Έκθεση Β΄ Λυκείου: Το πρόσκομμα των παραδοσιακών προτύπων

Έκθεση Β΄ Λυκείου: Το πρόσκομμα των παραδοσιακών προτύπων

Η ισότητα των δικαιωμάτων ανδρών και γυναικών αναγνωρίζεται στις μέρες μας πρόθυμα στις διακηρύξεις αρχών. Ωστόσο, οι διακρίσεις σε βάρος των γυναικών παραμένουν στην οικογένεια, στον χώρο εργασίας και στην κοινωνική ζωή. Μόνο που δεν παρουσιάζονται συχνά με τ’ όνομά τους. Μεταμφιέζονται σε προστασία της γυναίκας-μάνας, σε ανυστερόβουλη υποδοχή στον χώρο της εργασίας της γυναίκας εργαζόμενης. Έτσι, παρουσιάζεται η γυναίκα να έχει ανάγκη προστασίας, αφού πρώτα οδηγείται στην απεμπόληση της δυνατότητάς της να εξασφαλίσει την οικονομική της ανεξαρτησία.

Η γυναίκα παρουσιάζεται συχνά σαν «η βασίλισσα του οίκου της». Όμως, σε πολλές περιπτώσεις στο «βασίλειο» αυτό την εξουσία την έχει άλλος! Παρουσιάζεται να κάνει σπουδές ισότιμα με τους άνδρες, όταν γι’ αυτούς οι σπουδές οδηγούν συνήθως σε συγκεκριμένο κοινωνικό και οικονομικό ρόλο, ενώ για τις γυναίκες δεν συμβαίνει το ίδιο. Άλλοτε εργάζονται φορτωμένες συγχρόνως με τα περισσότερα από τα οικογενειακά βάρη κι άλλοτε πολιορκημένες από τις συνθήκες της ζωής τους αφήνουν το πτυχίο τους να μετατραπεί σε άγονο σύμβολο. Η ανισότητα των φύλων επιβιώνει εντέλει με την ενεργητική συμμετοχή ολόκληρης της κοινωνίας.

Οι διεκδικήσεις για την ισότητα των δικαιωμάτων ανδρών και γυναικών παραμένουν, λοιπόν, επίκαιρες και είναι πάντοτε αναγκαίες, για να εξαλειφθούν ολοφάνερες επιμέρους αδικίες. Κυρίως, όμως, για να ευαισθητοποιήσουν το κοινωνικό σύνολο σχετικά με τα κραυγαλέα αποτελέσματα μιας άνισης μεταχείρισης που υφίστανται οι γυναίκες, η οποία στηρίζεται στα παραδοσιακά πρότυπα και τους ρόλους των δύο φύλων.

Η επιβίωση των παραδοσιακών προτύπων για τον ρόλο των δύο φύλων δεν οφείλεται μόνο στην αδράνεια ή στον αργό ρυθμό μεταβολής των πολιτισμικών φαινομένων. Θεωρώ πως εξυπηρετεί και κάποια συμφέροντα. Συγκεκριμένα, το πρότυπο της συζύγου-μάνας-νοικοκυράς δημιουργεί τις προϋποθέσεις, ώστε να χρησιμοποιούνται οι γυναίκες -συχνά ανειδίκευτες, πάντα βαρυφορτωμένες- κατά προτεραιότητα στις θέσεις εργασίας που δεν αμείβονται καλά, όπως στην αυγή της βιομηχανικής εποχής χρησιμοποιήθηκε η παιδική εργασία. Ακόμη, το πρότυπο αυτό επιτρέπει, ιδίως σε εποχές κρίσης και ανεργίας, να κατευθύνονται οι περισσότερες από τις γυναίκες που θέλουν να εργαστούν στην αγορά εργασίας, στην οποία όμως αντιμετωπίζουν την άρνηση προσλήψεων. Επίσης, οι απολύσεις γυναικών συνδυάζονται κάποιες φορές και με τα συζυγικά επιδόματα ή με φορολογικές ρυθμίσεις που καθιστούν τη γυναικεία εργασία ασύμφορη. Επιπλέον, δημιουργεί τις συνθήκες να μετατίθεται στις γυναίκες, κυρίως σε αυτές, το βάρος και οι επιπτώσεις των καθυστερήσεων στον τομέα της κοινωνικής πολιτικής, όπως λόγου χάρη οι ελλείψεις σε παιδικούς σταθμούς και νηπιαγωγεία, σε παιδικές κατασκηνώσεις κ.λπ.. Τέλος, εξουδετερώνει το δυναμικό των διεκδικήσεων που θα προέκυπταν, αν όλοι μαζί, άνδρες και γυναίκες, αντιμετώπιζαν με ίσους όρους τα παραπάνω προβλήματα.

Είναι φανερό, λοιπόν, ότι η κατάλυση της άνισης μεταχείρισης ανδρών και γυναικών είναι κοινωνικό και όχι φεμινιστικό αίτημα. Άλλωστε, μέσα στη σύγχρονη δυναμική δημιουργούνται νέες σχέσεις και νέα πρότυπα που διαγράφουν την τάση να αναλαμβάνουν ισότιμα άντρες και γυναίκες τους πολλαπλούς κοινωνικούς τους ρόλους.

Μ. Ηλιού (1991). Βήματα εμπρός, βήματα πίσω. Αθήνα: Θεμέλιο, 105-109 (διασκευή)

πρόσκομμα: μεγάλο εμπόδιο στην εκτέλεση έργου ή στην εξέλιξη μιας διαδικασίας, κώλυμα.

απεμπόληση: εγκατάλειψη.

ΘΕΜΑΤΑ

Α. Να γράψετε την περίληψη του κειμένου σε 80 – 100 λέξεις.

Η ισότητα των δύο φύλων παραμένει ανεφάρμοστη, εφόσον διατηρούνται ακόμη διακρίσεις εις βάρος των γυναικών. Η γυναίκα μπορεί πια να σπουδάζει ισότιμα, αναγκάζεται όμως στην πορεία είτε να μην εργαστεί είτε να επωμιστεί τον εξοντωτικό ρόλο της εργαζόμενης μητέρας. Συνεχίζουν, λοιπόν, να είναι επίκαιρες οι διεκδικήσεις για την ισότητα, εφόσον η επιβίωση των παραδοσιακών προτύπων δημιουργεί εμφανείς αδικίες. Η μάνα-σύζυγος καταλήγει να αποδέχεται χαμηλά αμειβόμενες θέσεις εργασίας ή αντιμετωπίζει την ανεργία, μιας και τα επιδόματα που συνδέονται με το φύλο της καθιστούν τις προσλήψεις γυναικών ασύμφορες. Η γυναίκα βιώνει, συνάμα, περισσότερο τις ελλείψεις στην κοινωνική πολιτική, όπως είναι η απουσία δομών φύλαξης των παιδιών. Η εξάλειψη αυτών των αδικιών είναι, ωστόσο, κοινωνικό αίτημα και όχι απλώς φεμινιστικό.  

Β1. Να εξηγήσετε την άποψη που διατυπώνει η συγγραφέας στην πρόταση: «(Οι γυναίκες) εργάζονται φορτωμένες συγχρόνως με τα περισσότερα από τα οικογενειακά βάρη». (60-80 λέξεις)

Η συγγραφέας επιχειρεί να αναδείξει την αδικία που συντελείται εις βάρος των γυναικών, οι οποίες αν και φαινομενικά έχουν τη δυνατότητα να σπουδάσουν, όπως και οι άνδρες, στη συνέχεια καταλήγουν είτε να μην αξιοποιούν το πτυχίο τους είτε να επωμίζονται το διπλό φορτίο της εργασίας και των οικογενειακών υποχρεώσεων. Ενώ, δηλαδή, οι άνδρες αρκούνται κυρίως στις ευθύνες που απορρέουν από την εργασία τους, οι γυναίκες είναι αναγκασμένες όχι μόνο να καλύπτουν τις αντίστοιχες εργασιακές ευθύνες, αλλά να φροντίζουν επιπροσθέτως και για το πλήθος των υποχρεώσεων που σχετίζονται με τη δημιουργία και διατήρηση μιας οικογένειας.

B1. Με ποια επιχειρήματα τεκμηριώνεται η άποψη ότι οι διεκδικήσεις για την ισότητα των δικαιωμάτων ανδρών και γυναικών παραμένουν επίκαιρες; (60 – 80 λέξεις)

Οι διεκδικήσεις για την ισότητα των δικαιωμάτων ανδρών και γυναικών παραμένουν επίκαιρες, εφόσον συνεχίζουν να υφίστανται εμφανείς αδικίες. Το κοινωνικό σύνολο, επομένως, οφείλει να ευαισθητοποιηθεί σχετικά με τις συνέπειες που έχει η διατήρηση των παραδοσιακών προτύπων. Ειδικότερα, η συγγραφέας επισημαίνει, πως η γυναίκα περιορίζεται στο χώρο του σπιτιού της, όπου υποτίθεται πως έχει τον πρώτο λόγο, ενώ στην πραγματικότητα τις περισσότερες φορές είναι ο σύζυγος που έχει τον έλεγχο, αφού η γυναίκα δεν έχει τη δυνατότητα οικονομικής ανεξαρτησίας. Επιπλέον, ενώ οι γυναίκες σπουδάζουν ισότιμα με τους άνδρες, στην πορεία λόγω των πολλαπλών υποχρεώσεων που αναλαμβάνουν για χάρη της οικογένειάς τους, καταλήγουν να μην αξιοποιούν το πτυχίο τους ή να εργάζονται έχοντας επωμιστεί παράλληλα και την πλειονότητα των οικογενειακών υποχρεώσεων.

B1. Η συγγραφέας διαπιστώνει ότι παραμένουν οι διακρίσεις σε βάρος των γυναικών. Σε ποια δεδομένα στηρίζει την παραπάνω διαπίστωση; (60 – 80 λέξεις)

Η συγγραφέας θεωρεί πως οι διακρίσεις σε βάρος των γυναικών παραμένουν τόσο στο πλαίσιο της οικογένειας, όσο και στο χώρο της εργασίας και στην κοινωνική ζωή, μόνο που πλέον λαμβάνουν ένα διαφορετικό όνομα, ώστε να μην γίνονται αμέσως αντιληπτές. Έτσι, η γυναίκα, που αναλαμβάνει τον απαιτητικό διπλό ρόλο της μάνας και της συζύγου, παρουσιάζεται να έχει ανάγκη από προστασία, αφού πρώτα έχει οδηγηθεί στην απώλεια της δυνατότητας να διασφαλίσει την οικονομική της ανεξαρτησία. Μοιάζει να έχει τον πρώτο ρόλο στον περιορισμένο χώρο του σπιτιού της, έστω κι αν τον πραγματικό έλεγχο δεν τον ασκεί η ίδια. Μοιάζει να της προσφέρεται η ισότιμη δυνατότητα πραγματοποίησης σπουδών, έστω κι αν στη συνέχεια υπό το βάρος των πολλαπλών υποχρεώσεων το πτυχίο της παραμένει ανενεργό.

B2.α. Να επισημάνετε δύο από τις λέξεις / φράσεις με τις οποίες επιτυγχάνεται η συνοχή στην πρώτη παράγραφο (Η ισότητα… ανεξαρτησία) του κειμένου.

- Ωστόσο

- Έτσι

Β2.β. Να εξηγήσετε ποιες σχέσεις συνοχής δηλώνουν αντίστοιχα οι συγκεκριμένες λέξεις / φράσεις.

Η λέξη «ωστόσο» δηλώνει αντίθεση, ενώ το επίρρημα «έτσι» δηλώνει συμπέρασμα ή αποτέλεσμα.

Β2. Ποια συλλογιστική πορεία (επαγωγική ή παραγωγική) ακολουθείται στην τέταρτη παράγραφο (Η επιβίωση… προβλήματα) του κειμένου; Να αιτιολογήσετε με συντομία την επιλογή σας.

Στην τέταρτη παράγραφο του κειμένου ακολουθείται παραγωγική συλλογιστική πορεία, καθώς η γενική διαπίστωση σχετικά με την επιβίωση των παραδοσιακών προτύπων για το ρόλο των δύο φύλων, διερευνάται περισσότερο μέσα από πιο ειδικές παρατηρήσεις σχετικά με τα συμφέροντα που υπηρετεί η διατήρηση αυτών των προτύπων.

Β2. Ποια τα δομικά στοιχεία της πρώτης παραγράφου (Η ισότητα… ανεξαρτησία) του κειμένου;

Θεματική περίοδος: Η ισότητα των δικαιωμάτων ανδρών και γυναικών αναγνωρίζεται στις μέρες μας πρόθυμα στις διακηρύξεις αρχών.

Σχόλια / Λεπτομέρειες: Ωστόσο, οι διακρίσεις σε βάρος των γυναικών παραμένουν στην οικογένεια, στον χώρο εργασίας και στην κοινωνική ζωή. Μόνο που δεν παρουσιάζονται συχνά με τ’ όνομά τους. Μεταμφιέζονται σε προστασία της γυναίκας-μάνας, σε ανυστερόβουλη υποδοχή στον χώρο της εργασίας της γυναίκας εργαζόμενης. Κατακλείδα: Έτσι, παρουσιάζεται η γυναίκα να έχει ανάγκη προστασίας, αφού πρώτα οδηγείται στην απεμπόληση της δυνατότητάς της να εξασφαλίσει την οικονομική της ανεξαρτησία.

Γ1. Να συνθέσετε μία παράγραφο 50-60 λέξεων χρησιμοποιώντας με όποια σειρά επιθυμείτε τις ακόλουθες φράσεις του κειμένου (επισημαίνονται και στο κείμενο με έντονη γραφή): ισότητα των δικαιωμάτων ανδρών και γυναικών, χώρο εργασίας.

Η ισότητα των δικαιωμάτων ανδρών και γυναικών στο χώρο εργασίας αποτελεί για πολλούς μια κατάσταση περισσότερο θεωρητική παρά πραγματική, διότι παρά το γεγονός ότι υπάρχουν οι σχετικές νομοθετικές ρυθμίσεις, στην πράξη εντοπίζονται αρκετές αδικίες εις βάρος των γυναικών. Η προώθηση κυρίως ανδρών στις θέσεις ευθύνης συνιστά σαφή ένδειξη ως προς αυτό.

Γ1. Να δημιουργήσετε από μία πρόταση, χρησιμοποιώντας ένα αντώνυμο για καθεμιά από τις λέξεις του κειμένου με την έντονη γραφή: ισότητα, ανυστερόβουλη, ενεργητική, αδράνεια, ανειδίκευτες, ασύμφορη. (Μπορείτε να διαφοροποιήσετε τον γραμματικό τύπο, δηλαδή την πτώση, τον αριθμό, το πρόσωπο, το γένος κ.λπ.).

- Η έλλειψη ισότητας σε κοινωνικό επίπεδο (στην κατανομή του πλούτου, των δικαιωμάτων και των υποχρεώσεων στις κοινωνικές τάξεις) ονομάζεται κοινωνική ανισότητα.

- Η εγκαρδιότητα και τα καλοπιάσματά του έκρυβαν υστεροβουλία.

- Η δημοκρατία δεν επιτυγχάνεται με την παθητική υποταγή στην εξουσία, αλλά με τον συνεχή έλεγχό της.

- Ο δάσκαλος πρέπει να αξιοποιεί στο έπακρον την ενεργητικότητα των μαθητών στη μαθησιακή διαδικασία.

- Σημαντικό μέρος της επιτυχίας τους οφείλεται στο γεγονός ότι έχουν προσλάβει ειδικευμένο και καλά καταρτισμένο προσωπικό.

- Έκανε μια πολύ συμφέρουσα αγορά.

Γ1. Να συνθέσετε μία παράγραφο 50-60 λέξεων χρησιμοποιώντας με όποια σειρά επιθυμείτε τις ακόλουθες λέξεις/φράσεις του κειμένου (επισημαίνονται και στο κείμενο με έντονη γραφή): ισότητα, χώρο εργασίας, φύλων, διεκδικήσεων, αίτημα. (Μπορείτε να διαφοροποιήσετε τον γραμματικό τύπο, δηλαδή την πτώση, τον αριθμό, το γένος κ.λπ.).

Η διασφάλιση της ισότητας των φύλων στο χώρο της εργασίας αποτέλεσε αίτημα πολλών δεκαετιών και επιτεύχθηκε -στο βαθμό που επιτεύχθηκε- μέσα από συνεχείς αγώνες και διεκδικήσεις. Θα πρέπει, ωστόσο, να σημειωθεί πως ακόμη και σήμερα, παρά τις διατάξεις και τους νόμους που κατοχυρώνουν την εξίσωση των δύο φύλων, υπάρχουν ορισμένες στερεοτυπικές αντιλήψεις που επιτρέπουν στους άνδρες να διατηρούν κάποια άτυπα προνόμια.  

Γ2 α. «Οι γυναίκες χρησιμοποιούνται […] κατά προτεραιότητα στις θέσεις εργασίας που δεν αμείβονται καλά»

Στην παραπάνω περίοδο λόγου η συγγραφέας χρησιμοποιεί μία ονοματική αναφορική πρόταση. Να την εντοπίσετε και να την εντάξετε στην κατηγορία είτε των αναφορικών προσδιοριστικών είτε των αναφορικών παραθετικών προτάσεων.

Η ονοματική αναφορική πρόταση είναι η ακόλουθη: «που δεν αμείβονται καλά»

Γ2.β. Να αιτιολογήσετε την επιλογή σας.

Η πρόταση αυτή είναι προσδιοριστική, καθώς αποτελεί αναγκαίο συμπλήρωμα του όρου που προσδιορίζει (θέσεις εργασίας), γι’ αυτό και δεν χωρίζεται από αυτόν με κόμμα.

Γ2. Στη δεύτερη παράγραφο (Η γυναίκα… κοινωνίας) του κειμένου η συγγραφέας τοποθετεί σε εισαγωγικά τη φράση «η βασίλισσα του οίκου της». Να αιτιολογήσετε τη χρήση τους.

Η φράση τίθεται σε εισαγωγικά αφενός διότι πρόκειται για μεταφορική χρήση της γλώσσας κι αφετέρου γιατί αποτελεί ειρωνικό σχόλιο.

Γ2. Να αναφέρετε ένα σημείο του κειμένου στο οποίο εντοπίζετε σαρκασμό-ειρωνεία.

Η γυναίκα παρουσιάζεται συχνά σαν «η βασίλισσα του οίκου της». Όμως, σε πολλές περιπτώσεις στο «βασίλειο» αυτό την εξουσία την έχει άλλος!