Έκθεση Γ΄ Λυκείου: Παγκοσμιοποίηση

Tim Gainey

Έκθεση Γ΄ Λυκείου: Παγκοσμιοποίηση  

Παγκοσμιοποίηση: η δημιουργία μιας παγκόσμιας οικονομικής ζώνης, μιας παγκόσμιας αγοράς, όπου τα προϊόντα θα κινούνται ελεύθερα∙ η μετατροπή της οικουμένης σε μια ενιαία οικονομική, πολιτική και πολιτιστική επικράτεια.

Η παγκοσμιοποίηση έχει αρχίσει να λαμβάνει μορφή πρωτίστως μέσω της στενής οικονομικής αλληλεξάρτησης των κρατών, των συνεχών συνεννοήσεων σε πολιτικό επίπεδο, αλλά και των στοιχείων πολιτισμού που διατρέχουν πλέον, ετερογενείς ως προς άλλα θέματα, κοινωνίες.  

Οι θετικές πτυχές της παγκοσμιοποίησης

- Βελτίωση του οικονομικού κλίματος. Η διαρκής συνεργασία των κρατών σε οικονομικό επίπεδο, με ελεύθερες εμπορικές δραστηριότητες και συναλλαγές προϊόντων που καλύπτουν τις ελλείψεις κάθε αγοράς και αξιοποιούν αντίστοιχα τα πλεονάσματά της, προωθούν την παραγωγικότητα και επιτρέπουν τις επενδύσεις στα ισχυρά εμπορικά προϊόντα της κάθε χώρας. Προκύπτει, έτσι, μια εξισορρόπηση της παραγωγικής διαδικασίας σε παγκόσμιο επίπεδο, με το κάθε κράτος να δίνει βαρύτητα στα προϊόντα εκείνα που υποστηρίζονται κυρίως από τις υπάρχουσες παραγωγικές δομές κι από τους φυσικούς πόρους που αφθονούν στο καθένα.

 - Διασφάλιση της ειρήνης. Λόγω της σημαντικής αλληλεξάρτησης που διαμορφώνεται στον οικονομικό τομέα, τα κράτη συνειδητοποιούν ολοένα και περισσότερο το μέγεθος των επιπτώσεων μιας πολεμικής αναμέτρησης, ακόμη κι αν οι εμπλεκόμενοι σε αυτόν δεν έχουν άμεσες ή εκτεταμένες εμπορικές συναλλαγές. Έτσι, η στενή συσχέτιση στον οικονομικό τομέα και η επίγνωση του υψηλού κόστους κάθε ανάλογης αναταραχής, εξωθούν τα κράτη σε μια ενεργή και συνειδητή προσπάθεια διασφάλισης της ειρήνης.

- Προώθηση οικουμενικών αξιών. Η συνεχής διακρατική επαφή και επικοινωνία φέρνει στην επιφάνεια τις ανθρωπιστικές αξίες και τα ιδανικά που κινούνται πάνω από τις επιμέρους πολιτισμικές διαφορές. Η έννοια της δημοκρατίας, ο σεβασμός των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και η αλληλεγγύη αποκτούν καθολικές διαστάσεις και συγκινούν τους πολίτες όλων των εθνών.

Με τη συνδρομή, άλλωστε, των σύγχρονων μέσων επικοινωνίας, και κυρίως του διαδικτύου, περιστατικά παραβίασης ανθρωπίνων δικαιωμάτων και ακραίες σκληρότητες σε μη δημοκρατικές χώρες, έρχονται στη δημοσιότητα κατά τρόπο άμεσο, επιτρέποντας στη διεθνή κοινότητα να αντιδράσει∙ κάποτε, μάλιστα, έγκαιρα και αποτελεσματικά. Γεγονότα που κάποτε έμεναν στην αφάνεια, αφού τα περισσότερα μη δημοκρατικά κράτη δεν επιτρέπουν τη δημοσιοποίηση τέτοιων στοιχείων, τώρα έρχονται στο φως, παρέχοντας τη δυνατότητα να υπάρξει μια ουσιαστική αλλαγή, χάρη στην αλληλέγγυα διάθεση της διεθνούς κοινότητας.

