Ο διδακτισμός στην ποίηση του Καβάφη

Mark Rothko

Ο διδακτισμός στην ποίηση του Καβάφη

Η ποίηση του Καβάφη είναι συχνά φορέας ηθικών μηνυμάτων και συμβουλών για την ενδεδειγμένη στάση ζωής των ατόμων, αποπνέοντας μια έντονη διάθεση διδακτισμού, κάτι που θα μπορούσε να αναιρέσει την ποιητικότητα του έργου του, αν ο ποιητής δε φρόντιζε να συγκαλύψει το διδακτισμό αυτό με μια εμπνευσμένη αξιοποίηση της ιστορίας και των αρχαιοελληνικών μύθων.
Χαρακτηριστικό παράδειγμα του πώς ο ποιητής αξιοποιεί ένα μύθο για να μεταδώσει τις συμβουλές του είναι το ποίημα «Ιθάκη». Εδώ το ταξίδι της επιστροφής του Οδυσσέα από την Τροία, γίνεται ταξίδι πραγματοποίησης των στόχων που θέτουμε στη ζωή μας, με την Ιθάκη να συμβολίζει τους στόχους αυτούς. Ο διδακτισμός του ποιήματος είναι εμφανής μέσω της χρήσης του β΄ ενικού προσώπου και φυσικά μέσω των πολλαπλών παραινέσεων του ποιητή προς τον αναγνώστη του για την απόκτηση εμπειριών και γνώσεων.
Στον αντίποδα της Ιθάκης, και των άπειρων δυνατοτήτων που μας παρέχει το ταξίδι της ζωής, βρίσκεται το ποίημα «Απολείπειν ο θεός Αντώνιον», στο οποίο ο ποιητής στέκει με σεβασμό απέναντι σε όσους φτάνουν στην κρίσιμη στιγμή της απώλειας όσων απέκτησαν στη ζωή τους. Ο ποιητής εστιάζει την προσοχή του στην ιστορία του Αντώνιου τη στιγμή που συνειδητοποιεί ότι οι εχθροί βρίσκονται έξω από την πόλη και ο προστάτης του θεός τον εγκαταλείπει. Είναι πια η στιγμή για τον Αντώνιο να αποχαιρετίσει την Αλεξάνδρεια και ο ποιητής του ζητά να διατηρήσει την αξιοπρέπειά του.
Ενώ συνήθως η χρήση του β΄ ενικού προσώπου διατηρεί την εντύπωση ότι ο ποιητής απευθύνει το λόγο σε κάποιο πρόσωπο κάποτε ο ποιητής απομακρύνει ακόμη κι αυτό το στοιχείο διδακτισμού. Για παράδειγμα στο ποίημα «Εν Σπάρτη», η συμβουλή του ποιητή δίνεται έμμεσα και εμπεριέχεται ουσιαστικά στην προβολή του ιδανικού προτύπου ενός ηγετικού προσώπου. Η βασίλισσα της Σπάρτης είναι πρόθυμη να πάει ως όμηρος στην Αίγυπτο, ακόμη και να πεθάνει αν χρειαστεί, αρκεί να φανεί χρήσιμη στην πόλη της.
Ο Καβάφης, λοιπόν, έχει κατορθώσει να αξιοποιήσει τόσο έντεχνα τις ιστορικές αναφορές διαπλέκοντας παράλληλα τόσο αρμονικά τις συμβουλές του με το υπόλοιπο περιεχόμενο, ώστε ο διδακτισμός του όχι μόνο δεν ενοχλεί τον αναγνώστη, αλλά στην πραγματικότητα αποτελεί βασικό στοιχείο της γοητείας που ασκούν τα ποιήματα του Αλεξανδρινού.

Λέξεις 350