Έκθεση Β΄ Λυκείου: Διαφορές επικοινωνίας ανάμεσα στα δύο φύλα

Richard Young

Έκθεση Β΄ Λυκείου: Διαφορές επικοινωνίας ανάμεσα στα δύο φύλα

Η επικοινωνιακή ικανότητα αποτελεί απαραίτητη προϋπόθεση για την επιτυχή διεξαγωγή της επικοινωνίας. Η ικανότητα αυτή συνδέεται με κοινωνικά και πολιτισμικά στοιχεία, που απαιτείται να έχουν οι χρήστες μιας γλώσσας, όπως είναι, για παράδειγμα, η γνώση του πότε θα πρέπει να σωπαίνουν ή τα θέματα για τα οποία μπορούν να συζητούν κάτω από συγκεκριμένες περιστάσεις.

Γι’ αυτούς τους λόγους οι διαφορές των δύο φύλων στη χρήση της γλώσσας, και κυρίως στις επικοινωνιακές στρατηγικές, έχουν μελετηθεί συστηματικά. Με βάση αυτές τις μελέτες έχει διαπιστωθεί ότι οι διαφορές αυτές αφενός παρεμποδίζουν την αποτελεσματική επικοινωνία ανάμεσα στα δύο φύλα και αφετέρου συντελούν στον κοινωνικό αποκλεισμό των γυναικών. Χαρακτηριστικά, η χρήση υποστηρικτικών εκφράσεων από τις γυναίκες, όπως οι φράσεις «ναι», «μάλιστα» και άλλες, παρερμηνεύεται συχνά ως συμφωνία με τα λεγόμενα του συνομιλητή, ενώ η έλλειψη αυτών από τον λόγο των αντρών εκλαμβάνεται ως έλλειψη προσοχής απέναντι στις συνομιλήτριές τους. Η συχνή χρήση ερωτήσεων και αιτήσεων από τις γυναίκες ερμηνεύεται από τους συνομιλητές τους μόνο ως επιθυμία για περισσότερες πληροφορίες, ενώ στόχος των γυναικών μπορεί να είναι η εγκαθίδρυση ενός δίαυλου επικοινωνίας.

Επίσης, οι γυναίκες συχνά μιλούν ταυτόχρονα με τον συνομιλητή τους, για να δείξουν τη συμμετοχή και το ενδιαφέρον τους για το θέμα της συζήτησης, στοιχείο που οι άντρες το θεωρούν διακοπή και αγένεια. Η μετάβαση από ένα θέμα συζήτησης προς ένα άλλο γίνεται από τις γυναίκες βαθμιαία και βάσει των προηγούμενων λεγομένων των συνομιλητριών τους, αφού έχει προηγηθεί αρκετός χρόνος συζήτησης για το κάθε θέμα. Οι άντρες, από την άλλη μεριά, δεν αφιερώνουν παρά λίγο χρόνο στο κάθε θέμα και αλλάζουν θέματα γρήγορα, με συνέπεια οι συνομιλήτριές τους να νιώθουν ότι δεν ενδιαφέρονται αρκετά.

Οι γυναίκες, παράλληλα, συζητούν ανοιχτά προσωπικές τους εμπειρίες και θέματα με σκοπό να τις μοιραστούν και να αποσπάσουν κάποια διαβεβαίωση ή παρηγοριά, σε αντίθεση με τους άντρες, οι οποίοι συχνά θεωρούν τις προσωπικές συζητήσεις επικίνδυνες ή περιττές. Έτσι, όταν συμμετέχουν σε αυτές, αναλαμβάνουν συμβουλευτικό κυρίως ρόλο. Τέλος, ως ακροάτριες σε μια συνομιλία υιοθετούν ενεργό ρόλο με το να ενθαρρύνουν τους άλλους συνομιλητές και συνομιλήτριές τους να παίρνουν μέρος στη συζήτηση και με το να έχουν διαρκή οπτική επαφή με το άτομο που κάθε φορά έχει τον λόγο.

