Ν. Γλώσσα Γ΄ Λυκείου: Παραδείγματα
γλωσσικών επιλογών 1.
Παραβολικό ζεύγος επιρρημάτων (τόσο… όσο) Η έννοια της αμεροληψίας εκφράζεται τόσο
θεσμικά, ως απουσία διακρίσεων και ενιαία εφαρμογή των κανονισμών, όσο και
προσωπικά, ως η προσωπική υποχρέωση του καθενός να συμβαδίζει με τους κανόνες
και με το ευ αγωνίζεσθαι. Παρομοίως, η έννοια της αθλητικής αριστείας
εκφράζεται ως η αποκομιδή αποτελεσμάτων και καλών αποδόσεων, ως αποτέλεσμα της
ανθρώπινης βελτίωσης και ανάπτυξης. Πολύ περισσότερο, αυτό είναι ακόμα πιο
απαιτητέο στις νέες ηλικίες, όπου η αθλητική αρίστευση ισοδυναμεί με την υγιή
εξέλιξη ενός φυσικού ταλέντου. Σπανίδου Σοφία, 2021. Σχολιασμός: Με το παραβολικό ζεύγος των
επιρρημάτων «τόσο… όσο» επιτυγχάνεται η συγκριτική παρουσίαση του τρόπου με τον
οποίο γίνεται εμφανής η αμεροληψία αφενός σε θεσμικό και αφετέρου σε προσωπικό
επίπεδο, προκειμένου να αναδειχθεί εμφατικά το ισότιμο μεταξύ των δύο επιπέδων.
Σε θεσμικό επίπεδο η αμεροληψία φανερώνεται από την απουσία διακρίσεων και την
ενιαία εφαρμογή των κανονισμών, ενώ σε προσωπικό επίπεδο εκφράζεται από το
αίσθημα προσωπικής υποχρέωσης όλων των αθλητών να σέβονται τους κανόνες και την
έννοια του ευ αγωνίζεσθαι. 2.
Χρήση επιδοτικής αντιθετικής σύνδεσης («όχι μόνο… αλλά και») Παρά τη γενική διατύπωσή του σχετικά με
το ευ αγωνίζεσθαι, ο Κώδικας Αθλητικών Ηθών φαίνεται να παρουσιάζει το ευ
αγωνίζεσθαι όχι μόνο ως μια υποχρέωση των κυβερνήσεων και των αθλητικών
οργάνων αλλά και του κάθε ατόμου μεμονωμένα. Σπανίδου Σοφία, 2021. Σχολιασμός: Με την αξιοποίηση της επιδοτικής
αντιθετικής σύνδεσης τονίζεται το γεγονός πως η ευθύνη και το χρέος για τη
διαφύλαξη του ευ αγωνίζεσθαι δεν βαρύνει μόνο τις κυβερνήσεις και τα αθλητικά
όργανα, αλλά και κάθε άτομο χωριστά. Κατ’ αυτό τον τρόπο δηλώνεται εμφατικά πως
δεν υπάρχει το περιθώριο στους αθλητές ή τους πολίτες να μετακυλήσουν τη
σχετική ευθύνη αποκλειστικά στους επίσημους φορείς. 3.
Σχήμα άρσης και θέσης Για τους φορμαλιστές το λογοτεχνικό
έργο δεν ήταν ούτε φορέας ιδεών, μια αντανάκλαση της κοινωνικής
πραγματικότητας, ούτε η ενσάρκωση κάποιας υπερβατικής αλήθειας: ήταν ένα
υλικό δεδομένο, που η λειτουργία του θα μπορούσε να αναλυθεί καλύτερα με τον
τρόπο που κάποιος θα εξέταζε μια μηχανή. Ήταν φτιαγμένο από λέξεις, και όχι από
αντικείμενα ή συναισθήματα, και ήταν λάθος να θεωρείται έκφραση του πνεύματος
ενός συγγραφέα. Τέρι Ίγκλετον, Εισαγωγή στη θεωρία της
λογοτεχνίας. Σχολιασμός: Με την αξιοποίηση του σχήματος άρσης
και θέσης αποδίδεται εμφατικά το γεγονός πως για τους φορμαλιστές σημασία δεν
είχε το περιεχόμενο ενός λογοτεχνικού έργου, αλλά η τεχνοτροπία σύνθεσής. Κάθε
στοιχείο που συνήθως εκλαμβάνεται ως η ουσία της τέχνης -οι ιδέες, η απόδοση
της κοινωνικής πραγματικότητας- απορρίπτεται από τους φορμαλιστές, οι οποίοι
την εκλαμβάνουν ως υλική σύνθεση φτιαγμένη από λέξεις. Επιλέγουν, έτσι, να
αντικρίσουν το λογοτεχνικό κείμενο όχι ως μεταδότη συναισθημάτων, αλλά ως μια
σύνθεση απλών λέξεων. 4.
