Εξετάσεις Ομογενών 2016: Νεοελληνική Γλώσσα

Εξετάσεις Ομογενών 2016: Νεοελληνική Γλώσσα

ΚΕΙΜΕΝΟ

Με τα χρόνια, άρχισα να συνηθίζω στην ιδέα ότι ο κόσμος δεν θα αλλάξει ποτέ ή, τουλάχιστον, δεν θα αλλάξει μέσω της λογοτεχνίας. Ταυτόχρονα, δυσκολευόμουν όλο και περισσότερο να φανταστώ έναν κόσμο χωρίς τη λογοτεχνία, χωρίς τη δημιουργική φαντασία κάποιων που με έσωζε από την αφόρητη πλήξη της καθημερινότητας.

Λέμε συχνά ότι η αφήγηση είναι μια ανάγκη τόσο φυσική όσο και η αναπνοή, και το εννοούμε. Η αφήγηση γεννήθηκε με το ανθρώπινο είδος. Οι άνθρωποι αφηγούνται ιστορίες από τα προϊστορικά χρόνια και κάποιες από αυτές, με πρώτα τα Ομηρικά Έπη, συνεχίζουμε να τις έχουμε στην καρδιά μας. Στον πυρήνα κάθε αφήγησης υπάρχει ένας μύθος αλλά όχι μόνο: υπάρχουν χαρακτήρες που προεκτείνουν τα σύνορα της δικής μας ύπαρξης. Ταυτιζόμαστε μαζί τους, είναι οι μικροί μας «ήρωες», όντα φανταστικά αλλά πέρα για πέρα οικεία. Μεγαλώνουμε μαζί τους και κάθε τόσο προσθέτουμε κι άλλους μέσα από τις αναγνώσεις μας, εμπλουτίζοντας τη ζωή μας με καινούργιους «φίλους».

Στο τέλος, δεν μπορούμε να φανταστούμε έναν κόσμο χωρίς τον Οδυσσέα, την Αντιγόνη, τον Βασιλιά Ληρ, τους αδελφούς Καραμαζόφ ή την Άννα Καρένινα. Οι πρωταγωνιστές των μικρών και μεγάλων αφηγήσεων καταλήγουν να είναι ένα είδος οικογένειας για μας – οικεία πρόσωπα που αποκτούν σταθερή θέση στη ζωή μας.

Αναρωτιέται, βέβαια, κανείς τι κερδίζουμε από την ανάγνωση ενός λογοτεχνικού βιβλίου. Ζητούμε από τους συγγραφείς να μας συναρπάσουν με τις ιστορίες τους, αλλά καλά θα κάνουν να μείνουν στην ικανότητά τους να αφηγούνται και ας αφήσουν σε εμάς το δικαίωμα να εξάγουμε συμπεράσματα.

Ποια είναι, λοιπόν, η χρησιμότητα της λογοτεχνίας, αν αυτή δεν μεταφέρει μηνύματα και πρακτικές συμβουλές στους αναγνώστες της; Η απάντηση βρίσκεται στο βασικό εργαλείο της που δεν είναι άλλο από τη γλώσσα. Όργανο επικοινωνίας και έκφρασης, η γλώσσα αποτελεί πιστοποιητικό της ανθρώπινης νοημοσύνης. Είναι στην ουσία το διαβατήριο για την κοινωνική μας ζωή, το ρούχο που φοράμε. Κι όπως συμβαίνει πάντοτε με την ένδυση, το γούστο παίζει τον πρωτεύοντα ρόλο. Αυτό που συνήθως υποτιμούμε στη σχέση μας με τη λογοτεχνία είναι το ζήτημα της αισθητικής. Κι είναι παράξενο, αν σκεφτούμε πως στην εποχή μας όλοι απευθύνονται στην αισθητική μας, προκειμένου να κερδίσουν την καταναλωτική μας εύνοια. Καλαίσθητα καταστήματα, καλαίσθητα προϊόντα, καλαίσθητες ρεκλάμες. Έχουμε εξορίσει την κακογουστιά από τη ζωή μας όχι και από τη λογοτεχνία.

