Γεώργιος Βιζυηνός «Το αμάρτημα της μητρός μου»
Όπως επισημαίνουν οι μελετητές του είδους, κυρίαρχο δομικό στοιχείο του διηγήματος είναι η αφηγηματική έκθεση ενός γεγονότος με συντομία και λιτότητα, ώστε να μεταδοθεί αμέσως μια εντύπωση. Επιβεβαιώνεται πλήρως αυτή η αρχή στο διήγημά μας; Να δικαιολογήσετε την απάντησή σας.
Τα διηγήματα λόγω της σύντομης έκτασής τους επικεντρώνονται συνήθως σ’ έναν ήρωα και πολύ περισσότερο σ’ ένα καίριο περιστατικό της ζωής του ήρωα, το οποίο τον επηρέασε σε μεγάλο βαθμό. Στα στενά πλαίσια του διηγήματος δεν υπάρχουν περιθώρια για εκτενείς αναλύσεις της προσωπικότητας του ήρωα, της ζωής του καθώς και η αναλυτική παρουσίαση άλλων προσώπων. Το διήγημα εστιάζει στο ένα σημαντικό γεγονός το οποίο δίνεται με λιτό τρόπο και αποβλέπει στη δημιουργία μια ιδιαίτερης εντύπωσης στον αναγνώστη. Σε αντίθεση όμως με τη γενική αυτή τάση που επικρατεί στα διηγήματα ο Βιζυηνός συνθέτει τις δικές του ιστορίες με πρότυπο του την πληρότητα των μυθιστορημάτων. Στο αμάρτημα της μητρός μου, ο Βιζυηνός δεν περιορίζεται στην απόδοση ενός κεντρικού επεισοδίου, αλλά ούτε και στην κυρίαρχη παρουσία ενός μόνο ήρωα. Το διήγημα μας δίνει βασικά σημεία της ιστορίας του αφηγητή από την παιδική έως την ενήλική ζωή του, παρουσιάζοντας παράλληλα την ιστορία της μητέρας του από τις απέλπιδες προσπάθειές της να σώσει την κόρη της την Αννιώ μέχρι την εξομολόγησή της στον Πατριάρχη. Ο αφηγητής και η μητέρα του αποτελούν τα κεντρικά πρόσωπα του διηγήματος καθώς η διαμόρφωση της προσωπικότητας του πρώτου και η πορεία της ζωής του διαμορφώνεται υπό την ισχυρή επίδραση της μητέρας του και της δικής της ιδιαίτερης ψυχοσύνθεσης. Η ιστορία του αφηγητή δεν μπορεί να νοηθεί χωρίς το παράλληλο ξεδίπλωμα της ιστορίας της μητέρας του, ενώ ταυτόχρονα η κατανόηση της προσωπικότητας της μητέρας δεν μπορεί να φωτιστεί πλήρως, χωρίς την παρουσίαση του αντίκτυπου που είχαν στο γιο της οι πράξεις και οι παραλείψεις της. Δύο κεντρικές προσωπικότητες με έντονη αλληλεπίδραση μεταξύ τους, αποτελούν τους ήρωες του διηγήματος αυτού, καθώς ο Βιζυηνός δεν ενδιαφέρεται απλώς να περιγράψει κάποιο περιστατικό, αλλά να εμβαθύνει στις δράσεις εκείνες που διαμόρφωσαν την προσωπικότητά τους και την ιδιαίτερη ψυχολογία τους.
Πέραν από την παρουσία δύο ηρώων στο αμάρτημα της μητρός μου, ο Βιζυηνός δεν περιορίζεται στην απόδοση ενός κεντρικού επεισοδίου, αλλά εκτείνει την αφήγησή του σε περισσότερα περιστατικά, εμπλουτίζοντας τη διήγησή του με αρκετές κορυφώσεις ώστε να διατηρεί αδιάκοπα το ενδιαφέρον του αναγνώστη και το κυριότερο ώστε να μπορέσει να φωτίσει τη ψυχολογία των ηρώων του με τον πλέον αποτελεσματικό τρόπο. Μπορούμε επομένως να διακρίνουμε στο διήγημα αυτό τα εξής επιμέρους επεισόδια: την ασθένεια και το θάνατο της Αννιώς, τον αντίκτυπο που έχει στο μικρό αφηγητή η προσήλωση της μητέρας στην Αννιώ, τις υιοθεσίες, την αποκάλυψη του αμαρτήματος της μητέρας, καθώς και την εξομολόγηση της μητέρας στον Πατριάρχη.
Το αμάρτημα της μητρός μου είναι αρκετά εκτενές σε σχέση με τα περισσότερα διηγήματα και παράλληλα εξυπηρετεί ένα διαφορετικό αφηγηματικό σκοπό. Ο Βιζυηνός δεν επιδιώκει να αφήσει στον αναγνώστη μια έντονη εντύπωση χάρη στην αποτύπωση κάποιου σημαντικού γεγονότος, εκείνο που τον ενδιαφέρει είναι να παρακολουθήσει την εξέλιξη των ηρώων του και να μας παρουσιάσει τα γεγονότα εκείνα που είχαν καταλυτικό ρόλο στην ψυχολογική τους διαμόρφωση. Για το λόγο αυτό ο συγγραφέας ξεπερνάει τα περιορισμένα χρονικά πλαίσια του διηγήματος και αντί να μείνει σε μια συγκεκριμένη χρονική στιγμή, κατά την οποία εξελίσσεται και το κεντρικό περιστατικό, ακολουθεί τους ήρωές του σε βάθος χρόνου, διαγράφοντας για τον καθένα κι ένα διαφορετικό σχήμα. Για τη μητέρα έχουμε: αμάρτημα – αγώνας εξιλέωσης – εξομολόγηση – διάψευση προσδοκίας και για τον αφηγητή έχουμε: στέρηση μητρικής αγάπης – ανακάλυψη του μητρικού αμαρτήματος – κατανόηση και αποδοχή.
Ο Παλαμάς, αναφερόμενος στα διηγήματα του Βιζυηνού, σημειώνει ότι ο συγγραφέας «ρέπει προς την μυθιστοριογραφίαν». Συζητήστε αυτό το σχόλιο σε συσχετισμό με την προηγούμενη ερώτηση.
Η διάθεση του Βιζυηνού να παρουσιάσει με μεγαλύτερη πληρότητα την πορεία των ηρώων του, είναι το στοιχείο που οδηγεί τον Παλαμά στο συμπέρασμα ότι ο συγγραφέας ρέπει προς τη μυθιστοριογραφία, υπό την έννοια ότι σ’ ένα μυθιστόρημα παρουσιάζονται περισσότερα πρόσωπα και η ζωή των ηρώων δίνεται στην ολότητά της. Ενώ, σ’ ένα διήγημα υπό την παραδοσιακή του έννοια, η αφήγηση θα περιοριζόταν σε ένα κεντρικό περιστατικό που θα μας έδινε στοιχεία για μια συγκεκριμένη στιγμή της ζωής του ήρωα, ο Βιζυηνός προχωρά σε μια πλουσιότερη αφήγηση με την αναφορά πολλών επιμέρους περιστατικών, καθώς και την παρουσίαση περισσότερων προσώπων, από τα οποία η μητέρα και ο αφηγητής μας δίνονται με μεγάλη λεπτομέρεια. Η επιδίωξη του Βιζυηνού να φωτίσει την πορεία των ηρώων του προς την εξιλέωση και τη λύτρωση, τον ωθεί στο να εμπλουτίσει την αφήγησή του όχι μόνο με σημαντικά γεγονότα, υπό την έννοια της δράσης, αλλά και από περιστατικά μικρότερης σημασίας, τα οποία όμως έχουν ιδιαίτερη αξία για την κατανόηση των στοιχείων εκείνων που διαμόρφωσαν τη ψυχοσύνθεση των ηρώων.
Χαρακτηριστικό παράδειγμα της προσπάθειας του συγγραφέα να δώσει μια πλήρη εικόνα της ζωής των ηρώων αποτελεί το πρώτο μέρος του διηγήματος το οποίο αναφέρεται στην αρρώστια της Αννιώς. Όσο ο αφηγητής -και μαζί του ο αναγνώστης- αγνοεί τα πραγματικά κίνητρα της μητέρας και θεωρεί ότι η αγωνιώδης προσπάθειά της να σώσει τη μονάκριβη κόρη της έχει να κάνει μόνο με την αξιαγάπητη προσωπικότητα του μικρού κοριτσιού, προχωρά σε μια λεπτομερή σκιαγράφηση του χαρακτήρα του φιλάσθενου κοριτσιού. Μέσα από σχόλια της Αννιώς, μέσα από μικρά περιστατικά όπου γίνεται εμφανής η αγάπη του παιδιού για τα αδέρφια τη, ο αφηγητής – παιδί επιχειρεί να παρουσιάσει τον ιδιαίτερα καλό χαρακτήρα της. Ο αφηγητής δίνοντας τις λεπτομέρειες αυτές αισθάνεται ότι δικαιολογεί την εντελώς αψυχολόγητη συμπεριφορά της μητέρας του και όσο περισσότερο τονίζει την καλοσύνη της Αννιώς τόσο περισσότερο αποδέχεται ότι πραγματικά το μικρό κορίτσι δικαιούται κάθε δυνατή φροντίδα. Μια τέτοια προσέγγιση δε θα ήταν εφικτή σ’ ένα διήγημα, παρά μόνο αν η ασθένεια της Αννιώς αποτελούσε το κεντρικό επεισόδιο. Στο αμάρτημα της μητρός μου, όμως, η ασθένεια της Αννιώς δεν είναι παρά ένα από τα επεισόδια, το οποίο βοηθά στο να δούμε τον αντίκτυπο που είχε στον αφηγητή η προσήλωση της μητέρας στην Αννιώ και παράλληλα εξυπηρετεί τη διατήρηση του αινίγματος του τίτλου, καθώς στο πρώτο αυτό μέρος του διηγήματος ο αφηγητής βρίσκεται σε πλάνη σχετικά με τα κίνητρα της μητέρας, γι’ αυτό και αδυνατεί να κατανοήσει και να ερμηνεύσει σωστά τη συμπεριφορά της. Ο αφηγητής εστιάζει την προσοχή του στην Αννιώ, θεωρώντας ότι η Αννιώ αποτελεί την εξήγηση της συμπεριφοράς της μητέρας, αλλά η μητέρα εστιάζει την προσοχή της στο θηλυκό παιδί, λόγω του φύλου του και όχι λόγω της προσωπικότητάς του.
Δείτε επίσης:
Όπως επισημαίνουν οι μελετητές του είδους, κυρίαρχο δομικό στοιχείο του διηγήματος είναι η αφηγηματική έκθεση ενός γεγονότος με συντομία και λιτότητα, ώστε να μεταδοθεί αμέσως μια εντύπωση. Επιβεβαιώνεται πλήρως αυτή η αρχή στο διήγημά μας; Να δικαιολογήσετε την απάντησή σας.
Τα διηγήματα λόγω της σύντομης έκτασής τους επικεντρώνονται συνήθως σ’ έναν ήρωα και πολύ περισσότερο σ’ ένα καίριο περιστατικό της ζωής του ήρωα, το οποίο τον επηρέασε σε μεγάλο βαθμό. Στα στενά πλαίσια του διηγήματος δεν υπάρχουν περιθώρια για εκτενείς αναλύσεις της προσωπικότητας του ήρωα, της ζωής του καθώς και η αναλυτική παρουσίαση άλλων προσώπων. Το διήγημα εστιάζει στο ένα σημαντικό γεγονός το οποίο δίνεται με λιτό τρόπο και αποβλέπει στη δημιουργία μια ιδιαίτερης εντύπωσης στον αναγνώστη. Σε αντίθεση όμως με τη γενική αυτή τάση που επικρατεί στα διηγήματα ο Βιζυηνός συνθέτει τις δικές του ιστορίες με πρότυπο του την πληρότητα των μυθιστορημάτων. Στο αμάρτημα της μητρός μου, ο Βιζυηνός δεν περιορίζεται στην απόδοση ενός κεντρικού επεισοδίου, αλλά ούτε και στην κυρίαρχη παρουσία ενός μόνο ήρωα. Το διήγημα μας δίνει βασικά σημεία της ιστορίας του αφηγητή από την παιδική έως την ενήλική ζωή του, παρουσιάζοντας παράλληλα την ιστορία της μητέρας του από τις απέλπιδες προσπάθειές της να σώσει την κόρη της την Αννιώ μέχρι την εξομολόγησή της στον Πατριάρχη. Ο αφηγητής και η μητέρα του αποτελούν τα κεντρικά πρόσωπα του διηγήματος καθώς η διαμόρφωση της προσωπικότητας του πρώτου και η πορεία της ζωής του διαμορφώνεται υπό την ισχυρή επίδραση της μητέρας του και της δικής της ιδιαίτερης ψυχοσύνθεσης. Η ιστορία του αφηγητή δεν μπορεί να νοηθεί χωρίς το παράλληλο ξεδίπλωμα της ιστορίας της μητέρας του, ενώ ταυτόχρονα η κατανόηση της προσωπικότητας της μητέρας δεν μπορεί να φωτιστεί πλήρως, χωρίς την παρουσίαση του αντίκτυπου που είχαν στο γιο της οι πράξεις και οι παραλείψεις της. Δύο κεντρικές προσωπικότητες με έντονη αλληλεπίδραση μεταξύ τους, αποτελούν τους ήρωες του διηγήματος αυτού, καθώς ο Βιζυηνός δεν ενδιαφέρεται απλώς να περιγράψει κάποιο περιστατικό, αλλά να εμβαθύνει στις δράσεις εκείνες που διαμόρφωσαν την προσωπικότητά τους και την ιδιαίτερη ψυχολογία τους.
Πέραν από την παρουσία δύο ηρώων στο αμάρτημα της μητρός μου, ο Βιζυηνός δεν περιορίζεται στην απόδοση ενός κεντρικού επεισοδίου, αλλά εκτείνει την αφήγησή του σε περισσότερα περιστατικά, εμπλουτίζοντας τη διήγησή του με αρκετές κορυφώσεις ώστε να διατηρεί αδιάκοπα το ενδιαφέρον του αναγνώστη και το κυριότερο ώστε να μπορέσει να φωτίσει τη ψυχολογία των ηρώων του με τον πλέον αποτελεσματικό τρόπο. Μπορούμε επομένως να διακρίνουμε στο διήγημα αυτό τα εξής επιμέρους επεισόδια: την ασθένεια και το θάνατο της Αννιώς, τον αντίκτυπο που έχει στο μικρό αφηγητή η προσήλωση της μητέρας στην Αννιώ, τις υιοθεσίες, την αποκάλυψη του αμαρτήματος της μητέρας, καθώς και την εξομολόγηση της μητέρας στον Πατριάρχη.
Το αμάρτημα της μητρός μου είναι αρκετά εκτενές σε σχέση με τα περισσότερα διηγήματα και παράλληλα εξυπηρετεί ένα διαφορετικό αφηγηματικό σκοπό. Ο Βιζυηνός δεν επιδιώκει να αφήσει στον αναγνώστη μια έντονη εντύπωση χάρη στην αποτύπωση κάποιου σημαντικού γεγονότος, εκείνο που τον ενδιαφέρει είναι να παρακολουθήσει την εξέλιξη των ηρώων του και να μας παρουσιάσει τα γεγονότα εκείνα που είχαν καταλυτικό ρόλο στην ψυχολογική τους διαμόρφωση. Για το λόγο αυτό ο συγγραφέας ξεπερνάει τα περιορισμένα χρονικά πλαίσια του διηγήματος και αντί να μείνει σε μια συγκεκριμένη χρονική στιγμή, κατά την οποία εξελίσσεται και το κεντρικό περιστατικό, ακολουθεί τους ήρωές του σε βάθος χρόνου, διαγράφοντας για τον καθένα κι ένα διαφορετικό σχήμα. Για τη μητέρα έχουμε: αμάρτημα – αγώνας εξιλέωσης – εξομολόγηση – διάψευση προσδοκίας και για τον αφηγητή έχουμε: στέρηση μητρικής αγάπης – ανακάλυψη του μητρικού αμαρτήματος – κατανόηση και αποδοχή.
Ο Παλαμάς, αναφερόμενος στα διηγήματα του Βιζυηνού, σημειώνει ότι ο συγγραφέας «ρέπει προς την μυθιστοριογραφίαν». Συζητήστε αυτό το σχόλιο σε συσχετισμό με την προηγούμενη ερώτηση.
Η διάθεση του Βιζυηνού να παρουσιάσει με μεγαλύτερη πληρότητα την πορεία των ηρώων του, είναι το στοιχείο που οδηγεί τον Παλαμά στο συμπέρασμα ότι ο συγγραφέας ρέπει προς τη μυθιστοριογραφία, υπό την έννοια ότι σ’ ένα μυθιστόρημα παρουσιάζονται περισσότερα πρόσωπα και η ζωή των ηρώων δίνεται στην ολότητά της. Ενώ, σ’ ένα διήγημα υπό την παραδοσιακή του έννοια, η αφήγηση θα περιοριζόταν σε ένα κεντρικό περιστατικό που θα μας έδινε στοιχεία για μια συγκεκριμένη στιγμή της ζωής του ήρωα, ο Βιζυηνός προχωρά σε μια πλουσιότερη αφήγηση με την αναφορά πολλών επιμέρους περιστατικών, καθώς και την παρουσίαση περισσότερων προσώπων, από τα οποία η μητέρα και ο αφηγητής μας δίνονται με μεγάλη λεπτομέρεια. Η επιδίωξη του Βιζυηνού να φωτίσει την πορεία των ηρώων του προς την εξιλέωση και τη λύτρωση, τον ωθεί στο να εμπλουτίσει την αφήγησή του όχι μόνο με σημαντικά γεγονότα, υπό την έννοια της δράσης, αλλά και από περιστατικά μικρότερης σημασίας, τα οποία όμως έχουν ιδιαίτερη αξία για την κατανόηση των στοιχείων εκείνων που διαμόρφωσαν τη ψυχοσύνθεση των ηρώων.
Χαρακτηριστικό παράδειγμα της προσπάθειας του συγγραφέα να δώσει μια πλήρη εικόνα της ζωής των ηρώων αποτελεί το πρώτο μέρος του διηγήματος το οποίο αναφέρεται στην αρρώστια της Αννιώς. Όσο ο αφηγητής -και μαζί του ο αναγνώστης- αγνοεί τα πραγματικά κίνητρα της μητέρας και θεωρεί ότι η αγωνιώδης προσπάθειά της να σώσει τη μονάκριβη κόρη της έχει να κάνει μόνο με την αξιαγάπητη προσωπικότητα του μικρού κοριτσιού, προχωρά σε μια λεπτομερή σκιαγράφηση του χαρακτήρα του φιλάσθενου κοριτσιού. Μέσα από σχόλια της Αννιώς, μέσα από μικρά περιστατικά όπου γίνεται εμφανής η αγάπη του παιδιού για τα αδέρφια τη, ο αφηγητής – παιδί επιχειρεί να παρουσιάσει τον ιδιαίτερα καλό χαρακτήρα της. Ο αφηγητής δίνοντας τις λεπτομέρειες αυτές αισθάνεται ότι δικαιολογεί την εντελώς αψυχολόγητη συμπεριφορά της μητέρας του και όσο περισσότερο τονίζει την καλοσύνη της Αννιώς τόσο περισσότερο αποδέχεται ότι πραγματικά το μικρό κορίτσι δικαιούται κάθε δυνατή φροντίδα. Μια τέτοια προσέγγιση δε θα ήταν εφικτή σ’ ένα διήγημα, παρά μόνο αν η ασθένεια της Αννιώς αποτελούσε το κεντρικό επεισόδιο. Στο αμάρτημα της μητρός μου, όμως, η ασθένεια της Αννιώς δεν είναι παρά ένα από τα επεισόδια, το οποίο βοηθά στο να δούμε τον αντίκτυπο που είχε στον αφηγητή η προσήλωση της μητέρας στην Αννιώ και παράλληλα εξυπηρετεί τη διατήρηση του αινίγματος του τίτλου, καθώς στο πρώτο αυτό μέρος του διηγήματος ο αφηγητής βρίσκεται σε πλάνη σχετικά με τα κίνητρα της μητέρας, γι’ αυτό και αδυνατεί να κατανοήσει και να ερμηνεύσει σωστά τη συμπεριφορά της. Ο αφηγητής εστιάζει την προσοχή του στην Αννιώ, θεωρώντας ότι η Αννιώ αποτελεί την εξήγηση της συμπεριφοράς της μητέρας, αλλά η μητέρα εστιάζει την προσοχή της στο θηλυκό παιδί, λόγω του φύλου του και όχι λόγω της προσωπικότητάς του.
Δείτε επίσης:
0 σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου