Ξενοφών, Κύρου Ἀνάβασις, Δ 5.3-7 (Μετάφραση & Συντακτική ανάλυση)
Ο Ξενοφών ήταν ανάμεσα στους ΄Έλληνες μισθοφόρους που ακολούθησαν το 401 π.Χ. τον Κύρο στην εκστρατεία του προς την πρωτεύουσα της Περσικής Αυτοκρατορίας, Σούσα, με στόχο την ανατροπή του Πέρση βασιλιά Αρταξέρξη, αδελφού του Κύρου. Η εκστρατεία έληξε άδοξα, όταν σκοτώθηκε ο Κύρος. Ο Ξενοφών περιγράφει ως αυτόπτης μάρτυρας την εκστρατεία και τις περιπέτειες της επιστροφής των Μυρίων.
Ἐντεῦθεν ἐπορεύοντο διὰ χιόνος πολλῆς καὶ πεδίου σταθμοὺς* τρεῖς παρασάγγας** πεντεκαίδεκα. Ὁ δὲ τρίτος ἐγένετο χαλεπὸς καὶ ἄνεμος βορρᾶς ἐναντίος ἔπνει παντάπασιν ἀποκαίων πάντα καὶ πηγνὺς τοὺς ἀνθρώπους. Ἔνθα δὴ τῶν μάντεών τις εἶπε σφαγιάσασθαι τῷ ἀνέμῳ, καὶ σφαγιάζεται· καὶ πᾶσι δὴ περιφανῶς ἔδοξεν λῆξαι τὸ χαλεπὸν τοῦ πνεύματος. Ἦν δὲ τῆς χιόνος τὸ βάθος ὀργυιά· ὥστε καὶ τῶν ὑποζυγίων καὶ τῶν ἀνδραπόδων πολλὰ ἀπώλετο καὶ τῶν στρατιωτῶν ὡς τριάκοντα. Διεγένοντο δὲ τὴν νύκτα πῦρ καίοντες· ξύλα δ᾽ ἦν ἐν τῷ σταθμῷ πολλά· οἱ δὲ ὀψὲ προσιόντες ξύλα οὐκ εἶχον. Οἱ οὖν πάλαι ἥκοντες καὶ τὸ πῦρ καίοντες οὐ προσίεσαν πρὸς τὸ πῦρ τοὺς ὀψίζοντας, εἰ μὴ μεταδοῖεν αὐτοῖς πυροὺς ἢ ἄλλο εἴ τι ἔχοιεν βρωτόν. Ἔνθα δὴ μετεδίδοσαν ἀλλήλοις ὧν εἶχον ἕκαστοι. Ἔνθα δὲ τὸ πῦρ ἐκαίετο, διατηκομένης τῆς χιόνος βόθροι ἐγένοντο μεγάλοι ἔστε ἐπὶ τὸ δάπεδον· οὗ δὴ παρῆν μετρεῖν τὸ βάθος τῆς χιόνος. Ἐντεῦθεν δὲ τὴν ἐπιοῦσαν ἡμέραν ὅλην ἐπορεύοντο διὰ χιόνος, καὶ πολλοὶ τῶν ἀνθρώπων ἐβουλιμίασαν. Ξενοφῶν δ᾽ ὀπισθοφυλακῶν καὶ καταλαμβάνων τοὺς πίπτοντας τῶν ἀνθρώπων ἠγνόει ὅ τι τὸ πάθος εἴη.
