναν συγκεκριμένο τομέα.
- Οι γονείς δεν μπορούν φυσικά να ελέγξουν όλα όσα βλέπει, ακούει ή σκέφτεται το παιδί.
- Με τη συνδρομή των γονιών το παιδί αποκτά ένα «αποθεματικό αυτοπεποίθησης», το οποίο θα αντισταθμίσει μελλοντικά τις αρνητικές του εμπειρίες.
Ο ρόλος των γονέων στη διαμόρφωση της αυτοεκτίμησης του παιδιού είναι κρίσιμος, μιας και το χτίσιμό της ξεκινά από νωρίς. Με την έκφραση της ικανοποίησής τους για τις επιδόσεις του σε ποικίλους τομείς κι όχι σε κάποιον μεμονωμένο ενισχύουν τη θετική εικόνα για τον εαυτό του. Δεν μπορούν, βέβαια, να ελέγξουν κάθε αρνητική επίδραση, μπορούν όμως να θεμελιώσουν επαρκώς την αυτοπεποίθησή του, ώστε να διαχειριστεί αποτελεσματικότερα μελλοντικές δυσκολίες.
[Λέξεις: 68]
2. Να αποδώσετε συνοπτικά (50-60 λέξεις) το περιεχόμενο της 2ης και της 3ης παραγράφου του κειμένου («Η καλή αυτοεκτίμηση είναι… στην επαγγελματική ή προσωπική του ζωή.»).
Η υγιής αυτοεκτίμηση αποτελεί το μέσο διαχείρισης των απαιτήσεων του ανθρώπινου βίου. Τα παιδιά με αυτοπεποίθηση διαχειρίζονται ευκολότερα συγκρουσιακές καταστάσεις, έχουν επαρκείς αντιστάσεις σε αρνητικές ροπές και είναι θετικά απέναντι στη ζωή. Αντιθέτως, τα παιδιά που δεν έχουν αυτοπεποίθηση κυριεύονται από άγχος απέναντι στις δυσκολίες. Η αυτοπεποίθηση, άρα, είναι αναγκαία για τη διασφάλιση της ευτυχίας και της επιτυχίας στη ζωή.
[Λέξεις: 60]
Εικονικός κόσμος, πραγματικές συμπεριφορές
[…] Επί χιλιάδες χρόνια, οι κοινωνικές αλληλεπιδράσεις χτίζονταν αποκλειστικά και μόνο πάνω στην άμεση, τη διαπροσωπική επικοινωνία. Αλλά αυτό το άλλαξε η τεχνολογία, με την εφεύρεση τρόπων μετάδοσης των πληροφοριών (καμπάνες εκκλησιών, σήματα καπνού, βιβλία, τηλεβόες, ραδιόφωνο, τηλεόραση) και τρόπων εξ αποστάσεως επικοινωνίας από άτομο σε άτομο (γράμματα, τηλεγραφήματα, τηλεφωνήματα). Σήμερα, εκτός από την εντυπωσιακή προοπτική της κατοίκησης εικονικών κόσμων, καταπιανόμαστε και με άλλους τρόπους επικοινωνίας και αλληλεπίδρασης, που ήδη θεωρούνται καινοτόμοι, αν και στην πραγματικότητα είναι άκρως εντυπωσιακοί: στέλνουμε σύντομα μηνύματα από το κινητό τηλέφωνο και το Twitter, χρησιμοποιούμε το ηλεκτρονικό ταχυδρομείο και τις υπηρεσίες παρουσίας και μηνυμάτων, γράφουμε σε ιστολόγια, ψάχνουμε στο Google, βλέπουμε βίντεο στο YouTube και δημιουργούμε επαφές στο Facebook, κάνοντας χρήση τεχνολογιών που δεν υπήρχαν πριν λίγα χρόνια. Εντούτοις ορισμένα πράγματα δεν τα αλλάζει η τεχνολογία.
