Γλωσσικές Ασκήσεις Λυκείου: Λέξεις από ξένες γλώσσες στην ελληνική

Γλωσσικές Ασκήσεις Λυκείου: Λέξεις από ξένες γλώσσες στην ελληνική

1. Αρκετές ξένες λέξεις χρησιμοποιούνται στη γλώσσα μας, ενώ υπάρχουν αντίστοιχες ελληνικές. Να αντικαταστήσετε τις ξένες λέξεις που υπογραμμίζονται με ελληνικές λέξεις ή φράσεις.

1. Τελευταία μάς σνομπάρεις πολύ, ενώ το ξέρεις πως εμείς σ’ αγαπάμε.

~ περιφρονείς, δεν καταδέχεσαι

2. Οι γόνοι αριστοκρατικών οικογενειών έπρεπε να γνωρίζουν το σαβουάρ βιβρ.

~ καλοί τρόποι, κανόνες καλής συμπεριφοράς

3. O κόσμος βοούσε ότι το παιχνίδι ήταν σικέ.

~ στημένο, προκαθορισμένο

4. Ένα γνωστό διαφημιστικό σλόγκαν είναι το «βάλε τον τίγρη στη μηχανή σου».

~ σύνθημα, μήνυμα, συνθηματική φράση

5. Το μαγαζάκι πουλούσε σουβενίρ για τουρίστες.

~ ενθύμια

6. Τελικά ποιο είναι το ρεζουμέ απ’ όλη αυτή τη συζήτηση;

~ συμπέρασμα, νόημα

7. Εξαπέλυσε πογκρόμ κατά των αντιπάλων του.

~ διωγμός, οργανωμένη δίωξη

8. Δε συμφωνούμε ποτέ, γιατί οι αντιλήψεις του είναι ντεμοντέ.

~ απαρχαιωμένος, ξεπερασμένος, πεπαλαιωμένος

9. H ηθοποιός M.B. έπαιξε σε πολλά έργα μελό στη δεκαετία του 1960.

~ μελοδραματικά έργα, συναισθηματικά έργα

10. Το επάγγελμα του διπλωμάτη έχει υψηλό πρεστίζ.

~ κύρος, γόητρο

2. Στις φράσεις που ακολουθούν να αντικαταστήσετε τις ξένες λέξεις με ελληνικές λέξεις ή φράσεις:

1. Μην τον παρεξηγείς· είναι το στιλ του τέτοιο.

~ ύφος, τρόπος συμπεριφοράς

2. Θα πάω το αυτοκίνητο για σέρβις.

~ έλεγχος και συντήρηση μηχανής ή μηχανήματος

3. Το ξενοδοχείο ήταν μικρό, αλλά είχε καλό σέρβις.

~ εξυπηρέτηση πελατών

4. Όλη η οικογένεια παρακολουθούσε με προσοχή το σόου.

~ θέαμα, θεατρική ή μουσικοχορευτική παραγωγή ή παράσταση, τηλεοπτική ή κινηματογραφική παραγωγή με σκηνοθετική έμφαση στα εντυπωσιακά σκηνικά, τα πολυμελή μπαλέτα και τα τραγούδια

5. O προπονητής ζήτησε τάιμ άουτ, για να δώσει οδηγίες στους παίκτες του.

~ διάλειμμα, σύντομη διακοπή του αγώνα (την οποία δικαιούται με βάση τους κανονισμούς να ζητήσει καθένας από τους δύο προπονητές, προκειμένου να δώσει νέες οδηγίες στους παίκτες του)

6. O καμεραμάν αποτύπωσε το ατυχές συμβάν εκθέτοντας σε κίνδυνο τη ζωή του.

~ εικονολήπτης

7. Δε δέχτηκα την πρότασή του, παρόλο που είχε πολλά αβαντάζ.

~ πλεονεκτήματα

8. Χρησιμοποιεί διάφορα τρικ, για να με πάρει με το μέρος του.

~ τεχνάσματα, κόλπα

9. Οι πολιτικοί συνήθως δέχονται τα αποτελέσματα των γκάλοπ, όταν τους ευνοούν, και τα απορρίπτουν στην αντίθετη περίπτωση.

~ δημοσκόπηση, σφυγμομέτρηση (δειγματοληπτική απεικόνιση της κοινής γνώμης)

10. O πρωθυπουργός έδωσε πρες κόνφερανς για την κατάσταση της οικονομίας.

~ συνέντευξη Τύπου

11 Οι δημοσιογράφοι δεν έμειναν ικανοποιημένοι από τις εξηγήσεις του κυβερνητικού εκπροσώπου στο πρες ρουμ.

~ αίθουσα Τύπου (αίθουσα κατάλληλα διαμορφωμένη για την ενημέρωση των εκπροσώπων Τύπου)

12. Πολλά ανταλλακτικά αυτοκινήτων είναι ιμιτασιόν.

~ απομιμήσεις

13. Στη γιορτή του κάλεσε την ελίτ της τοπικής κοινωνίας.

~ αφρόκρεμα, άριστοι, εκλεκτοί (το καλύτερο -κοινωνικά, οικονομικά ή πνευματικά- τμήμα ενός κοινωνικού συνόλου)

3. Να αντικαταστήσετε τις παρακάτω ξένες λέξεις με ελληνικές τις οποίες στη συνέχεια να εντάξετε σε φράσεις.

στοκ: απόθεμα (διαθέσιμων) εμπορευμάτων

~ Ελλείψει πελατών, οι καταστηματάρχες της πόλης σκέπτονται να επισπεύσουν τις χειμερινές εκπτώσεις για να διαθέσουν το τεράστιο απόθεμα εμπορευμάτων τους.                     

τανκς: ερπυστριοφόρα θωρακισμένα οχήματα, άρματα μάχης (στρατιωτικό θωρακισμένο όχημα με ερπύστριες και χοντρά, ατσάλινα τοιχώματα, εξοπλισμένο με πυροβόλο όπλο σε περιστρεφόμενο πυργίσκο)

~ Τα μηχανοκίνητα τάγματα του στρατού είναι εξοπλισμένα με ερπυστριοφόρα οχήματα.

           

φέρι μποτ: οχηματαγωγό πλοίο (ειδικό πλοίο για τη μεταφορά επιβατών και τροχοφόρων οχημάτων, συνήθως σε μικρές αποστάσεις)

~ Η μεταφορά επιβατών και οχημάτων από τον Πειραιά προς την Αίγινα γίνεται με οχηματαγωγό πλοίο.

                       

ρεζερβουάρ: αποθηκευτικός χώρος βενζίνης (ντεπόζιτο)

~ Τα αυτοκίνητα διαθέτουν ειδικό αποθηκευτικό χώρο για τα καύσιμα. 

           

σέρφιγκ: ιστιοσανίδα, κυματοδρομία (ψυχαγωγικό ή διαγωνιστικό άθλημα στο οποίο ο αθλητής κινείται πάνω στην επιφάνεια -την «πλάτη»- των κυμάτων, πατώντας σε ειδική σανίδα, χωρίς ή με ιστίο)

~ Η ενασχόληση με την ιστιοσανίδα είναι ιδιαίτερα δημοφιλής στις νεανικές ηλικίες.

                       

μοντάζ: συναρμολόγηση (η τεχνική και η διαδικασία με την οποία οι σκηνές κινηματογραφικού ή τηλεοπτικού έργου, που αρχικά είχαν γυριστεί τμηματικά και χωρίς τη σειρά που είχαν στο σενάριο τοποθετούνται σε νέα σειρά -συνδεσμολογία των πλάνων-, που αποσκοπεί σε συγκεκριμένη χωροχρονική ακολουθία και υφίστανται εκ νέου επεξεργασία, ώστε να αποτελέσουν το τελικό φιλμ που θα προβληθεί / ο συνδυασμός δύο ή περισσότερων διαφορετικών φωτογραφιών έτσι, ώστε να αποτελούν ενιαία σύνθεση, δηλαδή να δίνεται η εντύπωση πως πρόκειται για μία και μόνη φωτογραφία)

~ Το τελικό προϊόν μιας κινηματογραφικής ταινίας προκύπτει ύστερα από συναρμολόγηση των επιμέρους σκηνών σύμφωνα με την καλλιτεχνική αντίληψη του σκηνοθέτη ή τις επιθυμίες του παραγωγού.  

           

χάι φάι: στερεοφωνικό συγκρότημα, σύστημα εγγραφής και αναπαραγωγής ήχου υψηλής ποιότητας.

~ Η αγορά στερεοφωνικού συγκροτήματος ήταν παλαιότερα το όνειρο κάθε εφήβου.

                       

ρεπόρτερ: δημοσιογράφος (ειδικευμένος στην ερευνητική δημοσιογραφία)

~ Με τις σημερινές εξελίξεις ο δημοσιογράφος περιγράφει ζωντανά τις πληροφορίες που συγκεντρώνει «κατά χώραν» (in loco) για τα συμβαίνοντα. 

τσάμπιονς λιγκ: κύπελλο πρωταθλητριών

~ Το κύπελλο πρωταθλητριών είναι μια διεθνής ποδοσφαιρική διοργάνωση στην οποία παίρνουν μέρος οι πρωταθλήτριες ομάδες.

           

σόου γούμαν: πρόσωπο που παρουσιάζει ψυχαγωγική εκπομπή ή πρόγραμμα

~ Η παρουσιάστρια του ψυχαγωγικού προγράμματος διακρίνεται για την άνεσή της στη ζωντανή επικοινωνία με το κοινό.

           

ρέφερι: διαιτητής αθλητικού αγώνα

~ Ο διαιτητής αποδοκιμάστηκε έντονα από τους φιλάθλους για τη μεροληπτική του στάση κατά τη διάρκεια του αγώνα.

                       

σταρ σύστεμ: το δίκτυο των μηχανισμών προβολής και αναδείξεως προσώπων (καλλιτεχνών, πολιτικών κ.λπ.), λ.χ. με συνεντεύξεις, εμφανίσεις στην τηλεόραση, κοσμικές εμφανίσεις, κατασκευασμένες φήμες στον Τύπο, ώστε να γίνονται γνωστοί στο κοινό, να καθιερωθούν ως σταρ.

~ Η σταδιοδρομία του συγκεκριμένου τραγουδιστή είναι καθαρά προϊόν των εγχώριων μηχανισμών προβολής και ανάδειξης προσώπων.

4. Οι λέξεις που ακολουθούν προέρχονται από ξένες γλώσσες και είτε έχουν ενταχθεί στο κλιτικό σύστημα της νεοελληνικής είτε όχι. Να αποδώσετε τη σημασία τους ή να βρείτε συνώνυμες λέξεις ή φράσεις για την καθεμία.

αλτρουισμός: φιλαλληλία, η ανιδιοτελής μέριμνα για τους άλλους, η συνειδητή άρνηση του ατομικού συμφέροντος προς όφελος του συλλογικού.

                       

γούστο: η αισθητική αντίληψη (κάποιου), το σύνολο των στοιχείων που χαρακτηρίζουν την προσωπική αντίληψη κάποιου για το τι είναι ωραίο ή για το τι πρέπει ή δεν πρέπει να γίνεται σε μια δεδομένη κατάσταση.

           

αριβισμός: καιροσκοπισμός, τυχοδιωκτισμός, η χρησιμοποίηση κάθε μέσου (θεμιτού και αθέμιτου) για τη γρήγορη ανάδειξη σε διάφορους χώρους.

                       

κρετίνος: για πρόσωπο ηλίθιο, μειωμένης αντίληψης ή αγροίκο [γαλλικά crétin, προσωνυμία που δόθηκε σε νοητικώς καθυστερημένα άτομα, τα οποία κατοικούσαν στις Άλπεις, με τη σημασία «αγαθιάρης, χαζούλης»]. 

           

σκαμπρόζικος: πικάντικος, πιπεράτος, αυτός που έχει χαριτωμένο ερωτικό και σκανδαλιστικό περιεχόμενο.

                       

κονσόρτσιουμ: οικονομική σύμπραξη επιχειρήσεων, εταιρειών, οργανισμών κ.λπ., που έχει σκοπό την οικονομική συνεργασία και την εκτέλεση ενός ορισμένου έργου και λύνεται μετά την περάτωση του έργου / συνεταιρισμός τραπεζών που διενεργεί εμπορικές ή χρηματιστηριακές πράξεις για λογαριασμό όλων των συμβαλλόμενων μελών του· κυρίως δραστηριοποιείται στην περίπτωση χορήγησης δανείων σε χώρες που προσφεύγουν σε εξωτερικό δανεισμό.

           

μποϊκοτάζ: εμπορικός αποκλεισμός προϊόντων (σε ιδιωτικό ή σε διεθνές επίπεδο) ή πολιτών άλλης επικράτειας (σε διεθνές επίπεδο) ως ένδειξη αποδοκιμασίας ή αντιθέσεως που στρέφεται εναντίον των οικονομικών συμφερόντων εταιρείας, κράτους κ.λπ.

[γαλλικά boycottage < αγγλικά boycott, από το όνομα του Άγγλου γαιοκτήμονα Charles Boycott (1823-97), ο οποίος ενοικίαζε γη στην Ιρλανδία και οι καλλιεργητές του αρνήθηκαν να εργαστούν γι’ αυτόν, επειδή δεν μείωνε τις χρεώσεις]

                       

κοντράστ: οπτική αντίθεση φωτός και σκιάς, ιδίως στις εικαστικές τέχνες (ζωγραφική, γλυπτική, κεραμική κ.λπ.) και στη φωτογραφία / η ανάπτυξη οπτικής αντίθεσης σε εικόνα, που επιτυγχάνεται με την προσέγγιση των σκουρόχρωμων τόνων προς το μαύρο και των ανοιχτόχρωμων προς το λευκό έτσι, ώστε να μειώνεται η χρωματική ποικιλία. 

           

βερσιόν: παραλλαγή, εκδοχή

                       

μανιφέστο: γραπτή διακήρυξη με πολιτικό, κοινωνικό ή καλλιτεχνικό περιεχόμενο, όπου διατυπώνονται γενικές αρχές ενός κινήματος ή διαμαρτυρίες για τα κακώς κείμενα.

           

βερμπαλισμός: ρητορισμός, μεγαλοστομία, η χρησιμοποίηση στον λόγο ηχηρών λέξεων και εντυπωσιακών εκφραστικών σχημάτων, χωρίς την απαιτούμενη σαφήνεια και ουσία.

                       

καμπάνια: εκστρατεία· η συστηματική, οργανωμένη προσπάθεια ενημέρωσης του κοινού για συγκεκριμένο θέμα.

           

γκάμα: η μεγάλη ποικιλία / πλήρης σειρά στοιχείων (μουσικών φθόγγων σε κλίμακα, χρωματικών αντιθέσεων στη ζωγραφική, συναισθημάτων κ.λπ.).

                       

εμιγκρέ: αυτοεξόριστος, πολιτικός φυγάς, εκπατριζόμενος· μετανάστης που αυτοβούλως εκπατρίζεται καταφεύγοντας σε ξένη χώρα λόγω των διωγμών που υφίσταται στη χώρα του ή λόγω των πολιτικών συνθηκών που επικρατούν εκεί.

           

γκροτέσκο: καλλιτεχνικό / αισθητικό είδος, που μέσα από το συνδυασμό αταίριαστων στοιχείων προκαλεί την αίσθηση του αλλόκοτου, του γελοίου, συνήθως με σκοπό τη διακωμώδηση ή τη σάτιρα.

                       

βέρος: αληθινός, γνήσιος (αυτόχθων, ντόπιος), αμιγής, πραγματικός, καθαρόαιμος

           

κόμπλεξ: σύμπλεγμα· σύνολο αλληλοσυνδεόμενων, συναισθηματικά φορτισμένων ιδεών, επιθυμιών και παρορμήσεων, που μπορεί να είναι ολικώς ή μερικώς καταπιεσμένες, αλλά επηρεάζουν τις αντιλήψεις, τις σχέσεις και τη συμπεριφορά του ατόμου.

                       

ασορτί: με ταιριαστό και αρμονικό τρόπο

           

ινκόγκνιτο: (για επίσημο ή διάσημο πρόσωπο) ιδιωτικά, χωρίς να ακολουθείται το επίσημο πρωτόκολλο / (για γνωστό, διάσημο πρόσωπο) μυστικά από τους δημοσιογράφους και τα μέσα ενημέρωσης, χωρίς να γίνεται γνωστή η ταυτότητα (κάποιου) / η μυστικότητα ως προς τις μετακινήσεις επίσημου ή διάσημου προσώπου.

                       

κλισέ: κάθε πολυχρησιμοποιημένη έκφραση, που έχει γίνει στερεότυπη για ορισμένη περίπτωση / η τυποποιημένη μορφή, ο συμβατικός τρόπος έκφρασης / κυριολεκτικά στην τυπογραφία: η μεταλλική ανάγλυφη πλάκα, με την οποία αναπαράγεται ό,τι είναι αποτυπωμένο πάνω της (κείμενο ή εικόνα).

5. Συχνά χρησιμοποιούμε, στην επίσημη κυρίως γλώσσα, ορισμένες φράσεις από τη λατινική. Σας δίνουμε τη σημασία μερικών από τις πιο συνηθισμένες. Εσείς να εντάξετε κάποιες από αυτές μέσα σε περιόδους λόγου.

ad hoc: γι’ αυτό· δηλώνει το ειδικό και κατάλληλο αλλά και τον κατάλληλο άνθρωπο.

~ Για την παραπομπή του τότε πρωθυπουργού σε δίκη απαιτήθηκε η ad hoc σύσταση ειδικού δικαστηρίου.

a posteriori: εκ των υστέρων· δηλώνει κρίση με βάση την εμπειρία.

~ Η a posteriori αξιολόγηση της κατάστασης, προσέφερε σημαντικά συμπεράσματα για τη μελλοντική διαχείριση ανάλογων περιπτώσεων.

a priori: εκ των προτέρων· δηλώνει κρίση πριν από την εμπειρία.

~ Είναι προκατειλημμένος, καθώς έχει σχηματίσει a priori άποψη για το συγκεκριμένο άτομο.

ave Caesar, morituri te salutant: χαίρε, Καίσαρ, οι μελλοθάνατοι σε χαιρετούν· πρόκειται για το χαιρετισμό των μονομάχων που περνούσαν κάτω από τον αυτοκρατορικό θώκο στο Κολοσσαίο. Χαρακτηρίζει την κατάπτωση των ανθρώπων που διακινδυνεύουν τη ζωή τους, για να τέρψουν τον αυτοκράτορα.

casus belli: αφορμή πολέμου· δηλώνει κάθε γεγονός που προκαλεί πόλεμο (χρησιμοποιείται και ειρωνικά για ιδιωτικές υποθέσεις).

~ Η Τουρκία έχει διαμηνύσει πως η επέκταση των χωρικών μας υδάτων θα αποτελέσει casus belli.

delenda Carthago: πρέπει να καταστραφεί η Καρχηδόνα. Έτσι τέλειωνε τους λόγους ο Kάτων· η φράση δηλώνει έμμονη ιδέα και σταθερή απόφαση.

~ Ο υπουργός οικονομικών δήλωσε για πολλοστή φορά πως όλες του οι προσπάθειες αποσκοπούν στην ενίσχυση της αγροτικής παραγωγής· delenda Carthago.

dura lex, sed lex: σκληρός νόμος αλλά νόμος. Λέγεται για το νόμο ή τον κανόνα στον οποίο πρέπει κανείς να υποταγεί, έστω κι αν είναι σκληρός.

~ Δέχτηκε αδιαμαρτύρητα το υψηλό πρόστιμο από την Τροχαία, καθώς συμφωνεί κι ο ίδιος ότι dura lex, sed lex.

de facto: από την πράξη, έμπρακτα

~ Η de facto αναγνώριση του ψευδοκράτους μετά από τριάντα χρόνια συνεχούς κατοχής της περιοχής στην οποία βρίσκεται.

errare humanum est: «το πλανάσθαι είναι ανθρώπινον». Χρησιμοποιείται για να δικαιολογηθεί πλάνη ή λάθος.

~ Ο μαθητής απολογούμενος για τη συμπεριφορά του συμπλήρωσε ευφυολογώντας: errare humanum est.

Hannibal ante portas: O Αννίβας προ των πυλών· ήταν η κραυγή απόγνωσης των Pωμαίων μετά τη μάχη των Kαννών. Χρησιμοποιείται για άμεσο κίνδυνο.

~ Στην ενδοκυβερνητική σύσκεψη ο πρωθυπουργός δήλωσε πως έπρεπε να λάβουν νωρίτερα υπόψη τους τη δυσαρέσκεια των πολιτών, τώρα Hannibal ante portas.

homo homini lupus: ο άνθρωπος είναι λύκος για τον άνθρωπο. Σημαίνει πως οι άνθρωποι έχουν άγριες διαθέσεις ο ένας για τον άλλο εξαιτίας των ατομικών τους συμφερόντων.

~ Είναι σταθερά επιφυλακτικός απέναντι στους άλλους, μιας και θεωρεί πως homo homini lupus.

lapsus linguae: ολίσθημα (αμάρτημα) της γλώσσας· λέγεται για το σφάλμα που γίνεται από απροσεξία, όταν λέγεται άλλο αντί άλλου.

~ Ο κυβερνητικός εκπρόσωπος χαρακτήρισε εκ των υστέρων ως lapsus linguae το ατυχές του σχόλιο.

modus vivendi: τρόπος διαβίωσης· υπονοεί τη συμβιβαστική λύση σε διένεξη αντίθετων συμφερόντων, κυρίως πολιτικών.

~ Παρά τις αρχικές μας διαφωνίες, καταλήξαμε τελικά σ’ ένα modus vivendi.

o tempora! o mores!: ω καιροί! ω ήθη! Αναφώνηση του Κικέρωνα με την οποία χαρακτηρίζει τη διαφθορά των ηθών της εποχής του.

~ Ο πατέρας αντικρίζοντας το νέο τατουάζ της κόρης του, αντί άλλου σχολίου, αναφώνησε: o tempora! o mores!

persona grata: προσφιλές πρόσωπο· στη διπλωματική γλώσσα δηλώνει ότι κάποιο πρόσωπο θα γίνει δεκτό με φιλική διάθεση από τη χώρα στην οποία είναι διαπιστευμένο. Συχνά χρησιμοποιείται και το: (χαρακτηρίστηκε…) persona non grata: όχι προσφιλές πρόσωπο.

~ Ο πρέσβης των Ηνωμένων Πολιτειών χαρακτηρίστηκε persona non grata, ύστερα κι  από τη νέα απρόσκλητη παρέμβαση της χώρας του.

primum vivere, deinde philosοphari: πρώτα να ζει κανείς και έπειτα να φιλοσοφεί· γνωμικό που λέγεται ειρωνικά για εκείνους που ασχολούνται με συζητήσεις και φιλοσοφίες, ενώ δεν είναι σε θέση να εξασφαλίσουν ούτε το ψωμί τους.

~ Στα γεμάτα στόμφο λόγια του νεαρού φοιτητή, ο καθηγητής απάντησε λακωνικά: primum vivere, deinde philosοphari.

sic: έτσι· λέξη που μπαίνει μέσα σε παρένθεση στο μέσο ενός κειμένου ή στο τέλος ξένου χωρίου που παρατίθεται, για να δηλώσει ότι το πρωτότυπο είναι ακριβώς έτσι όπως δίνεται, με τα λάθη ή την παραδοξολογία του.

~ Στους υποτίτλους του ντοκιμαντέρ ανεγράφη «τροπικό κλήμα» (sic) και προφανώς δεν αναφερόταν σε αμπέλια...

sine qua non: ἐκ τῶν ὧν οὐκ ἄνευ

~ Η άρτια εκπαίδευση αποτελεί όρο sine qua non για την επαγγελματική σταδιοδρομία ενός ατόμου.

status quo: (πλήρες: in statu quo ante): η προγενέστερη κατάσταση (διπλωματική έκφραση, όταν δεν επέρχεται καμιά μεταβολή).

~ Μάχεται τεράστια συμφέροντα, τα οποία προσπαθούν να διατηρήσουν το status quo.

sui generis: του δικού του γένους, ιδιότυπος

~ Συχνά οι άνθρωποι που δεν τον γνωρίζουν καλά τον παρεξηγούν, μιας κι είναι άτομο sui generis.

summum jus, summa injuria: η υπερβολική δικαιοσύνη είναι υπερβολική αδικία· απόφθεγμα του Ρωμαϊκού δικαίου, που σημαίνει πως η αυστηρή επιβολή του νόμου συνεπάγεται πολλές φορές αδικία.

~ Η επιβολή του νόμου δεν είναι απαραίτητα και ηθικώς αποδεκτή· στην περίπτωση μάλιστα της άνεργης μητέρας summum jus, summa injuria.

timeo Danaos et dona ferentes: φοβούμαι τους Δαναούς, κι όταν ακόμη φέρνουν δώρα (αντίστοιχο με το: «Φοβοῦ τοὺς Δαναοὺς καὶ δῶρα φέροντας»)· χρησιμοποιείται με την έννοια ότι πρέπει να προφυλαγόμαστε από έναν εχθρό, όσο γενναιόδωρος ή καλός κι αν φαίνεται κάποια στιγμή.

~ Το σχόλιο του εκπροσώπου των απεργών σχετικά με τις φαινομενικά γενναιόδωρες παραχωρήσεις της κυβέρνησης, προκειμένου να αναστείλουν τις κινητοποιήσεις τους, ήταν: timeo Danaos et dona ferentes.

urbi et orbi: στην πόλη (τη Pώμη) και την οικουμένη, παντού

~ Η κυβέρνηση διακήρυξε urbi et orbi την πρόθεσή της να πατάξει τη φοροδιαφυγή.

vae victis: οὐαί τοῖς ἡττημένοις (αλίμονο στους ηττημένους)· σημαίνει πως ο ηττημένος βρίσκεται στη διάθεση του νικητή.

~ Οι εμπόλεμοι γνωρίζουν πως πρέπει να κερδίσουν με κάθε τρόπο, γιατί διαφορετικά vae victis.

veni, vidi, vici: ήρθα, είδα, νίκησα· φράση του Καίσαρα με την οποία ανήγγειλε στη σύγκλητο την ταχύτητα με την οποία νίκησε το Φαρνάκη, βασιλιά του Πόντου το 47 π.Χ.. Χρησιμοποιείται για να δηλώσει την εύκολη και γρήγορη επιτυχία.

~ Μετά τη σαρωτική του νίκη στις εκλογές, δήλωσε αυτάρεσκα: veni, vidi, vici.

verba volant, scripta manent: τα λόγια πετούν, τα γραπτά μένουν· λατινική παροιμία για την αποδεικτική αξία που έχουν τα γραπτά.

~ Οι σημαντικές συμφωνίες πρέπει να γίνονται γραπτώς, διότι verba volant, scripta manent.

6. Να εντάξετε σε μία φράση καθέναν από τους παρακάτω γλωσσικούς όρους που προέρχονται από τη λατινική, αλλά χρησιμοποιούνται συχνά και στη γλώσσα μας.

1. curriculum vitae: βιογραφικό σημείωμα

~ Στην αίτηση για το μεταπτυχιακό πρόγραμμα ήταν απαραίτητο κι ένα αναλυτικό curriculum vitae του υποψηφίου.

2. mea culpa: δικό μου λάθος· δικό μου το φταίξιμο· φράση με την οποία παραδέχεται κανείς το λάθος του δημόσια.

~ Ο υπουργός συμπλήρωσε χαρακτηριστικά: «Η αποτυχία του προγράμματος ήταν αναμφίβολα mea culpa».

3. mutatis mutandis: τηρουμένων των αναλογιών.

~ Η σύγχρονη οικονομική κρίση παρουσιάζει, mutatis mutandis, πολλές ομοιότητες με την κρίση της δεκαετίας του ’30.

4. de profundis: εκ βαθέων

~ Υπό το βάρος των τελευταίων γεγονότων προχώρησε σε μια de profundis εξομολόγηση στους φίλους του.

5. alter ego: το άλλο μου εγώ, ο άλλος μου εαυτός, αχώριστος φίλος ή πρόσωπο απόλυτης εμπιστοσύνης

~ Ο Ηλίας είναι το alter ego του Στέλιου.

6. de jure: δια νόμου· πολιτικός και διπλωματικός όρος που δηλώνει ότι πράξη, ενέργεια, κατάσταση, απαίτηση κ.λπ. είναι νόμιμη, συμφωνεί με τις απαιτήσεις της νομιμότητας / όρος του Διεθνούς Δικαίου που αναγνωρίζει δεδομένη πολιτική εξουσία ως τη μόνη νόμιμη εξουσία κράτους.

~ Το 1991 η Ελλάδα προχώρησε σε de jure αναγνώριση του κράτους του Ισραήλ.   

7. in vivo: σε ζωντανό οργανισμό· για να δηλωθεί ότι ένα πείραμα, μία έρευνα κ.λπ. γίνεται μέσα σε έναν ζωντανό οργανισμό (αντίθετο: in vitro).

~ Προκειμένου να δοθεί έγκριση για την κυκλοφορία ενός φαρμάκου απαιτούνται in vivo δοκιμές.

7. Να επιλέξετε την κατάλληλη λατινική φράση από τις ακόλουθες και να συμπληρώσετε τα κενά.

a priori, sic, de facto, casus belli, lapsus linguae, sine qua non, sui generis, urbi et orbi, persona non grata, status quo

1. H υγεία είναι όρος sine qua non για τη σταδιοδρομία κάποιου.

2. Γίνεται προσπάθεια από ορισμένους κύκλους να ανατρέψουν το status quo στην περιοχή μας.

3. Έγραφε ο υποψήφιος καθηγητής: «υποβάλας (sic) το υπόμνημά μου».

4. Δεν μπορείς να συνεννοηθείς εύκολα μαζί του· πρόκειται για άνθρωπο sui generis.

5. Είναι αλήθεια ότι ο πρωθυπουργός της γειτονικής μας χώρας διακήρυξε urbi et orbi ότι αποδοκιμάζει τα γεγονότα.

6. Tο ψευδοκράτος των Τουρκοκυπρίων επιδιώκει να αναγνωριστεί de facto.

7. H χώρα μας αρνείται να δεχτεί τον κ. X.X., γιατί τον χαρακτήρισε persona non grata.

8. Παρόλο που ο πρωθυπουργός χαρακτήρισε αυτή τη φράση lapsus linguae, πολλοί υποστηρίζουν ότι την είπε συνειδητά.

9. H Ελλάδα δήλωσε πως θα θεωρήσει casus belli κάθε παραβίαση των κυριαρχικών δικαιωμάτων της Κύπρου.

10. Είναι βέβαιο πως η απόφαση αυτή είχε ληφθεί a priori και χωρίς να μελετηθούν όλα τα δεδομένα.

Πηγή: Λεξικό της Νέας Ελληνικής Γλώσσας, Γ. Μπαμπινιώτη