Γεώργιος Βιζυηνός «Το αμάρτημα της μητρός μου»: Ο αφηγητής δε γνωρίζει για ποιο λόγο η μητέρα του υιοθετεί κορίτσια. Βρίσκεται «σε πλάνη» ως προς τα κίνητρα αυτής της πράξης.

Νικηφόρος Λύτρας

Γεώργιος Βιζυηνός «Το αμάρτημα της μητρός μου»

Ο αφηγητής δε γνωρίζει για ποιο λόγο η μητέρα του υιοθετεί κορίτσια. Βρίσκεται «σε πλάνη» ως προς τα κίνητρα αυτής της πράξης. Τι συναισθήματα γεννά στον αναγνώστη αυτή η άγνοια του αφηγητή;

Η άγνοια του αφηγητή σχετικά με τα κίνητρα της μητέρας διατρέχει μεγάλο μέρος του διηγήματος και οδηγεί διαρκώς τον αφηγητή σε παρερμηνείες και απογοητεύσεις που θα μπορούσαν να έχουν αποφευχθεί αν ο αφηγητής γνώριζε την αλήθεια. Βέβαια, η ηλικία του αφηγητή υπήρξε αποτρεπτικός παράγοντας για μεγάλο διάστημα, καθώς η μητέρα δε θα μπορούσε να εξομολογηθεί το αμάρτημά της σ’ ένα μικρό παιδί. Αν και τελικά ο λόγος που επέλεξε τον αφηγητή για τη μεγάλη αυτή εκμυστήρευση υπήρξε η πνευματική καλλιέργειά του και η εμπιστοσύνη της μητέρας στην ικανότητά του να την κατανοήσει και να της προσφέρει κάποια παρηγοριά.
Το γεγονός, πάντως, ότι ο αφηγητής αγνοεί για ένα μεγάλο διάστημα τον πραγματικό λόγο για τον οποίο η μητέρα δείχνει μια τέτοια αδυναμία στα κορίτσια και υποβάλλει τον εαυτό της σε μεγάλη ταλαιπωρία για να μεγαλώσει δύο ξένα κορίτσια, τον οδηγεί σε λανθασμένες εκτιμήσεις για τη συμπεριφορά της μητέρας του. Ο αναγνώστης που γνωρίζει την αλήθεια για τη μητέρα, κατανοεί την εσώτερη ανάγκη της για εξιλέωση και αισθάνεται μεγάλη συμπόνια για τη βασανισμένη αυτή γυναίκα, που τίποτε δε μοιάζει ικανό να την παρηγορήσει για το αμάρτημά της. Επομένως, ο αναγνώστης συμπάσχει με τη μητέρα και αγωνιά για την πορεία που ενδέχεται να ακολουθήσει η σχέση της με τον γιο - αφηγητή, από τη στιγμή που τα πλέον σημαντικά γεγονότα της ζωής τους βασίζονται σ’ ένα μυστικό που δεν επιτρέπει στον αφηγητή να κατανοήσει πλήρως και να εκτιμήσει σωστά.
Η διάσταση ανάμεσα στην πραγματικότητα που βιώνει η μητέρα και την πραγματικότητα που αντιλαμβάνεται ο αφηγητής, αποτελεί βασικό στοιχείο του διηγήματος και οδηγεί τον αφηγητή διαρκώς σε παρερμηνείες, που επιτείνουν τον πόνο της μητέρας και την φέρνουν αντιμέτωπη με την ανάγκη να απολογηθεί για πράξεις και συναισθήματα πολύτιμα για την ίδια. Η μητέρα βρίσκεται σε μια επίπονη πορεία κάθαρσης που εκλαμβάνεται όμως από τα παιδιά της ως πορεία αδιαφορίας απέναντί τους, η μητέρα πασχίζει να αντέξει τον πόνο και τις ενοχές που την οδηγούν σε μια ψυχολογική συντριβή και παράλληλα γίνεται αποδέκτης δριμείας κριτικής για τις πράξεις της, έστω κι αν για την ίδια είναι πράξεις απόλυτης σημασίας. Η παρερμηνεία των γεγονότων αδικεί τη μητέρα και συμβάλλει στην επιβάρυνση της ήδη βεβαρημένης συναισθηματικής της κατάστασης.

Δείτε επίσης:

Ερωτήσεις ΚΕΕ "Το αμάρτημα της μητρός μου": Ποιες λαϊκές αντιλήψεις σχετικές με τις μακροχρόνιες αρρώστιες ανιχνεύονται στην ενότητα;

Να συγκρίνετε αυτήν την ενότητα με την προηγούμενη. Ποιες διαφορές παρατηρείτε ως προς το ψυχολογικό κλίμα της αφήγησης;

Ali Omar Ermes

Γεώργιος Βιζυηνός «Το αμάρτημα της μητρός μου»

Να συγκρίνετε αυτήν την ενότητα με την προηγούμενη. Ποιες διαφορές παρατηρείτε ως προς το ψυχολογικό κλίμα της αφήγησης;

Η προηγούμενη ενότητα περιείχε την επιδείνωση της υγείας της Αννιώς, αλλά και το τέλος του μικρού κοριτσιού, γεγονός που είχε επιβαρύνει πολύ το κλίμα της αφήγησης. Επιπλέον, σε ό,τι αφορά τον ίδιο τον αφηγητή, η προσευχή της μητέρας είχε δημιουργήσει μια πολύ συναισθηματικά φορτισμένη κατάσταση που είχε παρασύρει συνολικά την αφήγηση και είχε δημιουργήσει ένα έντονα αρνητικό κλίμα. Η κατάσταση όμως αλλάζει με το πέρασμα στην τρίτη ενότητα, καθώς η οικογένεια περνά σε μια διαδικασία ανάρρωσης από τις συναισθηματικές πληγές του παρελθόντος και το κυριότερο ο αφηγητής αποκτά μια πιο αποστασιοποιημένη θέαση των γεγονότων, καθώς η μακρόχρονη απουσία του από το σπίτι δεν του επιτρέπει να έχει πιο άμεση συναισθηματική εμπλοκή. Άλλωστε, η αφήγηση σταδιακά περνά από το παιδί – αφηγητή, στον ενήλικα – αφηγητή που αποκτά μια πιο ψύχραιμη ματιά απέναντι στα γεγονότα, έστω κι αν ακόμη δε γνωρίζει τα πραγματικά κίνητρα της μητέρας και δεν μπορεί να ερμηνεύσει σωστά τη συμπεριφορά της.
Τα βασικά γεγονότα της αφήγησης, οι υιοθεσίες και η διάσωση του αφηγητή από τη μητέρα του, ενέχουν περισσότερο ευχάριστο χαρακτήρα και παρά τις επιμέρους αντιρρήσεις (τα αδέρφια του αφηγητή δυσαρεστούνται από τις υιοθεσίες) προκαλούν θετικά συναισθήματα στον αφηγητή και τη μητέρα του, κάτι που δημιουργεί συνολικά ένα πιο ευχάριστο ψυχολογικό κλίμα.

Δείτε επίσης:

Γεώργιος Βιζυηνός «Το αμάρτημα της μητρός μου»: Με ποιες διαδοχικά ενέργειες προσπαθεί η μητέρα να βοηθήσει στη θεραπεία της Αννιώς;

Ερωτήσεις ΚΕΕ "Το αμάρτημα της μητρός μου": Ποια στοιχεία αντλούμε απ’ αυτήν την ενότητα για το εθιμικό της υιοθεσίας στη Θράκη;

Sharon Cummings

Γεώργιος Βιζυηνός «Το αμάρτημα της μητρός μου»

Ποια στοιχεία αντλούμε απ’ αυτήν την ενότητα για το εθιμικό της υιοθεσίας στη Θράκη;

