Γιώργος Σεφέρης «Θερινό Ηλιοστάσι» Θ΄

Μύκονος

Γιώργος Σεφέρης «Θερινό Ηλιοστάσι»

Θ΄

Μιλούσες για πράγματα που δεν τα ‘βλεπαν

κι αυτοί γελούσαν.

Όμως να λάμνεις στο σκοτεινό ποταμό

πάνω νερά∙

να πηγαίνεις στον αγνοημένο δρόμο

στα τυφλά πεισματάρης

και να γυρεύεις λόγια ριζωμένα

σαν το πολύροζο λιόδεντρο –

άφησε κι ας γελούν.

Και να ποθείς να κατοικήσει κι ο άλλος κόσμος

στη σημερινή πνιγερή μοναξιά

στ’ αφανισμένο τούτο παρόν –

άφησέ τους.

Ο θαλασσινός άνεμος κι η δροσιά της αυγής

υπάρχουν χωρίς να το ζητήσει κανένας.

Ο Γιώργος Σεφέρης παρατηρώντας με απογοήτευση τη στάση των συγχρόνων του να οδηγούν τη ζωή τους ολοένα και περισσότερο στην αποξένωση, στην πικρή μοναξιά και στις μάταιες απογοητεύσεις, διατυπώνει τη σκέψη πως δεν θα πρέπει οι άνθρωποι να ξεχνούν τις χαρές που έχει να τους προσφέρει η ζωή, αρκεί να μην αφήνονται στα κενά καλέσματα των σύγχρονων τρόπων και στο κυνήγι μιας ανούσιας ικανοποίησης. Αν τα χρήματα, τα υλικά αγαθά και η επαγγελματική επιτυχία είναι για τους σύγχρονους ανθρώπους η απάντηση για το νόημα της ζωής, τότε άφησέ τους, απαντά ο ποιητής.

Αναλυτικότερα:

Μιλούσες για πράγματα που δεν τα ‘βλεπαν

κι αυτοί γελούσαν.

Ο ποιητής χρησιμοποιεί δεύτερο πρόσωπο, σαν να απευθύνεται σε κάποιον υποθετικό συνομιλητή, ενώ στην ουσία απευθύνει τα λόγια αυτά στον εαυτό του. Ο ίδιος ο ποιητής είναι αυτός που επιχείρησε να μιλήσει στους συγχρόνους του για πράγματα, για καταστάσεις και σκέψεις που εκείνοι δεν μπορούσαν να αντιληφθούν, δεχόμενος ως απάντηση το περιπαιχτικό γέλιο και την περιφρόνησή τους.

Ο ποιητής ως ευαίσθητος δέκτης των μηνυμάτων της εποχής του, κατανοεί ότι οι άνθρωποι γύρω του έχουν χάσει τον προσανατολισμό τους κι έχουν στρέψει τη ζωή τους προς ανώφελες επιδιώξεις. Στην προσπάθειά του όμως να τους προειδοποιήσει, έρχεται αντιμέτωπος με την απροθυμία τους να τον ακούσουν.

Όμως να λάμνεις στο σκοτεινό ποταμό

πάνω νερά∙

να πηγαίνεις στον αγνοημένο δρόμο

στα τυφλά πεισματάρης

και να γυρεύεις λόγια ριζωμένα

σαν το πολύροζο λιόδεντρο –

άφησε κι ας γελούν.

Κι όμως, σχολιάζει ο ποιητής, εκείνο που έχει σημασία είναι να τραβάς κουπί αντίθετα στο ρεύμα, να προχωράς με επιμονή στον αγνοημένο δρόμο, έστω κι αν δεν ξέρεις που σε οδηγεί, αναζητώντας απαντήσεις και σοφές ιδέες, διαχρονικές και στέρεες σαν λιόδεντρο που από τα πολλά χρόνια έχει γεμίσει ρόζους. Κι αυτό αξίζει την προσπάθεια, ακόμη κι αν οι άλλοι γελούν εις βάρος σου, γιατί εκείνοι δεν μπορούν να αντιληφθούν την πραγματική αξία όσων επιχειρείς.

Σε μια εποχή που οι άνθρωποι επιδιώκουν το κέρδος και την επιτυχία που αποφέρει υλικά αγαθά, μα δεν προσφέρει πραγματική ευτυχία, ο ποιητής στρέφει το βλέμμα του στο παρελθόν, σε δρόμους και τρόπους ζωής που πλέον είναι αγνοημένοι, ζητώντας το νόημα της ζωής σε σκέψεις πολυκαιρισμένες που όμως άντεξαν στο χρόνο γιατί η αλήθεια τους είναι καίρια. Ο ποιητής δεν αποζητά την ευκολία, είναι έτοιμος να πάει αντίθετα στο ρεύμα, είναι έτοιμος να αναζητήσει τις πραγματικές αξίες της ζωής σε τρόπους που οι άλλοι απέρριψαν και ξέχασαν, είναι έτοιμος να στραφεί στις αγνοημένες αξίες του παρελθόντος, γιατί πιστεύει πως εκεί -στην απλότητα του παρελθόντος- θα μπορέσει να βρει κάτι πιο ουσιαστικό από την αλλοτρίωση και τη μοναξιά του παρόντος.

Και να ποθείς να κατοικήσει κι ο άλλος κόσμος

στη σημερινή πνιγερή μοναξιά

στ’ αφανισμένο τούτο παρόν –

άφησέ τους.

Το δεύτερο μέρος της στροφής αυτής ξεκινά με τον σύνδεσμο «και» για να εισαχθεί μιαν αντίθετη ιδέα από αυτή του πρώτου μέρους, και όχι για να συνδέσει δύο όμοιες έννοιες. Στο δεύτερο μέρος παρουσιάζεται η εκ διαμέτρου αντίθετη στάση ζωής από αυτή που ακολουθεί ο ποιητής, παρουσιάζεται ο τρόπος ζωής των ανθρώπων, που αρνούνται να ακούσουν τις συμβουλές του. Οι άνθρωποι που αγνοώντας την ομορφιά της ζωής, όπως αυτή βρίσκεται στην απλότητα του παρελθόντος, επιδιώκουν ανούσια κέρδη, σε μια ζωή γεμάτη μοναξιά και αδιέξοδα, σ’ ένα παρόν που δεν μπορεί να έχει μέλλον, από τη στιγμή που οι άνθρωποι δοσμένοι στα οφέλη της στιγμής δεν σκέφτονται την επόμενη μέρα. Η σημερινή πνιγερή μοναξιά και το αφανισμένο παρόν, είναι στοιχεία που προκύπτουν από τη λανθασμένη πορεία που ακολουθούν οι άνθρωποι, θέτοντας ως προτεραιότητα τεχνητές ευτυχίες, όπως είναι τα χρήματα και η επαγγελματική ανέλιξη, παραγνωρίζοντας έτσι την ουσιαστική χαρά που έχει να προσφέρει η ζωή.

Άφησέ τους, λέει ο ποιητής, άφησέ τους να κάνουν τα λάθη τους, αφού αδυνατούν να κατανοήσουν πως όσο πασχίζουν να ευτυχίσουν με τις κενές τους επιδιώξεις, τόσο περισσότερο απομακρύνονται από τις πραγματικές πηγές της χαράς και της ικανοποίησης.

Ο θαλασσινός άνεμος κι η δροσιά της αυγής

υπάρχουν χωρίς να το ζητήσει κανένας.

Η ευτυχία βρίσκεται στα απλά πράγματα, που υπάρχουν χωρίς να το ζητήσει κανείς και χωρίς να χρειαστεί κάποιος να αναλωθεί σε μάταιες προσπάθειες για να τα αποκτήσει. Η ομορφιά της φύσης, η χαρά της συνύπαρξης και της συντροφικότητας, και γενικότερα όλα όσα έχουν να προσφέρουν ουσιαστική πλήρωση στους ανθρώπους, δεν απαιτούν αγώνες και ανώφελες αγωνίες, βρίσκονται πάντοτε πλάι μας, έστω κι αν εμείς αρνούμαστε να το αντιληφθούμε.