Έκθεση Γ΄ Λυκείου: Ευρωπαϊκή Ένωση [Συνοπτικό Σχεδιάγραμμα]

Έκθεση Γ΄ Λυκείου: Ευρωπαϊκή Ένωση [Συνοπτικό Σχεδιάγραμμα]  

Η Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ) αποτελεί έναν μοναδικό σχηματισμό οικονομικής και πολιτικής συνεργασίας ανάμεσα σε 28 ευρωπαϊκές χώρες, που όλες μαζί καλύπτουν ένα μεγάλο μέρος της ευρωπαϊκής ηπείρου.

Η ΕΕ δημιουργήθηκε μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο. Πρώτος της στόχος ήταν η ενίσχυση της οικονομικής συνεργασίας, με το σκεπτικό ότι οι χώρες που συνδέονται με εμπορικές συναλλαγές δημιουργούν μεταξύ τους οικονομικές αλληλεξαρτήσεις, γεγονός που ελαχιστοποιεί το ενδεχόμενο συγκρούσεων.

Έτσι λοιπόν το 1958 δημιουργήθηκε η Ευρωπαϊκή Οικονομική Κοινότητα (ΕΟΚ) που αρχικά στόχευε στην προώθηση της οικονομικής συνεργασίας ανάμεσα σε έξι χώρες: το Βέλγιο, τη Γερμανία, τη Γαλλία, την Ιταλία, το Λουξεμβούργο και τις Κάτω Χώρες. Στη συνέχεια, δημιουργήθηκε μια μεγάλη ενιαία αγορά, η οποία εξακολουθεί να αναπτύσσεται δυναμικά.

Αυτό που αρχικά ξεκίνησε σαν μια καθαρά οικονομική ένωση μετεξελίχθηκε σε έναν οργανισμό που δραστηριοποιείται σε ποικίλους τομείς πολιτικής, από την αναπτυξιακή βοήθεια μέχρι το περιβάλλον. Η μετεξέλιξη αυτή αντικατοπτρίζεται και στην αλλαγή της ονομασίας το 1993, από ΕΟΚ σε Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ).

Η ΕΕ στηρίζεται στο κράτος δικαίου: αυτό σημαίνει ότι όλες οι ενέργειές της βασίζονται στις Συνθήκες, τις οποίες όλα τα κράτη μέλη έχουν εγκρίνει αυτοβούλως και δημοκρατικά. Οι δεσμευτικές αυτές συμφωνίες καθορίζουν τους στόχους της ΕΕ στους διάφορους τομείς δραστηριότητάς της.

Τα οφέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης για τα κράτη μέλη:

Οικονομικά:

- Η ενιαία ή «εσωτερική» αγορά, εντός της οποίας μπορούν να κυκλοφορούν ελεύθερα τα περισσότερα προϊόντα, υπηρεσίες, κεφάλαια και άτομα, αποτελεί τον κύριο μοχλό της ευρωπαϊκής οικονομίας. Ένας άλλος κύριος στόχος της ΕΕ είναι η ανάπτυξη αυτού του τεράστιου πλουτοπαραγωγικού πόρου, ώστε οι Ευρωπαίοι να μπορούν να αντλούν τα περισσότερα δυνατά οφέλη.

- Χάρη στην κατάργηση των συνοριακών ελέγχων μεταξύ των χωρών της ΕΕ, μπορούμε σήμερα να κυκλοφορούμε ελεύθερα σε όλη σχεδόν την ήπειρο. Επίσης, είναι πολύ πιο εύκολο να ταξιδέψουμε, να ζήσουμε και να εργαστούμε σε άλλη ευρωπαϊκή χώρα.

- Οι χώρες της ΕΕ συντονίζουν τις εθνικές οικονομικές πολιτικές τους ώστε να μπορούν να αναλαμβάνουν από κοινού δράση όταν βρίσκονται αντιμέτωπες με προκλήσεις, όπως οι οικονομικές και χρηματοπιστωτικές κρίσεις. Ο συντονισμός αυτός είναι ακόμη εντονότερος μεταξύ των 19 χωρών που έχουν υιοθετήσει το ευρώ ως νόμισμά τους.

- Όλα τα κράτη μέλη της ΕΕ (ανεξάρτητα από το αν βρίσκονται εντός ή εκτός της Ευρωζώνης) ανήκουν στην Οικονομική και Νομισματική Ένωση (ΟΝΕ), ένα πλαίσιο οικονομικής συνεργασίας που στοχεύει στην προώθηση της απασχόλησης και της διατηρήσιμης οικονομικής ανάπτυξης, καθώς και στη συντονισμένη αντιμετώπιση των παγκόσμιων οικονομικών και χρηματοπιστωτικών προκλήσεων.

- Προστασία ανθρώπινων δικαιωμάτων: Ανθρώπινη αξιοπρέπεια, ελευθερία, δημοκρατία, ισότητα, κράτος δικαίου και σεβασμός των ανθρωπίνων δικαιωμάτων: οι αξίες αυτές είναι ενσωματωμένες στις Συνθήκες της ΕΕ. Ο Χάρτης των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της ΕΕ αποτελεί μια σαφή και σθεναρή διακήρυξη των δικαιωμάτων των πολιτών της ΕΕ.

- Προστασία του περιβάλλοντος: Η ΕΕ έχει θεσπίσει ορισμένα από τα αυστηρότερα περιβαλλοντικά πρότυπα παγκοσμίως. Η περιβαλλοντική πολιτική συμβάλλει στην ανάπτυξη της πράσινης οικονομίας της ΕΕ, στην προστασία της φύσης και στη διασφάλιση της υγείας και της ποιότητας ζωής των κατοίκων της ΕΕ.

- Διαφύλαξη πολιτιστικής κληρονομιάς: Η ΕΕ επιδιώκει να διαφυλάξει την κοινή πολιτιστική κληρονομιά της Ευρώπης και να την κάνει προσβάσιμη σε όλους, καθώς και να στηρίξει και να προωθήσει τον ευρωπαϊκό κλάδο της τέχνης και της δημιουργίας.

- Προώθηση της ανάπτυξης: Τα μισά και πλέον χρήματα που δαπανώνται για την παροχή αναπτυξιακής βοήθειας παγκοσμίως προέρχονται από την Ευρωπαϊκή Ένωση και τα κράτη μέλη της. Έτσι, η ΕΕ μαζί με τα κράτη μέλη της αποτελούν τον σημαντικότερο χορηγό βοήθειας στον κόσμο. Το μεγαλύτερο μέρος της βοήθειας χορηγείται στις λιγότερο ανεπτυγμένες χώρες και τις χώρες με χαμηλό εισόδημα.

- Διασφάλιση της ασφάλειας: Η εξωτερική πολιτική και πολιτική ασφαλείας, την οποία ανέπτυξε με την πάροδο των ετών η Ευρωπαϊκή Ένωση, της δίνει τη δυνατότητα να μιλά και να ενεργεί ως μία οντότητα στις παγκόσμιες υποθέσεις. Η ανάπτυξη κοινής δράσης παρέχει στα 28 κράτη μέλη της ΕΕ πολύ μεγαλύτερη δυνατότητα επιρροής απ' ό,τι θα είχαν εάν το κάθε κράτος μέλος δρούσε μεμονωμένα.

- Κοινή γεωργική πολιτική: Η γεωργική πολιτική της ΕΕ -η λεγόμενη Κοινή Γεωργική Πολιτική- εξυπηρετεί πολλούς σκοπούς:

• βοηθά τους γεωργούς να παράγουν επαρκείς ποσότητες τροφίμων για την Ευρώπη
• μεριμνά για την ασφάλεια των τροφίμων αυτών (π.χ. μέσω της ιχνηλασιμότητας)
• προστατεύει τους αγρότες από την υπερβολική αστάθεια των τιμών και τις κρίσεις της αγοράς
• βοηθά τους αγρότες να επενδύουν στον εκσυγχρονισμό των γεωργικών τους εκμεταλλεύσεων
• στηρίζει τη βιωσιμότητα των αγροτικών κοινοτήτων με τη διαφοροποίηση της οικονομίας
• συμβάλλει στη δημιουργία και διατήρηση θέσεων εργασίας στον κλάδο των τροφίμων
• προστατεύει το περιβάλλον & μεριμνά για την καλή μεταχείριση των ζώων.

Προβλήματα και ανησυχίες που προέκυψαν στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Ενοποίησης:

Παρά το γεγονός ότι η Ευρωπαϊκή Ενοποίηση έχει φανεί πολλαπλά ωφέλιμη για τους πολίτες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, τόσο σε οικονομικό επίπεδο όσο και σε επίπεδο πνευματικής και ηθικής ανάπτυξης με την εδραίωση ενός πολυπολιτισμικού κλίματος αποδοχής και κατανόησης, δεν έχουν αποφευχθεί ορισμένα ζητήματα που προκαλούν ανησυχία, κυρίως στις λιγότερο ισχυρές χώρες της Ένωσης. Ειδικότερα:

- Πρωτοκαθεδρία σε οικονομικό και πολιτικό επίπεδο των ισχυρών κρατών: Ένα βασικό πρόβλημα που γίνεται ολοένα και περισσότερο αντιληπτό είναι πως τα οικονομικώς και πολιτικώς ισχυρά κράτη της Ένωσης έχουν τον πρώτο λόγο στη διαμόρφωση κρίσιμων πολιτικών και οικονομικών στρατηγικών, επιβάλλοντας τη θέλησή τους στις αδύναμες χώρες. Διαιωνίζεται, έτσι, ακόμη και στο πλαίσιο της Ένωσης η ανισότητα ανάμεσα στα κράτη μέλη, με αποτέλεσμα οι λιγότερο ισχυρές χώρες να αισθάνονται πως βρίσκονται υπό το διαρκή έλεγχο και την «ηγεμονία» των ισχυρότερων κρατών.

Η Ελλάδα, για παράδειγμα, που πλήττεται εδώ και αρκετά χρόνια από μια ολέθρια οικονομική κρίση, δεν έχει πλέον τη δυνατότητα να χαράζει τη δική της πολιτική σε πολλά εσωτερικά της θέματα, εφόσον οφείλει να λαμβάνει έγκριση από τις Ευρωπαϊκές χώρες που της παρέχουν την αναγκαία για την επιβίωσή της οικονομική ενίσχυση. Πρόκειται, φυσικά, για μια δυσάρεστη πραγματικότητα, η οποία υπονομεύει δραστικά την έννοια της ισότιμης συνύπαρξης των κρατών της Ένωσης.

- Κυριαρχία των ισχυρών κρατών και σε πολιτιστικό επίπεδο: Παρά τη διακηρυγμένη πρόθεση της Ευρωπαϊκής Ένωσης να σεβαστεί και να αναδείξει τον πολιτισμικό και πολιτιστικό πλούτο όλων των μελών της, στην πραγματικότητα καθίσταται σαφές πως οι μικρότερες χώρες έρχονται αντιμέτωπες με τον κίνδυνο της πολιτιστικής αλλοτρίωσης. Η κυριαρχία, για παράδειγμα, της αγγλικής γλώσσας προκαλεί ανησυχίες και προβληματισμό στις άλλες χώρες σε σχέση με τη διατήρηση και τη διάδοση του δικού τους γλωσσικού πλούτου. Αντιστοίχως, σε ποικίλες πολιτισμικές εκφάνσεις, οι λιγότερο ισχυρές χώρες διαπιστώνουν την ολοένα και ευρύτερη επέκταση αλλότριων στοιχείων, που παραγκωνίζουν τις τοπικές παραδόσεις και τον τοπικό πνευματικό πολιτισμό.

- Ενίσχυση του κλίματος αντίδρασης απέναντι στην πρωτοκαθεδρία ορισμένων κρατών: Η διατήρηση των οικονομικών ανισοτήτων, η σαφής διάθεση των ισχυρών κρατών να έχουν υπό τον έλεγχό τους τις οικονομικές και πολιτικές εξελίξεις, καθώς και η κυριαρχία των ισχυρών κρατών σε πολιτιστικό επίπεδο, δημιουργούν ένα αρνητικό κλίμα που θέτει σε αμφιβολία τη δυνατότητα ομαλούς συνέχισης της κοινής ευρωπαϊκής πορείας. Όπως είναι λογικό, τα κράτη εκείνα που διαπιστώνουν πως η δική τους άποψη και τα δικά τους συμφέροντα τίθενται σε δεύτερη μοίρα, προκειμένου να εξυπηρετηθούν οι στοχεύσεις των ισχυρότερων κρατών, αποκτούν μια λιγότερο θετική άποψη για την πραγματική υπόσταση της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Ζητούμενα για την ομαλή περαιτέρω συνέχιση του Ευρωπαϊκού οράματος:

- Άμβλυνση των οικονομικών ανισοτήτων και εδραίωση ενός δημοκρατικότερου μοντέλου λειτουργίας: Η συνέχιση της κοινής Ευρωπαϊκής πορείας προϋποθέτει τη διασφάλιση ενός αναπτυξιακού προγράμματος που θα δώσει πραγματική ώθηση στα λιγότερο ισχυρά κράτη της Ένωσης, ώστε να υπάρξει μείωση του χάσματος ανάμεσα στα πλούσια και τα φτωχότερα κράτη. Οποιαδήποτε άλλη επιλογή οδηγεί επί της ουσίας στη διαιώνιση της ανισότητας που λειτουργεί υπονομευτικά για το μέλλον της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Αντιστοίχως, θα πρέπει να ληφθεί η κατάλληλη μέριμνα, προκειμένου τα κράτη της Ευρωπαϊκής Ένωσης να αντιμετωπίζονται κατά τρόπο ισότιμο σε ό,τι αφορά τη λήψη καίριων οικονομικών και πολιτικών αποφάσεων, διότι στην παρούσα φάση δημιουργείται διαρκώς η αίσθηση πως οι ισχυρότερες χώρες είναι εκείνες που έχουν πάντοτε τον πρώτο λόγο.

- Ουσιαστική στήριξη και ανάδειξη των πολιτισμικών ιδιαιτεροτήτων κάθε κράτους μέλους: Αποτελεί καίριο αίτημα των λιγότερο ισχυρών κρατών η ανάδειξη του πολιτιστικού τους πλούτου, ώστε να υπάρξει μια πραγματική εδραίωση της διακηρυγμένης πρόθεσης της Ευρωπαϊκής Ένωσης να προστατευθούν όλες οι πολιτισμικές εκφάνσεις των κρατών μελών. Είναι, άλλωστε, σαφές πως η διαρκής προβολή της αγγλικής γλώσσας, καθώς και η ευρύτατη διάδοση των πνευματικών δημιουργημάτων που προέρχονται από τα ισχυρότερα κράτη, παραγκωνίζει τα έργα εκείνα και την πολιτισμική ταυτότητα των μικρότερων εθνών.

- Πραγματική μέριμνα για τις οικονομικά ευάλωτες κοινωνικές ομάδες: Η ύπαρξη, στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, πολιτών που απολαμβάνουν μια διαρκή οικονομική άνεση κι η ύπαρξη πολιτών που αδυνατούν να καλύψουν έστω και τις βασικές βιοτικές τους ανάγκες, φανερώνει πως δεν υπάρχει έμπρακτη ενίσχυση εκείνων που πλήττονται περισσότερο από την παρατεταμένη οικονομική κρίση. Είναι, άρα, σημαντικό να δοθεί μεγαλύτερη βαρύτητα στην κοινωνική πολιτική της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ώστε κάθε Ευρωπαίος πολίτης να αισθανθεί πως ζει πράγματι σε μια οικονομικά ισχυρή, αλλά και ανθρωπιστικά ευαίσθητη ένωση κρατών.

- Σαφέστερη στόχευση προς την παροχή μιας Ευρωπαϊκής Παιδείας: Η ομαλή συνέχιση της Ευρωπαϊκής Ένωσης προϋποθέτει τη διαμόρφωση μιας κοινής Ευρωπαϊκής συνείδησης, στο πλαίσιο της οποίας κάθε νέος πολίτης θα έχει παράλληλη συναίσθηση της εθνικής και της ευρωπαϊκής του ταυτότητας. Απαιτείται, δηλαδή, η έγκαιρη ενημέρωση των νέων σε σχέση με τις κοινές ευρωπαϊκές στοχεύσεις, προκειμένου να αποκτήσουν ουσιαστικό και βαθύ ενδιαφέρον για τη συνέχιση της κοινής αυτής προσπάθειας. Ειδάλλως, οι νέοι κάθε χώρας θα αντιμετωπίζουν την Ευρωπαϊκή Ένωση ως μια μονομερή προσπάθεια των ισχυρότερων κρατών να έχουν υπό την κηδεμονία τους τα λιγότερο ισχυρά κράτη.

Οι νέοι θα πρέπει να αντιλαμβάνονται εγκαίρως τα οφέλη της ευρωπαϊκής συνεργασίας, θα πρέπει να γνωρίζουν τη θέση της Ένωσης στο διεθνές οικονομικό σκηνικό και να αισθάνονται πως τους εκπροσωπεί στο παγκόσμιο ανταγωνιστικό πεδίο με τον καλύτερο δυνατό τρόπο, προσφέροντάς τους χειροπιαστά και αναγνωρίσιμα οφέλη.

Ιδεατά, οι νέοι της Ευρώπης θα πρέπει να αποκτήσουν σταδιακά μια ουσιαστική γνώση του κοινού αυτού εγχειρήματος, μέσα από προγράμματα επισκέψεων στα κέντρα λήψης αποφάσεων, μέσα από επισκέψεις σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες, όπου θα πρυτανεύει ένα κλίμα αμοιβαίου σεβασμού.

[Αναλυτική παρουσίαση της Ευρωπαϊκής Ένωσης]