Με βάση την πρώτη υιοθεσία που περιγράφεται με λεπτομέρεια από τον αφηγητή μπορούμε να διαπιστώσουμε ότι η διαδικασία αυτή γινόταν υπό τον έλεγχο της εκκλησίας αλλά και του συνόλου της τοπικής κοινωνίας, χωρίς όμως τη συμμετοχή νομικών. Η υιοθέτηση του παιδιού βασίζεται στην υπόσχεση που δίνει η γυναίκα που υιοθετεί ότι θα αγαπήσει και θα φροντίσει το παιδί σαν να είναι δικό της, υπόσχεση που δίνεται μέσα στην εκκλησία μπροστά στους φυσικούς γονείς αλλά και στους κατοίκους του χωριού και προφανώς έχει τη δεσμευτική αξία των νομικών εγγράφων που υπογράφονται στις μέρες μας.
Η υιοθεσία ξεκινά στην εκκλησία με την τέλεση θείας λειτουργίας και συνεχίζεται με τη μεταφορά του παιδιού στο νέο του σπίτι, με τη συνοδεία όλης της τοπικής κοινωνίας. Η νέα μητέρα παίρνει για πρώτη φορά το παιδί από τα χέρια του ιερέα, ενώπιον του οποίου δεσμεύεται για την απόφασή της να φροντίσει το παιδί και στη συνέχεια η υιοθεσία πιστοποιείται όταν ο πρωτόγερος του χωριού, δηλαδή ο πιο ηλικιωμένος ή ο πιο σεβαστός από τους γέροντες, σηκώνει το παιδί ψηλά και δείχνοντάς του στους παρευρισκόμενους ρωτά αν κάποιος θεωρεί ότι έχει πιο στενή συγγένεια με το παιδί από αυτή που έχει η νέα του μητέρα. Αν δεν υπάρξει κάποιος που να διεκδικήσει το παιδί, τότε αυτό δίνεται στη νέα του οικογένεια και η υιοθεσία θεωρείται ολοκληρωμένη και κλείνει με τον τελευταίο αποχαιρετισμό του παιδιού από τους φυσικούς του γονείς.
Σε αντίθεση πάντως με τη δεύτερη υιοθεσία, όπου οι γονείς του παιδιού είχαν πεθάνει, κατά την πρώτη υιοθεσία οι φυσικοί γονείς του παιδιού ήταν παρόντες και παρά τη μεγάλη τους λύπη ήταν αποφασισμένοι να παραχωρήσουν το παιδί τους, πιθανότατα λόγω σοβαρών οικονομικών προβλημάτων.
Η τέλεση της υιοθεσίας σε δύο διακριτά μέρη, πρώτα στην εκκλησία και ύστερα μπροστά από το νέο σπίτι του παιδιού, υποδηλώνει ότι η γυναίκα που ήθελε να υιοθετήσει ένα παιδί όφειλε να δεσμευτεί όχι μόνο απέναντι στο Θεό, αλλά απέναντι και στην τοπική κοινωνία, για την πρόθεσή της να φροντίσει το παιδί σαν να ήταν δικό της. Ενώ, το κρισιμότερο σημείο της υιοθεσίας είναι αυτό κατά το οποίο ο πρωτόγερος προσφέρει μια τελευταία ευκαιρία σε όποιον από τους συγγενείς του παιδιού θέλει να διεκδικήσει το παιδί.
«Ἤδη αὐτὴ ἡ υἱοθέτησις ἐγένετο πανηγυρικὴ. Ἡ μήτηρ μου ἐφόρεσε διὰ πρώτην φορὰν τὰ γιορτερά της καὶ μας ὠδήγησεν εἰς τὴν ἐκκλησίαν καθαροὺς καὶ κτενισμένους, ὡς ἐὰν ἐπρόκειτο νὰ μεταλάβωμεν. Μετὰ τὸ τέλος τῆς λειτουργίας, ἐστάθημεν ὅλοι πρὸ τῆς εἰκόνος τοῦ Χριστοῦ, καὶ αὐτοῦ, ἐν μέσῳ τοῦ περιεστῶτος λαοῦ, ἐνώπιον τῶν φυσικῶν αὐτοῦ γονέων, παρέλαβεν ἡ μήτηρ μου τὸ θετὸν αὐτῆς θυγάτριον ἐκ τῶν χειρῶν τοῦ ἱερέως, ἀφοῦ πρῶτον ὑπεσχέθη εἰς ἐπήκοον πάντων, ὅτι θέλει ἀγαπήσει καὶ ἀναθρέψει αὐτὸ, ὡς ἐὰν ἦτο σὰρξ ἐκ τῆς σαρκὸς καὶ ὀστοῦν ἐκ τῶν ὀστῶν της.
Ἡ εἴσοδός του εἰς τὸν οἶκον μας ἐγένετο οὐχ ἧττον ἐπιβλητικὴ καὶ τρόπον τινὰ ἐν θριάμβῳ. Ὁ πρωτόγερος τοῦ χωρίου καὶ ἡ μήτηρ μου προηγήθησαν μετὰ του κορασίου, ἔπειτα ἠρχόμεθα ἡμεῖς. Οἱ συγγενεῖς μας καὶ οἱ συγγενεῖς τῆς νέας ἀδελφὴς μας ἠκολούθησαν μέχρι τῆς αὐλείου ἡμῶν θύρας. Ἔξωθεν αὐτῆς ὁ πρωτόγερος ἐσήκωσεν τὸ κοράσιον ὑψηλὰ εἰς τας χείρας του καὶ τὸ ἔδειξεν ἐπὶ τινας στιγμὰς εἰς τους παρισταμένους. Ἔπειτα ἠρώτησε μεγαλοφώνως•
- Ποῖος ἀπὸ 'σᾶς εἶναι ἢ ἐδικὸς ἢ συγγενῆς ἢ γονιὸς τοῦ παιδιοῦ τούτου περισσότερον ἀπὸ τὴν Δεσποινιὼ τὴν Μηχαλιέσσα κι' ἀπὸ τοὺς ἐδικούς της;
Ὁ πατὴρ τοῦ κορασίου ἦτον ὠχρὸς καὶ ἔβλεπε περίλυπος ἐμπρός του. Ἡ σύζυγός του ἔκλαιεν ἀκουμβημένη εἰς τὸν ὦμον του. Ἡ μήτηρ μου ἔτρεμεν ἐκ τοῦ φόβου μήπως ἀκουσθῇ καμμία φωνή -Ἐγώ! -καὶ ματαιώσῃ τὴν εὐτυχίαν της.
Ἀλλὰ κανεὶς δὲν ἀπεκρίθη. Τότε οἱ γονεῖς τοῦ παιδιοῦ ἠσπάσθησαν αὐτὸ διὰ τελευταίαν φορὰν καὶ ἀνεχώρησαν μετὰ τῶν συγγενὼν των. Ἐνῷ οἱ εἰδικοί μας μετὰ τοῦ πρωτογέρου εἰσῆλθον καὶ ἐξενίσθησαν παρ' ἡμῖν.»

Δείτε επίσης:

Ερωτήσεις ΚΕΕ "Το αμάρτημα της μητρός μου": Να χαρακτηρίσετε τη στάση της Αννιώς απέναντι στα αδέρφια της, συγκρίνοντάς την με εκείνη της μητέρας της.

Γεώργιος Βιζυηνός «Το αμάρτημα της μητρός μου»: Ποια στοιχεία του περιεχομένου και της αφήγησης δίνουν στο κείμενο αυτοβιογραφικό χαρακτήρα;

Shevon Johnson

Γεώργιος Βιζυηνός «Το αμάρτημα της μητρός μου»

Ποια στοιχεία του περιεχομένου και της αφήγησης δίνουν στο κείμενο αυτοβιογραφικό χαρακτήρα;

[Στο αυτοβιογραφικό αφήγημα το ίδιο πρόσωπο, εκπληρώνει δύο διαφορετικές λειτουργίες. Από τη μια ως αφηγητής είναι υπεύθυνος για την αφήγηση και από την άλλη ως ήρωας κατέχει κεντρικό ρόλο στην ιστορία. Οι τεχνικές που υποστηρίζουν την αυτοβιογραφικότητα είναι η πρωτοπρόσωπη αφήγηση, η εσωτερική εστίαση, ο ελεύθερος πλάγιος λόγος, ο ομοδιηγητικός και ενδοδιηγητικός αφηγητής κ.λπ. (βλ. σχ. Πασχαλίδης Γ., Η ποιητική της αυτοβιογραφίας, εκδ. Σμίλη, Αθήνα 1993, σσ. 199-219). Στο διήγημά μας τον αυτοβιογραφικό χαρακτήρα υποδεικνύει «το ομώνυμο του αφηγητή και του συγγραφέα», η κτητική αντωνυμία στον τίτλο, η πρωτοπρόσωπη αφήγηση, τα ονόματα κ.λπ. Βλ. Χρυσανθακόπουλος Μ., Γεώργιος Βιζυηνός μεταξύ φαντασίας και μνήμης, εκδ. Εστία, Αθήνα 1994, σσ. 19 & 31.]