Πολυσύνδετο Με τη ζωή λοιπόν στο Σύμπαν είναι
αδύνατο να επικοινωνήσουμε, η ζωή όμως γύρω μας ανθίζει. Η ζωή εδώ, σ’ έναν
μικρό και πανέμορφο πλανήτη, ανέδειξε ύστερα από σιωπηλές διεργασίες που
διήρκεσαν δισεκατομμύρια χρόνια μια θαυμαστή ποικιλία έμβιων όντων. Οι θάλασσες
και τα δάση της Γης, τα βουνά και οι πεδιάδες της αποκαλύπτουν κάθε
στιγμή τη γοητεία που κρύβουν τα χιλιάδες όμοια ή ανόμοια δημιουργήματα της
εξελίξεως. Η ανεμώνη και το δελφίνι,
ο αίλουρος αλλά και ο γυπαετός, τα
ανθρώπινα όντα στις πολλαπλές φυλετικές τους παραλλαγές, είναι δίπλα μας,
συμμέτοχα του ίδιου πλανήτη και του μέλλοντός του. Γιώργος
Γραμματικάκης Σχολιασμός: Με πολυσύνδετο σχήμα («οι
θάλασσες και τα δάση», «τα βουνά και οι πεδιάδες», «η ανεμώνη και το δελφίνι»,
«ο αίλουρος αλλά και ο γυπαετός») τονίζει τη συμμετοχή κάθε πτυχής του φυσικού
περιβάλλοντος στην αποκάλυψη της γοητείας που έχει η ποικιλία της ζωής σε όλες
τις εκφάνσεις της, όπως αυτό διαφαίνεται μέσω αντιθετικής διάζευξης «όμοια
ή ανόμοια δημιουργήματα». 5. Μεταφορική
χρήση του λόγου σε επιστημονικό κείμενο Αλλά το όραμα του Μιλ για την ελευθερία
διασχίζει τους στενούς ορίζοντες της
αρνητικής ελευθερίας και διαπνέεται από ένα ιδιαίτερο ιδεώδες ατομικής
ελευθερίας μέσα στο πεδίο της ανεξαρτησίας που περιγράφει η Αρχή της
Ελευθερίας. Η ελευθερία δεν συρρικνώνεται στην απλή απουσία ορίων. Αφορά κυρίως
τη θετική δράση: «η μόνη ελευθερία, που είναι άξια του ονόματός της, είναι η
ελευθερία να επιδιώκουμε το όφελός μας με το δικό μας τρόπο». Αλέξανδρος
Κιουπκιολής, Φιλοσοφίες της ελευθερίας Σχολιασμός: Ο συγγραφέας προκειμένου να αποδώσει
με μεγαλύτερη έμφαση και ενάργεια την ευρύτερη έννοια που λαμβάνει η ελευθερία
στη σκέψη του Τ. Μιλ, αξιοποιεί μεταφορικό
λόγο («διασχίζει τους στερνούς ορίζοντες της αρνητικής ελευθερίας»). Με τον
τρόπο αυτό κεντρίζει το ενδιαφέρον του αναγνώστη και, συνάμα, αποδίδει
δραστικότερα την ιδέα πως η ουσία της ελευθερίας δεν ταυτίζεται με την
«αρνητική ελευθερία» -απουσία ορίων στη δράση του ατόμου- («δεν συρρικνώνεται
στην απλή απουσία ορίων»), αλλά οδηγείται σε μια πιο επωφελή κατάσταση, στο
πλαίσιο της οποίας το άτομο μέσω της θετικής δράσης επιδιώκει συνειδητά ό,τι
λειτουργεί προς όφελός του. 6. Ονοματοποίηση Η πολιτειότητα, είναι η ιδιότητα του να
είναι κανείς πολίτης. Η ενεργός πολιτειότητα περιλαμβάνει την πληροφόρηση για τις κοινωνικές
εξελίξεις και δομές, τη συνειδητοποίηση
των δικαιωμάτων και των υποχρεώσεων που έχει το άτομο ως πολίτης, την ελεύθερη έκφραση των απόψεων και των ιδεών του,
το δικαίωμα για διαφάνεια και δικαιοσύνη, την ενεργό συμμετοχή στις κοινωνικές δράσεις. Άννα
Μιχαήλ Σχολιασμός: Στο πλαίσιο αναλυτικού ορισμού η
συγγραφέας καταγράφει τα στοιχεία που συνιστούν την έννοια του ενεργού πολίτη,
αξιοποιώντας την ονοματοποίηση προκειμένου να τα αποδώσει συνοπτικά και με
ακρίβεια («πληροφόρηση», «συνειδητοποίηση», «έκφραση», «συμμετοχή»). Με
δεδομένο πως ο ονοματοποιημένος όρος δηλώνει τόσο το αποτέλεσμα μιας ενέργειας
όσο και την ίδια την ενέργεια, η γράφουσα επιτυγχάνει την πύκνωση του λόγου
της, καθώς δεν χρειάζεται να χρησιμοποιήσει τα αντίστοιχα κάθε φορά ρήματα και