*πορεία μίας ημέρας (πέντε περίπου παρασάγγες ή 15 μίλια)
** μία παρασάγγα ισοδυναμεί με τρία μίλια
Μετάφραση
Από εκεί περπατούσαν μέσα σε πολύ χιόνι και μέσα από πεδιάδα πορεία τριών ημερών – δεκαπέντε παρασάγγες (κατά προσέγγιση 45 μίλια). Ο τρίτος σταθμός (η πορεία της τρίτης ημέρας) έγινε πολύ δύσκολος και φυσούσε βόρειος άνεμος αντίθετος προς αυτούς κατακαίοντας εντελώς τα πάντα και καθηλώνοντας τους ανθρώπους. Εκεί λοιπόν κάποιος από τους μάντεις είπε να θυσιάσουν στον άνεμο και η θυσία έγινε⸱ και ήταν σε όλους προφανές πως σταμάτησε η σφοδρότητα του ανέμου. Το βάθος του χιονιού ήταν μία οργιά (1 μέτρο και 83 εκατοστά), με αποτέλεσμα και από τα άλογα και από τους αιχμαλώτους του πολέμου πολλοί να χαθούν και από τους στρατιώτες περίπου τριάντα. Πέρασαν τη νύχτα καίγοντας φωτιά⸱ τα ξύλα ήταν πολλά στο χώρο που στρατοπέδευσαν. Εκείνοι όμως που έρχονταν αργά δεν είχαν ξύλα. Εκείνοι που είχαν προηγούμενα έρθει και είχαν ανάψει τη φωτιά δεν άφηναν να πλησιάσουν στη φωτιά τους αργοπορημένους, αν δεν έδιναν σε αυτούς σιτάρι ή αν είχαν κάτι άλλο βρώσιμο. Εκεί έδιναν ο ένας στον άλλον ό,τι είχε ο καθένας. Εκεί, μάλιστα, που έκαιγε η φωτιά, επειδή έλιωσε το χιόνι δημιουργήθηκαν μεγάλοι λάκκοι και έφταναν μέχρι το έδαφος⸱ σε αυτούς λοιπόν ήταν δυνατό να μετρηθεί το βάθος του χιονιού. Από εκεί την επόμενη μέρα προχωρούσαν μέσα στο χιόνι και πολλοί από τους ανθρώπους υπέφεραν από την υπερβολική πείνα. Ο Ξενοφώντας ερχόμενος με την οπισθοφυλακή και ανακαλύπτοντας εκείνους από τους ανθρώπους που κατέρρεαν αγνοούσε τι ήταν αυτό απ’ το οποίο έπασχαν.
Συντακτική ανάλυση
Ἐντεῦθεν ἐπορεύοντο διὰ χιόνος πολλῆς καὶ πεδίου σταθμοὺς τρεῖς παρασάγγας πεντεκαίδεκα.
ἐπορεύοντο: Ρήμα. οὗτοι: Εννοείται ως υποκείμενο. διὰ χιόνος καὶ (διά) πεδίου: Εμπρόθετοι προσδιορισμοί της διαμέσου κίνησης. πολλῆς: Επιθετικός προσδιορισμός στο χιόνος. σταθμοὺς & παρασάγγας: αιτιατικής του τόπου. τρεῖς: Επιθετικός προσδιορισμός στο σταθμούς. πεντεκαίδεκα: Επιθετικός προσδιορισμός στο παρασάγγας.
Ὁ δὲ τρίτος ἐγένετο χαλεπὸς
ἐγένετο: Ρήμα. Ὁ τρίτος: Υποκείμενο. χαλεπὸς: Κατηγορούμενο του υποκειμένου.
καὶ ἄνεμος βορρᾶς ἐναντίος ἔπνει παντάπασιν ἀποκαίων πάντα
ἔπνει: Ρήμα. ἄνεμος: Υποκείμενο. βορρᾶς: Επιθετικός προσδιορισμός στο υποκείμενο. ἐναντίος: Επιρρηματικό κατηγορούμενο του τρόπου. ἀποκαίων: Τροπική μετοχή, συνημμένη στο υποκείμενο του ρήματος. πάντα: Αντικείμενο μετοχής. παντάπασιν: Επιρρηματικός προσδιορισμός τρόπου.
καὶ πηγνὺς τοὺς ἀνθρώπους.
πηγνὺς: Ρήμα. ἄνεμος: Εννοείται ως υποκείμενο του ρήματος. τοὺς ἀνθρώπους: Αντικείμενο του ρήματος.
Ἔνθα δὴ τῶν μάντεών τις εἶπε σφαγιάσασθαι τῷ ἀνέμῳ,
εἶπε: Ρήμα. τις: Υποκείμενο ρήματος. τῶν μάντεών: Γενική διαιρετική. σφαγιάσασθαι: Αντικείμενο ρήματος, τελικό απαρέμφατο. τούτους: Εννοείται ως υποκείμενο του απαρεμφάτου (ετεροπροσωπία). τῷ ἀνέμῳ: Αντικείμενο του απαρεμφάτου. Ἔνθα: Επιρρηματικός προσδιορισμός του τόπου.
καὶ σφαγιάζεται
σφαγιάζεται: Ρήμα. σφάγιον: Εννοείται ως υποκείμενο ρήματος.
καὶ πᾶσι δὴ περιφανῶς ἔδοξεν λῆξαι τὸ χαλεπὸν τοῦ πνεύματος.