Συχνά, άκουγα ορισμένους στον κύκλο μου να λένε πως η λογοτεχνία φαντάζει σήμερα ανεπίκαιρη, σαν πιστόλι με άσφαιρα που δεν βρίσκει στόχο, και χαμογελούσα. Είχα βεβαιωθεί πια: Αυτός ο κόσμος ο αφυδατωμένος από ιδέες, ο στερημένος από κάθε είδους έμπνευση, με τις εύθραυστες δημοκρατίες των οικονομικών κολοσσών και των χρηματιστηρίων, με τις κοινωνίες των καταναλωτών και των συναισθηματικά αναλφάβητων, χρειάζεται όσο τίποτε άλλο την αύρα της λογοτεχνικής δημιουργίας. Στον ίδιο βαθμό, ίσως, που έχει ανάγκη τα δάση, τις καθαρές θάλασσες και το φυσικό περιβάλλον.

Δημήτρης Στεφανάκης, Πώς η λογοτεχνία σού αλλάζει τη ζωή, Εκδόσεις Ψυχογιός, 2016.

(Απόσπασμα σε διασκευή)

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ

Α.1. Να γράψετε στο τετράδιό σας την περίληψη του κειμένου που σας δόθηκε (100 - 120 λέξεις). Μονάδες 25

Ο συγγραφέας εξετάζει τη θέση και τη χρησιμότητα της λογοτεχνίας στη σύγχρονη εποχή. Αν και ξεκινά με την παραδοχή πως η λογοτεχνία δεν μπορεί ν’ αλλάξει τον κόσμο, επισημαίνει, ωστόσο, πως η αφήγηση ιστοριών αποτελεί μέρος της ανθρώπινης δράσης ήδη από τα προϊστορικά χρόνια. Ενώ, οι διάφοροι λογοτεχνικοί χαρακτήρες καταλήγουν συχνά να κατακτούν σταθερή θέση στη ζωή των αναγνωστών, αφού ταυτίζονται με αυτούς και τους νιώθουν απολύτως οικείους. Ακολούθως ο γράφων επιχειρεί ν’ απαντήσει στο καίριο ερώτημα σχετικά με τη χρησιμότητα της λογοτεχνίας, αναφερόμενος στην ιδιαίτερη αξία του βασικού της εργαλείου∙ της γλώσσας. Η γλώσσα, λοιπόν, που συνδέεται τόσο με την κοινωνική υπόσταση των ανθρώπων όσο και με τη νοητική τους ικανότητα, είναι το κέρδος από τη λογοτεχνία. Τέλος, ο συγγραφέας θεωρεί πως αυτός ο κόσμος του καταναλωτισμού και της συναισθηματικής ένδειας χρειάζεται τη λογοτεχνία περισσότερο απ’ οτιδήποτε άλλο.      

Β.1. Να επαληθεύσετε ή να διαψεύσετε, σύμφωνα με το κείμενο, τις παρακάτω διαπιστώσεις, γράφοντας στο τετράδιό σας, δίπλα στο γράμμα που αντιστοιχεί σε κάθε πρόταση, τη λέξη Σωστό, αν η πρόταση είναι σωστή, ή τη λέξη Λάθος, αν η πρόταση είναι λανθασμένη:

α. Με τον μύθο και τους χαρακτήρες που υπάρχουν στην αφήγηση προεκτείνονται τα σύνορα της ύπαρξής μας. = Σωστό

β. Οι πρωταγωνιστές των λογοτεχνικών βιβλίων γίνονται σχεδόν μέλη της οικογένειάς μας. = Σωστό

γ. Η λογοτεχνία μεταφέρει πρακτικές συμβουλές στους αναγνώστες της. = Λάθος

δ. Η καλαισθησία δεν παίζει κυρίαρχο ρόλο στη ζωή του ανθρώπου. = Λάθος

ε. Ο καταναλωτισμός απομακρύνει τον άνθρωπο από τη λογοτεχνία. = Σωστό

Μονάδες 10

Β.2.α. Να βρείτε τα δομικά μέρη της δεύτερης παραγράφου (“Λέμε συχνά... καινούργιους «φίλους»”). (μονάδες 3)

Θεματική περίοδος: Λέμε συχνά ότι η αφήγηση είναι μια ανάγκη τόσο φυσική όσο και η αναπνοή, και το εννοούμε.

Σχόλια / Λεπτομέρειες: Η αφήγηση γεννήθηκε με το ανθρώπινο είδος. Οι άνθρωποι αφηγούνται ιστορίες από τα προϊστορικά χρόνια και κάποιες από αυτές, με πρώτα τα Ομηρικά Έπη, συνεχίζουμε να τις έχουμε στην καρδιά μας. Στον πυρήνα κάθε αφήγησης υπάρχει ένας μύθος αλλά όχι μόνο: υπάρχουν χαρακτήρες που προεκτείνουν τα σύνορα της δικής μας ύπαρξης. Ταυτιζόμαστε μαζί τους, είναι οι μικροί μας «ήρωες», όντα φανταστικά αλλά πέρα για πέρα οικεία. Μεγαλώνουμε μαζί τους και κάθε τόσο προσθέτουμε κι άλλους μέσα από τις αναγνώσεις μας, εμπλουτίζοντας τη ζωή μας με καινούργιους «φίλους».

Κατακλείδα: ---

β. Ποια νοηματική σχέση εκφράζουν οι παρακάτω διαρθρωτικές λέξεις;

ταυτόχρονα (στην πρώτη παράγραφο)

βέβαια (στην τέταρτη παράγραφο)

λοιπόν (στην πέμπτη παράγραφο)

ίσως (στην έκτη παράγραφο) (μονάδες 4)

Μονάδες 7

ταυτόχρονα: Με τη λέξη αυτή δηλώνεται πως κάτι συμβαίνει την ίδια στιγμή ή στο ίδιο χρονικό διάστημα με κάτι άλλο.

βέβαια: Με τη λέξη αυτή δηλώνεται πως ακολουθεί κάποια επιφύλαξη ή συμπληρωματική σκέψη του γράφοντος.

λοιπόν: Με τη λέξη αυτή εκφράζεται απορία.

ίσως: Με τη λέξη αυτή ο γράφων δηλώνει την περιορισμένη βεβαιότητα που έχει για τη σκέψη που διατυπώνει∙ εκφράζεται πιθανότητα ή ενδεχόμενο.

Β.3.α. Να βρείτε στο κείμενο που σας δόθηκε και να καταγράψετε πέντε χαρακτηριστικά παραδείγματα μεταφορικής χρήσης της γλώσσας. (μονάδες 5)

- συνεχίζουμε να τις έχουμε στην καρδιά μας

- προεκτείνουν τα σύνορα της δικής μας ύπαρξης

- το διαβατήριο για την κοινωνική μας ζωή

- Έχουμε εξορίσει την κακογουστιά από τη ζωή μας

- ο αφυδατωμένος από ιδέες

β. Τι θέλει να πετύχει ο συγγραφέας με τη χρήση της ερώτησης στην αρχή της πέμπτης παραγράφου; («Ποια είναι, λοιπόν, η χρησιμότητα της λογοτεχνίας, αν αυτή δεν μεταφέρει μηνύματα και πρακτικές συμβουλές στους αναγνώστες της;») (μονάδες 3) Μονάδες 8

Ο συγγραφέας με τη χρήση της ερώτησης κεντρίζει το ενδιαφέρον του αναγνώστη, εφόσον του δημιουργεί την αίσθηση πως το ερώτημα απευθύνεται στον ίδιο, προκειμένου, επί της ουσίας, να παρουσιάσει με μεγαλύτερη έμφαση ένα καίριο σημείο των συλλογισμών του.

Β.4.α. Να δώσετε ένα συνώνυμο για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις του κειμένου: αφηγούνται, καταλήγουν, χρησιμότητα, βασικό, ρούχο. (Μονάδες 5)

αφηγούνται: διηγούνται

καταλήγουν: φτάνουν, οδηγούνται

χρησιμότητα: ωφελιμότητα

βασικό: θεμελιώδες

ρούχο: ένδυμα

β. Να δώσετε ένα αντώνυμο για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις: συχνά, συνεχίζουμε, κερδίσουν, καλαίσθητα, ανεπίκαιρη. (Μονάδες 5)

Μονάδες 10

συχνά: σπάνια

συνεχίζουμε: σταματάμε, διακόπτουμε

κερδίσουν: χάσουν

καλαίσθητα: ακαλαίσθητα, κακόγουστα  

ανεπίκαιρη: επίκαιρη  

Γ.1. Η Τέχνη και ειδικότερα η Λογοτεχνία συμβάλλουν στην καλλιέργεια του ανθρώπου. Παρ’ όλα αυτά, σήμερα, οι νέοι όλο και περισσότερο απομακρύνονται τόσο από την Τέχνη όσο και από τη Λογοτεχνία.