Η εφεύρεση κάθε νέας μεθόδου επικοινωνίας έχει συνεισφέρει σε έναν προβληματισμό που αναπτύσσεται εδώ και αιώνες σχετικά με το πώς η τεχνολογία επηρεάζει την κοινότητα. Οι απαισιόδοξοι έχουν εκφράσει την ανησυχία τους ότι οι νέοι τρόποι επικοινωνίας μπορούν να αποδυναμώσουν τους παραδοσιακούς τρόπους με τους οποίους έρχονται σε επαφή οι άνθρωποι, κάνοντάς τους να απομακρυνθούν από ένα ολόκληρο φάσμα προσωπικών αλληλεπιδράσεων με τους άλλους, που, σε παλαιότερες εποχές, ήταν ένα αναγκαίο και φυσιολογικό κομμάτι της ζωής μας. Οι αισιόδοξοι υποστηρίζουν ότι τέτοιου είδους τεχνολογίες απλώς αυξάνουν, επεκτείνουν και συμπληρώνουν τους παραδοσιακούς τρόπους με τους οποίους συνδέονται οι άνθρωποι.
Στην περίπτωση του Διαδικτύου, συγκεκριμένα, οι υπέρμαχοί του έχουν υποστηρίξει ότι οι σχέσεις που αναπτύσσονται στο Διαδίκτυο δεν περιορίζονται από τη γεωγραφία και, ενδεχομένως, από ορισμένους δυσάρεστους παράγοντες σχετιζόμενους με τη ντροπαλότητα ή τις διακρίσεις. Επιπλέον, έχουν τονίσει το όφελος που προέρχεται από το είδος των ανώνυμων αλληλεπιδράσεων ευρείας κλίμακας, οι οποίες είναι πολύ δύσκολο να οργανωθούν στον πραγματικό κόσμο. Αντί να έχουμε προσωπικούς δεσμούς με μικρό αριθμό ανθρώπων, έχουμε πιο χαλαρούς δεσμούς με εκατοντάδες ή χιλιάδες ανθρώπους. Αντί απλώς να γνωρίζουμε τους φίλους μας, ίσως και τους φίλους των φίλων μας, μπορούμε να κοιτάξουμε πέρα από τον κοινωνικό μας ορίζοντα και να δούμε ακόμη και σχηματικές απεικονίσεις της θέσης που κατέχουμε σε ένα ευρύ, παγκόσμιο κοινωνικό δίκτυο.
Christakis, N. & Fowler, J. (2010). Συνδεδεμένοι. Η εκπληκτική δύναμη των κοινωνικών δικτύων και πώς αυτά διαμορφώνουν τη ζωή μας. Μτφ. Δ. Ξυγαλατά και Ν. Ρουμπέκα. Αθήνα: Κάτοπτρο.
Να αποδώσετε περιληπτικά τις απόψεις που εκφράζουν όσοι αντικρίζουν θετικά την αξιοποίηση της τεχνολογίας και ιδίως του Διαδικτύου στην επικοινωνία μεταξύ των ανθρώπων (60-70 λέξεις).
Όσοι υποστηρίζουν την αξιοποίηση της τεχνολογίας στην επικοινωνία επισημαίνουν πως συμπληρώνει και ενισχύει τους παραδοσιακούς τρόπους. Σε ό,τι αφορά, μάλιστα, το διαδίκτυο τονίζουν πως μέσω αυτού ξεπερνιούνται γεωγραφικοί περιορισμοί, όπως και περιορισμοί σχετικοί με τις διακρίσεις ή την κοινωνική συστολή. Αναφέρονται, επίσης, στην πρωτόφαντη δυνατότητα αλληλεπίδρασης, ακόμη και μεταξύ χιλιάδων ανθρώπων, οι οποίες επιτρέπουν στα άτομα να δουν πέρα από τον άμεσο ορίζοντα φίλων και να αντικρίσουν τη θέση τους σ’ ένα ευρύτερο δίκτυο σχέσεων.
0 σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου