Έκθεση Γ΄ Λυκείου: Πειστικότητα επιχειρήματος

Σαντορίνη  

Έκθεση Γ΄ Λυκείου: Πειστικότητα επιχειρήματος
 
Η πειστικότητα ενός επιχειρήματος, στο πλαίσιο του νέου τρόπου εξέτασης, δεν προσεγγίζεται με την τυπική εφαρμογή της παλαιότερης θεωρίας σχετικά με την αξιολόγηση των επιχειρημάτων. Αποτελεί περισσότερο μια άσκηση κριτικού στοχασμού, μέσω της οποίας επιδιώκεται να αναδειχθεί η προσωπική ανταπόκριση του μαθητή-αναγνώστη απέναντι στην επιχειρηματολογία του συγγραφέα. Υπ’ αυτή την έννοια δεν αρκεί η διαπίστωση της ορθότητας ή μη του επιχειρήματος, για να κριθεί η πειστικότητά του. Όπως είναι εύλογο, άλλωστε, μπορούν να διατυπωθούν ορθά επιχειρήματα που να υποστηρίζουν αντίθετες μεταξύ τους απόψεις, χωρίς αυτό να σημαίνει πως ο αποδέκτης πείθεται κι από τις δύο αντιτιθέμενες απόψεις.
Ο μαθητής λειτουργεί σε μια τέτοια άσκηση ως ενεργός αποδέκτης του κειμένου και αξιολογεί την επιχειρηματολογία του με βάση τις προσωπικές του αντιλήψεις, εμπειρίες, σκέψεις και προσδοκίες, όπως αντίστοιχα λειτουργεί κάθε ενήλικος αναγνώστης απέναντι σ’ ένα κείμενο.
 
Κριτήρια αξιολόγησης της πειστικότητας
- Πέρα από τις βασικές παραμέτρους της αλήθειας -οι προκείμενες ανταποκρίνονται στην πραγματικότητα- και της εγκυρότητας -το συμπέρασμα απορρέει με λογική αναγκαιότητα από τις προκείμενες-, ελέγχεται το κατά πόσο ο συγγραφέας βασίζεται σε γενικά αποδεκτές αλήθειες και τεκμήρια ή σε προσωπικές γνώμες.
Τόσο η αξία των τεκμηρίων, πάντως, όσο και η ποιότητα της προσωπικής γνώμης του γράφοντος, κρίνονται από τον αποδέκτη του κειμένου με βάση τις δικές του απόψεις και αντιλήψεις. Προσέχουμε, επομένως, πως η αξιοποίηση τεκμηρίων δεν διασφαλίζει την πειστικότητα ενός επιχειρήματος, όπως και η θεμελίωσή του μόνο σε προσωπικές γνώμες του γράφοντος δεν αναιρεί την πειστικότητά του.
 
- Σημαντική ως προς την πειστικότητα ενός επιχειρήματος είναι η χρήση των γραμματικών χρόνων. Η αξιοποίηση παροντικών ή παρελθοντικών χρόνων καθιστά πειστικότερη την επιχειρηματολογία του γράφοντος, εφόσον κινείται σε χρονικά επίπεδα των οποίων έχει σαφέστερη εποπτεία. Η χρήση, αντιθέτως, μελλοντικών χρόνων τον οδηγεί στο επίπεδο της εικασίας και της υπόθεσης, γεγονός που υπονομεύει την πειστικότητα του επιχειρήματός του. Χωρίς, βέβαια, αυτό να σημαίνει πως κάθε σχετική απόπειρα προβολής στο μέλλον δεν μπορεί να είναι πειστική.
 
- Ελέγχεται, επίσης, η χρήση των εγκλίσεων, καθώς η οριστική απέχει νοηματικά σε μεγάλο βαθμό από την υποτακτική. Είναι, ειδικότερα, εντελώς διαφορετικό το νόημα όταν διατυπώνεται με την οριστική έγκλιση, η οποία δηλώνει κάτι το πραγματικό, που έχει, δηλαδή, συμβεί, απ’ ό,τι όταν διατυπώνεται με την υποτακτική, η οποία δηλώνει κάτι το ενδεχόμενο, πιθανό ή προσδοκώμενο.
 
- Ελέγχεται, συνάμα, το αν ο γράφων επιχειρεί να ενισχύσει την πειστικότητα του επιχειρήματός του βασιζόμενος στην αξιοποίηση της λογικής ή του συναισθήματος, προκειμένου να διαπιστωθεί το κατά πόσο η απόπειρα πειθούς βασίζεται σε αντικειμενικής υφής απόψεις και τεκμήρια ή σε συγκινησιακό λόγο, ο οποίος ενδεχομένως να αξιοποιείται για να αποκρυφθεί η απουσία πιο στέρεας επιχειρηματολογίας.
 
- Το τελικό και βασικότερο κριτήριο, ωστόσο, είναι οι προσωπικές αντιλήψεις, τα βιώματα και οι σκέψεις του μαθητή-αναγνώστη. Πρόκειται, άλλωστε, για μια άσκηση που απευθύνεται πρωτίστως στην προσωπική του κρίση και όχι στην τυπική εφαρμογή κάποιου θεωρητικού πλαισίου. Ως εκ τούτου, ο μαθητής καλείται να εκφράσει την προσωπική του ανταπόκριση στο κείμενο που διαβάζει και να αξιολογήσει τη σχετική επιχειρηματολογία βασιζόμενος στη δική του θεώρηση της πραγματικότητας.
Έχει, άρα, τη δυνατότητα να αξιολογήσει ως μη πειστικό ένα επιχείρημα, έστω κι αν αυτό είναι λογικώς ορθό και βασίζεται σε τεκμήρια, και, αντιθέτως, μπορεί να θεωρήσει πειστικό ένα επιχείρημα που βασίζεται κυρίως στη χρήση συγκινησιακού λόγου.
 
Παραδείγματα ασκήσεων
1. «Δισεκατομμύρια άνθρωποι θα περάσουν από την αγωνία της επιβίωσης στην ευδαιμονία της υλικής αφθονίας.» Πώς τεκμηριώνει την αισιόδοξη αυτή άποψη ο συγγραφέας; Θεωρείτε πειστική την τεκμηρίωσή του;
 
Οι επιστήμονες που ιχνηλατούν το μέλλον ομοφωνούν ότι η τέταρτη τεχνολογική επανάσταση θα αυξήσει θεαματικά τον πλούτο στη Γη. Η βαριά και ανθυγιεινή εργασία θα καταργηθεί. Η γενετική θα εκτινάξει την παραγωγικότητα σε τροφή. Δισεκατομμύρια άνθρωποι θα περάσουν από την αγωνία της επιβίωσης στην ευδαιμονία της υλικής αφθονίας.
Εκτός και αν τα οφέλη της τα καρπώνεται μια ελάχιστη κάστα υπερπρονομιούχων, σπρώχνοντας όλους τους υπόλοιπους στο περιθώριο, μετατρέποντάς τους σε παρίες. Κάτι τέτοιο εντούτοις θα πυροδοτούσε διαρκώς εντάσεις και εξεγέρσεις, θα σήμαινε μια κατάσταση μόνιμης αστάθειας και οικονομικά –συν τοις άλλοις– ασύμφορη. Ποιος ο λόγος; Τα αγαθά θα αρκούν για όλους. Ο καταναλωτισμός, όπως έχει αποδειχθεί, είναι ο ισχυρότερος παράγοντας κοινωνικής ειρήνης.
Χωμενίδης, Χ. (10.03.2018 ). «Είμαστε όλοι εντός του μέλλοντός μας». Τα Νέα.
 
Απάντηση: Ο συγγραφέας λαμβάνοντας υπόψη του την επερχόμενη ισχυρή ανάπτυξη της παραγωγικότητας και τη συνεπαγόμενη διασφάλιση αφθονίας τροφίμων και υλικών αγαθών, εικάζει πως το σύνολο σχεδόν της ανθρωπότητας θα απαλλαγεί από την αγωνία της επιβίωσης. Πιστεύει, μάλιστα, πως σε αντίθεση με το παρελθόν, αυτή τη φορά δεν θα καρπωθεί τα οφέλη της αφθονίας μια μικρή μόνο κάστα προνομιούχων, με την εξώθηση όλων των άλλων στο περιθώριο. Θεωρεί ότι οι οικονομικά ισχυροί θα θελήσουν να αποφύγουν το κλίμα αστάθειας που θα προκαλούταν από τις διαρκείς εξεγέρσεις εκείνων που θα παρέμεναν στην ένδεια ενώ θα έβλεπαν γύρω τους να υπάρχει πληθώρα αγαθών. Εικάζει πως οι ισχυροί θα συνειδητοποιήσουν πόσο ασύμφορη είναι η ύπαρξη αστάθειας και θα επιλέξουν να αξιοποιήσουν τα θέλγητρα του καταναλωτισμού για να διασφαλίσουν την κοινωνική ειρήνη. Αυτή τη φορά, όπως επισημαίνει, τα αγαθά θα επαρκούν για όλους, οπότε θα είναι μια εύλογη επιλογή το να προσφερθούν ισότιμα σε όλους.
Η τεκμηρίωση του συγγραφέα βασίζεται σ’ ένα συλλογισμό που υποδεικνύει πως η αποφυγή των εντάσεων κι η αποσόβηση του κινδύνου περιθωριοποίησης μέρους του πληθυσμού αποτελεί σε οικονομικό επίπεδο την πιο συμφέρουσα επιλογή για τους ισχυρούς. Υπ’ αυτό το πρίσμα η αισιόδοξη εκδοχή που παρουσιάζει λαμβάνει ικανοποιητική τεκμηρίωση. Ωστόσο, η υπάρχουσα εμπειρία των διακρίσεων και της εκμετάλλευσης, την οποία αναφέρει ο συγγραφέας ως την αρνητική εξέλιξη που θα θελήσουν οι ισχυροί να αποφύγουν, αποτελεί μια υπενθύμιση της απληστίας που έχει ως τώρα υπαγορεύσει με συνέπεια τη στάση των ισχυρών. Δημιουργείται, έτσι, μια αίσθηση αμφιβολίας, η οποία υπονομεύει τη βεβαιότητα της αισιόδοξης προοπτικής που θέλει να παρουσιάσει. Παραλλήλως, θα πρέπει να ληφθεί υπόψη πως ο συγγραφέας αναφέρεται σε μελλοντικές εξελίξεις και βασίζει τον συλλογισμό του αφενός στην εικασία πως θα υπάρξει «θεαματική αύξηση του πλούτου στη Γη» και αφετέρου στην εικασία πως οι υπερπρονομιούχοι θα θελήσουν να αποφύγουν τις πιθανές εντάσεις. Ακριβώς, όμως, επειδή ο συλλογισμός του βασίζεται σε υποθέσεις, η αισιόδοξη αυτή θεώρηση του μέλλοντος δεν κρίνεται επαρκώς πειστική.
 
2. Αφού παρουσιάσετε το ακόλουθο επιχείρημα (ισχυρισμός, αιτιολόγηση / τεκμηρίωση), να εξηγήσετε αν το θεωρείτε πειστικό ή όχι.
 
Για τους υποστηρικτές των απαγορεύσεων στον μισαλλόδοξο λόγο η υπερβολική ελευθερία στο δικαίωμα γνώμης είναι επικίνδυνη, γιατί κινδυνεύει να οδηγήσει σε ασυδοσία. Υπάρχει ο φόβος ότι η δημοκρατία και ο ελεύθερος διάλογος δεν αρκούν, αλλά απαιτούνται και κάποιες ασφαλιστικές δικλείδες, έστω και εις βάρος της ελευθερίας του λόγου. Η αιματοβαμμένη ιστορία άλλωστε της Ευρώπης έχει αποδείξει ότι οι ολοκληρωτικές ιδεολογίες μπορούν να κυριαρχήσουν. Έτσι εξηγείται η ευαισθησία των ευρωπαϊκών κρατών στην ανθρώπινη αξιοπρέπεια και την ισότητα.
Αρετή Λιακάκη, Διπλωματική εργασία: «Η Ελευθερία Έκφρασης και ο Προκλητικός Μισαλλόδοξος Λόγος κατά το Εθνικό και Υπερεθνικό Δίκαιο», 2016
 
Απάντηση: Στο πλαίσιο του συγκεκριμένου χωρίου διατυπώνεται ο ισχυρισμός εκείνων που υποστηρίζουν τις απαγορεύσεις πως «η υπερβολική ελευθερία στο δικαίωμα γνώμης είναι επικίνδυνη». Ισχυρισμός που αιτιολογείται με την αναφορά στο γεγονός πως μπορεί να οδηγήσει στην ασυδοσία. Το ζήτημα της ασυδοσίας διευκρινίζεται με την επεξήγηση πως η δημοκρατία και ο διάλογος ενδεχομένως δεν αρκούν για να εξισορροπήσουν τον αντίκτυπο της ρητορικής μίσους, γι’ αυτό και είναι αναγκαίες ορισμένες ασφαλιστικές δικλείδες, «έστω και εις βάρος της ελευθερίας του λόγου». Ακολούθως, η άποψη αυτή τεκμηριώνεται με την αναφορά στην «αιματοβαμμένη ιστορία της Ευρώπης», καθώς στη διάρκειά της έχει αποδειχθεί ότι «οι ολοκληρωτικές ιδεολογίες μπορούν να κυριαρχήσουν». Το επιχείρημα αυτό ολοκληρώνεται με το συμπέρασμα πως είναι αυτές οι φρικτές εμπειρίες από την επικράτηση των ολοκληρωτικών ιδεολογιών που εξηγούν την ευαισθησία που δείχνουν τα ευρωπαϊκά κράτη στην «ανθρώπινη αξιοπρέπεια και την ισότητα».
Θεωρώ πως το επιχείρημα αυτό είναι πειστικό, εφόσον η υπενθύμιση της επικράτησης της ολοκληρωτικής ιδεολογίας των ναζιστών αποτελεί επαρκές τεκμήριο για να υποστηριχθεί η αναγκαιότητα επιβολής περιορισμών στη ρητορική μίσους. Η δυνατότητα, άλλωστε, ενός καθεστώτος να παρασύρει μέσω της προπαγάνδας έναν ολόκληρο λαό να διαπράξει τόσο ειδεχθή εγκλήματα εις βάρος της ανθρωπότητας, φανερώνει πόσο κρίσιμο είναι το να περιορίζονται οι απόψεις που προωθούν το μίσος και τις εγκληματικές ενέργειες.
 
3. Πώς αντιλαμβάνεστε το περιεχόμενο του ακόλουθου επιχειρήματος; Κατά πόσο το θεωρείτε πειστικό;
 
Η τρίτη θεμελιώδης επιδίωξη της ανθρωπιστικής εκπαίδευσης είναι η καλλιέργεια της αφηγηματικής φαντασίας και της συμπάθειας, της ικανότητας δηλαδή να κατανοούμε όχι μόνον τον εαυτό μας, αλλά και τις ανάγκες και τις προσδοκίες των άλλων. Χρειάζεται να διαθέτουμε εκείνη την «εσωτερική ματιά» που μας επιτρέπει να βλέπουμε τους άλλους ανθρώπους ως πλήρη ανθρώπινα όντα, ως ολοκληρωμένες προσωπικότητες με ίσο δικαίωμα στην αξιοπρέπεια.
Γιαλκέτσης, Θ. (2013, 20 Οκτωβρίου). Εκπαίδευση για τη δημοκρατία. Εφημερίδα των Συντακτών.
 
 Απάντηση: Ο συγγραφέας επισημαίνει την ανάγκη της καλλιέργειας των ικανοτήτων εκείνων που θα μας επιτρέπουν να κατανοούμε τις ανάγκες και την υπόσταση όχι μόνο του εαυτού μας, αλλά και των άλλων ανθρώπων. Με τη συνδρομή της συμπάθειας και της αφηγηματικής φαντασίας (λογοτεχνικός εγγραμματισμός) θα μπορούμε να αντικρίσουμε τους άλλους ανθρώπους ως ολοκληρωμένες προσωπικότητες και θα τους αναγνωρίζουμε κατ’ επέκταση το δικαίωμα στην αξιοπρέπεια.
Πρόκειται για ένα επιχείρημα που βασίζεται στην πλέον ουσιαστική συνεισφορά των ανθρωπιστικών μαθημάτων, στη δυνατότητά τους δηλαδή να καλλιεργούν την ενσυναίσθηση του ατόμου, όπως και τη συμπάθεια απέναντι στους άλλους ανθρώπους. Υπ’ αυτή την έννοια το επιχείρημα κρίνεται πειστικό, εφόσον επικαλείται διαπιστωμένες επιδράσεις των ανθρωπιστικών σπουδών. Μόνο, άλλωστε, μέσω της ανθρωπιστικής εκπαίδευσης καθίσταται εφικτή η ουσιαστική ψυχική και πνευματική καλλιέργεια των ατόμων προκειμένου να είναι σε θέση να αντικρίζουν κυρίαρχα την ανθρώπινη διάσταση των συνανθρώπων τους και να μην τους κρίνουν με υλιστικά, οικονομικά, ταξικά και χρησιμοθηρικά κριτήρια.
 
4. Ο συγγραφέας στο ακόλουθο χωρίο επιχειρεί να πείσει σχετικά με την αναγκαιότητα της «κατάργησης των ηλικιακών συνόρων» στον εργασιακό βίο. Σε ποιο βαθμό θεωρείτε ότι το κατορθώνει και γιατί;
 
Βρισκόμαστε πλέον σε μια κρίσιμη καμπή, σε μια αβέβαιη μεταβατική περίοδο. Και στη χώρα μας η μέλλουσα ιστορία της γήρανσης δεν έχει ακόμη γραφεί και οι κοινωνικοί φορείς διστάζουν να επιλέξουν ανάμεσα στα υπάρχοντα σενάρια, σενάρια που δεν έχουν ούτε την ίδια οικονομική και κοινωνική βαρύτητα, ούτε τις ίδιες πιθανότητες επαλήθευσης. Η καλύτερη επιλογή πιθανόν συνίσταται στην κατάργηση των ηλικιακών συνόρων, στη δημιουργία πραγματικών εναλλακτικών επιλογών ανάμεσα στην εργασία, τον ελεύθερο χρόνο και την εκπαίδευση στη διάρκεια των διαδοχικών κύκλων της ζωής, στην κατάργηση των σινικών τειχών που διαχωρίζουν την ενεργή ζωή από τη μη ενεργή, στην ανάδειξη και αξιοποίηση του τεραστίου αποθέματος δυνάμεων και πόρων που κατέχουν τα άτομα της αποκαλούμενης ευσχήμως «τρίτης» ή ακόμη και «τέταρτης» ηλικίας». Συνίσταται στη δόμηση νέων πολιτικών, στην «επανεφεύρεση» της γήρανσης και στην αναδόμηση των θεσμών, στην αλλαγή των νοοτροπιών, στην αναθεώρηση της οπτικής γωνίας θεώρησης και σύλληψης του «προβλήματος» και, τέλος, στη δυναμική, οργανωμένη εμφάνιση στο προσκήνιο των άμεσα ενδιαφερομένων που θα πάψουν να αποτελούν μόνον- στατιστικές κατηγορίες.
Βύρων Κοτζαμάνης, Καθηγητής Δημογραφίας, Δημογραφικές εξελίξεις και προκλήσεις, 2021
 
Απάντηση: Ο συγγραφέας θεωρεί πως «τα σινικά τείχη» που διαχωρίζουν την ενεργή ζωή από τη μη ενεργή λειτουργούν -κατά περίπτωση- επιζήμια, εφόσον το να καθορίζεται οριζόντια το πότε παύουν να είναι εργασιακά ενεργοί οι άνθρωποι με βάση την ηλικία τους, δεν λαμβάνει υπόψη τις βιολογικές διαφοροποιήσεις που υπάρχουν από άτομο σε άτομο. Κατά τη δική του άποψη, άτομα της «τρίτης» -ακόμη και της «τέταρτης»- ηλικίας διαθέτουν ακόμη «τεράστιο απόθεμα δυνάμεων». Κρίνει, επομένως, άστοχη την περιθωριοποίησή τους, γι’ αυτό και ζητά να έρθουν στο προσκήνιο οι άμεσα ενδιαφερόμενοι προκειμένου να μπορούν οι ίδιοι να καθορίζουν κατά πόσο θέλουν ή όχι να αποσυρθούν από τον εργασιακό βίο σε μια προκαθορισμένη ηλικία.
Κατά τη γνώμη μου, το αίτημα του συγγραφέα για «επανεφεύρεση» της γήρανσης είναι πειστικό στο βαθμό που αυτό αφορά την ελεύθερη επιλογή κάθε ατόμου σχετικά με το πότε επιθυμεί να αποσυρθεί από τον εργασιακό βίο, και όχι σχετικά με τη λήψη οριζόντιων μέτρων που θα διευρύνουν για όλους τους πολίτες το συνταξιοδοτικό όριο ηλικίας. Θεωρώ πως πράγματι η ηλικία δεν μπορεί να στέκει εμπόδιο σε ζητήματα που σχετίζονται με την εργασία και την εκπαιδευτική διαδικασία, εφόσον υπάρχουν άτομα που συνεχίζουν να διατηρούν τη φιλομάθειά τους, όπως και την επιθυμία τους για εργασία, παρά το προχωρημένο της ηλικίας τους. Ως εκ τούτου θα ήταν θεμιτό να δίνεται στους «ηλικιωμένους» πολίτες το δικαίωμα να επιλέγουν οι ίδιοι τη στιγμή της απόσυρσής τους και να μην τους επιβάλλεται μια εξαναγκαστική «παραίτηση» από την εργασία, η οποία συχνά τους δημιουργεί την αίσθηση πως παραμερίζονται και περιθωριοποιούνται, παρά το γεγονός ότι οι ίδιοι έχουν και τη θέληση και την ικανότητα να συνεχίσουν να εργάζονται.
 
5. Να παρουσιάσετε το πώς οργανώνεται το επιχείρημα της συγγραφέως και να εξηγήσετε αν το θεωρείτε πειστικό ή όχι.
 
Όμως οι πρωταρχικοί παράγοντες που καθιστούν την αυτομόρφωση αναγκαία για τα άτομα των σύγχρονων κοινωνιών είναι οι νέες επιστημονικές και τεχνολογικές ανακαλύψεις και οι συνεπακόλουθες μεταμορφώσεις της αγοράς εργασίας. Μία από τις συνέπειες αυτών των αλλαγών είναι ότι πολλά επαγγέλματα χάνουν γρήγορα την αξία και τη χρησιμότητά τους, ενώ οι γνώσεις και οι δεξιότητες που τα άτομα κατέκτησαν στα πρώτα στάδια της ζωής τους καθίστανται ανεπαρκείς για το παρόν και το μέλλον. Η συνολική τεχνολογική αναδιάρθρωση της εργασιακής δραστηριότητας στερεί όλο και περισσότερο στα άτομα τη δυνατότητα να διατηρούν μία και μοναδική επαγγελματική ταυτότητα σε όλη τη διάρκεια της ενεργού ζωής τους. Κατά συνέπεια, ανεξάρτητα από τις ψυχοκοινωνικές συνέπειες αυτής της κατάστασης για τα άτομα, οι νέοι άνθρωποι των τεχνολογικών κοινωνιών καλούνται να αλλάξουν δύο ή τρία επαγγέλματα στην επαγγελματική πορεία τους. Το γεγονός αυτό επιβάλλει στα άτομα να κατακτούν διαρκώς γνώσεις, να ανανεώνουν τις δεξιότητές τους, να αποκτούν γρήγορα νέες ειδικεύσεις, δηλαδή, να εκπαιδεύονται συνεχώς.  
Αλεξάνδρα Κορωναίου, Εκπαιδεύοντας Εκτός Σχολείου, 2002
 
Απάντηση: Η συγγραφέας ισχυρίζεται πως οι παράγοντες που καθιστούν αναγκαία την αυτομόρφωση είναι αφενός οι επιστημονικές και τεχνολογικές ανακαλύψεις και αφετέρου οι συνέπειες που έχουν οι ανακαλύψεις αυτές στην αγορά εργασίας. Αιτιολογεί τον ισχυρισμό αυτό μέσα από την επισήμανση πως βασική συνέπεια της επιστημονικής εξέλιξης είναι πως πολλά επαγγέλματα χάνουν την πρότερη αξία και χρησιμότητά τους, με αποτέλεσμα να γίνεται ολοένα και δυσκολότερη η διατήρηση από τα άτομα μίας και μοναδικής επαγγελματικής ταυτότητας καθ’ όλη τη διάρκεια του εργασιακού τους βίου. Καταλήγει, τέλος, στο συμπέρασμα πως οι άνθρωποι οφείλουν να ανανεώνουν τις δεξιότητές τους και να οδηγούνται σε νέες ειδικεύσεις προκειμένου να διασφαλίζουν την επαγγελματική τους πορεία.
Το επιχείρημα αυτό είναι, κατά τη γνώμη μου πειστικό, εφόσον η αναδιαμόρφωση του εργασιακού χάρτη, λόγω της διευρυμένης αξιοποίησης των νέων τεχνολογικών επιτευγμάτων, γίνεται ολοένα και πιο ορατή. Ο περιορισμός, για παράδειγμα, των τραπεζικών καταστημάτων, όπως και ο ανάλογος περιορισμός των τραπεζοϋπαλλήλων, συνιστούν σαφή ένδειξη πως η αξιοποίηση των δυνατοτήτων του διαδικτύου επιτρέπει τη σημαντική περικοπή θέσεων εργασίας σε ορισμένους κλάδους.
 
6. Ποιος είναι ο βασικός ισχυρισμός του συγγραφέα στο ακόλουθο χωρίο και πώς επιχειρεί να τον τεκμηριώσει; Θεωρείτε πειστικό το επιχείρημα που διαμορφώνει;
 
O κατάλληλος θεσμός για να αναπτυχθεί το παιδί κοινωνικά και να γίνει αυτόνομο είναι το σχολείο. Με την είσοδό του στην πρώτη βαθμίδα της εκπαίδευσης, το σκηνικό αλλάζει ξαφνικά, καθώς το παιδί δρασκελίζει το κατώφλι του ιδιωτικού χώρου και εξέρχεται στην αχανή έκταση του δημοσίου χώρου, του κοινωνικού λόγου, της προσωποποιημένης εξουσίας, της δημοκρατίας. Σ’ αυτόν τον χώρο είναι και θα πρέπει να λειτουργεί ως ίσος προς ίσους. Για πρώτη φορά, οφείλει να υπακούσει σε κανόνες λειτουργίας του κοινωνικού συνόλου. Η παρουσία των άλλων συνομηλίκων και των κανόνων γίνεται αισθητή κάθε στιγμή. Στο σχολικό πλαίσιο το παιδί-μαθητής μοιράζεται τον δάσκαλο έτσι όπως δεν μοιράστηκε τον γονιό του. Μαθαίνει να χάνει, συνειδητοποιώντας ότι ο δάσκαλος συμπεριφέρεται κατά τον ίδιο τρόπο προς όλους τους συμμαθητές χωρίς διακρίσεις. Γι’ αυτούς τους λόγους το σχολείο θεωρείται πρώτιστα ένας θεσμός κοινωνικοποίησης του ατόμου. Είναι μ’ άλλα λόγια ένας θεσμός, που κύριο έργο του είναι η ανάπτυξη της συλλογικής συνείδησης.
Παντελής Γεωργογιάννης, Διαπολιτισμική Εκπαίδευση – Μετανάστευση – Διαχείριση Συγκρούσεων και Παιδαγωγική της Δημοκρατίας, 2009

Απάντηση: Ο βασικός ισχυρισμός του συγγραφέα είναι πως το σχολείο αποτελεί τον κατάλληλο θεσμό προκειμένου να επιτευχθεί η κοινωνική ανάπτυξη του παιδιού και να διασφαλιστεί η αυτονομία του. Προκειμένου να τεκμηριώσει τον ισχυρισμό αυτό αναφέρεται στο γεγονός πως το παιδί προσερχόμενο στο σχολείο έρχεται για πρώτη φορά αντιμέτωπο με τον δημόσιο χώρο και τον κοινωνικό λόγο της δημοκρατίας, όπου οφείλει να λειτουργεί ως ίσος προς ίσους και να υπακούσει σε κανόνες που αφορούν τη λειτουργία ενός κοινωνικού συνόλου. Επισημαίνει, επίσης, επικουρικά την πρωτόγνωρη για το παιδί εμπειρία του «μοιράσματος» της προσοχής του δασκάλου, κατά τρόπο που δεν έχει βιώσει το μοίρασμα της προσοχής του γονιού του. Το παιδί μαθαίνει σε αυτό το πλαίσιο να χάνει, εφόσον συνειδητοποιεί πως βρίσκεται σε ένα χώρο όπου δεν υφίστανται διακρίσεις και ειδικές μεταχειρίσεις. Συμπεραίνει, έτσι, ο συγγραφέας πως το σχολείο είναι πρωτίστως ένας θεσμός κοινωνικοποίησης, κύριο έργο του οποίου είναι η ανάπτυξη της συλλογικής συνείδησης.
Το επιχείρημα του συγγραφέα είναι, κατά τη γνώμη μου, πειστικό, εφόσον παρουσιάζει βιώματα και εμπειρίες κοινές σε όλους μας. Οι κανόνες λειτουργίας του σχολείου, η συνύπαρξη με τους συμμαθητές, η σχέση με τους δασκάλους και τους καθηγητές συνιστούν πράγματι εμπειρίες που επισπεύδουν τη διαδικασία κοινωνικοποίησης του ατόμου και ενισχύουν την επίγνωση πως προκειμένου να επιτευχθεί ορθά η ένταξη σε ένα σύνολο υπάρχουν καίριες προϋποθέσεις που οφείλουν να πληρούνται, όπως ο σεβασμός απέναντι στους άλλους, η αποδοχή των κοινών κανόνων, αλλά και η αντίληψη της ισότητας των ατόμων.