Ζωή Καρέλλη «Στοργή»

Chris Lopez

Ζωή Καρέλλη «Στοργή»

Ενότητα: «Τα φύλα στη Λογοτεχνία»

Είναι λυπητερό πράγμα ένας άρρωστος άντρας.

Άρρωστος στην πλήρη ακμή του.

Οι άντρες είναι καμωμένοι να μένουν δυνατοί.

Το αισθάνονται αυτό

κι όταν πέσουν στο στρώμα

έχουν την έκφραση του προσώπου περίλυπη.

Κάποτε το βλέμμα τους χάνεται.

Σα ν’ απορούν γι’ αυτό που τους συμβαίνει.

Σα να μη μπορούν να καταλάβουν την αδυναμία τους,

θυμώνουν κι αγαναχτούν,

ύστερα όμως είναι πιο λυπημένοι.

Έχουν μιαν άλλη μελαγχολία στην αρρώστια τους.

Παραδίνονται σαν παιδιά.

Σαν εκείνα τα παιδιά που έχουν πρόωρη γνώση.

Σε κοιτάζουν στα μάτια,

περιμένουν να τους βεβαιώσεις...

Όχι μόνο πως θα γίνουν καλά,

όχι πως δεν έχουν τίποτα,

μα πως η δύναμή τους είναι ακέρια.

Πως εσύ το θέλεις και τους περιποιείσαι

κι αυτοί το δέχονται.

Δέχονται την περιποίηση για το χατίρι σου.

Είναι λυπητερό να βλέπεις έναν άντρα άρρωστο,

να βλέπεις να κείτεται ένας λεβέντης.

Σε σφάζει το βλέμμα του.

Σε παρακαλεί μ’ έναν τρόπο που σου πονεί.

Σε πειράζει που δέχεται τη βοήθειά σου.

Σε πειράζει να αισθάνεσαι χτυπημένη την περηφάνεια του,

την υπομονή του.

Γι’ αυτό δε θα πιστέψεις

πως εκείνος δεν είναι ο πιο δυνατός κοντά σου.

Τούτο περιμένει να δει στο βλέμμα σου,

για να γιάνει.

Αυτό πρέπει να σου μαθαίνει η αγάπη σου.

Πως δεν του φτάνει μονάχα να τον αγαπάς.

Θέλει ακόμα πιο πολύ,

να πιστεύεις πάντα σ’ αυτόν.

(Ποιήματα, Ερμής 1996)

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ

α1. Να αναφέρετε τη σχέση, η οποία κατά τη γνώμη σας συνδέει τα δύο πρόσωπα της ιστορίας.

Η σχέση ανάμεσα στα δύο πρόσωπα είναι συζυγική. Η ποιήτρια μοιάζει να αναφέρεται επί της ουσίας στον σύζυγό της, γι’ αυτό και υπάρχουν σαφείς αναφορές στην έννοια της αγάπης, αλλά και της αφοσίωσης που τρέφει για εκείνον. Ο άρρωστος άντρας που βιώνει έκπληκτος την -πρόσκαιρη- παρακμή της δύναμής του και που εξαναγκάζεται να δεχτεί τη βοήθεια της γυναίκας του, δεν είναι άλλος από τον σύζυγο της ποιήτριας.  

Παρατηρούμε, για παράδειγμα, σε στίχους όπως ο ακόλουθος: «Σε πειράζει να αισθάνεσαι χτυπημένη την περηφάνεια του», ότι η γυναίκα – ποιήτρια νιώθει τον πόνο του άρρωστου άνδρα, νιώθει το πόσο πληγώνεται η περηφάνεια του, εφόσον είναι αναγκασμένος να βασίζεται στις φροντίδες της γυναίκας του, και υποφέρει κι εκείνη για λογαριασμό του. Πρόκειται, φυσικά, για ένα επίπεδο αγάπης που δεν μπορεί παρά να αντικατοπτρίζει μια σχέση ετών, μια σχέσης ειλικρινούς αφοσίωσης, όπως είναι αυτή που δημιουργείται ανάμεσα σ’ ένα ζευγάρι συζύγων.

α2. Να επισημάνετε τα δύο (2) γραμματικά πρόσωπα, τα οποία κυριαρχούν στην αφήγηση γράφοντας ένα παράδειγμα για το κάθε ένα από αυτά.

Τα γραμματικά πρόσωπα που κυριαρχούν στην αφήγηση είναι το 3^ο: «Είναι λυπητερό πράγμα ένας άρρωστος άντρας» και το 2^ο: «Σε σφάζει το βλέμμα του».

α3. Να παραθέσετε τρεις (3) στίχους στους οποίους αποκαλύπτεται το πρόσωπο που αφηγείται.

Σε σφάζει το βλέμμα του

Σε παρακαλεί μ’ έναν τρόπο που σου πονεί

Σε πειράζει που δέχεται τη βοήθειά σου

β1. Είναι λυπητερό πράγμα ένας άρρωστος άντρας. / Άρρωστος στην πλήρη ακμή του. / Οι άντρες είναι καμωμένοι να μένουν δυνατοί .: Να αναπτύξετε σε μία παράγραφο το θέμα των παραπάνω στίχων.

Οι άνδρες είχαν για χρόνια ταυτιστεί με τη σωματική δύναμη και την αντοχή τους απέναντι στις κακουχίες και τη σκληρή δουλειά∙ ποιότητες αναγκαίες για να εκπληρώσουν το ρόλο που τους είχε ανατεθεί από την κοινωνία∙ το ρόλο εκείνων που όφειλαν να συντηρούν οικονομικά, μα και να προστατεύουν την οικογένειά τους. Έτσι, υπ’ αυτή την έννοια, η ποιήτρια διαπιστώνει -και στην πορεία του ποιήματος επεξηγεί- πόσο λυπητερή κατάσταση είναι να αρρωσταίνει ένας άνδρας στην πλήρη ακμή της ηλικίας και της ρώμης του. Οι άνδρες, όπως σχολιάζει, είναι φτιαγμένοι για να μένουν δυνατοί. Άποψη που αφενός βασίζεται στο γεγονός ότι από τη φύση τους οι άνδρες είναι σωματικά ισχυροί, κι αφετέρου στο γεγονός πως η απαίτηση αυτή, να μένουν δηλαδή οι άνδρες πάντοτε δυνατοί, αποτελεί μια για χρόνια εδραιωμένη κοινωνική αντίληψη.  

β2. Να αναγνωρίσετε το κοινωνικό στερεότυπο στο οποίο γίνεται αναφορά στους παραπάνω στίχους. Να σχολιάσετε αυτό το στερεότυπο σε σχέση με όσα παρατηρείτε στη δική σας καθημερινότητα.

Το κοινωνικό στερεότυπο αφορά τον τρόπο θέασης των ανδρών στο πλαίσιο της κοινωνίας. Ειδικότερα, οι άνδρες αντιμετωπίζονται ως εκείνοι που οφείλουν να είναι οι δυνατοί μιας οικογένειας, αλλά και μιας πολιτείας, διατηρώντας σταθερά τόσο τη σωματική τους δύναμη, όσο και την ψυχική τους δύναμη. Έτσι, η σωματική ρώμη και το ψυχικό σθένος, αποτελούν τα βασικά χαρακτηριστικά που οφείλει να έχει κάθε άνδρας, προκειμένου να είναι σε θέση να φέρει εις πέρας τις υποχρεώσεις του ως οικογενειάρχης, αλλά και ως μέλος της κοινωνίας. Οι άνδρες είναι εκείνοι που πρέπει να εργάζονται ακαταπόνητα, είναι εκείνοι που πρέπει να μην καταβάλλονται ούτε από την κούραση μα ούτε κι από τις ασθένειες∙ είναι εκείνοι που οφείλουν να αποτελούν το ακλόνητο στήριγμα της οικογένειάς τους∙ είναι εκείνοι που οφείλουν να μη δειλιάζουν απέναντι σε τίποτα, προκειμένου τα υπόλοιπα μέλη της οικογένειάς τους να αισθάνονται ασφαλή.  

Πρόκειται για ένα στερεότυπο που αφαιρεί από τους άνδρες στοιχεία όπως είναι η ευαισθησία, η πνευματική καλλιέργεια, ο δισταγμός ή και ο φόβος, και απαιτεί από αυτούς να μένουν πάντοτε δυνατοί και πάντοτε ακλόνητοι. Αποτελεί, συνάμα, ένα στερεότυπο που έχει υποχωρήσει πλέον σε σημαντικό βαθμό, εφόσον έχουν διαφοροποιηθεί οι συνθήκες εργασίας και διαβίωσης. Έτσι, στη σύγχρονη εποχή οι ποιότητες που αποζητά η κοινωνία από τους άνδρες είναι αρκετά διαφορετικές, αφού δεν έχει πια τόση σημασία η σωματική και ψυχική του δύναμη. Η συρρίκνωση των χειρωνακτικών επαγγελμάτων, σε σχέση με το παρελθόν, η άνοδος του βιοτικού επιπέδου και η στροφή της κοινωνίας στη διαμόρφωση ενός κατά πολύ ηπιότερου οικογενειακού και κοινωνικού περιβάλλοντος, έχουν καταστήσει σημαντικότερες άλλες πτυχές του ανδρικού φύλου. Ζητούμενο, πλέον, είναι η ηθική αρτιότητα, η κοινωνικοποίηση, η ευγένεια, η πνευματική καλλιέργεια, η συχνότερη έκφραση συναισθημάτων και σκέψεων.

Ο άνδρας του σήμερα, λοιπόν, διαφέρει αρκετά από τον άνδρα των προηγούμενων δεκαετιών, κυρίως διότι έχει αλλάξει δραστικά ο τρόπος ζωής. Μια κοινωνία που χρειάζεται λιγότερους χειρώνακτες και περισσότερους ανθρώπους εξειδικευμένης κατάρτισης, παύει να εκτιμά τόσο τη σωματική δύναμη, και αρχίζει να αναζητά την πνευματική ευστροφία. Αντιστοίχως, βέβαια, έχει διαφοροποιηθεί και η θέση των γυναικών, καθώς ενώ παλαιότερα ήταν εκείνες που παρέμεναν στο σπίτι για να φροντίσουν τα παιδιά και τις λοιπές ανάγκες της οικογένειας, πλέον μπορεί να είναι εκείνες που αναλαμβάνουν το ρόλο του εργαζόμενου. Όλο και συχνότερα εμφανίζονται οικογένειες στις οποίες η γυναίκα είναι εκείνη που εργάζεται κι ο άνδρας είναι εκείνος που φροντίζει τα παιδιά. Μια απρόσμενη αλλαγή ρόλων, που αποτελεί φυσικά απότοκο ευρύτερων κοινωνικών αλλαγών.