- Επιτρέπει στα έθνη να γνωρίσουν και να εκτιμήσουν πληρέστερα την ιδιαίτερη πολιτισμική τους ταυτότητα. Η επαφή με τους άλλους λαούς αποκαλύπτει τις αντιλήψεις, τις αξίες, τα έθιμα και τις συνήθειες που τους διακρίνουν μεταξύ τους. Έτσι, οι πολίτες κάθε επιμέρους λαού έχουν την ευκαιρία να συνειδητοποιήσουν εκείνα τα στοιχεία που συνιστούν τη μοναδικότητα της δικής τους κουλτούρας. Μέσα από τη γνωριμία των άλλων, επομένως, γίνονται σαφέστερες στους πολίτες οι δικές τους ποιότητες, χωρίς να αποκλείεται και το ενδεχόμενο της βελτίωσης με την υιοθέτηση στοιχείων άλλων λαών που ξεχωρίζουν για την αξία τους.

- Οι πολίτες μπορούν να αξιοποιήσουν τις ευκαιρίες που προσφέρει η παγκόσμια αγορά εργασίας. Στο πλαίσιο της αρμονικής συνεργασίας των κρατών οι πολίτες, και ιδίως οι νέοι, έχουν την ευκαιρία να πραγματοποιήσουν τις σπουδές τους και στη συνέχεια να αναζητήσουν εργασία σε κάποιο άλλο κράτος, αυξάνοντας έτσι τις πιθανότητες διασφάλισης μιας καλύτερης ζωής. Σε ό,τι αφορά, μάλιστα, τα κράτη μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης, έχουν ληφθεί τα ανάλογα νομοθετικά μέτρα, ώστε τέτοιου είδους μετακινήσεις να γίνονται απρόσκοπτα.

Ενώ, ακόμη κι αν ένας νέος επιλέξει να παραμείνει στη χώρα του, μπορεί και πάλι να επωφεληθεί από τις διακρατικές συνεργασίες, εφόσον η εμπορική του δραστηριότητα, για παράδειγμα, θα έχει τη δυνατότητα να απευθυνθεί σ’ ένα ευρύτατο κοινό πέρα από τα σύνορα του δικής του χώρας.

Οι αρνητικές πτυχές της παγκοσμιοποίησης

Παρά το γεγονός ότι η παγκοσμιοποίηση παρέχει σημαντικές δυνατότητες ενίσχυσης της παγκόσμιας οικονομίας, αλλά και διασφάλισης της ειρήνης, δεν παύουν να υπάρχουν ορισμένα ζητήματα που προκαλούν ανησυχία και προβληματισμό. Ειδικότερα:

- Ανισότητες στα οικονομικά οφέλη και υπέρμετρη αύξηση της δύναμης ορισμένων κρατών. Οι δυνατότητες περαιτέρω οικονομικής ανάπτυξης που προκύπτουν από την παγκοσμιοποίηση των αγορών αξιοποιούνται κυρίως από τα ισχυρά κράτη, με αποτέλεσμα η οικονομική εξάρτηση των αναπτυσσόμενων κρατών να παρατείνεται, με δυσμενείς για τις μελλοντικές τους προοπτικές επιπτώσεις.

Τα ισχυρά κράτη ενισχύουν την οικονομική τους δύναμη και σε συνδυασμό με την υπεροπλία τους σε στρατιωτικό εξοπλισμό, τούς προσφέρεται η δυνατότητα να ασκούν έλεγχο σε παγκόσμιο επίπεδο, παρεμβαίνοντας κατά βούληση στα εσωτερικά άλλων χωρών.

Την οικονομική και στρατιωτική τους δύναμη, άλλωστε, την εκμεταλλεύονται τα ισχυρά κράτη για να διαδραματίζουν κυρίαρχο ρόλο και σε ζητήματα πολιτικής. επηρεάζοντας κατά τρόπο σχεδόν δυναστικό τις αποφάσεις και τη δράση των οικονομικά αδύναμων κρατών.

- Πολιτισμική αλλοίωση των μικρότερων εθνών. Η οικονομική υπεροχή των ισχυρών κρατών συνοδεύεται με μια συντονισμένη προσπάθεια, ιδίως των δυτικών κρατών, να προωθήσουν την κουλτούρα τους σε διεθνές επίπεδο. Έτσι, την ηγεμονία της αγγλικής γλώσσας ακολουθεί η αδιάκοπη προώθηση μουσικών, κινηματογραφικών και λογοτεχνικών δημιουργημάτων, όπως και πλήθους άλλων επιλογών σε επίπεδο μόδας, αλλά και τρόπου ζωής, που στόχο έχουν να εξομοιώσουν τις αγοραστικές προτιμήσεις των ανθρώπων σε παγκόσμιο επίπεδο.

Ωστόσο, η συνεχής αυτή προώθηση της κουλτούρας ορισμένων ισχυρών κρατών, όπως είναι η Η.Π.Α., λειτουργεί διαβρωτικά για τις λιγότερο ισχυρές χώρες, οι πολίτες των οποίων παρουσιάζουν απορριπτικές τάσεις έναντι των δικών τους πολιτισμικών στοιχείων, επιλέγοντας τα αντίστοιχα στοιχεία του ξένου, αλλά ισχυρότερου κράτους.

-  Ενίσχυση της απληστίας των αγορών και των οικονομικών παραγόντων. Η δυνατότητα των πολυεθνικών εταιρειών παραγωγής να προσεγγίζουν αγοραστές σε όλες σχεδόν τις χώρες, τις ωθεί σε υπέρμετρη αύξηση της παραγωγής αγαθών και, άρα, σε υπερεκμετάλλευση των φυσικών πόρων, με ανησυχητικές συνέπειες για το φυσικό περιβάλλον. Το άνοιγμα των αγορών σε συνδυασμό με την προώθηση του καταναλωτικού προτύπου ζωής, έχει οδηγήσει σε μια πρωτόφαντη αύξηση της ζήτησης εμπορικών προϊόντων, έστω κι αν αυτά δεν καλύπτουν πάντοτε κάποια ουσιώδη ανάγκη των ανθρώπων.

Τρόποι αντιμετώπισης των αρνητικών φαινομένων της παγκοσμιοποίησης

Οι αρνητικές πτυχές της παγκοσμιοποίησης είναι, εύλογα, δύσκολο να αντιμετωπιστούν, καθώς οι χώρες που επωφελούνται είναι οι ισχυρότερες του κόσμου, γεγονός που σημαίνει πως απαιτείται δραστηριοποίηση και ευαισθητοποίηση των πολιτών σε παγκόσμιο επίπεδο, για να υπάρξουν οι αναγκαίοι περιορισμοί. Κάθε πολίτης, ωστόσο, μπορεί με τη στάση και τις επιλογές του να δηλώσει την αντίδρασή του απέναντι στις δυσμενείς επιπτώσεις της παγκοσμιοποίησης, ενισχύοντας έτσι την ανάλογη διεθνή αντίδραση. Ειδικότερα:

- Συνετή στάση σε ό,τι αφορά τις καταναλωτικές επιλογές. Οι πολίτες θα πρέπει να κατανοήσουν πως η αλόγιστη αγορά και κατανάλωση εμπορικών προϊόντων ενισχύει την απληστία των μεγάλων εμπορικών εταιρειών και διατηρεί αμείωτη την υπερεκμετάλλευση των φυσικών πόρων. Είναι σημαντικό, επομένως, αφενός να στηρίζουν τις εταιρείες εκείνες που φροντίζουν έμπρακτα για την προστασία του περιβάλλοντος κι αφετέρου να μην ενδίδουν στα θέλγητρα του καταναλωτισμού.

- Στήριξη της εθνικής πολιτισμικής κληρονομιάς. Παρά το γεγονός ότι τα ισχυρά κράτη του κόσμου έχουν τη δυνατότητα να προωθούν τα στοιχεία του δικού τους πολιτισμού μέσα από τον εντυπωσιακό κόσμο του κινηματογράφου και της τηλεόρασης, καθιστώντας τα δημοφιλή σε όλη την υφήλιο, οι πολίτες των μικρότερων κρατών δεν θα πρέπει να παρασύρονται και να παραγνωρίζουν την αξία του δικού τους πολιτισμού.

Ας προσεχθεί, άλλωστε, πως η προώθηση του πολιτισμού των ισχυρών κρατών αποσκοπεί στο οικονομικό κέρδος μέσω της δημιουργίας μιας ομογενούς αγοράς ανά την υφήλιο∙ δεν έχουν, επί της ουσίας, να επιδείξουν ποιότητες τέτοιες που να αξίζουν την άδοξη πολιτισμική αφομοίωση των μικρότερων λαών.

Ζητούμενα για τη βελτίωση της παγκόσμιας κοινωνίας

Η οικονομική αλληλεξάρτηση των κρατών, αλλά και η συνεχής επικοινωνία μέσω των νέων τεχνολογιών καθιστούν αναπόφευκτη τη μεταξύ τους αλληλεπίδραση, η οποία μπορεί να σημάνει μια συνολική βελτίωση για όλους, αρκεί να τεθούν οι κατάλληλες στοχεύσεις. Ειδικότερα:

- Τα κράτη που έχουν ιδιαίτερα αυξημένη παραγωγή προϊόντων και, άρα, εκμεταλλεύονται πολύ περισσότερους φυσικούς πόρους, θα πρέπει να κατανοήσουν πως επιβαρύνουν συνολικά τον πλανήτη και ζημιώνουν την ποιότητα ζωής όλων των πολιτών. Θα πρέπει, επομένως, να εξορθολογήσουν τον παραγωγικό σχεδιασμό τους, λαμβάνοντας υποχρεωτικά υπόψη τις επιπτώσεις που έχει η δράση τους στο περιβάλλον. Δεν μπορεί η οικονομική ανάπτυξη ορισμένων κρατών να θέτει σε κίνδυνο το μέλλον όλων των ανθρώπων.

- Η καταπολέμηση των ανισοτήτων αποτελεί κρίσιμο αίτημα της εποχής. Είναι, άλλωστε, εγκληματική υποκρισία να επαίρονται κάποιες χώρες για τα οικονομικά τους επιτεύγματα, τη στιγμή που σε άλλες χώρες οι κάτοικοι λιμοκτονούν.

- Διαρκές ζητούμενο αποτελεί, φυσικά, η προάσπιση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων σε όλα τα κράτη, και ιδίως σε εκείνα που δεν γίνονται σεβαστά τα δημοκρατικά ιδεώδη.

- Ενίσχυση των αρμοδιοτήτων και της δικαιοδοσίας των διεθνών οργανισμών προκειμένου να είναι σε θέση να παρεμβαίνουν αποτελεσματικά, όταν διαπιστώνεται η συστηματική παραβίαση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.

- Έμπρακτη στήριξη του κλίματος ειρήνης, ώστε να αποφεύγονται τραγικές καταστάσεις, όπως αυτές που βιώνουν σήμερα οι πολίτες της Συρίας και άλλων κρατών.

- Προώθηση των ιδανικών της δημοκρατίας, του αλληλοσεβασμού και της ανεκτικότητας, προκειμένου η συνύπαρξη και η συνεργασία των διαφόρων κρατών, αλλά και των επιμέρους πολιτών να είναι αρμονικές. Συχνά, άλλωστε, οι εντάσεις προκύπτουν ακριβώς επειδή λείπει η αναγκαία αίσθηση σεβασμού απέναντι στην ξεχωριστή ταυτότητα του άλλου.