Έκθεση Β΄ Λυκείου: Η ανεργία ως πηγή αντικοινωνικών συμπεριφορών και ο ρόλος του σχολείου

Έκθεση Β΄ Λυκείου: Η ανεργία ως πηγή αντικοινωνικών συμπεριφορών και ο ρόλος του σχολείου

Η κατανόηση της βίας και του εκφοβισμού αποτελεί ενδεχομένως μια από τις δυσκολότερες και πιο προκλητικές επιστημονικές διερωτήσεις. Πρόκειται για όρους τόσο οικείους αλλά και, ταυτόχρονα, τόσο άγνωστους, καθόσον εμπεριέχουν υψηλό βαθμό αμφισημίας και μη ευκρινούς προσδιορισμού. Αντιληπτό πάντως από τους περισσότερους είναι ότι ποικίλες μορφές βίας και εκφοβισμού είναι παρούσες σε πολλά επίπεδα της σύγχρονης ζωής, ιδιαίτερα στις νεανικές κοινωνικές ομάδες.

Η πραγματικότητα αυτή επιβεβαιώνεται συμπυκνωμένα μέσα από τα σημαντικότερα προβλήματα που απασχολούν την κοινωνία σήμερα. Η υψηλή ανεργία, κυρίως η νεανική, οι δουλειές του ποδαριού, η ανασφάλιστη εργασία, οι χαμηλές αμοιβές, ακόμη και όταν υπάρχει εργασία, και οι παρεκκλίνουσες συμπεριφορές διαμορφώνουν ένα κοινωνικό τοπίο που χαρακτηρίζεται από τη ρευστότητα, τις ασυνέχειες, την ανασφάλεια και την αβεβαιότητα μπροστά στο μέλλον.

Σαφώς το σχολείο, η οικογένεια και άλλοι κοινωνικοί θεσμοί, θεωρητικά τουλάχιστον, δύνανται μέσω της κοινωνικοποίησης και της έγερσης προσδοκιών για κοινωνική ανέλιξη να περιορίσουν τις εστίες έντασης. Ποιες όμως μπορεί να είναι οι επιπτώσεις, όταν οι προσδοκίες που καλλιεργεί η κοινωνία για αυτοπραγμάτωση και κοινωνική άνοδο προσκρούουν πάνω στη δομή της αγοράς εργασίας και διαψεύδονται; Ποια μέσα χρησιμοποιούν τα άτομα, και πρωτίστως οι νέοι, όταν οι ατομικές προσδοκίες και τα σχέδια ζωής καταρρέουν εξαιτίας της ανυπαρξίας θεμιτών μέσων πραγμάτωσης, όπως είναι η εργασία; Η προσφυγή σε μη θεμιτά μέσα, όπως η παραβατικότητα και η ποικιλόμορφη άσκηση βίας, δυστυχώς, συνιστά όχι σπάνια μια επιλογή εκπλήρωσης αυτών των προσδοκιών.

Υπό την οπτική αυτή, σε ποιον βαθμό το σχολείο μένει ανεπηρέαστο; Είναι προφανές ότι οι συγκρουσιακές συμπεριφορές θα αποτελέσουν στοιχείο της σχολικής καθημερινότητας στο μέτρο που η οργανωτική κουλτούρα του σχολείου δεν μπορεί να τις αντιμετωπίσει. Έτσι, πολλά βίαια περιστατικά δεν αναφέρονται λόγω φόβου ή έλλειψης εμπιστοσύνης προς τον τρόπο διαχείρισής τους. Και τούτο, διότι τα σχολεία είναι προσανατολισμένα περισσότερο στην κατεύθυνση της μετάδοσης γνώσεων και στην αξιολόγηση των γνωστικών ικανοτήτων των μαθητών, παρά σε αυτή της επεξεργασίας των βιωμάτων τους, της ενίσχυσης των κοινωνικών τους δεξιοτήτων και της κοινωνικής διαπαιδαγώγησής τους,

Αυτή, αναμφίβολα, είναι μια αποστολή που ανήκει κατ’ αρχάς στους γονείς, αλλά και το σχολείο, αποσκοπώντας στην ενίσχυση της πνευματικής και της ψυχοκοινωνικής ανάπτυξης των μαθητών, καλείται να την συμπληρώσει, σε συνεργασία μαζί τους, ιδίως μάλιστα όταν διαπιστώνεται ότι οι γονείς ασκούν τον ρόλο τους πλημμελώς. Η παρέμβαση του σχολείου μπορεί να είναι καταλυτική, απαιτείται όμως περαιτέρω έρευνα για την εκτίμηση των διαστάσεων αυτού του προβλήματος.

Πάντως, το «είμαστε όλοι ένοχοι» σε τέτοιου είδους ζητήματα δεν ικανοποιεί ως εξήγηση, διότι οι ομολογίες συλλογικής ενοχής είναι η καλύτερη δυνατή εγγύηση ενάντια στην ανακάλυψη των ενόχων και η καλύτερη δικαιολογία, για να μένουμε αδρανείς. Η αλλαγή παραδείγματος είναι στο χέρι μας.  

Μ. Σπυριδάκης. (2014). Ανθρωπολογική προσέγγιση της βίας και του σχολικού εκφοβισμού. Εισήγηση από την Ιστοσελίδα του Δικτύου για την πρόληψη της Σχολικής Βίας και του Εκφοβισμού (διασκευή).

ΘΕΜΑΤΑ

Α. Να αποδώσετε περιληπτικά το κείμενο (70 - 90 λέξεις). (μονάδες 20)

Η βία και ο εκφοβισμός, αν και ενυπάρχουν σε πολλές πτυχές της καθημερινής ζωής, ιδίως των νέων, αποτελούν φαινόμενα που δύσκολα γίνονται κατανοητά. Η ανεργία, για παράδειγμα, και η γενικότερη εργασιακή ανασφάλεια, αποτελούν παράγοντες πρόκλησής τους. Το σχολείο και η οικογένεια, βέβαια, επιχειρούν δημιουργώντας στους νέους προσδοκίες για το μέλλον τους, να περιορίσουν τις σχετικές εντάσεις. Ωστόσο, η διάψευση των προσδοκιών αυτών λόγω ακριβώς της ανεργίας, οδηγεί συχνά σε παραβατικές ή βίαιες συμπεριφορές. Ανάλογα φαινόμενα συναντώνται και στο σχολείο, το οποίο, όμως, έχοντας ως στόχο τη μετάδοση γνώσεων και όχι την κοινωνική αγωγή των νέων, αδυνατεί να τα διαχειριστεί. Η ψυχοκοινωνική ανάπτυξη των νέων θα πρέπει εντούτοις να επιδιώκεται τόσο από τους γονείς όσο και από το σχολείο.       

Β1. Γιατί, σύμφωνα με τον αρθρογράφο, η κατανόηση του φαινομένου της βίας αποτελεί μια από τις «δυσκολότερες και πιο προκλητικές επιστημονικές διερωτήσεις»; (60 – 80 λέξεις) (μονάδες 10)

Το φαινόμενο της βίας συνιστά μια δύσκολη επιστημονική διερώτηση, διότι αν και μοιάζει να είναι ένας πολύ οικείος όρος, στην πραγματικότητα η γνώση μας γι’ αυτόν είναι επιφανειακή. Κατ’ αρχάς ο όρος βία είναι αμφίσημος, καθώς ό,τι αποτελεί βίαιη συμπεριφορά του ατόμου, είναι συχνά η αντίδραση στη βία που ασκείται στο άτομο από την ανάλγητη κοινωνία, που το καταδικάζει στην ανεργία και την ανέχεια. Εύλογα, λοιπόν, ο προσδιορισμός του φαινομένου δεν μπορεί να είναι ευκρινής, αφού δεν μπορεί πάντοτε να είναι σαφές, αν το άτομο που καταφεύγει σε βίαιες συμπεριφορές είναι πραγματικά ο θύτης ή το ατυχές θύμα μιας ακραία απάνθρωπης κοινωνίας.   

Β2. Να γράψετε τα δομικά μέρη της τρίτης παραγράφου (Σαφώς …προσδοκιών) του κειμένου. (μονάδες 5)

Θεματική περίοδος: Σαφώς το σχολείο... τις εστίες έντασης.

Σχόλια – Λεπτομέρειες: Ποιές όμως μπορεί να είναι... όπως είναι η εργασία;

Κατακλείδα: Η προσφυγή σε μη θεμιτά μέσα... αυτών των προσδοκιών.

Γ1. Να συντάξετε μία παράγραφο 50-60 λέξεων, χρησιμοποιώντας τις λέξεις του κειμένου με την έντονη γραφή: κατανόηση, ανεργία, επιπτώσεις, εξαιτίας, έλλειψης. (μονάδες 10)

Η ανεργία αποτελεί ένα από τα πιο επώδυνα φαινόμενα της σύγχρονης ελληνικής κοινωνίας, με πολλαπλές επιπτώσεις στη ζωή των ανθρώπων. Το άτομο εξαιτίας της έλλειψης οικονομικών εσόδων αδυνατεί να εκπληρώσει τις βασικές του υποχρεώσεις, όπως άλλωστε και να πραγματοποιήσει τους στόχους που έχει θέσει στη ζωή του. Είναι, το δίχως άλλο, αναγκαία αφενός η κατανόηση των δυσκολιών που βιώνουν οι άνεργοι και αφετέρου η άμεση και δραστική αντιμετώπιση αυτής της απάνθρωπης κατάστασης.

Γ2α. «Αυτή, αναμφίβολα, είναι μια αποστολή που ανήκει κατ’ αρχάς στους γονείς». Στην παραπάνω περίοδο να εντοπίσετε την αναφορική πρόταση. (μονάδες 2)

Αναφορική πρόταση: «που ανήκει κατ’ αρχάς στους γονείς»

Γ2β. Στη συνέχεια να γράψετε αν αυτή είναι προσδιοριστική ή παραθετική/προσθετική. (μονάδες 3)

Η αναφορική πρόταση, αν και δεν χωρίζεται με κόμμα από τον ονοματικό όρο στον οποίο αναφέρεται, είναι προσθετική/παραθετική, αφού δεν αποτελεί απαραίτητο συμπλήρωμα αυτού του όρου.