Ο αυτοβιογραφικός χαρακτήρας του διηγήματος γίνεται εμφανής ήδη από τον τίτλο του, όπου η κτητική αντωνυμία «μου» υποδηλώνει την άμεση εμπλοκή του αφηγητή με τα διαδραματιζόμενα. Η ταύτιση, άλλωστε, των ονομάτων τόσο του ήρωα όσο και των μελών της οικογένειάς του με τα πραγματικά ονόματα της οικογένειας του Βιζυηνού ενισχύσει την αίσθηση ότι πρόκειται για μια πραγματική ιστορία. Η αφήγηση επιπλέον γίνεται σε πρώτο πρόσωπο, γεγονός που δημιουργεί, σε κάθε αφήγηση, την εντύπωση ότι διαβάζουμε μια προσωπική ιστορία του αφηγητή.
Ο αφηγητής του διηγήματος είναι ομοδιηγητικός, καθώς όχι μόνο μας αφηγείται την κεντρική ιστορία αλλά πρωταγωνιστεί σε αυτή, και μάλιστα τα γεγονότα της ιστορίας μας δίνονται με εσωτερική εστίαση, υπό την έννοια ότι εμείς μαθαίνουμε την πορεία της ιστορίας με βάση το τι γνώριζε και το τι έζησε ο αφηγητής σε κάθε φάση της ζωής του. Αρχικά μαθαίνουμε τα γεγονότα από την πλευρά του αφηγητή – παιδιού και στην πορεία βλέπουμε τα γεγονότα από την πλευρά του αφηγητή – ενήλικα. Παράλληλα, ακόμη και σε εκείνο το τμήμα του διηγήματος που η αφήγηση γίνεται από έναν ενδοδιηγητικό αφηγητή, τη μητέρα, παρακολουθούμε την ιστορία από την πλευρά της μητέρας του αφηγητή, στοιχείο που διατηρεί ακέραιο τον αυτοβιογραφικό χαρακτήρα της διήγησης.

Δείτε επίσης:

«Φάουστ» του Γκαίτε ως παράλληλο για το Αμάρτημα της μητρός μου

Γεώργιος Βιζυηνός «Το αμάρτημα της μητρός μου»: Ποια στάση παίρνουν οι αδερφοί του αφηγητή απέναντι στις δυο υιοθεσίες; Να βρείτε τα σχετικά χωρία.

Lawrence Supino

Γεώργιος Βιζυηνός «Το αμάρτημα της μητρός μου»

Ποια στάση παίρνουν οι αδερφοί του αφηγητή απέναντι στις δυο υιοθεσίες; Να βρείτε τα σχετικά χωρία.

Η πρώτη υιοθεσία βρίσκει τα αδέρφια του αφηγητή να εργάζονται με τη σκέψη ότι βοηθούν τη μητέρα τους, αλλά συνειδητοποιούν ότι τα χρήματα που της δίνουν αντί να αποτελέσουν ευκαιρία ώστε να πάψει εκείνη να εργάζεται, χρησιμοποιούνται για να ανατραφεί η νέα τους αδερφή με όλες τις ανέσεις και στην πορεία για να προικισθεί. «Ἐνῷ δε μετ' ὀλίγον χρόνον ἐγὼ μὲν ἐπλανώμην νοσταλγῶν ἐν τῇ ξένῃ, οἱ δὲ ἄλλοι μου ἀδελφοὶ ἐταλαιπωροῦντο κακοκοιμώμενοι εἰς τὰ ἐργαστήρια τῶν μαστόρων, τὸ ξένον κοράσιον ἐβασίλευεν εἰς τὸν οἶκον μας, ὡς ἐὰν ἦτον ἐδικός του. Οἱ μικροὶ τῶν ἀδελφῶν μου μισθοὶ θὰ ἐξήρκουν πρὸς ἀνακούφισιν τῆς μητρός, ἐφ' ᾧ καὶ τῇ ἐδίδοντο. Ἀλλ' ἐκείνη, ἀντὶ νὰ τοὺς δαπανᾶ πρὸς ἀνάπαυσίν της, ἐπροίκιζε δι' αὐτῶν τὴν θετήν της θυγατέρα καὶ ἐξηκολούθει ἐργαζομένη πρὸς διατροφὴν της.» Το γεγονός αυτό δυσαρεστεί τα αδέρφια του αφηγητή, τα οποία χαίρονται όταν επιτέλους η κοπέλα παντρεύεται και αποχωρεί από το σπίτι τους. Η επίσπευση άλλωστε του γάμους της είναι πολύ πιθανόν να προέκυψε χάρη στις πιέσεις τους, μιας και είναι δεδομένο ότι ήθελαν να απαλλαγούν από την υποχρέωση που ακούσια είχαν αναλάβει να εργάζονται για τη συγκέντρωση της προίκας της. «Ὁ γάμος αὐτῆς, ὅστις φαίνεται ἐπίτηδες ἐπεσπεύθη, ὑπῆρξεν ἀληθὴς χαρὰ τῶν ἀδελφῶν μου. Οἱ δυστυχεῖς ἀνέπνευσαν, ἀπαλλαγέντες ἀπὸ τὸ πρόσθετον φορτίον. Καὶ εἶχον δίκαιον.» Η αχαριστία μάλιστα που επέδειξε η κοπέλα απέναντι στη γυναίκα που εργάστηκε τόσο σκληρά για να τη μεγαλώσει, λειτούργησε ως ένας επιπλέον λόγος που ενίσχυσε τη δυσαρέσκεια των αδερφών του αφηγητή.
«Ἀλλ' ὁποία ὑπῆρξεν ἡ ἔκπληξὶς των, ὅταν, ὁλίγας μετὰ τοὺς γάμους ἡμέρας, τὴν εἶδον νὰ ἔρχεται εἰς τὴν οἰκίαν, σφίγγουσα τρυφερῶς εἰς τὴν ἀγκάλην της ἓν δεύτερον κοράσιον, ταύτην τὴν φορὰν ἐν σπαργάνοις!» Όπως έγινε με την πρώτη υιοθεσία, έτσι και με τη δεύτερη, τα αγόρια της οικογένειας δεν ρωτήθηκαν για το αν συμφωνούν και βρέθηκαν εκ νέου προ τετελεσμένου γεγονότος. Τα αγόρια, επομένως, όπως ήταν φυσικό, δυσαρεστήθηκαν σε μεγάλο βαθμό και μάλιστα αρνήθηκαν να βοηθήσουν στην ανατροφή του νέου παιδιού. «Τὸ υἱικὸν σέβας ἦτο πολύ, καὶ ἡ αὐθεντεία τῆς μητρὸς μεγάλη, ἀλλ' οἱ πτωχοὶ ἀδελφοί μου ἦσαν τόσον ἀπογοητευμένοι, ὥστε δὲν ἐδίστασαν νὰ ὑποδείξουν εὐσχήμως πως εἰς τὴν μητέρα των, ὅτι καλὸν θὰ ἦτο νὰ παραιτηθῇ τοῦ σκοποῦ της. Ἀλλὰ τὴν εὖρον ἀμετάπειστον. Τότε ἐδήλωσαν φανερὰ τὴν δυσαρέσκειάν των καὶ τῇ ἠρνήθησαν τὴν διαχείρισιν τοῦ βαλαντίου των. Ὅλα εἰς μάτην.»