ἔδοξεν: Ρήμα (απρόσωπο). πᾶσι: Δοτική προσωπική. λῆξαι: Υποκείμενο ρήματος, ειδικό απαρέμφατο. τὸ χαλεπὸν: Υποκείμενο του απαρεμφάτου. τοῦ πνεύματος: Γενική κτητική. περιφανῶς: Επιρρηματικός προσδιορισμός του τρόπου.
Ἦν δὲ τῆς χιόνος τὸ βάθος ὀργυιά·
Ἦν: Ρήμα. τὸ βάθος: Υποκείμενο. τῆς χιόνος: Γενική κτητική. ὀργυιά: Κατηγορούμενο του υποκειμένου.
ὥστε καὶ τῶν ὑποζυγίων καὶ τῶν ἀνδραπόδων πολλὰ ἀπώλετο
ἀπώλετο: Ρήμα. πολλὰ: Υποκείμενο (αττική σύνταξη). τῶν ὑποζυγίων καὶ τῶν ἀνδραπόδων: Γενικές διαιρετικές.
καὶ τῶν στρατιωτῶν ὡς τριάκοντα.
ἀπώλοντο: Ρήμα (εννοείται). ὡς τριάκοντα: Υποκείμενο. τῶν στρατιωτῶν: Γενική διαιρετική.
Διεγένοντο δὲ τὴν νύκτα πῦρ καίοντες·
Διεγένοντο: Ρήμα. οὗτοι: Υποκείμενο ρήματος (εννοείται). τὴν νύκτα: Αντικείμενο ρήματος. καίοντες: Τροπική μετοχή, συνημμένη στο υποκείμενο του ρήματος. πῦρ: Αντικείμενο μετοχής.
ξύλα δ᾽ ἦν ἐν τῷ σταθμῷ πολλά·
ἦν: Ρήμα. ξύλα: Υποκείμενο (αττική σύνταξη). πολλά: Κατηγορούμενο υποκειμένου. ἐν τῷ σταθμῷ: Εμπρόθετος προσδιορισμός στάσης σε τόπο.
οἱ δὲ ὀψὲ προσιόντες ξύλα οὐκ εἶχον.
οὐκ εἶχον: Ρήμα. οἱ προσιόντες: Υποκείμενο ρήματος, επιθετική μετοχή. ξύλα: Αντικείμενο ρήματος. ὀψὲ: Επιρρηματικός προσδιορισμός χρόνου.
Οἱ οὖν πάλαι ἥκοντες καὶ τὸ πῦρ καίοντες οὐ προσίεσαν πρὸς τὸ πῦρ τοὺς ὀψίζοντας,
οὐ προσίεσαν: Ρήμα. Οἱ ἥκοντες & οἱ καίοντες: Υποκείμενα ρήματος, επιθετικές μετοχές. τοὺς ὀψίζοντας: Αντικείμενο ρήματος, επιθετική μετοχή. πάλαι: Επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου. τὸ πῦρ: Αντικείμενο της μετοχής καίοντες. πρὸς τὸ πῦρ: Εμπρόθετος προσδιορισμός του τόπου.
εἰ μὴ μεταδοῖεν αὐτοῖς πυροὺς ἢ ἄλλο βρωτόν.
εἴ τι ἔχοιεν
ἔχοιεν: Ρήμα. οἱ ὀψίζοντες: Υποκείμενο ρήματος (εννοείται). τι: Αντικείμενο ρήματος.
Ἔνθα δὴ μετεδίδοσαν ἀλλήλοις
μετεδίδοσαν: Ρήμα. οὗτοι: Υποκείμενο ρήματος (εννοείται). ἀλλήλοις: Έμμεσο αντικείμενο ρήματος. Ἔνθα: Επιρρηματικός προσδιορισμός τόπου.
ὧν εἶχον ἕκαστοι.
εἶχον: Ρήμα. ἕκαστοι: Υποκείμενο ρήματος. ὧν: Αντικείμενο ρήματος.
Ἔνθα δὲ τὸ πῦρ ἐκαίετο,
ἐκαίετο: Ρήμα. τὸ πῦρ: Υποκείμενο ρήματος. Ἔνθα: Επιρρηματικός προσδιορισμός τόπου.
διατηκομένης τῆς χιόνος βόθροι ἐγένοντο μεγάλοι
ἐγένοντο: Ρήμα. βόθροι: Υποκείμενο. μεγάλοι: Κατηγορούμενο. διατηκομένης: Αιτιολογική μετοχή, γενική απόλυτη. τῆς χιόνος: Υποκείμενο μετοχής.