να διαμορφώσει επιμέρους προτάσεις (π.χ. τη δυνατότητα να εκφράζει ελεύθερα τις απόψεις και τις ιδέες του). 7. Απρόσωπη
σύνταξη Είναι
τόσο προφανέςότι ένα
αρχαιολογικό μνημείο εκτιμάται ορθότερα συμπαγές και όχι κατακερματισμένο,
ώστε κάθε επιχείρημα υπέρ του προφανούς ακούγεται τελικά γραφικό και
τετριμμένο. Ίσως γι’ αυτό οι σχετικές κουβέντες του πρωθυπουργού στο BBC
ενόχλησαν τόσο. Οι θεωρητικοί παραλληλισμοί –«φανταστείτε τη Μόνα Λίζα
κομμένη στα δύο»– είναι εύστοχοι
επειδή αποδίδουν τον παραλογισμό της πολιτιστικής λαθροχειρίας, αλλά την ίδια
ώρα ενέχουν και έναν επώδυνο διδακτισμό. Οι αμετάπειστοι αποδέκτες της
επιχειρηματολογίας την έχουν ακούσει πολλές φορές και ξέρουν καλά ότι έχει το δίκιο με το μέρος της, απλώς
δεν έχουν συμφέρον να το παραδεχτούν. Άρης
Αλεξανδρής Σχολιασμός: Με τη χρήση της απρόσωπης σύνταξης,
στο πλαίσιο της οποίας το υποκείμενο δεν δηλώνει κάποιο πρόσωπο, αλλά αποτελεί
πρόταση (π.χ. ότι ένα αρχαιολογικό μνημείο εκτιμάται ορθότερα συμπαγές…) ή
κάποια αφηρημένη έννοια (π.χ. «θεωρητικοί παραλληλισμοί», «η
επιχειρηματολογία») αποφεύγεται -κάποτε σκόπιμα- η αναφορά σε κάποιο
συγκεκριμένο πρόσωπο που ενεργεί. Η επιλογή, για παράδειγμα, του γράφοντος να
θέσει ως εννοούμενο υποκείμενο της πρότασης «ότι έχει το δίκιο με το μέρος της»
την αφηρημένη έννοια «η επιχειρηματολογία», τού επιτρέπει να αποφύγει τη με
σαφήνεια δήλωση των δρώντων προσώπων, τα οποία στη συγκεκριμένη περίπτωση είναι
οι Άγγλοι που διαφωνούν να αποδώσουν στην Ελλάδα τα κλεμμένα μάρμαρα του
Παρθενώνα. Με τον τρόπο αυτό στρέφει την προσοχή του αναγνώστη στο πιο
ουσιώδες, στο γεγονός δηλαδή πως η ελληνική επιχειρηματολογία έχει το δίκιο με
το μέρος της. 8. Παθητική
σύνταξη Η αποτελεσματική διπλωματία μερικές
φορές προϋποθέτει κάποιες αποσιωπήσεις, στις οποίες η Βρετανία φαίνεται να
ποντάρει υπέρ το δέον σε ό,τι αφορά την υπόθεση των Γλυπτών. Εύλογο, λοιπόν,
είναι να θίγεται δυσανάλογα πολύ όταν οι
αποσιωπήσεις υποσκελίζονται από την ειλικρίνεια. Κανείς δεν θέλει να του
θυμίζουν τα μελανά σημεία της ιστορίας του, ιδίως αν αυτά συμπλέκονται με τα
ένδοξα σημεία της ιστορίας κάποιου άλλου. Άρης
Αλεξανδρής Σχολιασμός: Με την αξιοποίηση της παθητικής
σύνταξης ο γράφων δίνει έμφαση στο αποτέλεσμα της ενέργειας -εν προκειμένω στον
υποσκελισμό των αποσιωπήσεων-, για να τονιστεί πως ο εκνευρισμός των Βρετανών
οφείλεται σε αυτή ακριβώς τη διακοπή της αποσιώπησης. Με την παθητική σύνταξη,
άρα, η προσοχή στρέφεται από το υποκείμενο στο αποτέλεσμα της ενέργειας. 9. Χρήση
ευθέος λόγου Κάποτε, καθώς μιλούσα με τον δάσκαλό
μου, τον καθηγητή λαογραφίας Μ. Γ. Μερακλή, για τα όσα παρατηρούσα στην
καθημερινότητα των Τσιγγάνων, με διέκοψε ξαφνιασμένος: «Μα πού είναι ο “Άλλος”;
Ο διαφορετικός πού είναι; Οι Τσιγγάνοι είναι πιο Έλληνες από τους Έλληνες!». Ο
Μερακλής, μετά από χρόνια μελέτης του λαϊκού πολιτισμού, διαπίστωνε ότι τα
στοιχεία που εξέθετα χαρακτήριζαν τη ζωή των Ελλήνων σε παλαιότερες εποχές. Άννα
Λυδάκη Σχολιασμός: Με τη χρήση του ευθέος λόγου η
γράφουσα επιχειρεί να στρέψει την προσοχή του αναγνώστη στα όσα αναφέρει ο
Μερακλής. Σε αυτό συμβάλλει, άλλωστε, και το αφηγηματικό ύφος της πρώτης
περιόδου. Αν τα ίδια λόγια είχαν αποδοθεί σε πλάγιο λόγο δεν θα ήταν τόσο εμφατική
η παρουσίασή τους και το κείμενο θα έχανε μέρος της δραστικότητάς του. 10. Γραμματικοί
χρόνοι Εκτός από την καταστροφή των
παραθαλάσσιων περιοχών, μια ολόκληρη αλυσίδα περιβαλλοντικών αλλαγών θα ακολουθήσει. Τα τοπικά κλίματα
προβλέπεται ν’ αλλάξουν, οι θύελλες
και οι ανεμοστρόβιλοι θα είναι
φαινόμενα συχνά και εύφορες σημερινές εκτάσεις θα μεταβληθούν σε ερήμους. Πολλά είδη ζώων ή φυτών θα δοκιμασθούν σκληρά∙ και όσοι από
τους ζωντανούς οργανισμούς επιβιώσουν,
ίσως υποχρεωθούν σε ομαδικές μετακινήσεις. Η διόγκωση και πύκνωση των νεφών θα παγιδεύει άλλωστε ολοένα και
περισσότερη θερμότητα, μέχρις ότου ο πλανήτης Γη -όπως ο δίδυμός του, Αφροδίτη-
καταστεί αφιλόξενος για τη ζωή. Γιώργος Γραμματικάκης Σχολιασμός: Μέσω της επιλογής του γραμματικού χρόνου
ο συγγραφέας επιλέγει το χρονικό επίπεδο -παρόν, παρελθόν, μέλλον- στο οποίο
εντάσσει το κείμενό του, και κατ’ επέκταση το κατά πόσο αναφέρεται σε γεγονότα
τετελεσμένα, υπό εξέλιξη ή μελλοντικά (και, άρα, υπό αίρεση). Όταν ένα κείμενο
-όπως αυτό του Γραμματικάκη- αναφέρεται στο μέλλον -με τη χρήση μέλλοντα, καθώς
και υποτακτικής έγκλισης, η οποία είναι μελλοντική έκφραση, αφού δηλώνει μια
πράξη ή κατάσταση που θα συμβεί ή θα επικρατήσει σε μεταγενέστερη χρονική
περίοδο- υπάρχει πάντοτε ένας ορισμένος βαθμός αβεβαιότητας, καθώς μια
οποιαδήποτε πρόβλεψη για το μέλλον ενδέχεται να αποδειχθεί ανακριβής. Οι
επισημάνσεις, ωστόσο, του συγγραφέα σχετικά με τις επιπτώσεις της κλιματικής
αλλαγής, αν και δυσοίωνες, φανερώνουν μια πραγματικότητα που είναι πολύ πιθανόν
πως θα επικρατήσει. 11. Εγκλίσεις Εντέλει, όμως, η δουλειά ενός μουσείου
δεν είναι να εξομαλύνει τα λάθη, ούτε να απολογείται για τις αμαρτίες
του παρελθόντος ούτε να μας υποδεικνύει
αποκρύβοντας την ηθική των χορηγών της. Ένα μουσείο δεν καλείται να δίνει όλες τις μάχες της πολιτικής
ορθότητας, ούτε να προσφέρει λύσεις
σε κοινωνικά προβλήματα· δεν είναι πλατφόρμα των πολιτικών ευθιξιών του κάθε
πολίτη. Η πρώτη του δουλειά πρέπει να είναι
να παρουσιάζει, να συντηρεί, να καταλογογραφεί και να διαφυλάσσει τακτικά τα εκθέματα. Και
εκεί το Βρετανικό Μουσείο απέτυχε. Ελεάννα
Βλαστού Σχολιασμός: Με τη χρήση της υποτακτικής έγκλισης η
γράφουσα επιχειρεί να παρουσιάσει τις υποχρεώσεις ενός μουσείου, κάνοντας
διάκριση ανάμεσα στο τι συνιστά και τι όχι υποχρέωσή του. Αναφερόμενη
ειδικότερα στο Βρετανικό Μουσείο, από το οποίο, όπως αποκαλύφθηκε,
«εξαφανίστηκαν» περίπου 2.000 αντικείμενα από τη συλλογή του, επισημαίνει πως
ένα μουσείου είναι υποχρεωμένο να συντηρεί, να παρουσιάζει, αλλά και να
διαφυλάσσει τα εκθέματά του. Ως προς αυτές τις βασικές του υποχρεώσεις, όμως,
το Βρετανικό Μουσείο απέτυχε. Προσέχουμε πως η υποτακτική έγκλιση
δηλώνει το τι πρέπει να συμβαίνει, αλλά όχι το τι πραγματικά συμβαίνει (για το
οποίο θα γινόταν χρήση οριστικής έγκλισης). Η διατύπωση, επομένως, πως ένα
μουσείο πρέπει να διαφυλάττει τα εκθέματά του, δεν σημαίνει, παράλληλα, πως το
μουσείο εκπληρώνει την υποχρέωσή του αυτή. 12. Σημεία
στίξης Το πρόβλημα, όμως, δεν είναι οι καλές ή
κακές συνήθειες των παιδιών, τα καλά
ή κακά χόμπι τους, οι καλές ή κακές
υποκουλτούρες τους, τα μέσα που
χρησιμοποιούν για να εξερευνήσουν την άγουρη προσωπικότητά τους. Το πρόβλημα
είναι πυρηνικό· η διαπαιδαγώγησή
τους: το σπίτι τους, οι γονείς τους, το σχολείο τους, το
κράτος τους – όλες εκείνες οι
θεσμικές δυνάμεις που τα διαμορφώνουν όχι ως χρήστες και καταναλωτές προϊόντων,
αλλά ως άτομα. Όποιος ψάχνει την αιτία της αποκτήνωσης των παιδιών, πρέπει να
την αναζητήσει στα πρόσωπα που έχουν ηθική και νομική ευθύνη να μεγαλώσουν
πολιτισμένους ανθρώπους, αλλά αποτυγχάνουν συστηματικά, και γι’ αυτό ρίχνουν
την μπάλα στην εξέδρα. Άρης
Αλεξανδρής Σχολιασμός: Τα συντακτικά σημεία στίξης λειτουργούν τόσο ως οδηγοί για την
ορθότερη ανάγνωση του κειμένου όσο και ως μέσα για την απόδοση έμφασης στις
καίριες έννοιες. Με το ασύνδετο σχήμα στην πρώτη περίοδο ο γράφων κατορθώνει να
παρουσιάσει επιγραμματικά και με πυκνότητα τις αιτίες εκείνες που συνήθως
αναφέρονται ως υπεύθυνες για τη διαμόρφωση της συμπεριφοράς των νέων,
προκειμένου να επισημάνει πως δεν οφείλεται σε αυτές το σχετικό πρόβλημα. Με τη χρήση της άνω τελείας ο γράφων
διαμορφώνει μια ημιπερίοδο, προκειμένου να τονίσει την κυρίαρχη αιτία του
προβλήματος «τη διαπαιδαγώγηση» των νέων, η οποία τίθεται επεξηγηματικά. Με την άνω και κάτω τελεία σε θέση
επεξηγήσεων παρουσιάζει με ασύνδετο σχήμα του φορείς αγωγής που έχουν κυρίαρχα
την ευθύνη για τη διαπαιδαγώγηση των νέων. Το σχολιάζει, άλλωστε, ύστερα από τη
μονή παύλα, πως πρόκειται για τις «θεσμικές δυνάμεις» που διαμορφώνουν την
προσωπικότητα των νέων. 13. Υποτακτική
σύνδεση προτάσεων Σήμερα πια, στην πολιτισμική μας
πραγματικότητα και νοοτροπία, τίποτα δεν δεσμεύει κανέναν, έχει ίσως πάψει να
λειτουργεί άξονας κοινωνικής αναφοράς της ευθύνης. Ίσως είναι η πρώτη φορά στην
ανθρώπινη Ιστορία, που το αίσθημα της ευθύνης και η συνακόλουθη βίωση της
ενοχής έχει τόσο ριζικά αμβλυνθεί. Από τον «πλανητάρχη» έως τον οδηγό ταξί και
από τα «πνευματικά» καθιδρύματα έως τα συνδικαλιστικά σωματεία, όλοι
δικαιούνται να ακυρώνουν τις δεσμεύσεις τους, αφού τα κριτήρια για τον καταλογισμό και την επίγνωση ενοχής
συρρικνώνονται σε νομική κενολογία. Χρήστος Γιανναράς Σχολιασμός: Η υποτακτική σύνδεση βασίζεται στη
χρήση δευτερευουσών προτάσεων, οι οποίες υποδηλώνουν νοηματικές σχέσεις με την
κύρια πρόταση –ιδίως οι επιρρηματικές προτάσεις: υπόθεση, εναντίωση,
αιτιολόγηση, χρόνο, συμπέρασμα κ.ά. Στο συγκεκριμένο απόσπασμα ο γράφων
αξιοποιεί μια αιτιολογική πρόταση, για να παρουσιάσει το γεγονός πως πλέον η
αίσθηση και η επίγνωση της ενοχής έχουν μετατραπεί σε μια «νομική κενολογία».
Με την αιτιολογική αυτή πρόταση παρουσιάζει, άρα, το αίτιο που έχει ως αποτέλεσμα
τα όσα αναφέρει προηγουμένως, ότι δηλαδή πλέον καθένας νιώθει ελεύθερος να
ακυρώνει τις δεσμεύσεις του (μιας και δεν είναι υπόλογος απέναντι σε κανέναν). 14. Ρηματικά
πρόσωπα Φαντασθείτε τι θα γινόταν στη χώρα μας,
αν μια κυβέρνηση αποφάσιζε ότι η απειλή της τρομοκρατίας είναι τέτοια που
χρειάζεται η ενίσχυση των δυνάμεων ασφαλείας από μονάδες του στρατού. Τι θα
είχαμε να ακούσουμε για «στρατιωτικούς νόμους», για τα τανκς που ξαναβγήκαν
στους δρόμους, για κρυφά σχέδια επιβολής δικτατορίας. Τίποτε τέτοιο δεν συνέβη
στη Δανία, όπου μονάδες του στρατού έχουν ξεκινήσει περιπολίες εδώ και καιρό.
Μάλλον οι Δανοί δεν καταλαβαίνουν από δημοκρατία. Τάκης
Θεοδωρόπουλος Σχολιασμός: Η επιλογή του ρηματικού προσώπου
επηρεάζει σημαντικά το ύφος του κειμένου, εφόσον μπορεί να υποδηλώσει είτε την
πρόθεση του γράφοντος να αποδώσει καθαρά υποκειμενικό χαρακτήρα στις σκέψεις
του (α΄ πρόσωπο), είτε να διαμορφώσει την αίσθηση μιας συνομιλίας (β΄ πρόσωπο),
είτε τη σαφή πρόθεση να προσδώσει αντικειμενικότητα στα γραφόμενά του (γ΄
πρόσωπο). Στο συγκεκριμένο χωρίο ο συγγραφέας
προκειμένου να δεσμεύσει την προσοχή των αναγνωστών του και να τους παρακινήσει,
συνάμα, να προβληματιστούν σχετικά με τον διαφορετικό τρόπο θέασης των
πραγμάτων μεταξύ διαφορετικών εθνοτήτων χρησιμοποιεί το β΄ πληθυντικό πρόσωπο («φαντασθείτε»).
Αξιοποιεί, επίσης, το α΄ πληθυντικό προκειμένου να αποδώσει την αίσθηση της συλλογικότητας
(«τι θα είχαμε να ακούσουμε») απέναντι στα παράπονα που θα εγείρονταν στην
ελληνική κοινωνία, αν λαμβάνονταν αυξημένα μέτρα απέναντι στον κίνδυνο ενός τρομοκρατικού
χτυπήματος. Σαφώς, βέβαια, ο γράφων δεν συμμερίζεται τις αρνητικές αντιδράσεις
εκείνων που θα διαμαρτύρονταν φοβούμενοι σχέδια κατάλυσης της δημοκρατίας, γι’
αυτό και φέρνει το παράδειγμα των Δανών, οι οποίοι διόλου δεν ενοχλήθηκαν από
τα αυξημένα μέτρα ασφάλειας, καθώς τα θεώρησαν αναγκαία.
Ν. Γλώσσα Γ΄ Λυκείου: Η οικογένεια
των εφήβων (παραγωγή λόγου) Κείμενο 1: Η οικογένεια των εφήβων Ο πυρήνας στη ζωή των εφήβων είναι το οικογενειακό τους περιβάλλον και
ως εκ τούτου διαδραματίζει καθοριστικό ρόλο σε όλο το φάσμα της σωματικής και
ψυχικής τους υγείας. Σύμφωνα με διεθνείς έρευνες σε εφήβους, το κοινωνικοοικονομικό προφίλ
της οικογένειας έχει συνδεθεί με τη σχολική επίδοση, την επιθετικότητα και τη
σχολική βία, τις διατροφικές συνήθειες και την παχυσαρκία, τη χρήση οινοπνευματωδών,
το κάπνισμα, τη χαμηλή αυτοεκτίμηση και την ψυχική υγεία (π.χ. ψυχοσωματικά
συμπτώματα, κατάθλιψη). Επίσης, στρεσογόνες καταστάσεις στη ζωή της οικογένειας,
όπως η μετανάστευση και η ανεργία, επηρεάζουν σημαντικά την υγεία των εφήβων. Η υγεία των εφήβων σχετίζεται σε μεγάλο βαθμό με το επίπεδο και την
ποιότητα των σχέσεων που αναπτύσσονται στην οικογένεια. Η καλή επικοινωνία με
τους γονείς αποτελεί προστατευτικό παράγοντα για συμπεριφορές υψηλού κινδύνου
και για πολλά ψυχοσωματικά προβλήματα. Επιπλέον, η καλή επικοινωνία των εφήβων,
ιδιαίτερα με τη μητέρα, συνδέεται με καλύτερη σωματική υγεία, χαμηλότερη κατανάλωση
οινοπνευματωδών ποτών και τσιγάρων καθώς και την αποφυγή της πρώιμης έναρξης της
σεξουαλικής τους ζωής. Παρά το γεγονός ότι οι έφηβοι μιλούν λιγότερο με τους γονείς τους από
ό,τι στα προηγούμενα χρόνια της ζωής τους, ο συναισθηματικός δεσμός μεταξύ
εφήβου-γονιού συνεχίζεται, αν και με διαφορετική μορφή. Η αλλαγή αυτή στις
σχέσεις γονιού-εφήβου οδηγεί βαθμιαία στην ανεξαρτησία και την αυτονομία του
εφήβου οι οποίες αποτελούν σημαντικές συνιστώσες της διαδικασίας ανάπτυξης. Οι γονείς επιλέγουν διαφορετικούς τρόπους και στρατηγικές για τη
διαπαιδαγώγηση των εφήβων, που έχουν να κάνουν με το κατά πόσο τους τιμωρούν,
με το εάν συζητούν μαζί τους για λάθη που κάνουν ή με το εάν έχουν αδιάφορη
στάση απέναντί τους. Οι έφηβοι που έχουν αυστηρούς/προσηνείς γονείς είναι
περισσότερο πιθανόν να αναπτύξουν υψηλότερη αυτοεκτίμηση, να έχουν καλύτερη
επίδοση στο σχολείο, να είναι λιγότερο ευάλωτοι σε πιέσεις που δέχονται από τους
συνομηλίκους τους και να αποφεύγουν συμπεριφορές κινδύνου όπως η χρήση ουσιών
και η πρώιμη έναρξη της σεξουαλικής ζωής. Από την άλλη, οι έφηβοι με ενδοτικούς/αδιάφορους
γονείς είναι πιθανόν να είναι επιρρεπείς σε συμπεριφορές κινδύνου. Ερευνητικό Πανεπιστημιακό Ινστιτούτο
Ψυχικής Υγείας Κείμενο 2: Συνέπειες Παιδικής Κακοποίησης Τα παιδιά που έχουν βιώσει την εμπειρία της κακοποίησης υφίστανται
σοβαρό τραυματισμό και οι επιπτώσεις τα συνοδεύουν συνήθως σε όλη τη ζωή τους.
Οι συνέπειες της παιδικής κακοποίησης συνίστανται σε σημαντικές βλάβες στη
σωματική και ψυχική υγεία και την ανάπτυξη των παιδιών. Μελέτες έχουν δείξει
ότι η έκθεση σε κάθε μορφή κακοποίησης κατά την παιδική ηλικία συνδέεται με
υιοθέτηση επικίνδυνων συμπεριφορών στη μετέπειτα ζωή του ατόμου. Αυτές
περιλαμβάνουν την πρόκληση συμπεριφορών βίας, την έναρξη καπνίσματος, την
παχυσαρκία, τις επικίνδυνες σεξουαλικές συμπεριφορές, την ανεπιθύμητη
εγκυμοσύνη, τη χρήση αλκοόλ και άλλων εξαρτησιογόνων ουσιών. Τα κακοποιημένα αλλά και παραμελημένα παιδιά έχουν συνήθως προβλήματα συμπεριφοράς
και προσωπικότητας. Γίνονται επιθετικά, αναπτύσσουν άγχος και φοβίες, η σκέψη
τους γίνεται παράλογη, έχουν αυτοκαταστροφικές τάσεις και υποφέρουν συχνά από
κατάθλιψη. Φυσικά, η αυτοεκτίμησή τους είναι στα χαμηλότερα επίπεδα και δυστυχώς
πολύ συχνά καταφεύγουν σε χρήση ουσιών ή δημιουργούν προβλήματα με το νόμο. Σημαντικό
να αναφερθεί πως η σωματική κακοποίηση μπορεί να δημιουργήσει στο παιδί
τραύματα που θα το δυσκολεύουν στη καθημερινή του ζωή, καθώς είναι πολύ πιθανόν
να εμφανίσει κατάθλιψη, μη επαρκή ανάπτυξη διαπροσωπικών σχέσεων και αργότερα
παραβατική συμπεριφορά. Η σωματική, η νοητική και η συναισθηματική ανάπτυξη του
παιδιού, αλλά και η κοινωνική προσαρμογή του επηρεάζονται αρνητικά, καθώς
παρουσιάζονται ποικίλα προβλήματα. Οι συνέπειες της συναισθηματικής κακοποίησης για το παιδί είναι
πολλαπλές, καθώς παρατηρούνται νευρωτικές συμπεριφορές, παλινδρομήσεις,
επιθετική και βίαιη συμπεριφορά. Ακόμα, το παιδί καταβάλλεται από συναισθήματα
άγχους, θυμού και ανασφάλειας. Επίσης, στις συνέπειες κατατάσσεται και ο
αυτοκτονικός ιδεασμός, η ανικανότητα του παιδιού να αναπτύξει βασικές
δεξιότητες, η δυσκολία κοινωνικοποίησης, δημιουργία προσωπικών σχέσεων και
καχυποψία, αφού δεν εμπιστεύονται εύκολα άτομα. Επιπρόσθετα, καθώς η παιδική κακοποίηση καταστρέφει τη διαδικασία της προσκόλλησης
στους γονείς και τη δημιουργία αποτελεσματικών σχέσεων, τα παιδιά παρουσιάζουν
σημαντικές δυσκολίες στις διαπροσωπικές σχέσεις. Συχνά, ο ενήλικας που έχει
υποστεί κακοποίηση στα παιδικά του χρόνια δυσκολεύεται στην εγκαθίδρυση στενών
προσωπικών σχέσεων και είναι πολύ πιθανό να του προκαλεί δυσκολία η σωματική
εγγύτητα, το άγγιγμα, η οικειότητα και η εμπιστοσύνη στους άλλους. Καπνίση Αικατερίνη, Μουρκιώτη Αθανασία,
«Ενδοοικογενειακή βία», Πτυχιακή Εργασία ΘΕΜΑ Δ Σε
ένα άρθρο σας για τοπική εφημερίδα του Δήμου σας να αναφερθείτε: α)
στο θετικό ρόλο που διαδραματίζει η
οικογένεια στη ζωή του εφήβου, και β)
στις αρνητικές επιπτώσεις που έχει στην
υγεία, στην ψυχολογία και στη συμπεριφορά των παιδιών η κακοποίησή τους
-συναισθηματική ή σωματική- στο πλαίσιο της οικογένειας. (350-400 λέξεις) Γονείς
που ωφελούν και γονείς που… βλάπτουν! Αν και κατά τη διάρκεια της εφηβείας τα παιδιά εξαρτώνται λιγότερο από τους
γονείς τους, αυτό δεν καθιστά μικρότερο τον αντίκτυπο που έχουν εκείνοι στη ζωή
τους. Μια οικογένεια με καλής ποιότητας σχέσεις και επικοινωνία μπορεί να
ωφελήσει ουσιωδώς τον έφηβο, ενώ αντίθετα μια οικογένεια με προβληματικές
σχέσεις και κακοποιητική συμπεριφορά μπορεί να τον βλάψει σημαντικά. Βασικό ρόλο στην επωφελή επίδραση των γονιών στη ζωή του έφηβου παιδιού
διαδραματίζει η ανοιχτή και ειλικρινής επικοινωνία. Μέσω της συζήτησης οι γονείς
έχουν τη δυνατότητα να καθοδηγήσουν το παιδί, να κατευνάσουν τις ανησυχίες του
και να το προφυλάξουν, έτσι, από επιζήμιες επιλογές και επιβαρυντικές για την
ψυχολογία του καταστάσεις. Το ενεργό ενδιαφέρον των γονιών, άλλωστε, ενισχύει
την αυτοπεποίθηση του εφήβου και εδραιώνει μέσα του το αίσθημα της υποστήριξης
που χρειάζεται προκειμένου να θέσει υψηλούς για τον εαυτό του στόχους και να
κρατηθεί μακριά από τις αρνητικές επιρροές. Πιο αποτελεσματικοί, μάλιστα, είναι οι γονείς που υιοθετούν αυστηρότερη
στάση, διατηρώντας βέβαια την ευγένεια και την ηρεμία στη συμπεριφορά τους. Σε
αντίθεση με τους γονείς που ενδίδουν σε κάθε αίτημα των έφηβων παιδιών, καταλήγοντας
να μεταδίδουν έμμεσα μηνύματα αδιαφορίας, οι αυστηροί γονείς έχουν θετικότερο
αντίκτυπο στη ζωή του εφήβου. Ο νέος αναγνωρίζει σαφέστερα το ενδιαφέρον τους,
με αποτέλεσμα να αποκτά αυτοέλεγχο, να σημειώνει υψηλότερες επιδόσεις στο σχολείο
και να οδηγείται εν γένει σε καλύτερες επιλογές. Η θετική επίδραση των γονιών, ωστόσο, δεν αποτελεί τη μόνη όψη του νομίσματος,
διότι -ατυχώς- υπάρχουν οικογένειες από τις οποίες απουσιάζουν οι υγιείς δεσμοί
ενδιαφέροντος και φροντίδας. Στις περιπτώσεις που οι γονείς είναι επιθετικοί
και κακοποιούν το έφηβο παιδί είτε συναισθηματικά είτε σωματικά, σημειώνεται
επιδείνωση τόσο της ψυχικής όσο και της σωματικής του υγείας. Ο έφηβος βιώνει
υψηλά επίπεδα άγχους και συναισθηματικής πίεσης, με αποτέλεσμα να οδηγείται σε
παραβατικές ή και αυτοκαταστροφικές συμπεριφορές στην προσπάθειά του να εκτονώσει
το θυμό και την απόγνωσή του. Μη έχοντας ο έφηβος τη γονική υποστήριξη και το αναγκαίο αίσθημα ασφάλειας
αποδιοργανώνεται σε κάθε επίπεδο της ζωής του. Αδυνατεί να θέσει μακροπρόθεσμους
στόχους, χάνει την εμπιστοσύνη του στους ανθρώπους και κατ’ επέκταση τη δυνατότητα
διαμόρφωσης υγιών διαπροσωπικών σχέσεων. Συχνά, μάλιστα, υιοθετεί την επιθετικότητα
του οικογενειακού περιβάλλοντος και την καθιστά ίδιον της προσωπικότητάς του. Οι γονείς επηρεάζουν, άρα, τη συμπεριφορά, την κοινωνικότητα του εφήβου, όπως και πολλές άλλες πτυχές της
συναισθηματικής και ψυχολογικής του εικόνας. Έφηβοι με γονείς ανοιχτούς στην επικοινωνία και συναισθηματικά
διαθέσιμους έχουν εύλογα σαφώς καλύτερη εικόνα και προοπτικές από εκείνους με γονείς αδιάφορους
ή κακοποιητικούς. [Λέξεις: 408]