Ερωτήσεις ΚΕΕ Γεώργιος Βιζυηνός «Το αμάρτημα της μητρός μου»: Μπορείτε να διακρίνετε τα τρία επίπεδα του χρόνου;

Lawrence Supino

Γεώργιος Βιζυηνός «Το αμάρτημα της μητρός μου»

«Μη μου φέρετε τίποτε, έλεγεν η μήτηρ μου, ... Ο Γιωργής ήμην εγώ. Και την υπόσχεσιν ταύτην την είχον δώσει αληθώς, αλλά πολύ προτύτερα. Ήτο καθ’ ήν εποχήν...». Μπορείτε να διακρίνετε τα τρία επίπεδα του χρόνου;

[Τα τρία επίπεδα είναι: α) ο χρόνος κατά τον οποίο γίνεται η δεύτερη υιοθεσία, που έχει τη θέση συγχρονίας, β) το επεισόδιο στο ποτάμι που είναι προτερόχρονο ως προς την εξέλιξη της κύριας υπόθεσης και γ) ο χρόνος της συγγραφής (της μνήμης του αφηγητή -συγγραφέα) που είναι υστερόχρονος σε σχέση με όλα τα αφηγούμενα.]

- Μὴ μοῦ φέρετε τίποτε, ἔλεγεν ἡ μήτηρ μου, ἐγὼ δουλεύω καὶ τὸ θρέφω, 'σὰν πῶς ἔθρεψα καὶ σᾶς. Καὶ ὅταν ἔλθῃ ὁ Γιωργῆς μου ἀπ' τὴν ξενιτειά, θὰ τὸ προικίσῃ καὶ θὰ τὸ 'πανδρέψῃ. Ἀμ' τί θαρρεῖτε! Ἐμένα τὸ παιδί μου μὲ τὸ ὑποσχέθηκε. -Ἐγώ, μάνα, θὰ σὲ θρέφω καὶ σένα καὶ τὸ ψυχοπαίδι σου. -Ναί! ἔτσι μὲ τὸ εἶπε, ποῦ νἄχῃ τὴν εὐχή μου!
Ὁ Γιωργῆς ἤμην ἐγώ. Καὶ τὴν ὑπόσχεσιν ταύτην τὴν εἶχον δώσει ἀληθῶς, ἀλλὰ πολὺ προτήτερα.


Τα τρία επίπεδα του χρόνου στο απόσπασμα αυτό, εφόσον διευκρινίσουμε ότι παρόν της αφήγησης αποτελεί το γεγονός της δεύτερης υιοθεσίας, μπορούν να διακριθούν ως εξής:
α) η στιγμή κατά την οποία ο αφηγητής καταγράφει τις εμπειρίες του αυτές και αισθάνεται την ανάγκη να εξηγήσει τα λόγια της μητέρας του προς τα αδέρφια του (Ὁ Γιωργῆς ἤμην ἐγώ. Καὶ τὴν ὑπόσχεσιν ταύτην τὴν εἶχον δώσει ἀληθῶς, ἀλλὰ πολὺ προτήτερα.), στιγμή που αποτελεί το πιο πρόσφατο χρονικό επίπεδο σε σχέση με τον αναγνώστη και δηλώνει το υστερόχρονο σε σχέση με τα γεγονότα που καταγράφονται στην αφήγηση. Όταν δηλαδή ο αφηγητής καταγράφει τις σκέψεις του όλα τα γεγονότα της ιστορίας έχουν ήδη συμβεί.
β) η στιγμή που η μητέρα υπερασπίζεται την απόφασή της να μεγαλώσει και το δεύτερο κορίτσι που υιοθέτησε (- Μὴ μοῦ φέρετε τίποτε, ἔλεγεν ἡ μήτηρ μου, ἐγὼ δουλεύω καὶ τὸ θρέφω, 'σὰν πῶς ἔθρεψα καὶ σᾶς...), στιγμή που στα πλαίσια της αφήγησης αποτελεί το παρόν και άρα τα λόγια της μητέρας βρίσκονται σε επίπεδο συγχρονίας με τα γεγονότα της αφήγησης. Βρισκόμαστε δηλαδή στη στιγμή που έχει γίνει η δεύτερη υιοθεσία και το γεγονός αυτό αποτελεί το παρόν της αφήγησης.
γ) η υπόσχεση που είχε δώσει ο αφηγητής στη μητέρα του (Ἐγώ, μάνα, θὰ σὲ θρέφω καὶ σένα καὶ τὸ ψυχοπαίδι σου.), η οποία έχει ήδη συμβεί στο παρελθόν και βρίσκεται σε ένα προτερόχρονο επίπεδο σε σχέση με τα γεγονότα του παρόντος, δηλαδή της δεύτερης υιοθεσίας.

Ερωτήσεις ΚΕΕ Γεώργιος Βιζυηνός «Το αμάρτημα της μητρός μου»: Πώς λειτουργεί ο ανοικτός χώρος στα συναισθήματα του αφηγητή;

Γεώργιος Βιζυηνός «Το αμάρτημα της μητρός μου»

Πώς λειτουργεί ο ανοικτός χώρος στα συναισθήματα του αφηγητή;

Όπως έχει διαπιστώσει ο Παν. Μουλλάς ο Βιζυηνός αρέσκεται στο να δημιουργεί αντιθέσεις σε ό,τι αφορά το χώρο των διηγημάτων του και η αντίθεση που εντοπίζουμε στο Αμάρτημα της μητρός μου είναι η ταύτιση του εξωτερικού χώρου με θετικές εμπειρίες και συναισθήματα ενώ του κλειστού χώρου με δυσάρεστα γεγονότα και στενοχώρια. Η διαπίστωση αυτή οφείλεται κυρίως στους θανάτους που συμβαίνουν σε εσωτερικούς χώρους, όπως και στην τραυματική εμπειρία του αφηγητή μέσα στην εκκλησία, καθώς και στα ευχάριστα γεγονότα που συμβαίνουν σε εξωτερικούς χώρος, όπως είναι το γλέντι του γάμου.
Στην τρίτη ενότητα του διηγήματος εντοπίζουμε δύο σημαντικά γεγονότα που διαδραματίζονται σε ανοιχτό χώρο, το ένα είναι η διάσωση του μικρού – αφηγητή από τη μητέρα του όταν παρασύρεται από το χείμαρρο και το άλλο είναι η μεταφορά του υιοθετημένου κοριτσιού στο σπίτι του αφηγητή.
«Ἐπρόκειτο νὰ μὲ σώσῃ, καὶ ἂς ἤμην ἐκεῖνο της τὸ τέκνον, τὸ ὁποῖον προσέφερεν ἄλλοτε εἰς τὸν θεὸν ὡς ἀντάλλαγμα ἀντὶ τῆς θυγατρός της.» Το γεγονός ότι ο αφηγητής κινδύνεψε να πνιγεί αντί να καταγραφεί στη συνείδησή του με μία αρνητική χροιά, εκλαμβάνεται ως ένα θετικό συμβάν, καθώς αποτέλεσε μια ξεκάθαρη απόδειξη της μεγάλης αγάπης που έχει η μητέρα του γι’ αυτόν.
«Ἡ εἴσοδός του εἰς τὸν οἶκον μας ἐγένετο οὐχ ἧττον ἐπιβλητικὴ καὶ τρόπον τινὰ ἐν θριάμβῳ. Ὁ πρωτόγερος τοῦ χωρίου καὶ ἡ μήτηρ μου προηγήθησαν μετὰ του κορασίου, ἔπειτα ἠρχόμεθα ἡμεῖς. Οἱ συγγενεῖς μας καὶ οἱ συγγενεῖς τῆς νέας ἀδελφὴς μας ἠκολούθησαν μέχρι τῆς αὐλείου ἡμῶν θύρας. Ἔξωθεν αὐτῆς ὁ πρωτόγερος ἐσήκωσεν τὸ κοράσιον ὑψηλὰ εἰς τας χείρας του καὶ τὸ ἔδειξεν ἐπὶ τινας στιγμὰς εἰς τους παρισταμένους. Ἔπειτα ἠρώτησε μεγαλοφώνως•
- Ποῖος ἀπὸ 'σᾶς εἶναι ἢ ἐδικὸς ἢ συγγενῆς ἢ γονιὸς τοῦ παιδιοῦ τούτου περισσότερον ἀπὸ τὴν Δεσποινιὼ τὴν Μηχαλιέσσα κι' ἀπὸ τοὺς ἐδικούς της;» Σε ανοιχτό χώρο επίσης πραγματοποιείται η ολοκλήρωση της υιοθεσίας του κοριτσιού, γεγονός που προσέφερε στη μητέρα του αφηγητή μεγάλη χαρά και γι’ αυτό εγγράφεται στη μνήμη του ως μια θετική και χαρμόσυνη εμπειρία.
Παρόλο βέβαια που η αντίθεση αυτή ανάμεσα στον ανοιχτό και τον κλειστό χώρο δεν είναι απόλυτη και υπάρχουν γεγονότα ευχάριστα που συμβαίνουν σε εσωτερικούς χώρους (η υιοθεσία ξεκινά στο εσωτερικό της εκκλησίας), εντούτοις ισχύει για πολλά και σημαντικά γεγονότα του διηγήματος.

