Έκθεση Α΄ Λυκείου: Απαιτητικοί γονείς

Phil Jaeger

Έκθεση Α΄ Λυκείου: Απαιτητικοί γονείς

   Οι απαιτητικοί γονείς ζητούν από τα παιδιά τους να ακολουθούν συστηματικά και αδιαμαρτύρητα ένα βαρύ και, συχνά, δυσβάσταχτο πρόγραμμα, που οι ίδιοι προκαθορίζουν, χωρίς να λαμβάνουν υπόψη τις ιδιαιτερότητες και τις ανάγκες του κάθε παιδιού. Το πρόγραμμα που επιβάλλουν οι απαιτητικοί γονείς σχετίζεται είτε με υπερβολικές σχολικές υποχρεώσεις, όπως π.χ. η προετοιμασία για το σχολείο, τα πρόσθετα μαθήματα, τα φροντιστήρια, είτε με εξωσχολικές συναφείς υποχρεώσεις, όπως η εκμάθηση ξένων γλωσσών, η μουσική, ο χορός, η συμμετοχή σε αθλήματα κ.ά.

   Αυτή η ρύθμιση της ζωής του παιδιού, ακόμη και στις λεπτομέρειες, χωρίς να προβλέπεται χρόνος για παιχνίδι ή ανάπαυση, συχνά εξαντλεί τις δυνάμεις του και καθιστά τους γονείς κουραστικούς. Με αυτό τον τρόπο οι γονείς επιβάλλουν μια μονότονη ζωή, γεμάτη υποχρεώσεις, ασύμβατη συχνά με την ιδιοσυγκρασία και τις ανάγκες του παιδιού, ενώ, ταυτόχρονα, το εμποδίζουν να αποκτήσει αίσθημα ευθύνης και πρωτοβουλίας.

Ηρώ Μυλωνάκου – Κεκέ. (2009). Συνεργασία Σχολείου Οικογένειας και Κοινότητας. Θεωρητικές Προσεγγίσεις και Πρακτικές Εφαρμογές. Αθήνα: Εκδόσεις Παπαζήση, 86 – 87 (διασκευή).

Υπερβολικά επιτρεπτικοί - παραχωρητικοί γονείς

Οι υπερβολικά επιτρεπτικοί-παραχωρητικοί γονείς παραχωρούν και επιτρέπουν στο παιδί τα πάντα, χωρίς να προσφέρουν καθοδήγηση και χωρίς να το βοηθούν να μαθαίνει από τις συναισθηματικές του εμπειρίες. Η έλλειψη ορίων σημαίνει συνήθως και απουσία κανόνων στην οικογένεια. Δεν προσφέρουν στο παιδί τους τη δυνατότητα να αποκτήσει τρόπους διαχείρισης των δύσκολων καταστάσεων. Έτσι, τα παιδιά δε μαθαίνουν πώς να αντιμετωπίζουν τα προβλήματα που τυχόν προκύπτουν.

Βέβαια, οι γονείς αυτοί, με την υπερβολική αποδοχή, επιδιώκουν την ευτυχία του παιδιού τους. Μπορεί να συμπάσχουν με το παιδί, στη συνέχεια, όμως, δε γνωρίζουν πώς να το καθοδηγήσουν στον χειρισμό των δύσκολων καταστάσεων και των αρνητικών συναισθημάτων που αυτές ίσως τού προκαλέσουν. Το παιδί των υπερβολικά επιτρεπτικών-παραχωρητικών γονέων δεν έχει γνωρίσει όρια σε ανάρμοστες συμπεριφορές και δεν έχει μάθει να βρίσκει κατάλληλες διεξόδους, για να εκτονώσει τον θυμό ή την επιθετικότητά του.

Οι επιτρεπτικοί-παραχωρητικοί γονείς, εγκλωβισμένοι συνήθως στην απεριόριστη αγάπη τους, θεωρούν ότι ο ρόλος τους εκπληρώνεται δίνοντας απεριόριστη ελευθερία στη συναισθηματική έκφραση του παιδιού τους, που την θεωρούν κάτι σαν βαλβίδα εκτόνωσης που θα οδηγήσει στη λύση του προβλήματος. Τα παιδιά, όμως, καθώς δεν έχουν καθοδήγηση, δε μαθαίνουν να αντιμετωπίζουν, να ελέγχουν και γενικά να διαχειρίζονται τις δύσκολες καταστάσεις και τα συναισθήματά τους. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να δυσκολεύονται να αποκτήσουν συγκεκριμένες συναισθηματικές και κοινωνικές δεξιότητες, όπως να έχουν αυτοέλεγχο, να τα πάνε καλά με συνομηλίκους τους και να διατηρούν φιλίες.

[ο γονεϊκός τύπος «επιτρεπτικοί – παραχωρητικοί γονείς» δημιουργήθηκε από τον J. Gottman]

Ηρώ Μυλωνάκου – Κεκέ. (2009). Συνεργασία Σχολείου Οικογένειας και Κοινότητας. Θεωρητικές Προσεγγίσεις και Πρακτικές Εφαρμογές. Αθήνα: Εκδόσεις Παπαζήση, 94 – 96 (διασκευή).

ΘΕΜΑΤΑ

Α1. Να εξηγήσετε την άποψη που διατυπώνει η συγγραφέας στο απόσπασμα από το πρώτο κείμενο: «οι γονείς επιβάλλουν μια μονότονη ζωή, γεμάτη υποχρεώσεις, ασύμβατη συχνά με [..] τις ανάγκες του παιδιού». (60-80 λέξεις)

Το γεγονός ότι οι απαιτητικοί γονείς ρυθμίζουν απόλυτα τη ζωή του παιδιού, μέχρι και την παραμικρή λεπτομέρεια, τους καθιστά τελικά κουραστικούς. Πρόκειται για τους γονείς, οι οποίοι χωρίς να λαμβάνουν υπόψη τις ανάγκες και τις επιθυμίες του παιδιού, καταρτίζουν ένα εξαιρετικά βαρύ καθημερινό πρόγραμμα με πολλαπλές υποχρεώσεις, όπως είναι η ενασχόληση με τα μαθήματα του σχολείου, επιπλέον φροντιστηριακά μαθήματα, εκμάθηση ξένων γλωσσών, αθλητικές και μουσικές δραστηριότητες κ.ά. Αποτέλεσμα ενός τέτοιου προγραμματισμού είναι να μην απομένει καθόλου ελεύθερος χρόνος για παιχνίδι και ξεκούραση, και πολύ περισσότερο αποστερείται από το παιδί η ελευθερία να λάβει πρωτοβουλίες και να αποκτήσει αίσθηση ευθύνης σε σχέση με τις πράξεις του και τη διαχείριση του χρόνου του.

Α1. Γιατί, κατά τη συγγραφέα, το παιδί των επιτρεπτικών-παραχωρητικών γονιών δεν μπορεί να διαχειριστεί τα συναισθήματά του; (60-80 λέξεις)

Το παιδί των επιτρεπτικών-παραχωρητικών γονιών αδυνατεί να διαχειριστεί τα συναισθήματά του εξαιτίας της λανθασμένης προσέγγισης που ακολουθείται στη διαπαιδαγώγησή του. Η παροχή απεριόριστης ελευθερίας και, άρα, η απουσία κανόνων στο πλαίσιο της οικογένειας, δεν παρέχουν στο παιδί τα κατάλληλα εργαλεία για τη διαχείριση των προβλημάτων που τυχόν συναντά. Συνάμα, το γεγονός ότι οι γονείς αυτοί δεν καθοδηγούν το παιδί σε σχέση με το πώς θα πρέπει να αντιμετωπίζει και να ελέγχει απαιτητικές καταστάσεις, έχει ως αποτέλεσμα να μην κατακτά το παιδί αναγκαίες συναισθηματικές και κοινωνικές δεξιότητες, που θα του επέτρεπαν την αποτελεσματική διαχείριση των συναισθημάτων του.

Α2. Να δώσετε από έναν πλαγιότιτλο σε κάθε παράγραφο του πρώτου κειμένου.

- Η έντονη πίεση που ασκούν οι απαιτητικοί γονείς στα παιδιά τους.

- Οι συνέπειες της πλήρους ρύθμισης της ζωής του παιδιού από τους γονείς του.

Α2. Ποια είναι τα δομικά στοιχεία της πρώτης παραγράφου (Οι υπερβολικά… προκύπτουν) του δεύτερου κειμένου;

Θεματική περίοδος: Οι υπερβολικά επιτρεπτικοί-παραχωρητικοί γονείς παραχωρούν και επιτρέπουν στο παιδί τα πάντα, χωρίς να προσφέρουν καθοδήγηση και χωρίς να το βοηθούν να μαθαίνει από τις συναισθηματικές του εμπειρίες.

Σχόλια / λεπτομέρειες: Η έλλειψη ορίων σημαίνει συνήθως και απουσία κανόνων στην οικογένεια. Δεν προσφέρουν στο παιδί τους τη δυνατότητα να αποκτήσει τρόπους διαχείρισης των δύσκολων καταστάσεων.

Κατακλείδα: Έτσι, τα παιδιά δε μαθαίνουν πώς να αντιμετωπίζουν τα προβλήματα που τυχόν προκύπτουν.

Β1. «Τα παιδιά (που) δεν έχουν καθοδήγηση, δε μαθαίνουν να αντιμετωπίζουν [..] τις δύσκολες καταστάσεις» Χρησιμοποιώντας την παραπάνω πρόταση του δεύτερου κειμένου, να δημιουργήσετε μία παράγραφο 50-60 λέξεων.

Τα παιδιά που δεν έχουν καθοδήγηση, δε μαθαίνουν να αντιμετωπίζουν τις δύσκολες καταστάσεις, εφόσον δεν φροντίζει κανείς να τους υποδείξει ή έστω να τους επισημάνει την αρμόζουσα κάθε φορά αντίδραση. Η αίσθηση πως το παιδί μπορεί μόνο του να «ανακαλύψει» τον ορθό τρόπο αντιμετώπισης και διαχείρισης των δυσκολιών που συναντά, συνιστά επιζήμια παρανόηση, καθώς στην πραγματικότητα το παιδί βασίζεται σημαντικά στη μίμηση τρόπων και αντιδράσεων, αλλά και στην υιοθέτηση κατευθυντήριων γραμμών από τους ενήλικες του περιβάλλοντός του.

Β1. Να δημιουργήσετε από μία πρόταση για καθεμιά από τις φράσεις των δύο κειμένων με την έντονη γραφή: ρύθμιση της ζωής, αίσθημα ευθύνης, έλλειψη ορίων, ανάρμοστες συμπεριφορές, συναισθηματική έκφραση.

- Η ρύθμιση της ζωής του παιδιού από τους γονείς είναι εύλογη κατά τα πρώτα χρόνια της ζωής του, μα δεν μπορεί να δικαιολογηθεί καθώς το παιδί μεγαλώνει, εφόσον του αφαιρείται έτσι το δικαίωμα λήψης πρωτοβουλιών και έκφρασης των προσωπικών του κλίσεων και διαθέσεων.

- Προκειμένου να αποκτήσει ένα παιδί ικανό αίσθημα ευθύνης σε σχέση με τις πράξεις και τις επιλογές του, θα πρέπει να έχει το περιθώριο αυτόβουλης δράσης.

- Η έλλειψη ορίων στην ελευθερία που παρέχεται σ’ ένα παιδί οδηγεί συχνά σε αναποτελεσματικές συμπεριφορές, καθώς το παιδί επιχειρεί να αντιληφθεί μέχρι που μπορεί να φτάσει μέχρι ν’ αναγκαστούν οι γονείς του να παρέμβουν.

- Πολλές φορές οι ανάρμοστες συμπεριφορές ενός παιδιού δεν είναι παρά απότοκο της αδυναμίας των γονιών του να καθορίσουν σαφή όρια στην ελευθερία έκφρασης και δράσης που του παρέχουν.  

- Η συναισθηματική έκφραση είναι ζωτικής σημασίας για την ομαλή συναισθηματική ανάπτυξη ενός παιδιού, καθώς του επιτρέπει να έχει πληρέστερη αντίληψη των συναισθηματικών του αντιδράσεων απέναντι στα διάφορα ερεθίσματα.  

Β2. Αφού επισημάνετε στα κείμενα δύο παραδείγματα μεταφορικής / συνυποδηλωτικής χρήσης της γλώσσας, να αιτιολογήσετε τη χρήση τους.

- εγκλωβισμένοι συνήθως στην απεριόριστη αγάπη τους

Ο εγκλωβισμός μέσα στην απεριόριστη αγάπη αποτελεί μια μεταφορική έκφραση, που θέλει να αποδώσει το γεγονός πως οι γονείς αυτοί θέλοντας πάντοτε να δρουν με γνώμονα την αγάπη για το παιδί τους, αδυνατούν να κατανοήσουν πως και ο προσδιορισμός ορίων συνιστά έκφραση αγάπης, εφόσον προφυλάσσει το παιδί. Μοιάζουν, έτσι, να εγκλωβίζονται στην αγάπη τους, μιας και οτιδήποτε δεν μοιάζει με έκφραση αγάπης τους φοβίζει και το αποφεύγουν.

- που την θεωρούν κάτι σαν βαλβίδα εκτόνωσης

Η απεριόριστη ελευθερία στη συναισθηματική έκφραση λειτουργεί μεταφορικά σαν βαλβίδα εκτόνωσης, υπό την έννοια πως αν το παιδί εκτονώνει τις εσωτερικές του εντάσεις με το να τις εκφράζει ελεύθερα, θα αποφευχθούν πιο επώδυνα ψυχολογικά ζητήματα. Πρόκειται για μια μεταφορά που σε κυριολεκτικό επίπεδο θα μας παρέπεμπε σε υγρό που βράζει κι οι ατμοί του οποίου οφείλουν να βρουν διέξοδο προκειμένου να αποφευχθεί κάποια έκρηξη.

Β2. Να επισημάνετε και στα δύο κείμενα πέντε όρους ειδικού / επιστημονικού λεξιλογίου και να αιτιολογήσετε τη χρήση τους.

- απαιτητικοί γονείς

- επιτρεπτικοί-παραχωρητικοί γονείς

- συναισθηματική έκφραση

- κοινωνικές δεξιότητες

- αυτοέλεγχο

Σε κείμενα τα οποία σχετίζονται με θέματα παιδαγωγικής και παιδοψυχολογίας είναι αναμενόμενο να γίνεται χρήση όρων σχετικών με την κοινωνική και συναισθηματική ανάπτυξη του παιδιού, καθώς και για τις ποικίλες εκφάνσεις που λαμβάνει ο γονικός ρόλος.