Κώστας Γ. Καρυωτάκης «Όλοι μαζί…»

Steven Ponsford

Κώστας Γ. Καρυωτάκης «Όλοι μαζί…»

Όλοι μαζί κινούμε, συρφετός,

γυρεύοντας ομοιοκαταληξία.

Μια τόσο ευγενικιά φιλοδοξία

έγινε της ζωής μας ο σκοπός.

Αλλάζουμε με ήχους και συλλαβές

τα αισθήματα στη χάρτινη καρδιά μας,

δημοσιεύουμε τα ποιήματά μας,

για να τιτλοφορούμεθα ποιητές.

Αφήνουμε στο αγέρι τα μαλλιά

και τη γραβάτα μας. Παίρνουμε πόζα.

Ανυπόφορη νομίζουμε πρόζα

των καλών ανθρώπων τη συντροφιά.

Μόνο για μας υπάρχουν του Θεού

τα πλάσματα και, βέβαια, όλη η φύσις.

Στη Γη για να στέλνουμε ανταποκρίσεις,

ανεβήκαμε στ’ άστρα τ’ ουρανού.

Κι αν πειναλέοι γυρνάμε ολημερίς,

κι αν ξενυχτούμε κάτου απ’ τα γεφύρια,

επέσαμε θύματα εξιλαστήρια

του “περιβάλλοντος”, της “εποχής”.

(Ελεγεία και σάτιρες, 1927)

συρφετός: πλήθος, όχλος

πρόζα: διάλογοι σε θεατρικό κείμενο

Ερωτήσεις

α.1. Ο Καρυωτάκης στο ποίημά του κινείται στο μεταίχμιο παραδοσιακής και μοντέρνας ποίησης. Να εντοπίσετε ως χαρακτηριστικό της παραδοσιακής ποίησης την ομοιοκαταληξία, καταγράφοντας δύο (2) παραδείγματα ομοιοκαταληξίας από το ποίημα και επισημαίνοντας το είδος της (π.χ. ζευγαρωτή, πλεχτή κ.ά.).

Όλοι μαζί κινούμε, συρφετός,

γυρεύοντας ομοιοκαταληξία.

Μια τόσο ευγενικιά φιλοδοξία

έγινε της ζωής μας ο σκοπός.

Η ομοιοκαταληξία του ποιήματος είναι σταυρωτή, αφού ο πρώτος στίχος ομοιοκαταληκτεί με τον τέταρτο και ο δεύτερος με τον τρίτο. Έχουμε, δηλαδή, το σχήμα αββα. Το σχήμα αυτό επαναλαμβάνεται 5 φόρες στο ποίημα, καλύπτοντας και τους είκοσι στίχους του.

α.2. Στους στίχους του Καρυωτάκη απαντούν συχνά διασκελισμοί. Να εντοπίσετε δύο (2) διασκελισμούς στο ποίημα.

[«Ο διασκελισμός στην ουσία καταργεί μιαν αρχή και ένα αξίωμα της ποιητικής τέχνης: ότι δηλαδή κάθε στίχος πρέπει να εκφράζει ένα πλήρες και ολοκληρωμένο νόημα». (Λεξικό Λογοτεχνικών Όρων, ΟΕΔΒ)]

- δημοσιεύουμε τα ποιήματά μας, / για να τιτλοφορούμεθα ποιητές.

- Ανυπόφορη νομίζουμε πρόζα / των καλών ανθρώπων τη συντροφιά.

α.3. Να σχολιάσετε τον χρόνο και το πρόσωπο των ρημάτων που κυριαρχούν στο κείμενο κάνοντας παράλληλα αναφορά στον τίτλο του ποιήματος.

Ο Καρυωτάκης χρησιμοποιεί το α΄ πληθυντικό πρόσωπο, προκειμένου να συμπεριλάβει και τον εαυτό του στους αποδέκτες των καυστικών του παρατηρήσεων. Όπως, άλλωστε, δηλώνει με σαφήνεια στον τίτλου του ποιήματος «Όλοι μαζί…», πρόκειται για χαρακτηριστικές συμπεριφορές όλων των ποιητών, ακόμη και του ίδιου. Κι είναι σημαντικό το γεγονός ότι ο Καρυωτάκης δεν εξαιρεί τον εαυτό του, διότι η σάτιρά του είναι εξαιρετικά αυστηρή απέναντι στους θεράποντες της ποιητικής τέχνης. Όταν, για παράδειγμα, καυτηριάζει τη μεγάλη ιδέα που έχουν οι ποιητές για τον εαυτό τους, λέγοντας πως νομίζουν τάχα ότι έχουν ανέβει στ’ αστέρια για να στέλνουν ανταποκρίσεις στη γη, ενώ στην πραγματικότητα είναι πάμφτωχοι και γυρίζουν πεινασμένοι όλη τη μέρα, το γεγονός ότι εντάσσει και τον εαυτό του σ’ αυτό το σύνολο των φαντασμένων ανθρώπων, αποτελεί εχέγγυο για την ειλικρίνεια των λόγων του.

Ο κυρίαρχος χρόνος των ρημάτων του ποιήματος είναι ο ενεστώτας, μιας και ο ποιητής θέλει να προσδώσει διάρκεια στα λεγόμενά του. Όσα καταγράφει δεν αποτελούν μια τετελεσμένη κατάσταση, αλλά μια συνεχιζόμενη πραγματικότητα, η οποία -κατά πάσα πιθανότητα- θα διατηρηθεί διαχρονικά. Συνάμα, ο ενεστώτας ενισχύει τη δραματικότητα του ποιήματος, αφού οι πράξεις και τα λεγόμενα των ποιητών αποδίδονται με τη ζωντάνια του γεγονότος που διαδραματίζεται αυτή τη στιγμή.

β.1. «τα αισθήματα στη χάρτινη καρδιά μας»: ποιο σχήμα λόγου αξιοποιεί ο ποιητής στον στίχο αυτό;

Το σχήμα λόγου είναι η μεταφορά. Ο ποιητής, κατά τρόπο ειρωνικό, χαρακτηρίζει την καρδιά των ομοτέχνων του χάρτινη, προκειμένου να σατιρίσει την επιφανειακή διάσταση των συναισθημάτων τους. Η σκέψη του Καρυωτάκη είναι πως πολλές φορές οι ποιητές ή οι επίδοξοι ποιητές τείνουν να αποδίδουν με τις λέξεις τους διάφορα συναισθήματα, χωρίς να τα βιώνουν πραγματικά. Εκείνο που τους ενδιαφέρει, άλλωστε, είναι να συνθέσουν ποιήματα που θα συγκινούν τους αναγνώστες, έστω κι αν ό,τι καταγράφεται δεν αποτελεί κάτι το αληθινό για τον ίδιο τον ποιητή.

β.2. Ένα από τα κύρια γνωρίσματα της ποίησης του Καρυωτάκη είναι ο αυτοσαρκασμός (η σκληρή ειρωνεία που ως στόχο έχει τον ίδιο τον εαυτό του). Να εντοπίσετε δύο (2) παραδείγματα αυτοσαρκασμού στο κείμενο.

- δημοσιεύουμε τα ποιήματά μας,

για να τιτλοφορούμεθα ποιητές.

[Στο στόχαστρο της ειρωνείας του Καρυωτάκη τίθεται η τάση των επίδοξων ποιητών -δεν εξαιρεί φυσικά μήτε τον εαυτό του-, να δημοσιεύουν τα ποιήματά τους, ανεξάρτητα σαφώς από την ποιότητά τους, μόνο και μόνο για να μπορούν να αποκαλούν τον εαυτό τους «ποιητή».]

- Κι αν πειναλέοι γυρνάμε ολημερίς,

κι αν ξενυχτούμε κάτου απ’ τα γεφύρια,

επέσαμε θύματα εξιλαστήρια

του “περιβάλλοντος”, της “εποχής”.

[Ο Καρυωτάκης ειρωνεύεται την οικονομική ένδεια των ποιητών, οι οποίοι αδιαφορώντας για τα πρακτικά ζητήματα της ζωής, όπως είναι η διασφάλιση μιας επικερδούς επαγγελματικής ενασχόλησης, γυρνούν πεινασμένοι όλη τη μέρα και, μη θέλοντας να παραδεχτούν την αλήθεια για τον εαυτό τους, προβάλλουν ως δικαιολογία για τον ξεπεσμό τους τις δύσκολες συνθήκες της εποχής.]

β.3. Να γράψετε τρεις (3) λόγιες και δύο (2) λαϊκές λέξεις του ποιήματος.

Λόγιες λέξεις:

- τιτλοφορούμεθα

- φύσις

- εξιλαστήρια

Λαϊκές λέξεις:

- ευγενικιά

- πειναλέοι