1) Για ποιους λόγους πιστεύετε ότι παρατηρείται αυτό το φαινόμενο;

2) Πώς, κατά τη γνώμη σας, η ενασχόληση ενός νέου με τη Λογοτεχνία μπορεί να επηρεάσει τη διαμόρφωση της προσωπικότητάς του;

Να αναπτύξετε τις απόψεις σας σχετικά με τα παραπάνω σε ένα άρθρο, το οποίο θα δημοσιευθεί στην ηλεκτρονική εφημερίδα του σχολείου σας. (500-600 λέξεις)

Μονάδες 40

Τίτλος

«Η Λογοτεχνία ως πολύτιμος φορέας αγωγής για τους νέους!»  

Πρόλογος

Η τέχνη αποτελεί μια αναγκαία μορφή έκφρασης για τους ανθρώπους, καθώς δίνει διέξοδο σε συναισθηματικές εντάσεις, αλλά και στην έμφυτη δημιουργικότητα και φαντασία, ενώ, συνάμα, καλλιεργεί το αισθητικό τους κριτήριο. Συνεισφορά πολλαπλά ευεργετική, που λαμβάνει ακόμη περισσότερες προεκτάσεις αν ιδωθεί σε σχέση με τη λογοτεχνία, την κατεξοχήν νοητική έκφανση της τέχνης, η οποία, μεταξύ άλλων, ενισχύει και διευρύνει την αντιληπτική και γλωσσική ικανότητα των ατόμων. Εντούτοις, παρά τα ποικίλα αυτά οφέλη, τόσο η τέχνη εν γένει, όσο και η λογοτεχνία ειδικότερα αδυνατούν να προσελκύσουν στον επιθυμητό βαθμό το ενδιαφέρον και την προσοχή των νέων ανθρώπων.

1^ο Ζητούμενο

- Η απαιτητικότητα της λογοτεχνίας μοιάζει ασύμβατη με το πνεύμα ευκολίας της σύγχρονης εποχής. Πολλοί νέοι άνθρωποι έχουν παρασυρθεί από το κλίμα της άμεσης και εύκολης ευχαρίστησης που διακρίνει την εποχή μας, γεγονός που τους απομακρύνει από τη «δύσκολη» ψυχαγωγία της λογοτεχνίας. Υπό την επίδραση της τηλεόρασης και του διαδικτύου που έχουν στη διάθεσή τους τον εύκολο εντυπωσιασμό της εικόνας και του ήχου, η ατομική ενασχόληση μ’ ένα λογοτεχνικό βιβλίο δύσκολα προσελκύει το ενδιαφέρον των νέων.

- Επικράτηση του πνεύματος της χρησιμοθηρίας. Με τη σκέψη των περισσότερων νέων να βρίσκεται στην επαγγελματική αποκατάσταση και στη διασφάλιση ενός ικανοποιητικού βιοτικού επιπέδου, ό,τι δεν μπορεί να αξιοποιηθεί πρακτικά στην προσπάθεια κάλυψης αυτών των πρωταρχικών στόχων φαντάζει περιττό και ανούσιο.

- Εκτοπισμός της τέχνης από ευτελείς και ανώφελες μορφές διασκέδασης. Η απομάκρυνση των νέων από τη λογοτεχνία οφείλεται ως ένα βαθμό και στην απουσία αυτής της ενασχόλησης από τη ζωή των μεγαλύτερων ανθρώπων. Σε μια κοινωνία που οι περισσότεροι ενήλικες επιλέγουν την τηλεόραση, και δη τα πλέον ανούσια προγράμματα, για να γεμίσουν τον ελεύθερο χρόνο τους, απουσιάζει το πρότυπο εκείνο που θα στρέψει τους νέους στην ποιοτική ψυχαγωγία της λογοτεχνικής ανάγνωσης.

- Αδυναμία του σχολείου να εμφυσήσει την αγάπη για τη λογοτεχνία στους νέους. Με το μάθημα της λογοτεχνίας να βασίζεται σε αποσπάσματα λογοτεχνικών κειμένων, που δεν κατορθώνουν να μεταδώσουν πραγματικά την ουσία και το βάθος του ολοκληρωμένου κειμένου∙ με τις ώρες της λογοτεχνίας να χρησιμοποιούνται συχνά για να καλυφθούν ελλείψεις στο μάθημα της Νεοελληνικής Γλώσσας, αλλά και με τη στρεβλή εντύπωση ορισμένων διδασκόντων πως οι μαθητές κατανοούν από μόνοι τους την ιδιαίτερη αξία αυτού του μαθήματος, προκύπτει μια ελλιπής και αναποτελεσματική εκπροσώπηση της λογοτεχνίας στο πλαίσιο του σχολείου, που εύλογα δεν μεταδίδει στους μαθητές αγάπη κι ενδιαφέρον για τα λογοτεχνικά και ποιητικά έργα.

- Ελλιπής ή και ανύπαρκτη προώθηση της λογοτεχνίας από τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης. Η τηλεόραση και το διαδίκτυο που έχουν εξαιρετικά μεγάλη δύναμη ως προς το να επηρεάζουν το κοινό -θετικά, αλλά και αρνητικά- και να διαμορφώνουν αγοραστικές τάσεις και συμπεριφορές, δεν αξιοποιούνται επαρκώς για την προώθηση της λογοτεχνίας. Οι λογοτέχνες, όπως και οι ειδικοί σε λογοτεχνικά θέματα, δεν έχουν την αναγκαία εμπορικότητα, ώστε να τους αφιερωθεί χρόνος από τα μεγάλα κανάλια. Έτσι, αντί τα ΜΜΕ να επιχειρήσουν να διαμορφώσουν ένα πιο ποιοτικό πλαίσιο προτιμήσεων στους θεατές του, επιλέγουν -ατυχώς- να προσαρμόζουν το πρόγραμμά τους στην αυξημένη ζήτηση για ευτελή θεάματα.

- Απουσία μέριμνας ώστε οι βιβλιοθήκες (δημοτικές & σχολικές) να αποτελέσουν μέρος της καθημερινότητας των νέων. Οι δήμοι και τα σχολεία που έχουν βιβλιοθήκες αρκούνται στο να τις διατηρούν ανοιχτές, χωρίς εντούτοις να επιχειρούν μέσα από θεματικές δραστηριότητες και εκδηλώσεις να προσελκύσουν το ενδιαφέρον των νέων. Το ωφέλιμο, ωστόσο, θα ήταν να υπάρχει συνεχής δραστηριοποίηση από τη μεριά των υπεύθυνων φορέων, ώστε η βιβλιοθήκη από ανοίκειος χώρος να τραπεί σε μέρος συνάντησης και δημιουργικής ενασχόλησης.  

2^ο Ζητούμενο

- Εντοπισμός κοινών εμπειριών και προβληματισμών. Η ανάγνωση λογοτεχνικών έργων επιτρέπει στους εφήβους, που συχνά αισθάνονται πως δεν μπορούν να βρουν πραγματική κατανόηση από τους γύρω τους, να συνειδητοποιήσουν πως κοινά προβλήματα και παρόμοιες ανησυχίες έχουν κατά καιρούς κι άλλοι άνθρωποι. Τους επιτρέπει, δηλαδή, να εντοπίσουν μέσα στο σύμπαν των λογοτεχνικών ηρώων διαδρομές όμοιες με τις δικές τους και να βιώσουν τη συναισθηματική ικανοποίηση της αναγνώρισης στοιχείων του εαυτού τους σ’ έναν λογοτεχνικό χαρακτήρα. Το λογοτεχνικό έργο τρέπεται, έτσι, σε αληθινό σύντροφο του νέου και τον βοηθά να αντιμετωπίσει ανησυχίες και φοβίες που διστάζει να παραδεχτεί σε άλλους ανθρώπους∙ ακόμη και στους πιο κοντινούς του.             

- Επαφή με τη συγκεντρωμένη σοφία της εμπειρίας του συγγραφέα. Πέρα από τη δυνατότητα που δίνεται στο νέο να αντλήσει πολύτιμη συναισθηματική και ψυχολογική στήριξη μέσα από τα έργα της λογοτεχνίας, του δίνεται, επιπροσθέτως, η ευκαιρία να έρθει σ’ επαφή με τις εμπειρίες των συγγραφέων, που φροντίζουν να καταγράφουν στο έργο τους συμπεράσματα, σκέψεις και προβληματισμούς που τους γέννησε η πορεία τους στη ζωή. Έχουν, άρα, τη δυνατότητα να ζήσουν μέσα από τα λογοτεχνικά βιβλία πολύ περισσότερες ζωές και να αντλήσουν καίριες διαπιστώσεις για τη ζωή, τις απαιτήσεις και το νόημά της, βιώνοντας -από την ασφάλεια του σπιτιού τους- τις πολυποίκιλες εμπειρίες άλλων ανθρώπων.

- Ενίσχυση του ήθους τους. Οι νέοι δεν έχουν μόνο την ευκαιρία να βιώσουν μέσα από τα λογοτεχνικά έργα ποικίλες εμπειρίες, που συχνά ξεπερνούν κατά πολύ το συνηθισμένο πλαίσιο της ζωής όπως το έχουν υπόψη τους, αλλά και να κατανοήσουν την αξία της διαμόρφωσης και της διατήρησης ενός άρτιου συστήματος ηθικών αρχών. Η λογοτεχνία, άλλωστε, τείνει να αποτυπώνει και να αναδεικνύει την ιδιαίτερη σημασία που έχει το ενάρετο ήθος για τους ανθρώπους∙ οι λογοτεχνικοί ήρωες είτε ξεκινούν έχοντας ποιότητα ήθους είτε καταλήγουν να κατανοήσουν και να αποδεχτούν την ιδιαίτερη αξία της.

- Διεύρυνση της νοητικής και αντιληπτικής ικανότητας. Η επαφή με τα λογοτεχνικά έργα ενισχύει καίρια τις νοητικές δυνατότητες των νέων ανθρώπων, καθώς από τη μία εμπλουτίζει σημαντικά τις γλωσσικές τους γνώσεις -και κατ’ επέκταση τη συλλογιστική τους ικανότητα- κι από την άλλη φέρνει αντιμέτωπους τους νέους με ηθικά διλήμματα, με εμπειρίες και καταστάσεις που θέτουν σε δοκιμασία τις αντιληπτικές τους ικανότητες, κατορθώνοντας σταδιακά να τις ενισχύσουν σημαντικά.

- Δραστικός περιορισμός της μισαλλοδοξίας, της απολυτότητας και του ρατσισμού. Κάθε λογοτεχνικό έργο προσφέρει στον νέο την ευκαιρία να αντικρίσει την πραγματικότητα μέσα από τα μάτια ενός άλλου ανθρώπου, που πιθανώς ανήκει σε άλλο έθνος, σε άλλη φυλή κι έχει διαφορετικές απόψεις, διαφορετικά βιώματα και τελείως διαφορετικό τρόπο να κατανοεί την πραγματικότητα. Πρόκειται για μια εκπληκτική ευκαιρία αγωγής, καθώς ο νέος μπαίνει επί της ουσίας στη θέση του άλλου ανθρώπου και βλέπει τον κόσμο από τη δική του οπτική, μαθαίνοντας τελικά πως δεν μπορεί να υπάρξει ένας απόλυτος τρόπος θέασης και κατανόησης του κόσμου, όπως και δεν μπορεί να υπάρχει μία και μόνη άποψη για κάθε θέμα.

- Κατάλυση χρονικών και τοπικών συνόρων. Μέσα από τα λογοτεχνικά έργα ο νέος έχει την ευκαιρία να ζήσει σε παλαιότερες εποχές ή σε άλλες χώρες, βαθαίνοντας σημαντικά την ευαισθησία του και την κατανόησή του απέναντι στους άλλους ανθρώπους. Αίφνης, λαμβάνει μια σημαντική και ξεκάθαρη εικόνα για το πώς ήταν οι συνθήκες ζωής για τους ανθρώπους των προηγούμενων χρόνων ή για το πώς είναι η ζωή σε μια άλλη χώρα -ισχυρότερη ή ασθενέστερη-, κι αρχίζει να συνειδητοποιεί πως οι ομοιότητες στις ανησυχίες, αλλά και στις επιθυμίες των ανθρώπων είναι σταθερά περισσότερες από τις διαφορές∙ αρχίζει να συνειδητοποιεί τις διαχρονικές, αλλά και τις εφήμερες τάσεις στη ζωή των ανθρώπων.