ἔστε ἐπὶ τὸ δάπεδον
ἔστε: Ρήμα. βόθροι: Υποκείμενο (εννοείται). ἐπὶ τὸ δάπεδον: Εμπρόθετος προσδιορισμός της τοπικής έκτασης.
οὗ δὴ παρῆν μετρεῖν τὸ βάθος τῆς χιόνος.
παρῆν: Ρήμα (απρόσωπο). μετρεῖν: Υποκείμενο ρήματος, τελικό απαρέμφατο. τινὰ: Υποκείμενο απαρεμφάτου, εννοείται σε αιτιατική λόγω ετεροπροσωπίας. τὸ βάθος: Αντικείμενο απαρεμφάτου. τῆς χιόνος: Γενική κτητική.
Ἐντεῦθεν δὲ τὴν ἐπιοῦσαν ἡμέραν ὅλην ἐπορεύοντο διὰ χιόνος,
ἐπορεύοντο: Ρήμα. οὗτοι: Υποκείμενο ρήματος (εννοείται). Ἐντεῦθεν: Επιρρηματικός προσδιορισμός της κίνησης από τόπο. διὰ χιόνος: Εμπρόθετος προσδιορισμός του διαμέσου. τὴν ἐπιοῦσαν: Επιθετική μετοχή ως επιθετικός προσδιορισμός στο ἡμέραν. ἡμέραν: Αιτιατική του χρόνου. ὅλην: Κατηγορηματικός προσδιορισμός.
καὶ πολλοὶ τῶν ἀνθρώπων ἐβουλιμίασαν.
ἐβουλιμίασαν: Ρήμα. πολλοὶ: Υποκείμενο. τῶν ἀνθρώπων: Γενική διαιρετική
Ξενοφῶν δ᾽ ὀπισθοφυλακῶν καὶ καταλαμβάνων τοὺς πίπτοντας τῶν ἀνθρώπων ἠγνόει
ἠγνόει: Ρήμα. Ξενοφῶν: Υποκείμενο ρήματος. ὀπισθοφυλακῶν καὶ καταλαμβάνων: Τροπικές μετοχές, συνημμένες στο υποκείμενο του ρήματος. τοὺς πίπτοντας: Αντικείμενο της μετοχής καταλαμβάνων, επιθετική μετοχή. τῶν ἀνθρώπων: Γενική διαιρετική.
ὅ τι τὸ πάθος εἴη.
Ενδεικτικές Δραστηριότητες
1. Ποια αποτελέσματα έχουν οι καιρικές συνθήκες υπό τις οποίες πορεύονται οι Μύριοι; Πώς αντιμετωπίζουν τον άνεμο και πώς το χιόνι; Η απάντηση να βασιστεί στο εξής απόσπασμα: ’Εντεῦθεν ἐπορεύοντο διὰ […] ξύλα οὐκ εἶχον.
Οι εξαιρετικά δυσμενείς καιρικές συνθήκες καθιστούσαν δυσχερή την πορεία των Ελλήνων στρατιωτών. Ο δυνατός βοριάς τους καθήλωνε στον δρόμο, καθώς φυσούσε αντίθετα προς την κατεύθυνσή τους, ενώ το μεγάλο ύψος του χιονιού δυσκόλευε ακόμη περισσότερο την προσπάθειά τους να περπατήσουν. Προκειμένου να αντιμετωπίσουν τον άνεμο ακολούθησαν τη συμβουλή ενός μάντη, ο οποίος τους είπε να προσφέρουν θυσία. Η πράξη αυτή είχε άμεσο αποτέλεσμα, καθώς όλοι διαπίστωσαν πως μειώθηκε η σφοδρότητα του ανέμου. Η αντιμετώπιση του χιονιού ήταν δυσκολότερη, αφού, όταν άναψαν φωτιές και αυτό κατά τόπους έλιωσε, συνειδητοποίησαν πως έφτανε σε πολύ μεγάλο ύψος. Είχε, μάλιστα, ως αποτέλεσμα να χαθούν πολλά ζώα, αιχμάλωτοι του πολέμου, αλλά και Έλληνες στρατιώτες. Με τις φωτιές κατόρθωσαν πάντως να αντέξουν το κρύο της νύχτας.
2. Να μεταφράσετε το απόσπασμα: Οἱ οὖν πάλαι ἥκοντες […] ἠγνόει ὅ τι τὸ πάθος εἴη.
Εκείνοι όμως που έρχονταν αργά δεν είχαν ξύλα. Εκείνοι που είχαν προηγούμενα έρθει και είχαν ανάψει τη φωτιά δεν άφηναν να πλησιάσουν στη φωτιά τους αργοπορημένους, αν δεν έδιναν σε αυτούς σιτάρι ή αν είχαν κάτι άλλο βρώσιμο. Εκεί έδιναν ο ένας στον άλλον ό,τι είχε ο καθένας. Εκεί, μάλιστα, που έκαιγε η φωτιά, επειδή έλιωσε το χιόνι δημιουργήθηκαν μεγάλοι λάκκοι και έφταναν μέχρι το έδαφος⸱ σε αυτούς λοιπόν ήταν δυνατό να μετρηθεί το βάθος του χιονιού. Από εκεί την επόμενη μέρα προχωρούσαν μέσα στο χιόνι και πολλοί από τους ανθρώπους υπέφεραν από την υπερβολική πείνα. Ο Ξενοφώντας ερχόμενος με την οπισθοφυλακή και ανακαλύπτοντας εκείνους από τους ανθρώπους που κατέρρεαν αγνοούσε τι ήταν αυτό απ’ το οποίο έπασχαν.
3. Στην πρώτη περίοδο του αποσπάσματος να εντοπίσετε τους επιθετικούς προσδιορισμούς. Τι θα άλλαζε στο νόημα του κειμένου, αν δεν υπήρχαν;
πολλῆς, τρεῖς, πεντεκαίδεκα.
Μέσω των επιθετικών προσδιορισμών αφενός επισημαίνεται η πυκνότητα του χιονιού και αφετέρου η έκταση της πορείας που διένυαν οι στρατιώτες. Χωρίς τους επιθετικούς προσδιορισμούς δεν θα ήταν εμφανές το πόσο δυσχερής ήταν η πορεία τους, αλλά ούτε και η έκτασή της.
4. Πώς εξηγείται η άγνοια του Ξενοφώντα στο τέλος του αποσπάσματος; Με τι είδους πρόταση εκφράζεται;
Ο Ξενοφώντας κινούνταν στα μετόπισθεν του στρατεύματος με την οπισθοφυλακή, οπότε δεν είχε εικόνα ή γνώση των όσων συνέβαιναν στους στρατιώτες που προηγούνταν. Η άγνοιά του αυτή εκφράζεται με μια πλάγια ερωτηματική πρόταση μερικής άγνοιας: ὅ τι τὸ πάθος εἴη
5. Ποια είναι η συντακτική λειτουργία των απαρεμφάτων σφαγιάσασθαι και λῆξαι;
σφαγιάσασθαι: Αντικείμενο ρήματος εἶπε, τελικό απαρέμφατο. τούτους: Εννοείται ως υποκείμενο του απαρεμφάτου (ετεροπροσωπία).
λῆξαι: Υποκείμενο απρόσωπου ρήματος ἔδοξεν, ειδικό απαρέμφατο. τὸ χαλεπὸν: Υποκείμενο του απαρεμφάτου.
6. Να χαρακτηρίσετε τεκμηριωμένα αν οι παρακάτω μετοχές είναι συνημμένες ή απόλυτες: ἀποκαίων, καίοντες, καίοντες, διατηκομένης, ὀπισθοφυλακῶν.
ἀποκαίων: Τροπική μετοχή, συνημμένη στο υποκείμενο του ρήματος ἔπνει.
καίοντες: Τροπική μετοχή, συνημμένη στο υποκείμενο του ρήματος διεγένοντο.
οἱ καίοντες: Υποκείμενο ρήματος οὐ προσίεσαν, επιθετική μετοχή. Οι επιθετικές μετοχές δεν χαρακτηρίζονται απόλυτες.
διατηκομένης: Αιτιολογική μετοχή, γενική απόλυτη. τῆς χιόνος: Υποκείμενο μετοχής. Χαρακτηρίζεται απόλυτη, διότι το υποκείμενό της δεν έχει άλλη συντακτική θέση στην πρόταση.
ὀπισθοφυλακῶν: Τροπική μετοχή, συνημμένη στο υποκείμενο του ρήματος ἠγνόει. (Το υποκείμενο της μετοχής είναι παράλληλα και υποκείμενο του ρήματος.)
0 σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου