Ιστορία Γ΄ Λυκείου: Οι Χίοι πρόσφυγες (επεξεργασία πηγής)

Eugène Delacroix

Ιστορία Γ΄ Λυκείου: Οι Χίοι πρόσφυγες (επεξεργασία πηγής)

ΠΗΓΗ 1

Από τα πλούτη στο δημόσιο οίκτο

Μεγάλος αριθμός προσφύγων από τη Χίο είχε καταφύγει στην Κόρινθο. Έβλεπες ανάμεσά τους γυναίκες ωραίες και ντελικάτες, που ζούσαν λίγο πριν μέσα στα πλούτη, να καταφεύγουν στο δημόσιο οίκτο, για να κρατηθούν στη ζωή, μια ζωή θλιβερή πια και στερημένη. Μερικές γεννούσαν στο ύπαιθρο χωρίς καμιά βοήθεια, εκτεθειμένες στην υγρασία και το κρύο της νύχτας. Ήταν σπαραχτικό το θέαμα αυτών των γυναικών. Πάνω στα κουρέλια που φορούσαν διακρίνονταν ακόμα τα χρυσά κεντήματα.

Maxime Raybaud, Mémoires sur la Grèce, pour servir a l’ histoire de la guerre de l’ Indépendance, Paris 1824-1825, στο «Πώς είδαν οι ξένοι την Ελλάδα του ‘21» του Κυρ. Σιμόπουλου, τόμ. 2, σ. 197.

ΠΗΓΗ 2

Προσπάθειες αποκατάστασης των Χίων προσφύγων

Η κυβέρνησις εφρόντισεν ευθύς εξ αρχής, όσον της ήτο δυνατόν, δια την παραχώρησιν οικιών και άλλων καταλυμάτων. (...) Δια της υπ’ αριθ. 1008/20-4-1822 διαταγής (...) επαφίετο εις την φροντίδα του υπουργού των εσωτερικών να ενεργηθή ακριβής καταγραφή των διασωθέντων εις τα διάφορα μέρη της επικρατείας προσφύγων [από τη Χίο], να γίνη διάκρισις των ορφανών, χηρών, ανδρών κλπ., ως και να δηλωθή το όνομα, η τέχνη, το επάγγελμα και η κατάστασις εκάστου αυτών. Η δε καταγραφή να υποβληθή το ταχύτερον εις την κυβέρνησιν. Εν τω μεταξύ οι άποροι, αι χήραι, τα ορφανά έπρεπε να τρέφωνται δημοσία δαπάνη. Εν συνεχεία δια του υπ’ αριθ, 1072/25-4-1822 εγγράφου προς τον ίδιον υπουργόν ο πρόεδρος του εκτελεστικού προσκαλεί αυτόν να φροντίση να διαμοιρασθούν οι πρόσφυγες εις τας πλησίον κωμοπόλεις και χωρία και να δοθή εντολή εις τους προεστώτας να περιθάλπουν τους πρόσφυγας, επειδή εν Κορίνθω (...) δεν υπήρχον πλέον οικίαι προς καταυλισμόν των προσφύγων.

Απ. Βακαλόπουλος, Πρόσφυγες και προσφυγικόν ζήτημα κατά την Ελληνικήν Επανάστασιν του 1821, σσ. 52-53.

Με βάση τα στοιχεία που θα αντλήσετε από τα πιο πάνω παραθέματα, καθώς και τις γνώσεις σας από το σχολικό εγχειρίδιο, να απαντήσετε στα εξής ερωτήματα:

α) Σε ποιες περιοχές κατέφυγαν οι Χίοι πρόσφυγες;

β) Ποια φροντίδα έδειξαν οι τοπικές αρχές γι’ αυτούς;

γ) Ποια ήταν η μέριμνα της Κεντρικής Διοίκησης απέναντί τους;

Ενδεικτική απάντηση:

α) Μετά την καταστροφή της Χίου και τη μαζική μεταφορά των κατοίκων της στα Ψαρά, ανέκυψε πρόβλημα από το πλήθος των προσφύγων που κατέκλυσε το νησί. Οι Ψαριανοί έδειξαν και πάλι φροντίδα, παραχωρώντας στους Χίους πρόχειρα καταλύματα. Το αδιαχώρητο που δημιουργήθηκε αντιμετωπίστηκε, όπως και παλαιότερα, με τη μεταφορά μεγάλου αριθμού Χίων στις Κυκλάδες και την Πελοπόννησο. Γενικά, η διάθεση των Κυκλαδιτών απέναντι τους ήταν φιλική και οι Χίοι προσαρμόστηκαν εύκολα.

Όσοι μεταφέρθηκαν στην Πελοπόννησο, βρέθηκαν στην πυρπολημένη Κόρινθο πεινασμένοι και χωρίς καμία περίθαλψη. Την οδυνηρή κατάσταση των προσφύγων που κατέφυγαν στην Κόρινθο παρουσιάζει αναλυτικότερα η 1^η πηγή, όπου δίνεται έμφαση κυρίως στις δυσκολίες που βίωσαν οι γυναίκες. Μεταξύ αυτών υπήρχαν «ωραίες και ντελικάτες» γυναίκες που ενώ μέχρι πρότινος ήταν ευκατάστατες αναγκάζονταν πλέον να καταφύγουν στο «δημόσιο οίκτο», για να επιβιώσουν μέσα στη θλίψη και τις στερήσεις. Κάποιες γυναίκες, μάλιστα, γεννούσαν στην ύπαιθρο, αβοήθητες και εκτεθειμένες στο κρύο και την υγρασία της νύχτας. Επρόκειτο, όπως σχολιάζει ο συντάκτης του κειμένου, για ένα σπαρακτικό θέαμα.   

Μερικοί πρόσφυγες από τη Χίο, πάντως, αποβιβάστηκαν στον Πειραιά και από εκεί πήγαν στην Αθήνα.

β) Οι τοπικές αρχές χωριών και κωμοπόλεων ανέλαβαν καθ’ υπόδειξη της κυβέρνησης τη φροντίδα των προσφύγων που είχαν αρχικά καταφύγει στην Κόρινθο, τον Πειραιά και την Αθήνα. Όπως προκύπτει από την 2^η πηγή ο πρόεδρος του εκτελεστικού με έγγραφό του (υπ’ αριθ, 1072/25-4-1822) ζήτησε από τον υπουργό εσωτερικών να διαμηνύσει τη σχετική οδηγία ιδίως στους τοπικούς άρχοντες των περιοχών γύρω από την Κόρινθο, διότι στην πόλη αυτή δεν υπήρχαν αρκετές οικίες για τη στέγαση των προσφύγων.  

γ) Η κυβέρνηση έδειξε φροντίδα για όλους αυτούς: παραχώρησε χώρους στέγασης και καταλύματα και ανέλαβε τη δαπάνη της συντήρησης των απόρων, των χηρών και των ορφανών. Οι αναφορές αυτές επιβεβαιώνονται από τη 2^η πηγή, όπου παρέχονται επιπλέον πληροφορίες σχετικά με την κυβερνητική δράση. Ειδικότερα, σύμφωνα με την υπ’ αριθ. 1008/20-4-1822 διαταγή αποτελούσε υποχρέωση του υπουργού εσωτερικών να πραγματοποιηθεί ακριβής καταγραφή των προσφύγων από τη Χίο, να γίνει διάκριση μεταξύ αυτών (ορφανά, χήρες, άνδρες κλπ.) καθώς και να δηλωθεί το όνομα, η τέχνη, το επάγγελμα και η κατάσταση καθενός από αυτούς. Τα στοιχεία αυτά έπρεπε ακολούθως να υποβληθούν το ταχύτερο δυνατόν στην κυβέρνηση.

Στη συνέχεια η κυβέρνηση διαμοίρασε τους πρόσφυγες σε γύρω χωριά και κωμοπόλεις και ζήτησε από τους προκρίτους να τους φροντίζουν. Τα μέτρα περίθαλψης όμως ατόνησαν μέσα σ’ ένα μήνα, γιατί έπρεπε η κυβέρνηση να εξοικονομήσει πόρους για την προετοιμασία της άμυνας, ενόψει της επικείμενης εκστρατείας του Δράμαλη.