Νικηφόρος Βρεττάκος «Άνεργοι»

Phill Petrovic

Νικηφόρος Βρεττάκος «Άνεργοι»

Του εργοστασίου η πόρτα, είναι από σίδερο· έχει

στο μέσο δυο κάγκελα. Και πίσω απ’ τα κάγκελα

δυο μάτια που σφάζουν. Ο επιστάτης κοιτάζει

την ουρά των ανθρώπων που στέκονται απ’ έξω,

χέρια και πρόσωπα που κάνουν μια κίνηση

όλα μαζί, κρατούν την ανάσα, σκύβουν ν’ ακούσουν.

«Μεσημέριασε, φύγετε. Ο κύριος

διευθυντής δε θά ’ρθει. Αύριο πάλι

πρωί. Πιο πρωί».

Χαμηλώνουν τα πρόσωπα, στέκονται αμήχανα.

Ύστερα, φεύγοντας, κοιτάζουνε γύρω τους

σα να ψάχνουν να βρουν ένα βάραθρο – όχι

να κλάψουνε, όχι να ψάξουν για τίποτα.

Να ρίξουν τα χέρια τους.

(Από τη συλλογή, Το βάθος του κόσμου, 1961)

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ

α.1. Το ποίημα θεωρείτε ότι ανήκει στην παραδοσιακή ή στη μοντέρνα ποίηση;

Το ποίημα ανήκει στη μοντέρνα ποίηση.

α.2. Να τεκμηριώσετε την απάντησή σας στο α.1. γράφοντας τέσσερα (4) αντίστοιχα χαρακτηριστικά της μορφής του ποιήματος.

Το ποίημα έχει συντεθεί σε ελεύθερο στίχο, χωρίς μέτρο και χωρίς ομοιοκαταληξίες. Παρατηρούμε, επίσης, τη χρήση λεξιλογίου της καθημερινής ομιλίας.

β.1. Να βρείτε δύο (2) διαφορετικά εκφραστικά μέσα του ποιήματος (π.χ. μεταφορές, παρομοιώσεις, εικόνες, επαναλήψεις κ.ά.).

δυο μάτια που σφάζουν: μεταφορά

σα να ψάχνουν να βρουν ένα βάραθρο: παρομοίωση

β.2. Να σχολιάσετε τη λειτουργία των εκφραστικών μέσων που εντοπίσατε στο ερώτημα β.1.

Η μεταφορά (δυο μάτια που σφάζουν) αισθητοποιεί το πώς αντικρίζουν οι άνεργοι που έχουν συνωστιστεί έξω από την πόρτα του εργοστασίου το βλέμμα του επιστάτη. Η αυστηρότητα του βλέμματός του, βιώνεται από εκείνους ως αδιαφορία απέναντι στον πόνο και την απελπισία τους.

Η παρομοίωση (σα να ψάχνουν να βρουν ένα βάραθρο) αισθητοποιεί την απόγνωση στον τρόπο που κοιτάζουν γύρω τους οι άνεργοι άνθρωποι, όταν συνειδητοποιούν πως ούτε κι εκείνη τη μέρα θα δοθεί λύση στο πρόβλημά τους. Μοιάζει, λοιπόν, σαν να αναζητούν ένα γκρεμό για να ρίξουν μέσα τα άνεργα χέρια τους, που τους είναι πλέον άχρηστα, εφόσον δεν εργάζονται.  

β.3. Να παραθέσετε τους στίχους οι οποίοι καταγράφονται σε ευθύ λόγο. Να αναφέρετε δύο (2) λόγους που ο Ν. Βρεττάκος χρησιμοποιεί ευθύ λόγο στο ποίημά του.

«Μεσημέριασε, φύγετε. Ο κύριος

διευθυντής δε θά ’ρθει. Αύριο πάλι

πρωί. Πιο πρωί».

Ο ποιητής χρησιμοποιεί ευθύ λόγο αφενός για να προσδώσει παραστατικότητα στο ποίημα, μιας κι ο ευθύς λόγος προσφέρει ζωντάνια στο κείμενο, κι αφετέρου για να μεταδώσει με τρόπο πιο δραματικό την πικρία του μεταδιδόμενου μηνύματος. Η απάντηση που λαμβάνουν οι άνεργοι άνθρωποι στην ανάγκη τους να βρουν εργασία είναι γεμάτη απαξίωση∙ γεγονός που τους στενοχωρεί ακόμη περισσότερο.