Ερωτήσεις ΚΕΕ Γεώργιος Βιζυηνός «Το αμάρτημα της μητρός μου»: Πώς λειτουργεί ο αφηγητής στις δυο υιοθεσίες;

Jennifer Baird

Γεώργιος Βιζυηνός «Το αμάρτημα της μητρός μου»

Πώς λειτουργεί ο αφηγητής στις δυο υιοθεσίες;
[Στην πρώτη υιοθεσία ο αφηγητής είναι αυτόπτης μάρτυρας, παρίσταται στη δράση. Στη δεύτερη υιοθεσία το αφηγούμενο «εγώ» αναδιηγείται τα γεγονότα ως «παντογνώστης αφηγητής»]

«Ἤδη αὐτὴ ἡ υἱοθέτησις ἐγένετο πανηγυρικὴ. Ἡ μήτηρ μου ἐφόρεσε διὰ πρώτην φορὰν τὰ γιορτερά της καὶ “μας” ὠδήγησεν εἰς τὴν ἐκκλησίαν καθαροὺς καὶ κτενισμένους, ὡς ἐὰν ἐπρόκειτο νὰ μεταλάβωμεν.» Όταν γίνεται η πρώτη υιοθεσία, ο αφηγητής είναι παρών και βιώνει τα γεγονότα που μας αφηγείται, γεγονός που του επιτρέπει να μας παρουσιάσει πιο παραστατικά όλο το γεγονός και με περισσότερες λεπτομέρειες. Η αφήγηση επομένως της πρώτης υιοθεσίας γίνεται πρωτοπρόσωπα από τον δραματοποιημένο αυτοδιηγητικό αφηγητή που μας αφηγείται γεγονότα που έχει ζήσει ο ίδιος.
«Ἀλλ' ὁποία ὑπῆρξεν ἡ ἔκπληξὶς των, ὅταν, ὁλίγας μετὰ τοὺς γάμους ἡμέρας, “τὴν εἶδον” νὰ ἔρχεται εἰς τὴν οἰκίαν, σφίγγουσα τρυφερῶς εἰς τὴν ἀγκάλην της ἓν δεύτερον κοράσιον, ταύτην τὴν φορὰν ἐν σπαργάνοις!» Όταν γίνεται η δεύτερη υιοθεσία ο αφηγητής απουσιάζει από τη Βιζύη, οπότε τα γεγονότα αυτά τα μαθαίνει αργότερα από τα αδέρφια του. Επομένως η αφήγηση της δεύτερης υιοθεσίας γίνεται από έναν παντογνώστη αφηγητή, που αφηγείται γεγονότα τα οποία δεν τα έχει ζήσει ο ίδιος.
Η ιστορία που μας δίνεται στο συγκεκριμένο διήγημα είναι η ιστορία της οικογένειας του αφηγητή και παρόλο που ο ίδιος απουσιάζει για ένα διάστημα δεν παύει να συμμετέχει στα γεγονότα έστω και ως απλός παρατηρητής, οπότε ακόμη και όταν δεν είναι αυτοδιηγητικός, ακόμη δηλαδή κι όταν δεν αφηγείται γεγονότα στα οποία πρωταγωνιστεί ο ίδιος, συνεχίζει να είναι ομοδιηγητικός. Θα μπορούσε να θεωρηθεί ετεροδιηγητικός, ότι δηλαδή αφηγείται μια ιστορία στην οποία δεν έχει καμία συμμετοχή μιας και απουσιάζει, αλλά ο αφηγητής ακόμη κι όταν αναφέρεται στα γεγονότα που έγιναν όταν ο ίδιος απουσίαζε, χρησιμοποιεί διαρκώς κτητικές αντωνυμίες «τῶν ἀδελφῶν μου, της οἰκογενείας μας, τῶν ἀδελφῶν μου, οἱ ἀδελφοί μου, ἡ μήτηρ μου, ἀδελφούς μου, οἱ πτωχοὶ ἀδελφοί μου», ώστε να γίνεται σαφές ότι αφηγείται μια ιστορία που τον αφορά άμεσα, ενώ παράλληλα φροντίζει να δώσει περιληπτικά τα γεγονότα που συμβαίνουν όσο απουσιάζει και επιπλέον μέσω των αναδρομικών αφηγήσεων φροντίζει να επανέρχεται στο προσκήνιο των γεγονότων.

Κοινωνική καταπίεση της γυναίκας στο Αμάρτημα της Μητρός μου

Γεώργιος Βιζυηνός «Το αμάρτημα της μητρός μου»: Με ποιες τεχνικές ο συγγραφέας επιτυγχάνει τη σύντμηση του πραγματικού χρόνου της διάρκειας των γεγονότων;

Jerry Kirk

Γεώργιος Βιζυηνός «Το αμάρτημα της μητρός μου»

Με ποιες τεχνικές ο συγγραφέας επιτυγχάνει τη σύντμηση του πραγματικού χρόνου της διάρκειας των γεγονότων;

[Δύο κυρίως είναι οι τεχνικές σύντμησης του πραγματικού χρόνου, η παράλειψη, που συνίσταται στην υπερπήδηση γεγονότων που δεν θεωρούνται σημαντικά για την εξέλιξη της υπόθεσης και η επιτάχυνση, με την οποία τα γεγονότα περιγράφονται περιληπτικά. (Βλ. Βελουδής, Γ., ό.π., σ. 143 και Έκφραση-Έκθεση Α΄ Λυκείου, σ. 285). ]

Στα αφηγηματικά έργα και ιδίως σε αυτά που καλύπτουν μεγάλα χρονικά διαστήματα (Το αμάρτημα της μητρός μου καλύπτει γεγονότα 27 χρόνων) είναι αδύνατο να δοθούν από τον αφηγητή όλα τα γεγονότα που συνέβησαν στη χρονική περίοδο που καλύπτει η αφήγηση, γι’ αυτό και ο αφηγητής είτε παραλείπει εντελώς κάποια γεγονότα είτε μας δίνει περιληπτικά κάποια άλλα.
Παρόλο που δεν γνωρίζουμε ακριβώς τα χρονικά όρια των γεγονότων της δεύτερης ενότητας, είναι εντούτοις σαφές ότι ο αφηγητής προχωρά σε αρκετά σημεία σε συντμήσεις του πραγματικού χρόνου. [Ο θάνατος της Αννιώς έγινε σίγουρα μετά το 1854, χρονιά που πέθανε ο πατέρας, και ο συγγραφέας έφυγε από τη Βιζύη για την Πόλη το 1860, επομένως τα γεγονότα από το θάνατο της Αννιώς μέχρι την πρώτη υιοθεσία, τοποθετούνται σε αυτό το χρονικό πλαίσιο.]
Οι αναφορές του αφηγητή που υποδεικνύουν την περιληπτική απόδοση κάποιων χρονικών διαστημάτων είναι οι ακόλουθες:
«Καὶ ἐχρειάσθη καιρός, ἐχρειάσθησαν αἱ νουθεσίαι καὶ ἐπιπλήξεις τῆς ἐκκλησίας, ὅπως συνέλθῃ εἰς ἐαυτὴν καὶ ἐνθυμηθῇ τὰ ἐπιζῶντα τέκνα της, καὶ ἀναλάβῃ τὰ οἰκιακά της καθήκοντα.» Μετά το θάνατο της Αννιώς η μητέρας περνά ένα διάστημα θρήνου, κατά το οποίο επεμβαίνει ο ιερέας της ενορίας για να την αναγκάσει να επιστρέψει στη φροντίδα των παιδιών της. Η περίοδος αυτή του θρήνου δίνεται περιληπτικά.
«Ἐπὶ πολὺ χρόνον μᾶς διέτρεφε διὰ τοῦ ἱδρῶτος τοῦ προσώπου της.» Η μητέρα αναλαμβάνει τις οικονομικές υποχρεώσεις της οικογένειας και δεν αφήνει τα αγόρια της να τη βοηθήσουν μέχρι να τελειώσουν το σχολείο. Ό,τι σχετίζεται με την εργασία της μητέρας δίνεται περιληπτικά, καθώς δεν κρίνεται απαραίτητο αφηγηματικά να δοθούν πολλές λεπτομέρειες.
Τα σημαντικότερα γεγονότα αυτής της ενότητας είναι οι υιοθεσίες των δύο κοριτσιών, για τις οποίες ο αφηγητής κρίνει σημαντικό να μας δώσει λεπτομέρειες για τον τρόπο που έγιναν, ιδίως για την πρώτη όπου μας παρουσιάζει αναλυτικά όλο το εθιμοτυπικό. Η πορεία όμως της ανατροφής τους δεν έχει για τον αφηγητή ιδιαίτερη σημασία, πολύ περισσότερο διότι ο αφηγητής απουσιάζει εκείνο το διάστημα και δε γνωρίζει λεπτομέρειες. Χαρακτηριστικός άλλωστε είναι ο τρόπος με τον οποίο μας δίνει ο αφηγητής την πορεία του πρώτου κοριτσιού: «Ἐγὼ ἔλειπον μακράν, πολὺ μακράν, καὶ ἐπὶ πολλὰ ἔτη ἠγνόουν τὶ συνέβαινεν εἰς τὸν οἶκον μας. Πρὶν δὲ κατορθώσω νὰ ἐπιστρέψω, τὸ ξένον κοράσιον ηὐξήθη, ἀνετράφη, ἐπροικίσθη καὶ ὑπανδρεύθη, ὡς ἐὰν ἦτον ἀληθῶς μέλος της οἰκογενείας μας.» Με τέσσερα ρήματα καλύπτει όλη την πορεία του κοριτσιού μέχρι το γάμο της, παρέχοντάς μας ένα εντυπωσιακό δείγμα περιληπτικής αφηγηματικής απόδοσης, αλλά και υποδεικνύοντας ότι κατά τη διάρκεια αυτών των γεγονότων ο ίδιος απουσίαζε.
Στα πλαίσια της επιτάχυνσης της αφήγησης, εντάσσεται και η παράλειψη καθώς ο αφηγητής κάθε φορά που μας δίνει περιληπτικά τα γεγονότα μιας χρονικής περιόδου ταυτόχρονα παραλείπει αρκετά γεγονότα που είτε τα θεωρεί ασήμαντα είτε, όπως συμβαίνει στο συγκεκριμένο διήγημα, δεν ήταν εκεί όταν συνέβησαν και άρα δεν τα γνωρίζει και ο ίδιος. «Ἐγὼ ἔλειπον μακράν, πολὺ μακράν, καὶ ἐπὶ πολλὰ ἔτη ἠγνόουν τὶ συνέβαινεν εἰς τὸν οἶκον μας.» Ο αφηγητής για ένα μεγάλο χρονικό διάστημα απουσιάζει από τη Βιζύη, μιας και ακολουθεί μια μακρά περίοδο σπουδών σε μεγάλα ευρωπαϊκά κέντρα. Το διάστημα της απουσίας του συμβαίνουν πολλά γεγονότα που ο ίδιος τα αγνοεί, γι’ αυτό και μας δίνει απλώς με συντομία τη βασική πορεία που ακολούθησε η ζωή της οικογένειάς τους.

Παιδί-αφηγητής και Ενήλικας-αφηγητής στο Αμάρτημα της μητρός μου