Ν. Γλώσσα Γ΄ Λυκείου: «Έμφυλη βία:
Ορισμός, Αιτίες και Συνέπειες»
Το παρακάτω πληροφοριακό κείμενο αποτελεί απόσπασμα από το δεύτερο κεφάλαιο του «Εκπαιδευτικού Εγχειριδίου για Ενδυνάμωση των Νέων για την Πρόληψη της Έμφυλης Βίας μέσω Αλληλοδιδακτικής Προσέγγισης» - Youth4Youth, που εκδόθηκε το 2012 από το Μεσογειακό Ινστιτούτο Μελετών Κοινωνικού Φύλου.
Η έμφυλη βία (ΕΒ) είναι ένας γενικός όρος που περικλείει κάθε διάκριση ή βλαπτική συμπεριφορά που στρέφεται εναντίον κάποιου προσώπου και συμβαίνει εξαιτίας του (πραγματικού ή θεωρούμενου) κοινωνικού του φύλου ή σεξουαλικού του προσανατολισμού.
Η ΕΒ μπορεί να είναι σωματική, σεξουαλική, ψυχολογική, οικονομική ή κοινωνικοπολιτισμική. Για να γίνουν κατανοητές οι βασικές της αιτίες, πρέπει να εξεταστούν στο πλαίσιο των έμφυλων νορμών, αξιών και πεποιθήσεων που στηρίζουν ανισότιμες ιεραρχίες εξουσίας μεταξύ ανδρών και γυναικών, αλλά ακόμη και μεταξύ ανδρών ή μεταξύ γυναικών. Αυτές οι ιεραρχίες εξουσίας δεν καθιστούν απλώς δυνατή την έμφυλη βία, αλλά σε ορισμένες περιπτώσεις δημιουργούν ένα περιβάλλον όπου αυτή γίνεται ανεκτή ή θεωρείται ακόμα και αποδεκτή. [...]
Η έμφυλη βία επηρεάζει τόσο τις γυναίκες όσο και τους άνδρες, αλλά πλήττει δυσανάλογα τις γυναίκες και τα κορίτσια, αντανακλώντας την υποδεέστερη θέση τους στην κοινωνία. [...]
Οι λέξεις «βιολογικό φύλο» και «κοινωνικό φύλο» δεν σημαίνουν το ίδιο. [...] Το «βιολογικό φύλο» αναφέρεται στα βιολογικά χαρακτηριστικά που έχουν εκ γενετής οι άνδρες και οι γυναίκες. [...] Το κοινωνικό φύλο αναφέρεται στους ρόλους και τις ευθύνες που η κοινωνία αναθέτει στους άνδρες και τις γυναίκες. Τα κορίτσια και τα αγόρια δεν γεννιούνται γνωρίζοντας πώς πρέπει να δείχνουν, να ντύνονται, να μιλάνε, να συμπεριφέρονται ή να σκέφτονται. Η κοινωνικοποίησή τους επηρεάζεται από την οικογένεια, τα συνομήλικα άτομα, την κοινότητα και από θεσμούς όπως τα μέσα ενημέρωσης. Οι έμφυλες νόρμες δημιουργούνται από τον πολιτισμό μας, όχι από τη φύση και, για αυτό, μπορούν να αλλάξουν με την πάροδο του χρόνου. Για παράδειγμα, πριν από μερικές δεκαετίες θα ήταν εξαιρετικά ασυνήθιστο να αφήσει ένας άνδρας τη δουλειά του προκειμένου να μένει στο σπίτι και να φροντίζει τα παιδιά. [...]
Οι έμφυλες νόρμες μπορεί να είναι τόσο βαθιά ριζωμένες που συχνά οι άνθρωποι τις αποδέχονται σαν «κάτι δεδομένο» και δεν αντιλαμβάνονται το πόσο δραστικά διαμορφώνουν τις προσδοκίες και τη συμπεριφορά μας. [...] Οι άκαμπτες έμφυλες νόρμες δεν περιορίζουν απλώς την ταυτότητα και τις δυνατότητες των ανθρώπων, αλλά επιπλέον διαχωρίζουν τους άνδρες από τις γυναίκες με βάση τις κοινωνικές προσδοκίες για την εμφάνιση, τη συμπεριφορά και τις πράξεις τους. Ο διαχωρισμός αυτός γεννά ανισότιμες ιεραρχίες εξουσίας, καθώς η κοινωνία παραδοσιακά δίνει μεγαλύτερη αξία στις «ανδρικές έμφυλες νόρμες» της κυριαρχίας, της επιθετικότητας και του ανταγωνισμού, απ’ ότι στις «γυναικείες» της υποτακτικότητας, της ευαλωτότητας και της φροντιστικής συμπεριφοράς. [...]
ΘΕΜΑ Α
Να αποδώσετε συνοπτικά (50 λέξεις) το περιεχόμενο της καταληκτικής παραγράφου.
Η αποδοχή των έμφυλων προτύπων ως δεδομένων αποτρέπει τη συνειδητοποίηση της επίδρασης που ασκούν στη στάση των ατόμων. Η αυστηρή διαιώνισή τους, ωστόσο, επενεργεί περιοριστικά στην ταυτότητα των ανθρώπων και οδηγεί στο διαχωρισμό των δύο φύλων με βάση κοινωνικές προσδοκίες, δημιουργώντας μια άνιση ιεραρχία μεταξύ τους. Η κοινωνία, άλλωστε, εκτιμά περισσότερο το κυριαρχικό ανδρικό πρότυπο.
[Λέξεις: 55]
ΘΕΜΑ Β
Β1. Κατά πόσο οι παρακάτω περίοδοι συμφωνούν με τις απόψεις που διατυπώνονται στο Κείμενο 1; Να σημειώσεις «Σωστό», αν θεωρείς ότι το περιεχόμενό τους είναι στο σύνολό του ορθό σε σχέση με τα νοήματα, και «Λάθος» αν το θεωρείς λανθασμένο:
α) Λ, β) Λ, γ) Λ, δ) Σ, ε) Σ
Β2. «Για παράδειγμα, πριν από μερικές δεκαετίες θα ήταν εξαιρετικά ασυνήθιστο να αφήσει ένας άνδρας τη δουλειά του προκειμένου να μένει στο σπίτι και να φροντίζει τα παιδιά.»
Με τη χρήση του παραδείγματος ο συντάκτης του κειμένου επιτυγχάνει να αποσαφηνίσει την άποψή του πως είναι εφικτή η αλλαγή στις έμφυλες νόρμες, μιας και αυτές είναι δημιουργήματα του εκάστοτε πολιτισμού και όχι της ίδιας της φύσης. Παραλλήλως, βέβαια, μέσω του παραδείγματος αυτού τεκμηριώνει τη σχετική του θέση, εφόσον παρουσιάζει μια απτή και οικεία σε πολλούς περίπτωση έμπρακτης αλλαγής του τρόπου λειτουργίας των έμφυλων ρόλων. Ό,τι άλλοτε θα έμοιαζε αδιανόητο -ένας άνδρας να μην εργάζεται προκειμένου να αναλάβει τη φροντίδα των παιδιών- πλέον συνιστά μια υπαρκτή και αποδεκτή κατάσταση.
Β3.α. «Η κοινωνικοποίησή τους επηρεάζεται από την οικογένεια, τα συνομήλικα άτομα, την κοινότητα και από θεσμούς όπως τα μέσα ενημέρωσης.»
Ενεργητική σύνταξη: «Η οικογένεια, τα συνομήλικα άτομα, η κοινότητα και θεσμοί, όπως τα μέσα ενημέρωσης, επηρεάζουν την κοινωνικοποίησή τους».
Η αξιοποίηση της ενεργητικής σύνταξης προσδίδει έμφαση στα άτομα και τους φορείς που επηρεάζουν την κοινωνικοποίηση των μικρών παιδιών, καθιστώντας εμφανέστερη την ευθύνη που φέρουν για τη διαδικασία διαμόρφωσης των κοινωνικών φύλων. Το ύφος του κειμένου αποκτά αμεσότητα και ενισχύεται ο καταγγελτικός του χαρακτήρας, εφόσον υποδεικνύονται με πιο σαφή τρόπο οι έχοντες την ευθύνη για την ορθή κοινωνικοποίηση των παιδιών.
β. Να αιτιολογήσετε τη χρήση των εισαγωγικών, καθώς και τη σκοπιμότητα των ασύνδετων σχημάτων, στο πλαίσιο της τέταρτης παραγράφου. (μονάδες 10)
Οι όροι «βιολογικό φύλο» και «κοινωνικό φύλο» τίθενται σε εισαγωγικά, διότι συνιστούν χρήση ειδικού/επιστημονικού λεξιλογίου, το οποίο αντλείται από τις επιστήμες της κοινωνιολογίας και της ψυχολογίας. Τονίζεται, συνάμα, η αναγκαιότητα διάκρισης μεταξύ των δύο, καθώς προσδιορίζουν διαφορετικά χαρακτηριστικά του ατόμου.
Στο πλαίσιο της τέταρτης παραγράφου γίνεται δύο φορές αξιοποίηση ασύνδετου σχήματος («πώς πρέπει να δείχνουν, να ντύνονται, να μιλάνε, να συμπεριφέρονται ή να σκέφτονται», «από την οικογένεια, τα συνομήλικα άτομα, την κοινότητα»). Με την αξιοποίησή του ο συντάκτης επιτυγχάνει τη γοργή παράθεση πληροφοριών αποσαφηνίζοντας τη θέση του. Ενισχύει, κατ’ αυτό τον τρόπο, την πληροφοριακή πυκνότητα του κειμένου, αποδίδει εμφατικά τις θέσεις του και προσδίδει στον λόγο του αμεσότητα. Ειδικότερα, στην πρώτη περίπτωση καταγράφει τις πτυχές της συμπεριφοράς και προσωπικότητας των παιδιών, οι οποίες επηρεάζονται και διαμορφώνονται μέσω της κοινωνικοποίησης. Γίνεται, έτσι, αντιληπτό το εύρος της ευθύνης των φορέων αγωγής, καθώς η επίδρασή τους έχει αντίκτυπο σε πολλές πτυχές της προσωπικότητας των νέων. Στη δεύτερη περίπτωση ο συντάκτης καταγράφει το σύνολο των φορέων αγωγής προκειμένου να καταστεί εμφανής ο πολύπτυχος χαρακτήρας των επιρροών που δέχονται τα μικρά παιδιά.
Γυναίκα
Το ποίημα του Τόλη Νικηφόρου προέρχεται από την ποιητική συλλογή «Το μαγικό χαλί» (1980).
Κάθε μικρή σου υποταγή
μειώνει τη δική μου ελευθερία
εμένα ταπεινώνει
κάθε χαμένο σου δικαίωμα
πληγώνει τη δική μου αξιοπρέπεια
κάθε παραπανίσιο σου φορτίο
έχει σε μένα ρίζες προγονικές
κάθε σε βάρος σου αδικία
είναι μια στυγερή κλοπή
απ’ το παγκάρι της δικής μου εκκλησίας
κι όταν εσύ λιποψυχείς
εγώ είμαι ο αληθινός προδότης
στέκεσαι δίπλα
μου στο σπίτι, στη δουλειά ή στο οδόφραγμα
με τα ίδια μάτια
ελεύθερα ατενίζουμε τον ήλιο
περήφανοι
ασυμβίβαστοι
ωραίοι μέσα στα τόσα ελαττώματά μας
εμείς που η φύση έταξε σε σάρκα μία
ΘΕΜΑ Γ
Ποιος είναι ο τρόπος αντιμετώπισης της γυναίκας από το ποιητικό υποκείμενο; Να απαντήσεις αξιοποιώντας τρεις τουλάχιστον κειμενικούς δείκτες. Πώς θα χαρακτήριζες αυτήν την στάση απέναντι στις γυναίκες; Να αναπτύξεις τεκμηριωμένα την άποψή σου σε 150 – 200 λέξεις.
Το ποιητικό υποκείμενο υποστηρίζει πως ο άνδρας οφείλει να σέβεται απόλυτα τη γυναίκα, εφόσον η θέση της είναι ισότιμη πλάι του. Την άποψή του αυτή την τονίζει εμφατικά με σχήμα επανάληψης («Κάθε μικρή σου υποταγή», «κάθε χαμένο σου δικαίωμα»), επισημαίνοντας πως «κάθε» παρέκκλιση από το οφειλόμενο κλίμα σεβασμού απέναντί της λειτουργεί επιβαρυντικά για τον ίδιο («εμένα ταπεινώνει», «πληγώνει τη δική μου αξιοπρέπεια»). Με τη χρήση, μάλιστα, μιας μεταφοράς («είναι μια στυγερή κλοπή / απ’ το παγκάρι της δικής μου εκκλησίας») φανερώνει πως η τέλεση αδικιών εις βάρος της γυναίκας αποτελεί πράξη ανόσια. Δεν διστάζει, έτι περαιτέρω, με τη χρήση σχήματος αντίθεσης («κι όταν εσύ λιποψυχείς / εγώ είμαι ο αληθινός προδότης») να αποδεχτεί την ευθύνη για την όποια έκφραση αδυναμίας από τη μεριά της γυναίκας, εφόσον αναγνωρίζει πως την έχει -αδίκως- επιβαρύνει με «παραπανίσιο φορτίο», κάνοντάς τη να λυγίσει.
Πρόκειται, κατά τη γνώμη μου, για την ορθή στάση απέναντι στις γυναίκες, μιας και είναι γνωστό πως για χρόνια επωμίζονται ανισομερώς τόσο τα βάρη της οικογένειας όσο και κάθε άλλη υποχρέωσης. Βιώνουν, συνάμα, τραυματικά περιστατικά κακομεταχείρισης από άντρες που θεωρούν τους εαυτούς τους «ανώτερους». Είναι, επομένως, αναγκαίο να υιοθετηθεί ο οφειλόμενος απέναντί τους σεβασμός.
ΘΕΜΑ Δ
Αξιοποιώντας το κείμενο αναφοράς να συντάξετε ένα άρθρο στο πλαίσιο του οποίου θα αναφέρεστε: α) στο πώς τα παραδοσιακά χαρακτηριστικά των «κοινωνικών φύλων» ανοίγουν το δρόμο στην έμφυλη βία, και β) στις αλλαγές εκείνες που θα επιτρέψουν τον σταδιακό τερματισμό της έμφυλης βίας.
Το ροζ, το γαλάζιο και το κόκκινο του αίματος
Η «παραδοσιακή» εικόνα του άνδρα που δεν φοβάται και δεν δακρύζει -γιατί διέθετε την ποιοτική γενναιότητα που απαιτούσαν άλλες εποχές- έχει μετατραπεί το τελευταίο διάστημα στην επονείδιστη εικόνα του άνδρα που δεν σέβεται και δεν ντρέπεται. Μια εικόνα χτισμένη με άνανδρες δολοφονίες γυναικών και πλείστα άλλα περιστατικά έμφυλης βίας. Μια πραγματικότητα που οφείλει να μας αναγκάσει να αναθεωρήσουμε πρότυπα και πρακτικές του παρελθόντος.
Είναι πια προφανές, άλλωστε, πως το παλαιότερο πρότυπο του «κυρίαρχου» και του «επιθετικού» άνδρα που πήγαζε από ανάγκες μιας ριζικά διαφορετικής κοινωνίας και ιστορικής πραγματικότητας, δεν έχει τίποτε να προσφέρει στην εκπολιτισμένη και ειρηνική σύγχρονη κοινωνία. Τα χαρακτηριστικά του ανδρικού φύλου που υπερτονίστηκαν κατά το παρελθόν, διότι θεωρήθηκαν χρήσιμα, δεν εξυπηρετούν πλέον κάποια κρίσιμη σκοπιμότητα. Επιβιώνουν, ωστόσο, κατά τρόπο στρεβλό, εφόσον η επιθετικότητα αυτή μη έχοντας κάποιον «εχθρό» να αντιμετωπίσει διοχετεύεται εις βάρος των γυναικών ή των πιο αδύναμων ανδρών. Διατηρείται, έτσι, αναίτια ένα παρωχημένο πρότυπο σε μια κοινωνία που έχει πια διαφορετικό προσανατολισμό.
Οι γυναικείες αρετές του παρελθόντος, αντίστοιχα, αν και χρήσιμες άλλοτε, δεν ανταποκρίνονται πλέον στους ρόλους που καλούνται να επωμιστούν οι σύγχρονες γυναίκες. Απαλλαγμένες από την αποκλειστική ευθύνη της ανατροφής των παιδιών, εφοδιασμένες με υψηλού επιπέδου μόρφωση και κατάρτιση, οι γυναίκες κατακτούν θέσεις ευθύνης στον εργασιακό και στον πολιτικό τομέα. Δημιουργούν, καινοτομούν και διασφαλίζουν αποδοχές αντίστοιχες με αυτές των ανδρών. Μια διαδικασία, εντούτοις, που τις φέρνει σε ρήξη τόσο με την ξεπερασμένη εικόνα των γυναικών του παρελθόντος όσο και με τις στερεοτυπικές αντιλήψεις ορισμένων ανδρών, οι οποίοι δυσκολεύονται να αποδεχτούν την πλήρη εξίσωση των δύο φύλων.
Παρατηρούνται, έτσι, περιστατικά βίας, ασεβούς συμπεριφοράς απέναντι στις γυναίκες, αλλά και ακόμη περισσότερο απαράδεκτες ακρότητες, λόγω της αδυναμίας κάποιων να συμβιβαστούν με τις αλλαγές που έχουν συντελεστεί. Χρειάζεται, άρα, μια δραστική παρέμβαση στον τρόπο διαπαιδαγώγησης των νέων μελών της κοινωνίας μας προκειμένου να αποτραπεί η διαιώνιση ξεπερασμένων προτύπων. Κάθε νέος γονιός, κάθε εκπαιδευτικός, όπως και τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης, ως φορείς αγωγής και κατ’ επέκταση διαμόρφωσης και εδραίωσης αντιλήψεων, οφείλουν να εξοβελίσουν τις απόψεις εκείνες που οδηγούν στην εντύπωση πως υπάρχουν διαφορετικές προσδοκίες από τα άτομα ανάλογα με το φύλο τους.
Η διαδικασία κοινωνικοποίησης οφείλει πλέον να βασίζεται κυρίως και πρωτίστως στη διαμόρφωση ενός κοινού προτύπου ζητούμενων αρετών. Ο σεβασμός απέναντι στην ανθρώπινη ζωή, η αλληλεγγύη, η ενσυναίσθηση, η διάθεση προσφοράς στον άλλον είναι, μεταξύ άλλων, οι αρετές που θα πρέπει να πρωτοστατούν στη διαπαιδαγώγηση των νέων ανεξάρτητα από το φύλο τους.
Το να επιτευχθεί η απομάκρυνση των τοξικών στερεοτύπων από τη σκέψη και τη συμπεριφορά των νέων συνιστά αναγκαιότητα προκειμένου να περιοριστεί η έμφυλη βία. Συνιστά, συνάμα, μια επιδίωξη που απαιτεί συνειδητή και συλλογική προσπάθεια λόγω της δεδομένης δυσκολίας αποτίναξης διαδεδομένων προκαταλήψεων.
Το παρακάτω πληροφοριακό κείμενο αποτελεί απόσπασμα από το δεύτερο κεφάλαιο του «Εκπαιδευτικού Εγχειριδίου για Ενδυνάμωση των Νέων για την Πρόληψη της Έμφυλης Βίας μέσω Αλληλοδιδακτικής Προσέγγισης» - Youth4Youth, που εκδόθηκε το 2012 από το Μεσογειακό Ινστιτούτο Μελετών Κοινωνικού Φύλου.
Η έμφυλη βία (ΕΒ) είναι ένας γενικός όρος που περικλείει κάθε διάκριση ή βλαπτική συμπεριφορά που στρέφεται εναντίον κάποιου προσώπου και συμβαίνει εξαιτίας του (πραγματικού ή θεωρούμενου) κοινωνικού του φύλου ή σεξουαλικού του προσανατολισμού.
Η ΕΒ μπορεί να είναι σωματική, σεξουαλική, ψυχολογική, οικονομική ή κοινωνικοπολιτισμική. Για να γίνουν κατανοητές οι βασικές της αιτίες, πρέπει να εξεταστούν στο πλαίσιο των έμφυλων νορμών, αξιών και πεποιθήσεων που στηρίζουν ανισότιμες ιεραρχίες εξουσίας μεταξύ ανδρών και γυναικών, αλλά ακόμη και μεταξύ ανδρών ή μεταξύ γυναικών. Αυτές οι ιεραρχίες εξουσίας δεν καθιστούν απλώς δυνατή την έμφυλη βία, αλλά σε ορισμένες περιπτώσεις δημιουργούν ένα περιβάλλον όπου αυτή γίνεται ανεκτή ή θεωρείται ακόμα και αποδεκτή. [...]
Η έμφυλη βία επηρεάζει τόσο τις γυναίκες όσο και τους άνδρες, αλλά πλήττει δυσανάλογα τις γυναίκες και τα κορίτσια, αντανακλώντας την υποδεέστερη θέση τους στην κοινωνία. [...]
Οι λέξεις «βιολογικό φύλο» και «κοινωνικό φύλο» δεν σημαίνουν το ίδιο. [...] Το «βιολογικό φύλο» αναφέρεται στα βιολογικά χαρακτηριστικά που έχουν εκ γενετής οι άνδρες και οι γυναίκες. [...] Το κοινωνικό φύλο αναφέρεται στους ρόλους και τις ευθύνες που η κοινωνία αναθέτει στους άνδρες και τις γυναίκες. Τα κορίτσια και τα αγόρια δεν γεννιούνται γνωρίζοντας πώς πρέπει να δείχνουν, να ντύνονται, να μιλάνε, να συμπεριφέρονται ή να σκέφτονται. Η κοινωνικοποίησή τους επηρεάζεται από την οικογένεια, τα συνομήλικα άτομα, την κοινότητα και από θεσμούς όπως τα μέσα ενημέρωσης. Οι έμφυλες νόρμες δημιουργούνται από τον πολιτισμό μας, όχι από τη φύση και, για αυτό, μπορούν να αλλάξουν με την πάροδο του χρόνου. Για παράδειγμα, πριν από μερικές δεκαετίες θα ήταν εξαιρετικά ασυνήθιστο να αφήσει ένας άνδρας τη δουλειά του προκειμένου να μένει στο σπίτι και να φροντίζει τα παιδιά. [...]
Οι έμφυλες νόρμες μπορεί να είναι τόσο βαθιά ριζωμένες που συχνά οι άνθρωποι τις αποδέχονται σαν «κάτι δεδομένο» και δεν αντιλαμβάνονται το πόσο δραστικά διαμορφώνουν τις προσδοκίες και τη συμπεριφορά μας. [...] Οι άκαμπτες έμφυλες νόρμες δεν περιορίζουν απλώς την ταυτότητα και τις δυνατότητες των ανθρώπων, αλλά επιπλέον διαχωρίζουν τους άνδρες από τις γυναίκες με βάση τις κοινωνικές προσδοκίες για την εμφάνιση, τη συμπεριφορά και τις πράξεις τους. Ο διαχωρισμός αυτός γεννά ανισότιμες ιεραρχίες εξουσίας, καθώς η κοινωνία παραδοσιακά δίνει μεγαλύτερη αξία στις «ανδρικές έμφυλες νόρμες» της κυριαρχίας, της επιθετικότητας και του ανταγωνισμού, απ’ ότι στις «γυναικείες» της υποτακτικότητας, της ευαλωτότητας και της φροντιστικής συμπεριφοράς. [...]
ΘΕΜΑ Α
Να αποδώσετε συνοπτικά (50 λέξεις) το περιεχόμενο της καταληκτικής παραγράφου.
Η αποδοχή των έμφυλων προτύπων ως δεδομένων αποτρέπει τη συνειδητοποίηση της επίδρασης που ασκούν στη στάση των ατόμων. Η αυστηρή διαιώνισή τους, ωστόσο, επενεργεί περιοριστικά στην ταυτότητα των ανθρώπων και οδηγεί στο διαχωρισμό των δύο φύλων με βάση κοινωνικές προσδοκίες, δημιουργώντας μια άνιση ιεραρχία μεταξύ τους. Η κοινωνία, άλλωστε, εκτιμά περισσότερο το κυριαρχικό ανδρικό πρότυπο.
[Λέξεις: 55]
ΘΕΜΑ Β
Β1. Κατά πόσο οι παρακάτω περίοδοι συμφωνούν με τις απόψεις που διατυπώνονται στο Κείμενο 1; Να σημειώσεις «Σωστό», αν θεωρείς ότι το περιεχόμενό τους είναι στο σύνολό του ορθό σε σχέση με τα νοήματα, και «Λάθος» αν το θεωρείς λανθασμένο:
α) Λ, β) Λ, γ) Λ, δ) Σ, ε) Σ
Β2. «Για παράδειγμα, πριν από μερικές δεκαετίες θα ήταν εξαιρετικά ασυνήθιστο να αφήσει ένας άνδρας τη δουλειά του προκειμένου να μένει στο σπίτι και να φροντίζει τα παιδιά.»
Με τη χρήση του παραδείγματος ο συντάκτης του κειμένου επιτυγχάνει να αποσαφηνίσει την άποψή του πως είναι εφικτή η αλλαγή στις έμφυλες νόρμες, μιας και αυτές είναι δημιουργήματα του εκάστοτε πολιτισμού και όχι της ίδιας της φύσης. Παραλλήλως, βέβαια, μέσω του παραδείγματος αυτού τεκμηριώνει τη σχετική του θέση, εφόσον παρουσιάζει μια απτή και οικεία σε πολλούς περίπτωση έμπρακτης αλλαγής του τρόπου λειτουργίας των έμφυλων ρόλων. Ό,τι άλλοτε θα έμοιαζε αδιανόητο -ένας άνδρας να μην εργάζεται προκειμένου να αναλάβει τη φροντίδα των παιδιών- πλέον συνιστά μια υπαρκτή και αποδεκτή κατάσταση.
Β3.α. «Η κοινωνικοποίησή τους επηρεάζεται από την οικογένεια, τα συνομήλικα άτομα, την κοινότητα και από θεσμούς όπως τα μέσα ενημέρωσης.»
Ενεργητική σύνταξη: «Η οικογένεια, τα συνομήλικα άτομα, η κοινότητα και θεσμοί, όπως τα μέσα ενημέρωσης, επηρεάζουν την κοινωνικοποίησή τους».
Η αξιοποίηση της ενεργητικής σύνταξης προσδίδει έμφαση στα άτομα και τους φορείς που επηρεάζουν την κοινωνικοποίηση των μικρών παιδιών, καθιστώντας εμφανέστερη την ευθύνη που φέρουν για τη διαδικασία διαμόρφωσης των κοινωνικών φύλων. Το ύφος του κειμένου αποκτά αμεσότητα και ενισχύεται ο καταγγελτικός του χαρακτήρας, εφόσον υποδεικνύονται με πιο σαφή τρόπο οι έχοντες την ευθύνη για την ορθή κοινωνικοποίηση των παιδιών.
β. Να αιτιολογήσετε τη χρήση των εισαγωγικών, καθώς και τη σκοπιμότητα των ασύνδετων σχημάτων, στο πλαίσιο της τέταρτης παραγράφου. (μονάδες 10)
Οι όροι «βιολογικό φύλο» και «κοινωνικό φύλο» τίθενται σε εισαγωγικά, διότι συνιστούν χρήση ειδικού/επιστημονικού λεξιλογίου, το οποίο αντλείται από τις επιστήμες της κοινωνιολογίας και της ψυχολογίας. Τονίζεται, συνάμα, η αναγκαιότητα διάκρισης μεταξύ των δύο, καθώς προσδιορίζουν διαφορετικά χαρακτηριστικά του ατόμου.
Στο πλαίσιο της τέταρτης παραγράφου γίνεται δύο φορές αξιοποίηση ασύνδετου σχήματος («πώς πρέπει να δείχνουν, να ντύνονται, να μιλάνε, να συμπεριφέρονται ή να σκέφτονται», «από την οικογένεια, τα συνομήλικα άτομα, την κοινότητα»). Με την αξιοποίησή του ο συντάκτης επιτυγχάνει τη γοργή παράθεση πληροφοριών αποσαφηνίζοντας τη θέση του. Ενισχύει, κατ’ αυτό τον τρόπο, την πληροφοριακή πυκνότητα του κειμένου, αποδίδει εμφατικά τις θέσεις του και προσδίδει στον λόγο του αμεσότητα. Ειδικότερα, στην πρώτη περίπτωση καταγράφει τις πτυχές της συμπεριφοράς και προσωπικότητας των παιδιών, οι οποίες επηρεάζονται και διαμορφώνονται μέσω της κοινωνικοποίησης. Γίνεται, έτσι, αντιληπτό το εύρος της ευθύνης των φορέων αγωγής, καθώς η επίδρασή τους έχει αντίκτυπο σε πολλές πτυχές της προσωπικότητας των νέων. Στη δεύτερη περίπτωση ο συντάκτης καταγράφει το σύνολο των φορέων αγωγής προκειμένου να καταστεί εμφανής ο πολύπτυχος χαρακτήρας των επιρροών που δέχονται τα μικρά παιδιά.
Γυναίκα
Το ποίημα του Τόλη Νικηφόρου προέρχεται από την ποιητική συλλογή «Το μαγικό χαλί» (1980).
Κάθε μικρή σου υποταγή
μειώνει τη δική μου ελευθερία
εμένα ταπεινώνει
κάθε χαμένο σου δικαίωμα
πληγώνει τη δική μου αξιοπρέπεια
κάθε παραπανίσιο σου φορτίο
έχει σε μένα ρίζες προγονικές
κάθε σε βάρος σου αδικία
είναι μια στυγερή κλοπή
απ’ το παγκάρι της δικής μου εκκλησίας
κι όταν εσύ λιποψυχείς
εγώ είμαι ο αληθινός προδότης
στέκεσαι δίπλα
μου στο σπίτι, στη δουλειά ή στο οδόφραγμα
με τα ίδια μάτια
ελεύθερα ατενίζουμε τον ήλιο
περήφανοι
ασυμβίβαστοι
ωραίοι μέσα στα τόσα ελαττώματά μας
εμείς που η φύση έταξε σε σάρκα μία
ΘΕΜΑ Γ
Ποιος είναι ο τρόπος αντιμετώπισης της γυναίκας από το ποιητικό υποκείμενο; Να απαντήσεις αξιοποιώντας τρεις τουλάχιστον κειμενικούς δείκτες. Πώς θα χαρακτήριζες αυτήν την στάση απέναντι στις γυναίκες; Να αναπτύξεις τεκμηριωμένα την άποψή σου σε 150 – 200 λέξεις.
Το ποιητικό υποκείμενο υποστηρίζει πως ο άνδρας οφείλει να σέβεται απόλυτα τη γυναίκα, εφόσον η θέση της είναι ισότιμη πλάι του. Την άποψή του αυτή την τονίζει εμφατικά με σχήμα επανάληψης («Κάθε μικρή σου υποταγή», «κάθε χαμένο σου δικαίωμα»), επισημαίνοντας πως «κάθε» παρέκκλιση από το οφειλόμενο κλίμα σεβασμού απέναντί της λειτουργεί επιβαρυντικά για τον ίδιο («εμένα ταπεινώνει», «πληγώνει τη δική μου αξιοπρέπεια»). Με τη χρήση, μάλιστα, μιας μεταφοράς («είναι μια στυγερή κλοπή / απ’ το παγκάρι της δικής μου εκκλησίας») φανερώνει πως η τέλεση αδικιών εις βάρος της γυναίκας αποτελεί πράξη ανόσια. Δεν διστάζει, έτι περαιτέρω, με τη χρήση σχήματος αντίθεσης («κι όταν εσύ λιποψυχείς / εγώ είμαι ο αληθινός προδότης») να αποδεχτεί την ευθύνη για την όποια έκφραση αδυναμίας από τη μεριά της γυναίκας, εφόσον αναγνωρίζει πως την έχει -αδίκως- επιβαρύνει με «παραπανίσιο φορτίο», κάνοντάς τη να λυγίσει.
Πρόκειται, κατά τη γνώμη μου, για την ορθή στάση απέναντι στις γυναίκες, μιας και είναι γνωστό πως για χρόνια επωμίζονται ανισομερώς τόσο τα βάρη της οικογένειας όσο και κάθε άλλη υποχρέωσης. Βιώνουν, συνάμα, τραυματικά περιστατικά κακομεταχείρισης από άντρες που θεωρούν τους εαυτούς τους «ανώτερους». Είναι, επομένως, αναγκαίο να υιοθετηθεί ο οφειλόμενος απέναντί τους σεβασμός.
ΘΕΜΑ Δ
Αξιοποιώντας το κείμενο αναφοράς να συντάξετε ένα άρθρο στο πλαίσιο του οποίου θα αναφέρεστε: α) στο πώς τα παραδοσιακά χαρακτηριστικά των «κοινωνικών φύλων» ανοίγουν το δρόμο στην έμφυλη βία, και β) στις αλλαγές εκείνες που θα επιτρέψουν τον σταδιακό τερματισμό της έμφυλης βίας.
Το ροζ, το γαλάζιο και το κόκκινο του αίματος
Η «παραδοσιακή» εικόνα του άνδρα που δεν φοβάται και δεν δακρύζει -γιατί διέθετε την ποιοτική γενναιότητα που απαιτούσαν άλλες εποχές- έχει μετατραπεί το τελευταίο διάστημα στην επονείδιστη εικόνα του άνδρα που δεν σέβεται και δεν ντρέπεται. Μια εικόνα χτισμένη με άνανδρες δολοφονίες γυναικών και πλείστα άλλα περιστατικά έμφυλης βίας. Μια πραγματικότητα που οφείλει να μας αναγκάσει να αναθεωρήσουμε πρότυπα και πρακτικές του παρελθόντος.
Είναι πια προφανές, άλλωστε, πως το παλαιότερο πρότυπο του «κυρίαρχου» και του «επιθετικού» άνδρα που πήγαζε από ανάγκες μιας ριζικά διαφορετικής κοινωνίας και ιστορικής πραγματικότητας, δεν έχει τίποτε να προσφέρει στην εκπολιτισμένη και ειρηνική σύγχρονη κοινωνία. Τα χαρακτηριστικά του ανδρικού φύλου που υπερτονίστηκαν κατά το παρελθόν, διότι θεωρήθηκαν χρήσιμα, δεν εξυπηρετούν πλέον κάποια κρίσιμη σκοπιμότητα. Επιβιώνουν, ωστόσο, κατά τρόπο στρεβλό, εφόσον η επιθετικότητα αυτή μη έχοντας κάποιον «εχθρό» να αντιμετωπίσει διοχετεύεται εις βάρος των γυναικών ή των πιο αδύναμων ανδρών. Διατηρείται, έτσι, αναίτια ένα παρωχημένο πρότυπο σε μια κοινωνία που έχει πια διαφορετικό προσανατολισμό.
Οι γυναικείες αρετές του παρελθόντος, αντίστοιχα, αν και χρήσιμες άλλοτε, δεν ανταποκρίνονται πλέον στους ρόλους που καλούνται να επωμιστούν οι σύγχρονες γυναίκες. Απαλλαγμένες από την αποκλειστική ευθύνη της ανατροφής των παιδιών, εφοδιασμένες με υψηλού επιπέδου μόρφωση και κατάρτιση, οι γυναίκες κατακτούν θέσεις ευθύνης στον εργασιακό και στον πολιτικό τομέα. Δημιουργούν, καινοτομούν και διασφαλίζουν αποδοχές αντίστοιχες με αυτές των ανδρών. Μια διαδικασία, εντούτοις, που τις φέρνει σε ρήξη τόσο με την ξεπερασμένη εικόνα των γυναικών του παρελθόντος όσο και με τις στερεοτυπικές αντιλήψεις ορισμένων ανδρών, οι οποίοι δυσκολεύονται να αποδεχτούν την πλήρη εξίσωση των δύο φύλων.
Παρατηρούνται, έτσι, περιστατικά βίας, ασεβούς συμπεριφοράς απέναντι στις γυναίκες, αλλά και ακόμη περισσότερο απαράδεκτες ακρότητες, λόγω της αδυναμίας κάποιων να συμβιβαστούν με τις αλλαγές που έχουν συντελεστεί. Χρειάζεται, άρα, μια δραστική παρέμβαση στον τρόπο διαπαιδαγώγησης των νέων μελών της κοινωνίας μας προκειμένου να αποτραπεί η διαιώνιση ξεπερασμένων προτύπων. Κάθε νέος γονιός, κάθε εκπαιδευτικός, όπως και τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης, ως φορείς αγωγής και κατ’ επέκταση διαμόρφωσης και εδραίωσης αντιλήψεων, οφείλουν να εξοβελίσουν τις απόψεις εκείνες που οδηγούν στην εντύπωση πως υπάρχουν διαφορετικές προσδοκίες από τα άτομα ανάλογα με το φύλο τους.
Η διαδικασία κοινωνικοποίησης οφείλει πλέον να βασίζεται κυρίως και πρωτίστως στη διαμόρφωση ενός κοινού προτύπου ζητούμενων αρετών. Ο σεβασμός απέναντι στην ανθρώπινη ζωή, η αλληλεγγύη, η ενσυναίσθηση, η διάθεση προσφοράς στον άλλον είναι, μεταξύ άλλων, οι αρετές που θα πρέπει να πρωτοστατούν στη διαπαιδαγώγηση των νέων ανεξάρτητα από το φύλο τους.
Το να επιτευχθεί η απομάκρυνση των τοξικών στερεοτύπων από τη σκέψη και τη συμπεριφορά των νέων συνιστά αναγκαιότητα προκειμένου να περιοριστεί η έμφυλη βία. Συνιστά, συνάμα, μια επιδίωξη που απαιτεί συνειδητή και συλλογική προσπάθεια λόγω της δεδομένης δυσκολίας αποτίναξης διαδεδομένων προκαταλήψεων.
0 σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου