Ιστορία Β΄ Λυκείου: Η Αυτοκρατορία της Νίκαιας (πηγή)

Ιστορία Β΄ Λυκείου: Η Αυτοκρατορία της Νίκαιας (πηγή)
 
Συνδυάζοντας τις ιστορικές σας γνώσεις με τις απαραίτητες πληροφορίες που θα αντλήσετε από το κείμενο που σας δίνεται να απαντήσετε στα εξής:
α. Με ποιες ενέργειες αποκατέστησε ο αυτοκράτορας της Νίκαιας, Ιωάννης Βατάτζης το σύστημα της άμυνας των συνόρων, ιδιαίτερα στην Ανατολή;
(μονάδες 12)
β. Σε ποιους τομείς της οικονομίας έδωσε ιδιαίτερη σημασία ο Ιωάννης Βατάτζης, ποιοι ήταν οι στόχοι της οικονομικής του πολιτικής και με ποιες ενέργειες τους υλοποίησε;
(μονάδες 13)
Μονάδες 25
 
ΚΕΙΜΕΝΟ
Ο Ιωάννης Βατάτζης, δημιούργησε στρατιωτικά αγροκτήματα και ενίσχυσε τις στρατιωτικές δυνάμεις με τη μόνιμη εγκατάσταση των Κουμάνων1 ως στρατιωτών στις ακριτικές περιοχές […] με τον όρο της προσφοράς στρατιωτικής υπηρεσίας. Με τον τρόπο αυτό αποκαταστάθηκε ιδιαίτερα στην Ανατολή το σύστημα της άμυνας των συνόρων […]. Τα οικονομικά μέτρα του Ιωάννη Βατάτζη αξίζουν ιδιαίτερη προσοχή. […]Τα αυτοκρατορικά κτήματα ορίσθηκε να γίνουν πρότυπα για να δείξουν στους υπηκόους τι μπορεί να αποφέρει η φροντισμένη και συνετή διαχείριση στην γεωργία, την αμπελοκομία και την κτηνοτροφία. Στη σύζυγό του δώρισε ένα διάδημα2 με μαργαριτάρια και πολύτιμους λίθους, τους οποίους απόκτησε με την πώληση των αυγών από το κτήμα του. Αυτό το «στέμμα των αυγών»[…], ενσάρκωνε γι’ αυτόν ένα ολόκληρο πρόγραμμα. Βασικός στόχος της οικονομικής πολιτικής του ήταν να καταστήσει τη χώρα οικονομικά αυτάρκη. […] Κάθε πολίτης έπρεπε να αρκεσθεί με «ό, τι παράγει το ρωμαϊκό έδαφος και ό, τι δημιουργούν τα ρωμαϊκά χέρια».
 
Ostrogorsky, G., Ιστορία του βυζαντινού κράτους, τ. Γ’, (μτφρ. Ι. Παναγόπουλος), Ιστορικές Εκδόσεις Βασιλόπουλος, Αθήνα 1981, σ. 122-123.
 
1. τουρκικός νομαδικός λαός
2. στέμμα
 
Ενδεικτική απάντηση
 
α. Ο διάδοχος του Θεόδωρου Λάσκαρη, Ιωάννης Βατάτζης κατόρθωσε να επεκτείνει σημαντικά την επικράτειά του και να ανυψώσει τη μικρή αυτοκρατορία της Νίκαιας σε σημαντική δύναμη. Με τη δημιουργία στρατιωτικών κτημάτων εξασφάλισε ένα αποτελεσματικό σύστημα άμυνας των ανατολικών συνόρων του. Ο Georg Ostrogorsky επιβεβαιώνει τις πληροφορίες αυτές και συνάμα συμπληρώνει πως ο Βατάτζης φρόντισε να αξιοποιήσει τους Κουμάνους ως στρατιώτες στις ακριτικές περιοχές του κράτους του, εγκαθιστώντας τους μόνιμα εκεί με μόνο αντάλλαγμα τις στρατιωτικές τους υπηρεσίες. Ο Ιωάννης Βατάτζης κατέστησε, έτσι, το κράτος του μία διεθνώς υπολογίσιμη δύναμη. Όταν πέθανε, οι κτήσεις στη Μ. Ασία ήταν απόλυτα ασφαλείς, ενώ μεγάλο τμήμα των Βαλκανίων ήταν υπό την εξουσία του.
 
β. Εξίσου σημαντικά υπήρξαν τα επιτεύγματα του Ιωάννη Βατάτζη στο χώρο της εσωτερικής πολιτικής. Στο πλαίσιο του οικονομικού προγράμματος του ο Ιωάννης Βατάτζης απέδωσε ιδιαίτερη σημασία στην ανόρθωση της αγροτικής οικονομίας. Ειδικότερα, όπως αναφέρει ο Georg Ostrogorsky, ο Βατάτζης έδωσε ιδιαίτερη έμφαση στη γεωργία, την αμπελοκομία και την κτηνοτροφία. Στόχος της οικονομικής πολιτικής του ήταν η αυτάρκεια και γι’ αυτό απαγόρευσε την εισαγωγή ειδών πολυτελείας από τις ιταλικές πόλεις. Σύμφωνα με τον Georg Ostrogorsky, προκειμένου να επιτευχθεί η οικονομική αυτάρκεια ο Βατάτζης θεωρούσε πως κάθε πολίτης του κράτους του όφειλε να αρκείται στα προϊόντα που παρήγε το ρωμαϊκό έδαφος και σε όσα αγαθά δημιουργούνταν από τα ντόπια, ρωμαϊκά χέρια. Θέλησε, μάλιστα, να αναδείξει την αποτελεσματικότητα του σχεδιασμού του καθιστώντας τα αυτοκρατορικά κτήματα πρότυπα για το πόσο προσοδοφόρα μπορούσε να είναι η συνετή διαχείριση. Δώρισε, έτσι, στη σύζυγό του ένα στέμμα διακοσμημένο με μαργαριτάρια και πολύτιμους λίθους που κατόρθωσε να αγοράσει από τα κέρδη που του απέφερε η πώληση αυγών από το κτήμα του. Το στέμμα αυτό που επονομάστηκε «στέμμα των αυγών» αποτελούσε σαφή ένδειξη της δυναμικής που ενείχε ο οικονομικός του σχεδιασμός.