Ερωτήσεις ΚΕΕ Πρωταγόρας Ενότητα 4η: Αφού συγκρίνετε το μύθο του Πρωταγόρα για τα επιτεύγματα του ανθρώπου στον τομέα της τεχνολογίας με τα στοιχεία που μας δίνει ο Σοφοκλής στο πρώτο στάσιμο της Ἀντιγόνης για το ίδιο θέμα, να επισημάνετε όποιες διαφορές ή ομοιότητες υπάρχουν.

Valeriy Mavlo 

Ερωτήσεις ΚΕΕ Πρωταγόρας Ενότητα 4^η

Αφού συγκρίνετε το μύθο του Πρωταγόρα για τα επιτεύγματα του ανθρώπου στον τομέα της τεχνολογίας με τα στοιχεία που μας δίνει ο Σοφοκλής στο πρώτο στάσιμο της Ἀντιγόνης για το ίδιο θέμα, να επισημάνετε όποιες διαφορές ή ομοιότητες υπάρχουν.

Σοφοκλέους «Αντιγόνη», Α΄ Στάσιμο

Πολλά γεννούν το δέος∙

το μέγα δέος ο άνθρωπος γεννά∙

περνά τον αφρισμένο πόντο

με τις φουρτούνες του νοτιά,

στη μέση σκάβει το βαθύ

και φουσκωμένο κύμα∙

και την υπέρτατη θεά, τη Γη,

την άφθαρτη παιδεύει την ακάματη

οργώνοντας με τα καματερά

χρόνο το χρόνο φιδοσέρνοντας τ’ αλέτρι.

Και των αστόχαστων πτηνών

τις φυλές κυνηγά με τα βρόχια.

των αγρίων θηρίων τα έθνη,

των βυθών την υδρόβια φύτρα

με δίχτυα πλεγμένα στριφτά,

ο τετραπέρατος∙ τ’ αγρίμι της βουνοκορφής

δαμάζει με τεχνάσματα∙ φορεί

στων αλόγων την πλούσια χαίτη ζυγό

και στον ταύρο, που βαρβάτος βοσκάει τα όρη.

Ένας τον άλλο δίδαξε λαλιά,

τη σκέψη, σαν το πνεύμα των ανέμων,

την όρεξη να ζει σε πολιτείες∙

πώς να γλιτώνει το χαλάζι μες στ’ αγιάζι,

την άγρια δαρτή βροχή μέσα στον κάμπο,

ο πολυμήχανος∙ αμήχανος δε θ’ αντικρίσει

τα μελλούμενα∙ το χάρο μόνο

να ξεφύγει δεν μπορεί∙

μόλο που βρήκε ψάχνοντας γιατρειές

σ’ αγιάτρευτες αρρώστιες.

Τέχνες μαστορικές σοφίστηκε

που δεν τις βάζει ο νους,

κι όμως μια στο καλο, μια στο κακό κυλάει∙

όποιος κρατεί τον ανθρώπινο νόμο

και του θεού το δίκιο, που όρκος το δένει φριχτός,

πολίτης∙ αλήτης και φυγάς,

όποιος κλωσάει τ’ άδικο, μακάρι και μ’ αποκοτιά,

ποτέ σε τράπεζα κοινή

με κείνον που τέτοια τολμάει∙

[Μετάφραση: Κ. Χ. Μύρης]

Ο Σοφοκλής στο Α΄ στάσιμο της Αντιγόνης παρουσιάζει μια σειρά επιτευγμάτων των ανθρώπων, τα οποία αποδίδονται στην ανθρώπινη σκέψη και θέληση, χωρίς να γίνεται αναφορά σε κάποια σωτήρια επέμβαση των θεών, όπως γίνεται στο μύθο του Πρωταγόρα.

Ο Σοφοκλής για να αιτιολογήσει το δέος και το θαυμασμό που προκαλεί η ανθρώπινη δράση, αναφέρεται κατά σειρά στα εξής επιτεύγματα του τεχνικού πολιτισμού: στη ναυσιπλοΐα που επιτρέπει στους ανθρώπους να ταξιδεύουν στη θάλασσα, στην καλλιέργεια της γης με τη βοήθεια των βοδιών, στη θήρευση πτηνών, ζώων και ψαριών, στο γεγονός ότι οι άνθρωποι έχουν κατορθώσει να δαμάσουν το άλογο, αλλά και τον ταύρο, στη δημιουργία κατοικιών για να προστατεύονται από τις καιρικές μεταβολές, και στην ανάπτυξη τεχνικών δεξιοτήτων που τους επιτρέπουν να κατασκευάζουν πλείστα αντικείμενα.

Παράλληλα, ο Σοφοκλής αναφέρεται και σ’ επιτεύγματα που θεμελιώνουν τον πνευματικό πολιτισμό των ανθρώπων: στη δημιουργία γλωσσικού κώδικα επικοινωνίας, στην κοινωνικοποίηση των ατόμων μέσα από τη δημιουργία πόλεων και στην ανάπτυξη της ιατρικής επιστήμης.

Αντίστοιχα, και στο μύθο του Πρωταγόρα, γίνεται αναφορά σε επιτεύγματα των ανθρώπων, αν και ο σοφιστής μνημονεύει λιγότερα σε σύγκριση με τον Σοφοκλή. Έχουμε, δηλαδή, κατά σειρά, αναφορά στα εξής:

-          Στην ανάπτυξη του θρησκευτικού αισθήματος, και την κατασκευή βωμών και αγαλμάτων για να τιμήσουν τους θεούς. Σε αντίθεση με τον Σοφοκλή που αποδίδει κάθε επίτευγμα στη διάνοια των ανθρώπων, ο Πρωταγόρας, στα πλαίσια του μύθου του, αποδίδει μεγάλη σημασία στην προσφορά των θεών. (η θρησκεία υπάγεται στον πνευματικό πολιτισμό, ενώ η κατασκευή αγαλμάτων και βωμών, στον τεχνικό)

-          Στην ανάπτυξη του γλωσσικού κώδικα επικοινωνίας, που αναφέρεται και από τον Σοφοκλή. (στοιχείο πνευματικού πολιτισμού)

-          Στην κατασκευή κατοικιών, ενδυμάτων, υποδημάτων και σκεπασμάτων. Στοιχεία του τεχνικού πολιτισμού, από τα οποία ο Σοφοκλής αναφέρει μόνο την κατασκευή κατοικιών, μιας και τα υπόλοιπα είναι υποδεέστερης σημασίας.

-          Στην καλλιέργεια της γης, την οποία αναφέρει και ο Σοφοκλής. Σε ό,τι αφορά πάντως τη θήρευση ζώων ο Πρωταγόρας παρουσιάζει τους ανθρώπους να υστερούν απέναντι στα άγρια θηρία, ενώ ο Σοφοκλής μας δίνει μια διαφορετική εικόνα, με τους ανθρώπους να έχουν επιβληθεί σε όλα τα ζώα, χωρίς να εξαιρεί τα πτηνά και τα ψάρια.

-          Τέλος, ο Πρωταγόρας αναφέρεται στην ιατρική επιστήμη και στις άλλες τέχνες, στοιχείο που συναντάμε και στο στάσιμο της Αντιγόνης.

Από τη σύγκριση των δύο κειμένων γίνεται εμφανές ότι ο Σοφοκλής παρουσιάζει τους ανθρώπους σ’ ένα μεταγενέστερο στάδιο, κατά το οποίο οι άνθρωποι έχουν κάνει σημαντικά βήματα στην ανάπτυξη του τεχνικού πολιτισμού, ενώ ο Πρωταγόρας αναφέρεται στα αρχικά στάδια εξέλιξής τους, κατά τα οποία δεν είχαν ακόμη αναπτύξει πλήρως τον τεχνικό τους πολιτισμό.

Σε ό,τι αφορά, πάντως, τη δημιουργία πόλεων, που ανήκει βέβαια στον πνευματικό πολιτισμό, θα πρέπει να σημειωθεί ότι παρά τη διαφορά που υπάρχει μεταξύ τους, καθώς ο Πρωταγόρας αποδίδει το σημαντικό αυτό βήμα σε παρέμβαση του Δία, και οι δύο συμφωνούν ότι οποιοσδήποτε δεν μπορεί να συμβιώσει αρμονικά με τους άλλους ανθρώπους, θα πρέπει να εκδιώκεται από τις οργανωμένες κοινωνίες.

Δείτε επίσης:

Ερωτήσεις ΚΕΕ Πρωταγόρας Ενότητα 3η: Ο Πρωταγόρας στο μύθο αναφέρεται στον άνθρωπο γενικά, χωρίς καμία διάκριση καταγωγής, κοινωνικής τάξης κτλ. Η έννοια ἄνθρωπος είναι δηλαδή γενική και δηλώνει το ανθρώπινο γένος.