Τα παραπάνω χαρακτηριστικά διαμορφώνουν μια αντίληψη ότι ο γυναικείος λόγος είναι ανίσχυρος, γιατί είναι περισσότερο έμμεσος σε σχέση με τον αντρικό. Αυτός, όμως, ο «ανίσχυρος» γυναικείος λόγος παρέχει τις δυνατότητες επικοινωνίας στους συνομιλητές και τις συνομιλήτριες των γυναικών χωρίς να επιβάλλει τους δικούς του προκαθορισμένους κανόνες επικοινωνίας. Ο χαρακτηρισμός, λοιπόν, «ανίσχυρος» δεν έχει υπόσταση, αφού η επιτυχής επικοινωνία πραγματοποιείται μέσα από μια ισορροπημένη διαδικασία χρήσης ερωτήσεων, καταφάσεων, αλλά και αναμονής για τη λήψη του λόγου από τους συνομιλητές ή συνομιλήτριες. Οι διαφορές αυτές έχουν ερμηνευτεί, μέσα από διάφορες οπτικές, κυρίως με βάση τη διαφορετική κοινωνικοποίηση των δύο φύλων σε ρόλους και συμπεριφορές, και εντάσσονται σε ένα ευρύτερο κοινωνικοπολιτικό πλαίσιο ανισοτήτων. Η κατανόηση των διαφορών αυτών είναι απαραίτητη για την καλύτερη διαπραγμάτευση των διαπροσωπικών μας σχέσεων, αλλά και για τη δικαιότερη κατανομή της κοινωνικής και πολιτικής ισχύος στα δύο φύλα.

Ρ. Τσοκαλίδου, Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας, 25.9.2014 (διασκευή).

ΘΕΜΑΤΑ

Α. Να αποδώσετε περιληπτικά το κείμενο (80-100 λέξεις).

Η ικανότητα επικοινωνίας συνδέεται με στοιχεία κοινωνικά και πολιτισμικά που επιτρέπουν την ορθή στάση στις επιμέρους επικοινωνιακές περιστάσεις. Ειδικό ενδιαφέρον έχουν οι διαφορές μεταξύ των δύο φύλων στο θέμα αυτό, καθώς συχνά παρεμποδίζουν τη μεταξύ τους επικοινωνία. Οι γυναίκες τείνουν να είναι περισσότερο ενθαρρυντικές απέναντι στους συνομιλητές τους, να διατυπώνουν περισσότερες ερωτήσεις, καθώς και να συζητούν πιο ελεύθερα για προσωπικές τους εμπειρίες. Χαρακτηριστικά που έρχονται σε αντίθεση με τις επικοινωνιακές συνήθειες των ανδρών και τα οποία κάνουν τον γυναικείο λόγο να μοιάζει πιο ανίσχυρος, έστω κι αν είναι ο πιο ενδεδειγμένος για μια επιτυχή επικοινωνία. Η ουσιαστικότερη, πάντως, κατανόηση των διαφορών αυτών ανάμεσα στα δύο φύλα θα επιτρέψει την πιο δίκαιη κατανομή της κοινωνικής και πολιτικής δύναμης μεταξύ τους.

Β1. Ποιες επιπτώσεις έχουν, σύμφωνα με τη συγγραφέα, οι διαφορές των δύο φύλων στη χρήση της γλώσσας; (60 – 80 λέξεις).

Η συγγραφέας επισημαίνει πως οι διαφορές των δύο φύλων στη χρήση της γλώσσας έχουν ως συνέπεια την παρεμπόδιση της αποτελεσματικής μεταξύ τους επικοινωνία, αλλά και τον κοινωνικό αποκλεισμό των γυναικών. Άλλωστε, ο λόγος των γυναικών λόγω των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών του θεωρείται ως ανίσχυρος σε σχέση με αυτόν των ανδρών, διότι είναι περισσότερο έμμεσος. Η συνήθεια, για παράδειγμα, των γυναικών να χρησιμοποιούν υποστηρικτικές εκφράσεις δημιουργεί τη λανθασμένη εντύπωση πως οι γυναίκες συμφωνούν με ό,τι λέει ο συνομιλητής τους. Ενώ, η τάση τους να μιλούν ταυτόχρονα με το συνομιλητή τους εκλαμβάνεται από τους άνδρες ως ένδειξη αγένειας, έστω κι αν στην πραγματικότητα εκφράζει ενδιαφέρον.

