Λογοτεχνία Α΄ Λυκείου: Πρόχειρο Διαγώνισμα (Η γυναίκα της Ζάκυθος)

Koen Demuynck

Κείμενα Νεοελληνικής Λογοτεχνίας Α΄ Λυκείου - Πρόχειρο Διαγώνισμα (Τεστ) 

Διονύσιος Σολωμός «Η Γυναίκα της Ζάκυθος»  

... Και όλες εμείνανε σιωπηλές και ακίνητες· αλλά μία είπε: «Αμ’ έχεις δίκιο. Είσαι στην πατρίδα σου και στο σπίτι σου, και εμείς είμαστε ξένες και όλο σπρώξιμο θέλουμε». Και ετότες η γυναίκα της Ζάκυθος την αντίσκοψε και αποκρίθηκε: «Κυρά δασκάλα, όλα τα χάσετε, αλλά από εκείνο που ακούω η γλώσσα σάς έμεινε. Είμαι στην πατρίδα μου και στο σπίτι μου; Και η αφεντιά σου δεν ήσουνα στην πατρίδα σου και στο σπίτι σου; Και τι σας έλειπε, και τι κακό είδετε από τον Τούρκο; Δε σας άφηνε φαητά, δούλους, περιβόλια, πλούτια; Και δόξα σοι ο Θεός είχετε περισσότερα από εκείνα που έχω εγώ. Σας είπα εγώ ίσως να χτυπήστε τον Τούρκο, που ερχόστενε τώρα σε με να μου γυρέψετε και να με βρίσετε; Ναίσκε! Εβγήκετε όξω να κάμετε παλικαριές. Οι γυναίκες επολεμούσετε (όμορφο πράμα που ήθελ’ ήστενε με τουφέκι και με βελέσι· ή εβάνετε και βρακί;). Και κάτι εκάμετε στην αρχή, γιατί επήρετε τα άτυχα παλικάρια της Τουρκιάς ξάφνου. Και πώς εμπόρειε ποτέ του να υποφτευτεί τέτοια προδοσία; Το ‘θελε ο Θεός; Δεν ανακατωνόστενε με δαύτον μέρα και νύχτα; Τόσο κάνει και εγώ να μπήξω το μαχαίρι μες στο ξημέρωμα στο λαιμό του αντρός μου (που να τονέ πάρει ο διάολος). Και τώρα που βλέπετε πως πάνε τα πράματά σας κακά, θέλετε να πέσει το βάρος απάνου μου. Καλή, μα την αλήθεια. Αύριο πέφτει το Μισολόγγι, βάνουνε σε τάξη την Ελλάδα τη ζουρλή οι βασιλιάδες εις τους οποίους έχω όλες μου τες ελπίδες. ... Εσείς δεν έχετε άλλη δουλειά παρά να ψωμοζητάτε. Και, να πούμε την αλήθεια, στοχάζουμαι πως θε να ‘ναι μία θαράπαψη για όποιον δεν ντρέπεται. Αλλά εγώ έχω δουλειά. Ακούστε; έχω δουλειά».

βελέσι: μάλλινο υφαντό μεσοφούστανο. / βρακί: παντελόνι.

Ερωτήσεις:

1. Ποια στάση κρατά η γυναίκα της Ζάκυθος απέναντι στις Μεσολογγίτισσες που έχουν αναγκαστεί να ζητιανεύουν για τους δικούς τους ανθρώπους;    

Η γυναίκα της Ζάκυθος, σε αντίθεση με τους συμπατριώτες της, αντιμετωπίζει με μεγάλη εχθρότητα της Μεσολογγίτισσες και όχι μόνο αρνείται να τις βοηθήσει, αλλά τις προσβάλλει κιόλας με πολύ άσχημο τρόπο. Αντί να δείξει κατανόηση στην έσχατη ανάγκη που έχει οδηγήσει τις γυναίκες αυτές να ζητούν βοήθεια προκειμένου να διασφαλίσουν χρήματα, φαγητό και άλλα αναγκαία πράγματα για τα παιδιά και τους συζύγους τους, εκείνη εκλαμβάνει την πράξη τους ως έκφραση θράσους και αναισχυντίας. Για τη γυναίκα της Ζάκυθος οι Μεσολογγίτες και οι Μεσολογγίτισσες θα έπρεπε να λάβουν πλήρη ευθύνη για την ανοησία τους να επαναστατήσουν ενάντια στους Τούρκους και να δεχτούν τις συνέπειες των πράξεών τους. Εφόσον δεν εκτίμησαν όσα είχαν τον καιρό που ζούσαν υπό τον έλεγχο των Τούρκων, τώρα θα πρέπει να υποφέρουν για να καταλάβουν το λάθος τους.

Συνάμα, η γυναίκα της Ζάκυθος ειρωνεύεται της Μεσολογγίτισσες για τη συμμετοχή τους στην επανάσταση, λέγοντάς τους πως θα πρέπει να ήταν πολύ ωραίο θέαμα με το τουφέκι στο χέρι, ιδίως αν είχαν φορέσει και παντελόνι. Κρίνοντας πως οι γυναίκες δεν έχουν καμία θέση στα του πολέμου, και μη δείχνοντας σεβασμό για τη δύναμη και το κουράγιο που επέδειξαν οι γυναίκες αυτές προκειμένου να υπερασπιστούν τα παιδιά τους και την πατρίδα, επιχειρεί να τις μειώσει με τα ειρωνικά της σχόλια. Μάλιστα, δεν περιορίζεται στα υποτιμητικά σχόλια για την προσπάθειά τους να βοηθήσουν έμπρακτα στην επανάσταση, της αντιμετωπίζει παράλληλα ως αργόσχολες ζητιάνες που δεν έχουν τίποτε άλλο να κάνουν πέρα από το να ενοχλούν τον τίμιο κόσμο με το παράλογο αίτημά τους για βοήθεια και συμπόνια. 

       

2. Ποιες απόψεις εκφράζει η γυναίκα της Ζάκυθος σχετικά με την επανάσταση των Ελλήνων και την προσπάθειά τους να απελευθερωθούν από τους Τούρκους;

Η γυναίκα της Ζάκυθος λαμβάνει απροκάλυπτα το μέρος των Τούρκων και κατηγορεί τους Έλληνες για αχαριστία απέναντι τους, παρόλο που εκείνοι τους προσέφεραν όλα τα αγαθά. Όσο οι Έλληνες δέχονταν την εξουσία των Τούρκων είχαν και φαγητό και δούλους και γη και κάθε δυνατό πλούτο, κι αντί να εκτιμήσουν τη μεγαλοψυχία τους και να συνεχίσουν να ζουν αρμονικά μαζί τους, εκείνοι θέλησαν επαναστατήσουν.

Θεωρεί πως οι Έλληνες υπήρξαν όχι μόνο αχάριστοι, αλλά και ανόητοι, καθώς δεν έχουν καμία ελπίδα να κερδίσουν αυτόν το μάταιο αγώνα που ξεκίνησαν. Ο μόνος λόγος, άλλωστε, που είχαν στην αρχή κάποιες επιτυχίες ήταν γιατί έπιασαν τα «άτυχα» παλικάρια της Τουρκίας εξ απροόπτου. Κανείς δεν περίμενε, κατά τη γνώμη της, μια τέτοια στάση από τη μεριά των Ελλήνων, γι’ αυτό κι οι Τούρκοι βρέθηκαν απροετοίμαστοι. Θα ήταν, όπως χαρακτηριστικά σχολιάζει, σα να έπαιρνε η ίδια ένα μαχαίρι τα ξημερώματα και να το έμπηγε στο λαιμό του άντρα της. Μα, η αρχική έκπληξη των Τούρκων δε διήρκησε πολύ και τώρα η επανάσταση των Ελλήνων έχει αρχίσει να καταρρέει.

Προκειμένου μάλιστα να ενισχύσει την άποψή της πως η επανάσταση των Ελλήνων ήταν τελείως αδικαιολόγητη αναφέρει πως ούτε ο ίδιος ο Θεός δεν ήθελε να συμβεί κάτι τέτοιο. Κι αυτό γιατί η επανάσταση των Ελλήνων δεν είναι ένας δίκαιος αγώνας, αλλά μια μεγάλη προδοσία απέναντι στους αγαθούς Τούρκους που ποτέ δεν τους έκαναν κανένα κακό. Η γυναίκα της Ζάκυθος δε βλέπει των αγώνα των Ελλήνων ως μια δίκαιη διεκδίκηση της ελευθερίας και της ανεξαρτησίας τους∙ θεωρεί πως πρόκειται για μιαν άνανδρη, εντελώς απρόσμενη κίνηση, που αναδεικνύει την αχαριστία τους.

Συνάμα θεωρεί πως είναι άδικο για τους κατοίκους της Ζακύνθου και για την ίδια το να έρχονται τώρα οι Μεσολογγίτισσες και να τους ζητούν βοήθεια, αφού επρόκειτο καθαρά για μια δικής τους απόφαση. Αν δεν ήθελαν να πεθαίνουν απ’ την πείνα και να σκοτώνονται στις μάχες, δεν έπρεπε να ξεκινήσουν την επανάσταση. Άλλωστε, κατά τη γνώμη της, το γεγονός ότι πολλοί συμπολίτες της βοηθούν τους Μεσολογγίτες μπορεί να σταθεί αφορμή για να διαταραχθούν οι ειρηνικές σχέσεις της Ζακύνθου με τους Τούρκους και να διακινδυνεύσει έτσι και η δική τους ασφάλεια.

Η γυναίκα της Ζάκυθος, πάντως, παρηγορείται με τη σκέψη πως το Μεσολόγγι σύντομα θα πέσει και εναποθέτει τις ελπίδες της στους βασιλιάδες της Ευρώπης να βάλουν τα πράγματα στη θέση τους και να τερματίσουν μια και καλή τον παραλογισμό των Ελλήνων.

3. Υποθέστε πως κάποια απ’ τις Μεσολογγίτισσες απαντά σε όσα τους καταλογίζει η γυναίκα της Ζάκυθος και καταγράψτε την πιθανή αυτή απάντηση, δίνοντας τα κατάλληλα επιχειρήματα.

                         

Αν εσύ θεωρείς πως είναι λογικό να ζεις υπόδουλη και πιστεύεις πως το μόνο που έχει αξία είναι να μη στερηθείς τίποτα και να μην ταραχθεί η ησυχία σου, τότε δεν έχεις κανένα λόγο να μας βοηθήσεις. Εμείς, όμως, δε νοιαζόμαστε μόνο για το σήμερα και για τον εαυτό μας, εμείς θέλουμε να δώσουμε στα παιδιά μας την ευκαιρία να ζήσουν και να μεγαλώσουν σε μια χώρα ελεύθερη, με αξιοπρέπεια, χωρίς να έχουν τους Τούρκους για αφέντες.

Εμείς δε φοβόμαστε να κάνουμε θυσίες, δε φοβόμαστε ούτε καν για τη ζωή μας, γιατί ξέρουμε πως αυτός ο αγώνας γίνεται όχι για εμάς, αλλά για τα παιδιά μας και για την πατρίδα μας. Ναι, πράγματι, πήραμε κι εμείς οι γυναίκες όπλα στα χέρια μας και πολεμήσαμε κοντά στους άντρες, όχι γιατί θέλαμε να κάνουμε τα παλικάρια, όπως λες, αλλά γιατί ξέρουμε πως σ’ αυτόν τον αγώνα μπορούν και πρέπει να βοηθήσουν όλοι, γιατί αυτός ο αγώνας είναι ο πιο σημαντικός απ’ όλους.

Ίσως νομίζεις πως οι Τούρκοι δε μας έβλαψαν ποτέ κι ίσως νομίζεις πως μας προσέφεραν όλα τα αγαθά, μα προφανώς δεν καταλαβαίνεις πως είναι να ζεις γνωρίζοντας πως είσαι δούλος και πως η ζωή σου εξαρτάται πάντα από τη διάθεση ενός ξένου. Ό,τι εσύ το κρίνεις ως ασφαλή και πλούσια ζωή για εμάς είναι μια ανυπόφορη σκλαβιά που μας στερεί το πιο πολύτιμο, μας στερεί την ελευθερία μας και μας ντροπιάζει καθημερινά γιατί δεν είμαστε κύριοι του εαυτού μας.

Κι αν βρήκαμε το θάρρος να έρθουμε σε σας για να ζητήσουμε ψωμί για τα παιδιά μας, δεν το κάναμε για να σας ενοχλήσουμε ή για να σας ζημιώσουμε, το κάναμε γιατί είστε κι εσείς αδέλφια μας, γιατί είστε κι εσείς Έλληνες. Φτάνοντας στην πόρτα σου θαρρούσαμε πως ήρθαμε στο σπίτι ενός φίλου, στο σπίτι ενός Έλληνα. Μα εσύ έχεις ξεχάσει την ιστορία σου, έχεις ξεχάσει ποια είσαι κι έχεις ξεπουλήσει τον εαυτό σου μόνο και μόνο για να ζεις άνετα και δε σε νοιάζει που σε διαφεντεύουν ξένοι και που η πατρίδα σου βρίσκεται στα χέρια άλλων.

Αντί, λοιπόν, να κατηγορείς εμάς για αχαριστία, ίσως θα ήταν καλύτερο να σκεφτείς ποιο είναι το δικό σου χρέος. Αχάριστος δεν είναι εκείνος που ζητά και παλεύει για την ελευθερία τη δική του και της χώρας του, αλλά εκείνος που βάζει τον εαυτό του πάνω από την πατρίδα του. Όσο εσύ στεναχωριέσαι που σου χτυπήσαμε την πόρτα, οι Έλληνες, οι αδελφοί σου, σκοτώνονται για την κοινή μας πατρίδα και δε λογαριάζουν ούτε τον εαυτό τους, ούτε το μέλλον τους, το μόνο που σκέφτονται είναι το μέλλον των παιδιών τους.

Μπορεί πράγματι να πέσει το Μεσολόγγι και μπορεί πράγματι η επανάσταση να μην πηγαίνει τώρα καλά, μα πίστεψέ μας τίποτε δεν πρόκειται να τερματίσει τον αγώνα αυτό, ούτε οι Τούρκοι ούτε οι βασιλιάδες σου. Τώρα που οι Έλληνες κατάλαβαν πως με το αίμα τους μπορούν να κερδίσουν την ελευθερία τους, δεν πρόκειται να τους σταματήσει κανείς. Θα προτιμήσουν να πεθάνουν όλοι τους, μα στη σκλαβιά δε ξαναγυρίζουν.