Επαναληπτικές Πανελλαδικές ΕΠΑ.Λ 2019: Νέα Ελληνικά (Θέματα & Απαντήσεις)

Mario Sanchez Nevado

Επαναληπτικές Πανελλαδικές ΕΠΑ.Λ 2019: Νέα Ελληνικά (Θέματα & Απαντήσεις)  

Α. ΜΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟ ΚΕΙΜΕΝΟ

Εισαγωγικό Σημείωμα

Το άρθρο αναφέρεται στον ρόλο που μπορεί να διαδραματίσει η γνήσια συγνώμη στη ζωή μας.

Πανίσχυρο φάρμακο η ειλικρινής συγνώμη

Οι περισσότεροι άνθρωποι λένε «συγνώμη» πολλές φορές την ημέρα για ασήμαντα πράγματα, όπως όταν σκοντάφτουν κατά λάθος πάνω σε κάποιον ή δεν του κράτησαν την πόρτα για να περάσει. Αυτού του είδους οι απολογίες είναι εύκολες και συνήθως γίνονται αμέσως αποδεκτές με ένα σχόλιο του τύπου «κανένα πρόβλημα». Όταν, όμως, το «συγνώμη» λέγεται για να διορθώσει σκληρά λόγια ή πράξεις που στ’ αλήθεια πλήγωσαν τον αποδέκτη τους, ξαφνικά γίνεται πολύ δύσκολο να το πει κανείς.

Και αν, παρά τις καλές προθέσεις, η συγνώμη ειπωθεί με λανθασμένο τρόπο, τότε είναι ορατός ο κίνδυνος αντί να μαλακώσει τον πόνο του άλλου ατόμου, να το εξοργίσει, θέτοντας σε κίνδυνο ακόμα και σημαντικές σχέσεις. Όπως αναφέρει η εφημερίδα «Νew York Times», αυτό που πρέπει να συνειδητοποιήσουμε είναι πως η ανάγκη να ζητήσουμε συγνώμη αφορά λιγότερο εμάς και περισσότερο τους ανθρώπους που, για οποιονδήποτε λόγο, προσβάλαμε με κάτι που είπαμε, κάναμε ή δεν κάναμε. Επιπλέον, όταν λέγεται με τον σωστό τρόπο αποτελεί πανίσχυρο φάρμακο, που κάνει καλό τόσο σε αυτόν που τη λέει, όσο και σε αυτόν που την δέχεται.

[...]

Κατ’ αρχάς δεν πρέπει να ακολουθείται από δικαιολογίες, διότι αυτές είναι ό,τι χρειάζεται για να εξαγριωθεί το άτομο που βλάψαμε και θέλουμε να μας συγχωρήσει. Όταν η συγνώμη συνοδεύεται από ένα «αλλά», χάνει την ειλικρίνειά της. Οι καλύτερες συγνώμες είναι σύντομες και δεν περιέχουν καμία δικαιολογία ή εξήγηση που μπορεί να τις ακυρώσει. Ούτε πρέπει η συγνώμη να συνοδεύεται από την προσμονή ότι το άλλο άτομο θα διαγράψει μεμιάς ό,τι συνέβη. Μπορεί στ’ αλήθεια να δεχθεί την ειλικρινή συγνώμη μας, αλλά να μην είναι ακόμα έτοιμο να μας συγχωρήσει για ό,τι κάναμε. Αυτό μπορεί να χρειαστεί καιρό για να συμβεί και, φυσικά, θα εξαρτηθεί από το αν θα επαναλάβουμε το παράπτωμα ή όχι.

Επιπλέον, δεν είναι σωστό να πιέζουμε τους άλλους να μας συγχωρήσουν. Η άποψη πως όποιος δεν συγχωρεί καταδικάζεται σε μια ζωή πίκρας και μίσους είναι λανθασμένη. Δεν είναι υποχρεωτικό να συγχωρήσουμε κάποιον για να ξεπεράσουμε κάτι που μας πίκρανε πολύ. Πολύ σημαντικό είναι επίσης η συγνώμη που ζητάμε να μην στοχεύει στις αντιδράσεις του άλλου ατόμου, αλλά στις πράξεις ή στα λόγια που τις προκάλεσαν. Η πρόταση «λυπάμαι που αισθάνεσαι έτσι» απομακρύνει το βάρος από εμάς και το μεταβιβάζει στο άλλο άτομο. Με άλλα λόγια, σημαίνει ότι δεν έχουμε μετανιώσει καθόλου. Απαραίτητο είναι ακόμα να ακούσουμε όσα έχει να πει το άτομο που προσβάλαμε, χωρίς να αντιδράσουμε αμυντικά.

Σε κάθε περίπτωση είναι γεγονός ότι, όταν κάποιος κατορθώνει να ζητήσει με ειλικρίνεια συγνώμη, όχι μόνο ωφελεί το άλλο άτομο, που μπορεί να αισθανθεί ανακουφισμένο και με λιγότερη πίκρα και θυμό, αλλά και τον ίδιο του τον εαυτό, διότι ενισχύει την αυτοεκτίμηση, την ακεραιότητα και την ωριμότητά του.

(Εφ. Τα Νέα, 2-2-2017, Διασκευή)

ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ

1η δραστηριότητα

Α1. Να αποδώσετε περιληπτικά στην τάξη σας σε ένα κείμενο 60-80 λέξεων το νόημα της τρίτης (3ης) και τέταρτης (4ης) παραγράφου: «Κατ’ αρχάς... χωρίς να αντιδράσουμε αμυντικά».

Μονάδες 15

2η δραστηριότητα

Α2. Να δώσετε έναν κυριολεκτικό τίτλο στο κείμενο.

Μονάδες 3

Α3. Να επισημάνετε δύο (2) διαρθρωτικές λέξεις ή φράσεις της τέταρτης (4ης) παραγράφου: «Επιπλέον... αμυντικά» και να εξηγήσετε τη λειτουργία τους.

Μονάδες 4

Α4. προσβάλαμε, πανίσχυρο, συγχωρήσει, προκάλεσαν: Με το δεύτερο συνθετικό καθεμίας από τις παραπάνω λέξεις να γράψετε μία ομόρριζη λέξη, απλή ή σύνθετη.

Μονάδες 8

3η δραστηριότητα

Α5. Σ’ ένα άρθρο να αναπτύξετε την άποψή σας για τις ευεργετικές συνέπειες της συγνώμης για το άτομο που την εκφράζει και το κοινωνικό σύνολο (200-250 λέξεις).

Μονάδες 20

Β. ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟ ΚΕΙΜΕΝΟ

Εισαγωγικό Σημείωμα

Ο Ν. Βρεττάκος (1912-1991) έχει εκδώσει πολλές ποιητικές συλλογές και πεζά έργα. Έχει τιμηθεί με το κρατικό βραβείο ποίησης.

Παράκληση για συγνώμη

Κύριε!

Γείτονα!

Άνοιξε γείτονα!

Αν τυχόν και παραπονέθηκα

σε παρακαλώ να με συγχωρήσεις.

Αν είπα, αν έκλαψα, αν ζήτησα αγάπη,

αν χάιδεψα των παιδιών μου τα χέρια

σαν κάτι δικό μου,

αν δεν στάθηκα όσο

περήφανος θα ’πρεπε μέσα στη γύμνια μου,

αν είπα στον ήλιο πώς τίποτα

δεν του χρωστάω -

σε παρακαλώ να με συγχωρήσεις.

Κι αν θαρρείς πως δεν τ’ άξιζα

ξέχασέ με ως τ’ απόβραδο σαν

τα πουλιά που περνάνε,

σαν τα σύννεφα τ’ ουρανού

που δεν τα βρίσκει τ’ απόγευμα,

σαν τη χλόη που μαραίνεται

και δεν τη θυμάται

κανείς πια την ίδια.

Σβύσε* τα ίχνη μου. Σβύσε τους στίχους μου

που σημαδεύουν το πέρασμά μου. Δεν το ’θελα.

Η ψυχή μου φουρτούνιαζε και τότες δεν όριζα

το χέρι μου, Κύριε! Κι αν

τυχόν και δεν κράτησα

τον πόνο σου όμορφα

πάνω στον ώμο μου,

αν τρέκλισα κάτω απ’ το βάρος του,

αν λύγισα,

αν έφυγα, γείτονα,

σε παρακαλώ να με συγχωρήσεις.

(Νικηφόρος Βρεττάκος, Ο χρόνος και το ποτάμι, 1957)

*Στη λέξη «Σβύσε» διατηρείται η πρωτότυπη γραφή.

ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ

1η δραστηριότητα

Β1. Να γράψετε πέντε (5) από τους λόγους για τους οποίους ο ποιητής ζητά συγχώρεση.

Μονάδες 15

2η δραστηριότητα

Β2. α) Το ποίημα εντάσσεται στη μοντέρνα ποίηση. Να εντοπίσετε τρία (3) από τα χαρακτηριστικά της που βρίσκονται στο ποίημα. (μον. 9)

β) Να εντοπίσετε στο ποίημα μία (1) μεταφορά, μία (1) παρομοίωση και μία (1) εικόνα. (μον. 6)

Μονάδες 15

3η δραστηριότητα

Β3. Γράψτε ένα γράμμα «συγνώμης» σε ένα δικό σας άτομο που αδικήσατε ή πληγώσατε (100-150 λέξεις). (Να μην αναφέρετε το όνομά σας).

Μονάδες 20

Ενδεικτικές απαντήσεις

Α. ΜΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟ ΚΕΙΜΕΝΟ

1η δραστηριότητα

Α1. Αγαπητοί συμμαθητές, στο συγκεκριμένο απόσπασμα ο αρθρογράφος διερευνά τα χαρακτηριστικά μιας ειλικρινούς συγνώμης. Αρχικά επισημαίνει πως η συγνώμη δεν θα πρέπει να συνοδεύεται από δικαιολογίες, μήτε από την προσδοκία πως ο άλλος θα ξεχάσει ό,τι έγινε. Η συγχώρεση μπορεί να προκύψει με τον καιρό ή να μην επέλθει καθόλου, εφόσον το άτομο μπορεί να ξεπεράσει κάτι οδυνηρό χωρίς να συγχωρέσει τον άλλο. Τονίζει, επίσης, πως η συγνώμη συνιστά πλήρη αποδοχή της ευθύνης κι όχι μεταβίβασή της στο άλλο άτομο. Σημαίνει, τέλος, διάθεση να ακούσουμε εκείνον που πληγώσαμε.

Σας ευχαριστώ.

[Λέξεις: 89]

              

2η δραστηριότητα

Α2. Πώς επηρεάζει η συγνώμη τις διαπροσωπικές σχέσεις

Α3. Επίσης: Το επίρρημα αυτό δηλώνει προσθήκη (επιπροσθέτως)

Ακόμα: Το επίρρημα αυτό δηλώνει προσθήκη (επιπλέον)

Με άλλα λόγια: Με τη φράση αυτή δηλώνεται επεξήγηση

Α4. προσβάλαμε: αναβολή (επιβολή, διαβολή, καταβολή)

πανίσχυρο: ισχυρογνωμοσύνη (ανίσχυρος)

συγχωρήσει: αναχώρηση (χωροθέτηση, χωρονομία)

προκάλεσαν: ανακαλώ (επικαλούμαι, πρόσκληση, επίκληση)

3η δραστηριότητα

Α5.

Η αξία της ειλικρινούς συγνώμης

    Στο καθημερινό πλαίσιο των διαπροσωπικών σχέσεων είναι αναπόφευκτο να προκαλούνται προστριβές. Ενδέχεται, μάλιστα, λόγω μιας άστοχης φράσης ή μιας εν θερμώ αντίδρασης να επέλθει προσωρινή ρήξη στις σχέσεις φιλικών ή συγγενικών προσώπων. Ρήξη που μπορεί να θεραπευτεί με μια ειλικρινή συγνώμη. Με την ειλικρινή, δηλαδή, έκφραση μεταμέλειας, μέσω της οποίας επωφελείται τόσο το ίδιο το άτομο, όσο και το ευρύτερο κοινωνικό σύνολο. 

     Το άτομο που ζητά συγνώμη οδηγείται εκ των πραγμάτων σε μια διαδικασία αυτοελέγχου, η οποία του επιτρέπει να εντοπίσει το λάθος του και το βοηθά να μην το επαναλάβει. Συμβάλλει, συνάμα, η συγνώμη στην ηθική βελτίωση του ατόμου, εφόσον το καθιστά ψυχικά ωριμότερο μέσα από την ανάληψη της ευθύνης για τις πράξεις του, αλλά και μέσα από τη συνειδητοποίηση πως τα λόγια κι οι πράξεις του έχουν επίπτωση στα συναισθήματα των άλλων ανθρώπων. Το άτομο παύει, έτσι, να είναι εγωκεντρικό και αντιλαμβάνεται πόσο σημαντικό είναι να λαμβάνει υπόψη του το πώς νιώθουν οι άνθρωποι γύρω του.

     Η συγνώμη, άλλωστε, ωφελεί εν γένει το κοινωνικό σύνολο και τις διαπροσωπικές σχέσεις των μελών του, καθώς σφυρηλατεί ειλικρινείς σχέσεις μεταξύ τους, χάρη στην επίγνωση πως όποιος σφάλλει έχει τη διάθεση και την ωριμότητα να απολογηθεί γι’ αυτό. Τα άτομα γίνονται κατ’ αυτό τον τρόπο πιο πρόθυμα να εμπιστευθούν το ένα το άλλο, μιας και σταδιακά εδραιώνεται ένα πνεύμα αλληλοκατανόησης μεταξύ τους. Με την υποχώρηση του εγωκεντρισμού και με τη διαρκή ενίσχυση της ενσυναίσθησης οι κοινωνικές σχέσεις γίνονται πιο ουσιαστικές και πιο σταθερές.

     Η συγνώμη, επομένως, διαδραματίζει ουσιαστικό ρόλο στη ζωή των ατόμων, μιας και τους οδηγεί στην ηθική τους βελτίωση και στη διαμόρφωση σταθερότερων σχέσεων. Έχοντας όλα αυτά κατά νου, ακόμη κι αν μοιάζει δύσκολο να ζητήσετε συγνώμη για κάτι που κάνατε, μη διστάζετε καθόλου, θα σας βγει σε καλό!

[Λέξεις: 294]

Β. ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟ ΚΕΙΜΕΝΟ

1η δραστηριότητα

Β1. Ο ποιητής απευθυνόμενος στον γείτονά του, αλλά επί της ουσίας στον Κύριο, ζητά συγχώρεση για κάθε του πιθανό λάθος. Ειδικότερα, ζητά συγνώμη αν έτυχε να του παραπονεθεί για κάτι. Ζητά συγνώμη αν αντιμετώπισε τα παιδιά του σαν να του ανήκουν, παραγνωρίζοντας την αυτονομία και την ανεξαρτησία τους. Ζητά συγνώμη αν δεν φάνηκε όσο περήφανος έπρεπε μέσα στη φτώχια του. Ζητά συγνώμη αν φάνηκε αχάριστος με το να πει στον ήλιο (στη ζωή) πως δεν του χρωστάει τίποτα για όσα εκείνος του προσέφερε. Ζητά, επίσης, συγνώμη αν δεν κατόρθωσε να υπομείνει αγόγγυστα τον πόνο του Κυρίου στους ώμους του και άρχισε να παραπατά και να λυγίζει υπό το βάρος του, κι αν κατέληξε να φύγει.

2η δραστηριότητα

Β2. α)

1. Στο ποίημα αξιοποιείται ο ελεύθερος στίχος, χωρίς μέτρο και χωρίς ομοιοκαταληξία.

2. Το ποίημα δεν χωρίζεται σε στροφές με βάση κάποιον κανόνα, μήτε έχουν αυτές ίδιο αριθμό στίχων. 

3. Στο ποίημα αξιοποιείται λεξιλόγιο της καθημερινής ομιλίας.  

β) Μεταφορά: δεν κράτησα / τον πόνο σου όμορφα

Παρομοίωση: σαν τα σύννεφα τ’ ουρανού / που δεν τα βρίσκει τ’ απόγευμα

Εικόνα: σαν τη χλόη που μαραίνεται

3η δραστηριότητα

Β3.

Αγαπημένε μου φίλε,

Γνωρίζω πως με τη συμπεριφορά μου και κυρίως με τα λόγια μου σε πλήγωσα πάρα πολύ και πως πιθανώς δεν έχεις καμία διάθεση να επικοινωνήσεις πια μαζί μου. Θα ήθελα, ωστόσο, να σου εκφράσω με κάθε ειλικρίνεια το πόσο πολύ έχω μετανιώσει γι’ αυτό που συνέβη και να σου ζητήσω συγνώμη για τον τρόπο που σου μίλησα. Θέλω να ξέρεις πως εκτιμώ βαθύτατα τη φιλία μας και πως δεν θα ήθελα να τη δω να χάνεται εξαιτίας μιας δικής μου ανωριμότητας. Ήμουν εκείνες τις μέρες πολύ απογοητευμένος και θυμωμένος, για λόγους που δεν είχαν καμία σχέση μ’ εσένα, κι αναζητούσα -το παραδέχομαι- κάποιον για να ξεσπάσω. Ένιωθα την ανάγκη να βγάλω προς το έξω το θυμό που συγκρατούσα και, ατυχώς, το ξέσπασμα αυτό έγινε σ’ εσένα. Αν μπορούσα με κάποιο τρόπο να διαγράψω εκείνες τις στιγμές, θα το έκανα αμέσως, διότι σου φέρθηκα με τόσο άσχημο τρόπο, χωρίς εσύ να φταις σε τίποτα. Θα ήθελα, λοιπόν, αν η φιλία μας συνεχίζει να σημαίνει κάτι για σένα, να μου δώσεις μια ευκαιρία να επανορθώσω.

Με αγάπη,

ο φίλος σου

[Λέξεις: 181]