Β1. Σε ποια συμπεράσματα οδηγεί, σύμφωνα με τη συγγραφέα, η χρήση ή όχι υποστηρικτικών φράσεων από τις γυναίκες και τους άνδρες; (60 – 80 λέξεις).

Η χρήση υποστηρικτικών εκφράσεων, όπως είναι για παράδειγμα το «ναι», το «μάλιστα» και άλλες, αφορά κυρίως το λόγο των γυναικών, οι οποίες μέσω αυτών επιθυμούν να δείξουν το ενδιαφέρον τους για το υπό συζήτηση θέμα και να ενθαρρύνουν τους συνομιλητές τους. Οι εκφράσεις αυτές παρερμηνεύονται, ωστόσο, καθώς δημιουργούν την εντύπωση πως οι γυναίκες συμφωνούν απολύτως με όσα ακούν. Από την άλλη, πρόκειται για εκφράσεις που συχνά απουσιάζουν από το λόγο των ανδρών, γεγονός που δημιουργεί στις γυναίκες συνομιλήτριές τους την αίσθηση ότι οι άνδρες δεν δίνουν προσοχή στη συζήτησή τους.

Β1. Γιατί, σύμφωνα με τη συγγραφέα, οι γυναίκες συζητούν προσωπικές τους εμπειρίες και θέματα, ενώ οι άνδρες όχι; (60 – 80 λέξεις).

Οι γυναίκες συζητούν προσωπικές τους εμπειρίες και θέματα θέλοντας να τα μοιραστούν με τους συνομιλητές τους και να αντλήσουν κάποια θετική διαβεβαίωση για τη στάση ή τις αντιδράσεις τους. Συνάμα, αποσκοπούν στο να λάβουν παρηγοριά σε σχέση με τα βιώματά τους αυτά, κυρίως όταν πρόκειται για δύσκολες ή επώδυνες εμπειρίες. Οι άντρες από την άλλη αποφεύγουν να συζητούν προσωπικά θέματα, καθώς θεωρούν πως τέτοιες συζητήσεις είναι περιττές ή επικίνδυνες.

Β2α. Να εντοπίσετε τον τρόπο ανάπτυξης της τρίτης παραγράφου (Επίσης…. αρκετά) του κειμένου.

Η τρίτη παράγραφος του κειμένου αναπτύσσεται με τη μέθοδο της σύγκρισης και αντίθεσης.

Β2β. Να αιτιολογήσετε την απάντησή σας.

Στο πλαίσιο της παραγράφου συγκρίνονται και αντιτίθενται οι συνήθειες των γυναικών και των ανδρών στην καθημερινή τους επικοινωνία, ενδεικτικές ως προς αυτό είναι οι φράσεις: «οι γυναίκες συχνά μιλούν / Οι άντρες, από την άλλη μεριά».

Β2. Να εντοπίσετε τα δομικά μέρη της δεύτερης παραγράφου (Γι’ αυτούς… επικοινωνίας) του κειμένου.

Θεματική περίοδος: Γι’ αυτούς τους λόγους οι διαφορές των δύο φύλων στη χρήση της γλώσσας, και κυρίως στις επικοινωνιακές στρατηγικές, έχουν μελετηθεί συστηματικά.

Σχόλια / λεπτομέρειες: Με βάση αυτές τις μελέτες έχει διαπιστωθεί ότι οι διαφορές αυτές αφενός παρεμποδίζουν την αποτελεσματική επικοινωνία ανάμεσα στα δύο φύλα και αφετέρου συντελούν στον κοινωνικό αποκλεισμό των γυναικών. Χαρακτηριστικά, η χρήση υποστηρικτικών εκφράσεων από τις γυναίκες, όπως οι φράσεις «ναι», «μάλιστα» και άλλες, παρερμηνεύεται συχνά ως συμφωνία με τα λεγόμενα του συνομιλητή, ενώ η έλλειψη αυτών από τον λόγο των αντρών εκλαμβάνεται ως έλλειψη προσοχής απέναντι στις συνομιλήτριές τους. Η συχνή χρήση ερωτήσεων και αιτήσεων από τις γυναίκες ερμηνεύεται από τους συνομιλητές τους μόνο ως επιθυμία για περισσότερες πληροφορίες, ενώ στόχος των γυναικών μπορεί να είναι η εγκαθίδρυση ενός δίαυλου επικοινωνίας.

Κατακλείδα: ---

Β2.α.Να εντοπίσετε δύο διαρθρωτικές λέξεις στην πέμπτη παράγραφο (Τα παραπάνω… στα δύο φύλα) του κειμένου.

- όμως

- λοιπόν

Β2.β. Ποια σχέση συνοχής δηλώνει η κάθε διαρθρωτική λέξη;

Ο σύνδεσμος όμως δηλώνει αντίθεση, ενώ ο σύνδεσμος λοιπόν δηλώνει συμπέρασμα.

Γ1. Να γράψετε από μία πρόταση με καθεμιά από τις λέξεις/φράσεις του κειμένου με έντονη γραφή: στοιχεία, διαφορές, έλλειψη προσοχής, ανισοτήτων, κατανόηση. (Μπορείτε να χρησιμοποιήσετε τις παραπάνω λέξεις/φράσεις με όποια σειρά θέλετε και να διαφοροποιήσετε τους γραμματικούς τύπους ως προς την πτώση, τον αριθμό, κ.λπ.). 

- Ένα σύνηθες ενδεικτικό στοιχείο λαϊκισμού είναι η πληθώρα προεκλογικών υποσχέσεων.

- Οι διαφορές στον τρόπο έκφρασης, αλλά και αντίδρασης των δύο φύλων προκύπτουν συχνά ως απότοκο μιας βασιζόμενης σε στερεότυπα ανατροφής.

- Η έλλειψη προσοχής κατά τη διάρκεια μιας συζήτησης φανερώνει την απουσία πραγματικού ενδιαφέροντος για το υπό συζήτηση θέμα.

- Οι ανισότητες ανάμεσα στα δύο φύλα γίνονται περισσότερο αντιληπτές στον εργασιακό χώρο, στην αναλογία ανδρών γυναικών στις θέσεις υψηλής ευθύνης.

- Τα πολλά παραδείγματα διευκόλυναν την κατανόηση του μαθήματος.

Γ1. Να γράψετε πέντε προτάσεις χρησιμοποιώντας σε κάθε πρόταση μια από τις ακόλουθες λέξεις (επισημαίνονται στο κείμενο με έντονη γραφή). Φροντίστε, ώστε μέσα από την πρόταση να γίνεται φανερή η σημασία της κάθε λέξης: πολιτισμικά, διαφορές, συντελούν, βαθμιαία, διαπραγμάτευση (μπορείτε να διαφοροποιήσετε τον γραμματικό τύπο δηλαδή την πτώση, τον αριθμό, το γένος, τον χρόνο κ.λπ.).

- Ο θεσμός της προίκας είναι πολιτισμικό στοιχείο της πατριαρχικής κοινωνίας.

- Υπάρχει πρόδηλη διαφορά στον τρόπο με τον οποίο διαχειρίζονται οι γυναίκες και οι άντρες καθημερινές επικοινωνιακές καταστάσεις.

- Η κακοκαιρία συνετέλεσε στην ανατροπή των σχεδίων μας.

- Η Εθνική Μετεωρολογική Υπηρεσία προβλέπει βαθμιαία πτώση της θερμοκρασίας.

- Λόγω του ασταθούς κλίματος ανάμεσα στις δύο χώρες, πολλά σημαντικά θέματα ανάμεσά τους βρίσκονται ακόμη υπό διαπραγμάτευση.

Γ1. Να συντάξετε μία παράγραφο 50-60 λέξεων χρησιμοποιώντας τις λέξεις/φράσεις του κειμένου με την έντονη γραφή: επικοινωνιακή ικανότητα, στρατηγικές, μετάβαση, συμμετέχουν, διαπροσωπικών σχέσεων. (μπορείτε να διαφοροποιήσετε τους γραμματικούς τύπους ως προς την πτώση, τον αριθμό, το πρόσωπο, τον χρόνο κ.λπ.).

Η επικοινωνιακή ικανότητα ενός ανθρώπου αποτελεί συχνά το κλειδί της επαγγελματικής και προσωπικής του επιτυχίας. Στον επαγγελματικό τομέα, μάλιστα, ακολουθούνται συγκεκριμένες στρατηγικές, ώστε στο πλαίσιο των διαπροσωπικών σχέσεων στις επιμέρους επαγγελματικές συναντήσεις που συμμετέχει το άτομο να επιτυγχάνεται η κατά το δυνατό ευνοϊκότερη εξέλιξη. Η μετάβαση, πάντως, από το βασικό επίπεδο της επιτυχούς διαχείρισης αυτών των συναντήσεων στο επίπεδο της αποκόμισης εντυπωσιακών ωφελημάτων εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από την προσωπικότητα του ίδιου του ατόμου.

Γ2. Να επισημάνετε στο κείμενο πέντε όρους ειδικού/επιστημονικού λεξιλογίου.

- επικοινωνιακή ικανότητα

- πολιτισμικά στοιχεία

- επικοινωνιακές στρατηγικές

- υποστηρικτικών εκφράσεων

- δίαυλου επικοινωνίας

Γ2. «… οι διαφορές των δύο φύλων στη χρήση της γλώσσας, και κυρίως στις επικοινωνιακές στρατηγικές, έχουν μελετηθεί συστηματικά από ειδικούς».

Να αναγνωρίσετε το είδος της σύνταξης (ενεργητική ή παθητική) που χρησιμοποιείται στην παραπάνω περίοδο του κειμένου και να δικαιολογήσετε την επιλογή της από τη συγγραφέα.

Στην περίοδο αυτή χρησιμοποιείται παθητική σύνταξη προκειμένου να δοθεί έμφαση στην ενέργεια του υποκειμένου, στη μελέτη δηλαδή των διαφορών που παρουσιάζουν τα δύο φύλα στη χρήση της γλώσσας, και όχι στο υποκείμενο.

Γ2α. Να εντοπίσετε δύο λέξεις / φράσεις με μεταφορική / συνυποδηλωτική σημασία.

- υποστηρικτικών εκφράσεων

- δίαυλου επικοινωνίας

Γ2β. Να αιτιολογήσετε τη χρήση καθεμιάς από αυτές.

Υποστηρικτικές εκφράσεις χαρακτηρίζονται εκείνες οι λέξεις και εκφράσεις που «υποστηρίζουν», που ενθαρρύνουν το συνομιλητή να συνεχίσει την ομιλία του αφού δέχεται καταφατικά μηνύματα. Η λέξη υποστηρικτικός, που κυριολεκτικά αναφέρεται σε κατασκευές, χρησιμοποιείται εδώ για να δώσει εμφατικά την αίσθηση πως ο λόγος του συνομιλητή κάποτε χρειάζεται στήριξη.

Ο δίαυλος σε κυριολεκτικό επίπεδο αναφέρεται στη στενή εκείνη δίοδο που συνδέει δύο θάλασσες. Εδώ χρησιμοποιείται μεταφορικά για να αναδείξει την αμφίδρομη φύση της επικοινωνίας, που φέρνει σε επαφή δύο ανθρώπους με τη συνεχή αλληλεπίδραση.