Έκθεση Γ΄ Λυκείου: Κριτήριο αξιολόγησης [Τρομοκρατία: Ανακατεύοντας την τράπουλα]

Bob Orsillo

Έκθεση Γ΄ Λυκείου: Κριτήριο αξιολόγησης [Τρομοκρατία: Ανακατεύοντας την τράπουλα]

Κείμενο I: Ανακατεύοντας την τράπουλα

1.         Η τρομοκρατία σαν στρατιωτική στρατηγική δεν είναι καθόλου ελκυστική, γιατί αφήνει όλες τις αποφάσεις στα χέρια του εχθρού. Εφόσον όλες οι επιλογές που είχε ο εχθρός πριν από την τρομοκρατική επίθεση εξακολουθούν να του είναι διαθέσιμες και μετά, έχει απόλυτη ευχέρεια να χρησιμοποιήσει εκείνη που προτιμάει. Οι στρατοί προσπαθούν συνήθως να αποφύγουν με κάθε κόστος μια τέτοια κατάσταση. Όταν επιτίθενται, δεν θέλουν να δημιουργήσουν ένα τρομαχτικό θέαμα που θα εξοργίσει τον εχθρό και θα τον προκαλέσει να ανταποδώσει. Προσπαθούν, αντίθετα, να προκαλέσουν όσο το δυνατόν μεγαλύτερη ζημιά στον εχθρό και να περιορίσουν την ικανότητά του να ανταποδώσει. Συγκεκριμένα, προσπαθούν να εξουδετερώσουν τα πιο επικίνδυνα όπλα και επιλογές του.

2.         Αυτό ακριβώς έκανε, για παράδειγμα, η Ιαπωνία τον Δεκέμβριο του 1941, όταν επιτέθηκε αιφνιδιαστικά στις ΗΠΑ και τους βύθισε το στόλο του Ειρηνικού στο Περλ Χάρμπορ. Αυτό δεν ήταν τρομοκρατία. Ήταν πόλεμος. Οι Ιάπωνες δεν μπορούσαν να ξέρουν με βεβαιότητα πώς θα αντιδρούσαν οι Αμερικανοί στην επίθεση, με εξαίρεση ένα πράγμα: ό,τι κι αν αποφάσιζαν να κάνουν οι ΗΠΑ, δεν θα μπορούσαν να στείλουν στόλο στις Φιλιππίνες ή το Χονγκ Κονγκ μέσα στο 1942.

3.         Το να προκαλείς τον εχθρό να αναλάβει δράση χωρίς να έχεις εξουδετερώσει κανένα από τα όπλα του ή τις επιλογές του είναι μια πράξη απελπισίας, που μπορεί να την κάνεις όταν δεν υπάρχει καμία άλλη επιλογή. Εάν υπάρχει η δυνατότητα να προκαλέσει κανείς σοβαρή ζημιά, δεν την εγκαταλείπει για να επιδοθεί απλώς στην τρομοκρατία. Αν τον Δεκέμβριο του 1941 οι Ιάπωνες είχαν τορπιλίσει ένα επιβατικό πλοίο για να προκαλέσουν τις ΗΠΑ, αφήνοντας άθικτο το Στόλο του Ειρηνικού στο Περλ Χάρμπορ, αυτό θα ήταν πραγματική τρέλα.

4.         Αλλά οι τρομοκράτες δεν έχουν πολλές επιλογές. Είναι τόσο αδύναμοι, που δεν μπορούν να κάνουν πόλεμο. Προτιμούν λοιπόν να δημιουργήσουν ένα θεατρικό θέαμα, το οποίο ελπίζουν ότι θα προκαλέσει τον εχθρό και θα τον κάνει να αντιδράσει υπερβολικά. Οι τρομοκράτες σκηνοθετούν ένα τρομαχτικό θέαμα βίας που αιχμαλωτίζει τη φαντασία μας και τη στρέφει εναντίον μας. Σκοτώνοντας μια χούφτα ανθρώπους, οι τρομοκράτες κάνουν εκατομμύρια να φοβούνται για τη ζωή τους. Για να κατευνάσουν αυτό το φόβο, οι κυβερνήσεις αντιδρούν στο θέατρο της τρομοκρατίας με μια παράσταση ασφάλειας, οργανώνοντας τεράστιες επιδείξεις δύναμης, όπως η στοχοποίηση ολόκληρων πληθυσμών ή η εισβολή σε ξένες χώρες. Στις περισσότερες περιπτώσεις, η υπερβολική αντίδραση στην τρομοκρατία συνιστά πολύ μεγαλύτερη απειλή για την ασφάλεια απ’ ό,τι οι ίδιοι οι τρομοκράτες.

5.         Οι τρομοκράτες, λοιπόν, δεν σκέφτονται σαν στρατηγοί. Σκέφτονται σαν θεατρικοί παραγωγοί. Η δημόσια μνήμη από τις επιθέσεις της 11ης Σεπτεμβρίου επιβεβαιώνει ότι αυτό είναι κάτι που το καταλαβαίνουν ενστικτωδώς όλοι. Αν ρωτήσεις ανθρώπους τι συνέβη στις 11/9, το πιθανότερο είναι να πούνε ότι η Αλ-Κάιντα γκρέμισε τους Δίδυμους Πύργους του Παγκόσμιου Κέντρου Εμπορίου. Ωστόσο, η επίθεση δεν αφορούσε μόνο τους πύργους, αλλά και δύο ακόμα ενέργειες, και ιδίως την επιτυχημένη επίθεση στο Πεντάγωνο. Πώς γίνεται κι αυτό το θυμούνται τόσο λίγοι;

6.         Αν η επιχείρηση της 11ης Σεπτεμβρίου ήταν μια συμβατική στρατιωτική επιχείρηση, η επίθεση στο Πεντάγωνο θα άξιζε την περισσότερη προσοχή. Σε αυτή την ενέργεια, η Αλ-Κάιντα κατάφερε να καταστρέψει τμήμα του κεντρικού επιτελείου του εχθρού, σκοτώνοντας και τραυματίζοντας ανώτερους αξιωματικούς και αναλυτές. Γιατί τότε η δημόσια μνήμη δίνει τόσο μεγαλύτερη σημασία στην καταστροφή δύο πολιτικών κτιρίων και στο θάνατο χρηματιστών, λογιστών και υπαλλήλων;

7.         Επειδή το Πεντάγωνο είναι ένα σχετικά επίπεδο και όχι εντυπωσιακό κτίριο, ενώ το Παγκόσμιο Κέντρο Εμπορίου ήταν ένα ψηλό, φαλλικό τοτέμ, που η κατάρρευσή του δημιούργησε ένα συγκλονιστικό οπτικοακουστικό εφέ. Όσοι είδαν την εικόνα της κατάρρευσής του δεν πρόκειται να την ξεχάσουν ποτέ. Επειδή καταλαβαίνουμε ενστικτωδώς ότι η τρομοκρατία είναι θέατρο, την κρίνουμε με βάση τον συναισθηματικό και όχι τον υλικό της αντίκτυπο.

8.         Εκείνοι που μάχονται την τρομοκρατία θα έπρεπε, σαν τους τρομοκράτες, να σκέφτονται περισσότερο σαν θεατρικοί παραγωγοί και λιγότερο σαν στρατηγοί. Κυρίως, αν θέλουμε να καταπολεμήσουμε αποτελεσματικά την τρομοκρατία, πρέπει να συνειδητοποιήσουμε πως ό,τι κι αν κάνουν οι τρομοκράτες, δεν μπορούν να μας νικήσουν. Μόνο εμείς μπορούμε να νικήσουμε τον εαυτό μας, αντιδρώντας με ακραίο και λανθασμένο τρόπο στις προκλήσεις των τρομοκρατών.

9.         Οι τρομοκράτες αναλαμβάνουν μια αδύνατη αποστολή: να αλλάξουν την πολιτική ισορροπία δυνάμεων μέσω της βίας, παρ’ όλο που δεν έχουν στρατό. Για να πετύχουν το στόχο τους, θέτουν στο κράτος μια πρόκληση στην οποία είναι αδύνατο να αντεπεξέλθει: να αποδείξει ότι μπορεί να προστατεύει όλους τους πολίτες του από την πολιτική βία, σε κάθε σημείο και κάθε στιγμή. Οι τρομοκράτες ελπίζουν πως, καθώς το κράτος θα προσπαθεί να φέρει σε πέρας την αδύνατη αυτή αποστολή, θα ανακατέψει ξανά την πολιτική τράπουλα και θα τους μοιράσει κάποιον απρόβλεπτο άσο.

10.       Είναι αλήθεια ότι όταν το κράτος αποφασίζει να δεχτεί την πρόκληση, συνήθως καταφέρνει να συντρίψει τους τρομοκράτες. Εκατοντάδες τρομοκρατικές οργανώσεις έχουν εξαλειφθεί τις τελευταίες δεκαετίες από διάφορα κράτη. Οι τρομοκράτες γνωρίζουν πολύ καλά ότι σε μια τέτοια αντιπαράθεση οι πιθανότητες δεν είναι με το μέρος τους. Αλλά καθώς είναι πολύ αδύναμοι, δεν έχουν άλλη στρατιωτική επιλογή, δεν έχουν τίποτα να χάσουν κι έχουν πολλά να κερδίσουν. Κατά καιρούς η πολιτική θύελλα που προκαλείται από τις αντιτρομοκρατικές εκστρατείες ωφελεί όντως τους τρομοκράτες, γι’ αυτό και το ρίσκο τους έχει νόημα. Ο τρομοκράτης είναι σαν τον τζογαδόρο που κρατάει πολύ κακό χαρτί και προσπαθεί να πείσει τους αντιπάλους του να ξαναμοιράσουν. Δεν έχει να χάσει τίποτα και μπορεί να κερδίσει τα πάντα.

Yuval Noah Harari, 21 μαθήματα για τον 21ο αιώνα, Εκδόσεις Αλεξάνδρεια

Κείμενο II: Παραμύθι

Το παραμύθι της γιαγιάς

που μου ‘λεγε θυμάμαι

- σαν μεγαλώσω, να μη φοβάμαι.

Ευχή σου δίνω αγάπη μου

στη ζωή να δυναμώσεις,

να αισθανθείς, να ονειρευτείς,

ποτέ να μη ματώσεις.

Όμορφη να ‘ναι η διαδρομή,

ταξίδι μες στο χρόνο,

ποτέ μην κάνεις φίλο σου

το δάκρυ και τον πόνο.

Μα δε μου είπε η γιαγιά

πως όλα είναι ψέμα,

με πίκρα και με βάσανα

τα όνειρα στρωμένα.

Μαύρη σκιά από παιδί

δίπλα μου ξενυχτάει,

ανάσα απ’ την ανάσα μου

παίρνει και προχωράει.

Σαν το δρεπάνι του θεριού

τα πάντα να θερίσει,

σκέψεις, εικόνες και στιγμές

στον τάφο μου να κλείσει.

Μαριάνα Λυμπέρη, Κάδρο Ζωής, Εκδόσεις Γαβριηλίδης

ΘΕΜΑ Α

Να παρουσιάσετε συνοπτικά (60-70 λέξεις) τους λόγους για τους οποίους οι τρομοκράτες περιορίζονται σε χτυπήματα μικρής έκτασης, βασιζόμενοι στις ακόλουθες τρεις παραγράφους: 4, 5 & 9 του Κειμένου I.  

Μονάδες 15

ΘΕΜΑ Β

1ο Ερώτημα

Ο συγγραφέας του Κειμένου I επιχειρεί να εξηγήσει γιατί οι τρομοκράτες καταφεύγουν σε χτυπήματα εντυπωσιασμού. Να εντοπίσετε τρεις τρόπους με τους οποίους επιδιώκει να αποδώσει με σαφήνεια τις σκέψεις του.

Μονάδες 15

Εναλλακτικά:

1ο Ερώτημα

Να προσδιορίσετε την περίσταση επικοινωνίας του Κειμένου I, λαμβάνοντας υπόψη και τις τρεις παραμέτρους που την καθορίζουν (πεδίο, συνομιλιακοί ρόλοι, τρόπος).

Μονάδες 15

2ο Ερώτημα

α) Ποια νομίζετε ότι είναι η πρόθεση του συγγραφέα στην 1η και στη 2η παράγραφο του Κειμένου I; Πώς ο τρόπος με τον οποίο επέλεξε να τις αναπτύξει υπηρετεί την πρόθεση αυτή;

Μονάδες 10

β) Να αιτιολογήσετε τη χρήση της υποτακτικής έγκλισης στην 9η παράγραφο του Κειμένου I.

Μονάδες 5

Εναλλακτικά:

β) Να δείξετε τη νοηματική σχέση που έχει ο τίτλος του Κειμένου I με το υπόλοιπο κείμενο.

Μονάδες 5

3ο Ερώτημα

Στην 9η παράγραφο του Κειμένου I ο συγγραφέας διατυπώνει ένα ακόμη επιχείρημα για την υποστήριξη της θέσης του. Πόσο πειστικό είναι το επιχείρημά του; Δικαιολογήστε την απάντησή σας.

Μονάδες 10

Εναλλακτικά:

3ο Ερώτημα

Να εντοπίσετε δύο επιχειρήματα στην 4η παράγραφο του Κειμένου I και να παρουσιάσετε το πώς οργανώνονται.

Μονάδες 10

ΘΕΜΑ Γ

Να σχολιάσετε εκείνο το θέμα, από όσα θέτει το ποίημα (Κείμενο II), που κρίνετε πιο σημαντικό. Να τεκμηριώσετε τη θέση σας. (150-200 λέξεις)

Μονάδες 15

ΘΕΜΑ Δ

Αξιοποιώντας δημιουργικά τις πληροφορίες (π.χ. επιχειρήματα, ιδέες, εκφράσεις κ.ά.) από το κείμενο αναφοράς, με την ιδιότητά σας ως μαθητές, να αναπτύξετε τις απόψεις σας αφενός σχετικά με τη δράση των τρομοκρατών κι αφετέρου σχετικά με το πώς θα μπορούσε να περιοριστεί η δράση αυτή.

Το κείμενό σας να έχει τη μορφή άρθρου το οποίο θα δημοσιευτεί στο περιοδικό του σχολείου σας. (350-400 λέξεις)

Μονάδες 40 

Ενδεικτικές απαντήσεις

ΘΕΜΑ Α

Η αδυναμία των τρομοκρατών να διενεργήσουν πόλεμο τούς αναγκάζει να επιλέγουν μικρότερα χτυπήματα, υψηλής ωστόσο «θεατρικής» αξίας, ώστε να προκαλούν μεγάλο φόβο στους πολίτες. Το γεγονός, άλλωστε, πως οι περισσότεροι θυμούνται το χτύπημα στους Δίδυμους Πύργους κι όχι τα άλλα ταυτόχρονα χτυπήματα, επιβεβαιώνει την αποτελεσματικότητα της επιλογής τους. Οι τρομοκράτες προσδοκούν, μάλιστα, πως καθώς τα κράτη θα προσπαθούν να αποκαταστήσουν το αίσθημα ασφάλειας των πολιτών, θα οδηγηθούν σε ακραίες, επωφελείς για εκείνους, αντιδράσεις.

[Λέξεις: 73]

ΘΕΜΑ Β

1ο Ερώτημα

Ο συγγραφέας θέλοντας να εξηγήσει με σαφήνεια γιατί οι τρομοκράτες περιορίζονται σε μικρής έκτασης χτυπήματα που αποσκοπούν κυρίως στον εκφοβισμό, αξιοποιεί τη μέθοδο της σύγκρισης-αντίθεσης, τη χρήση παραδειγμάτων, καθώς και την παραστατική αποτελεσματικότητα της αναλογίας.

Ειδικότερα, καθ’ όλη την έκταση του κειμένου η δράση των τρομοκρατών συγκρίνεται με εκείνη ενός οργανωμένου στρατού, προκειμένου να διαφανεί πως ενώ ο στρατός έχει τη δυνατότητα να επιτυγχάνει καίρια πλήγματα στη δύναμη του αντιπάλου του, οι τρομοκράτες ακριβώς επειδή δεν διαθέτουν στρατό αναγκάζονται να περιορίζονται σε μικρότερα χτυπήματα που στοχεύουν κυρίως στην πρόκληση έντονου αισθήματος φόβου στους πολίτες.

Η σύγκριση αυτή ενισχύεται με την παράθεση σχετικών παραδειγμάτων. Δίνεται, έτσι, το παράδειγμα του δραστικού χτυπήματος των Ιαπώνων στον στόλο των ΗΠΑ τον Δεκέμβριο του 1941 στο Περλ Χάρμπορ, ώστε να γίνει αντιληπτό με σαφήνεια τι σημαίνει η εξουδετέρωση ενός όπλου (εδώ του στόλου) του εχθρού από έναν στρατό. Καθώς και το παράδειγμα του τρομοκρατικού χτυπήματος στους Δίδυμους Πύργους του Παγκόσμιου Κέντρου Εμπορίου, προκειμένου να γίνει σαφές τι σημαίνει να επιδιώκεις την πρόκληση φόβου στους πολίτες, έστω κι αν δεν εξουδετερώνεις κάποιο τμήμα της στρατιωτικής δύναμης του έθνους αυτού.

Επιπλέον, ο συγγραφέας αξιοποιεί δύο αναλογίες για να δείξει την ιδιαιτερότητα της δράσης των τρομοκρατών. Στο πλαίσιο της πρώτης αναλογίας οι τρομοκράτες παρομοιάζονται με τους θεατρικούς παραγωγούς, για να τονιστεί πως εκείνο που τους ενδιαφέρει είναι το κάθε τους χτύπημα, αν και μικρής έκτασης, να δημιουργεί ένα συγκλονιστικό θέαμα, ικανό να αποτυπώνεται στη μνήμη των πολιτών και να τους προκαλεί βαθύτατο αίσθημα τρόμου. Ενώ, στο πλαίσιο της δεύτερης αναλογίας, οι τρομοκράτες παρομοιάζονται με τον τζογαδόρο που δεν έχει καλό χαρτί και προσπαθεί να πείσει τους αντιπάλους του να ξαναμοιράσουν τα χαρτιά με την ελπίδα πως θα του δοθεί κάποιος άσος. Με την αναλογία αυτή τονίζεται η προσδοκία των τρομοκρατών πως με την πρόκληση φόβου, θα εξαναγκάσουν τα κράτη σε ακραίες αντιδράσεις και θα τους προσφερθεί έτσι κάποιο πολιτικό πλεονέκτημα, εφόσον η κοινή γνώμη ενδέχεται να δυσαρεστηθεί από την υπερβολικά βίαιη αντίδραση των κρατών τους. 

Εναλλακτικά:

1ο Ερώτημα

Η περίσταση επικοινωνίας του κειμένου προσδιορίζεται με βάση τις ακόλουθες τρεις παραμέτρους: το πεδίο, τους συνομιλιακούς ρόλους και τον τρόπο.

Σε ό,τι αφορά το πεδίο γίνεται αντιληπτό από το περικείμενο πως το κείμενο προέρχεται από το βιβλίο «21 μαθήματα για τον 21ο αιώνα», αποτελεί, άρα, ένα δοκιμιακής υφής κείμενο που αποσκοπεί στην εκλαΐκευση ενός βασικού σύγχρονου ζητήματος. Ο συγγραφέας επιδιώκει, δηλαδή, να παρουσιάσει το ζήτημα της τρομοκρατίας με τη μορφή μαθήματος.

Σε ό,τι αφορά τους συνομιλιακούς ρόλους ο συγγραφέας, αναλαμβάνοντας το ρόλο εκείνου που καλείται να εκλαϊκεύσει καίρια ζητήματα της εποχής, απευθύνεται σ’ ένα ευρύ αναγνωστικό κοινό, κι υιοθετεί έτσι λεξιλογικές και γλωσσικές επιλογές που καθιστούν το κείμενό του εύληπτο. Ο συγγραφέας αποφεύγει τις περίπλοκες διαπιστώσεις και την επιστημονική ορολογία, ακριβώς επειδή έχει την πρόθεση να είναι προσιτό το κείμενό του σε όλους.

Σε ό,τι αφορά τον τρόπο πρόκειται για ένα κείμενο που βασίζεται αποκλειστικά στον γραπτό λόγο, αφού αποτελεί τμήμα ενός έντυπου βιβλίου. Το μέσο αυτό δεν επιτρέπει την αλληλεπίδραση του αποδέκτη με τον γράφοντα, γι’ αυτό και είναι εμφανής η προσπάθειά του για σαφήνεια και καθαρότητα στις διατυπώσεις του.

2ο Ερώτημα

α) Στην πρώτη παράγραφο ο συγγραφέας επιχειρεί να αναδείξει τα μειονεκτήματα και τις ελλείψεις της τρομοκρατίας, όταν αυτή εξετάζεται με στρατιωτικά κριτήρια. Προκειμένου να επιτύχει το στόχο του αυτό αναπτύσσει την παράγραφο με τη μέθοδο της σύγκρισης – αντίθεσης. Συγκρίνει κι εντοπίζει τις αντιθέσεις ανάμεσα στις τρομοκρατικές επιθέσεις και τα στρατιωτικά χτυπήματα, ώστε να διαφανεί πως ενώ ο στρατός επιδιώκει με τα χτυπήματά του να προκαλέσει τη μεγαλύτερη δυνατή ζημιά στον εχθρό, οι τρομοκράτες περιορίζονται -κατ’ ανάγκη- σε μικρότερα χτυπήματα που δεν εξουδετερώνουν κανένα από τα όπλα του εχθρού και του επιτρέπουν έτσι τη δυνατότητα της ανταπόδοσης.

Στη δεύτερη παράγραφο ο συγγραφέας επιχειρεί να επεξηγήσει την επιδίωξη ενός στρατού να εξουδετερώσει τα πιο επικίνδυνα όπλα και τις επιλογές του αντιπάλου του. Επιλέγει, λοιπόν, να αναπτύξει την παράγραφό του με τη μέθοδο των παραδειγμάτων, ώστε να καταστήσει απολύτως σαφές το νόημα της σχετικής διαπίστωσης. Έτσι, με το παράδειγμα του συντριπτικού χτυπήματος των Ιαπώνων εις βάρος των Αμερικανών στο Περλ Χάρμπορ, παρουσιάζει με την απαιτούμενη ενάργεια τη βασική επιδίωξη του στρατού στο πλαίσιο ενός πολέμου, που είναι φυσικά η εξουδετέρωση βασικών όπλων και επιλογών του αντιπάλου.

β) Η χρήση της υποτακτικής έγκλισης στη συγκεκριμένη παράγραφο (να αλλάξουν, για να πετύχουν, να αντεπεξέλθει, να αποδείξει) αποσκοπεί στο να τονίσει πως το περιεχόμενό της σχετίζεται με κάτι που είναι επιθυμητό, με κάτι το ζητούμενο και επιδιωκόμενο. Ειδικότερα, χρησιμοποιεί την υποτακτική προκειμένου να καταγράψει αυτό που συνιστά τη βασική επιδίωξη των τρομοκρατών, την αλλαγή στην πολιτική ισορροπία δυνάμεων μέσω της βίας.

Επιλέγει, μάλιστα, την υποτακτική κι όχι την οριστική, διότι η επιδίωξη αυτή δεν αποτελεί κάτι που έχει πραγματοποιηθεί, αλλά κάτι που βρίσκεται στο επίπεδο της προσδοκίας.

Εναλλακτικά: 

β) Ο τίτλος του κειμένου (Ανακατεύοντας την τράπουλα), παρά το γεγονός ότι δεν φανερώνει το περιεχόμενό του, μήτε προϊδεάζει επαρκώς γι’ αυτό, βρίσκεται εντούτοις σε σύνδεση με αυτό, όπως γίνεται αντιληπτό από την ένατη και τη δέκατη παράγραφο του κειμένου. Ειδικότερα, ο τίτλος, που έχει μεταφορικό χαρακτήρα, αντλείται από την αναλογία που κλείνει το κείμενο. Ο τρομοκράτης, ο οποίος παρομοιάζεται με τον τζογαδόρο που κρατάει πολύ κακό χαρτί, επιδιώκει να ανακατευθεί ξανά η πολιτική τράπουλα, με την προσδοκία πως θα του δοθεί κάποιος απρόβλεπτος «άσος». Κατ’ αυτό τον τρόπο γίνεται σαφές πως ο τίτλος έρχεται να φανερώσει την κύρια επιδίωξη των τρομοκρατών, την ανατροπή των πολιτικών ισορροπιών, μέσω της οποίας ενδέχεται να προκύψει κάποιο απρόσμενο όφελος γι’ αυτούς.

Η αδυναμία των τρομοκρατών να επιφέρουν καίρια πλήγματα στον αντίπαλο, τούς εξαναγκάζει να θέσουν ένα δευτερεύοντα στόχο και τον στόχο αυτό τον δηλώνει ο τίτλος, έστω και με μεταφορικό τρόπο.

3ο Ερώτημα

Ο συγγραφέας διατυπώνει στην ένατη παράγραφο ένα επιχείρημα, ο βασικός ισχυρισμός του οποίου είναι πως οι τρομοκράτες επιδιώκουν να αλλάξουν την πολιτική ισορροπία δυνάμεων μέσω της βίας παρά το γεγονός πως δεν έχουν στρατό. Πρόκειται, ειδικότερα, για έναν παραγωγικό συλλογισμό στο πλαίσιο του οποίου εξειδικεύεται το πώς επιχειρούν να επιτύχουν το στόχο τους αυτό οι τρομοκράτες -αναγκάζοντας το κράτος να δείξει πως μπορεί να προστατεύει το σύνολο των πολιτών κάθε στιγμή και σε κάθε σημείο- και τι προσδοκούν με την τακτική αυτή -το ενδεχόμενο να αποκομίσουν κάποιον απρόβλεπτο άσο, χάρη στο ανακάτεμα της πολιτικής τράπουλας.

Το επιχείρημα αυτό είναι πειστικό, εφόσον λαμβάνει υπόψη του τις πραγματικές παραμέτρους του ζητήματος που εξετάζει. Το γεγονός πως οι τρομοκράτες δεν έχουν στη διάθεσή τους στρατό, περιορίζει τη δυνατότητά τους να καθορίσουν οι ίδιοι τις εξελίξεις. Περιορίζονται, έτσι, στην προσδοκία πως αν πιέσουν το κράτος να αποδείξει τη δική του δύναμη θα αλλάξει τα πολιτικά δεδομένα, αφού στην προσπάθειά του να δείξει πόσο ισχυρό είναι θα προβεί πιθανώς σε κινήσεις που θα ενοχλήσουν την κοινή γνώμη και θα τους δοθεί έτσι, κατά τρόπο απρόβλεπτο, κάποιο πλεονέκτημα.

Φανερώνεται, άρα, μέσω του επιχειρήματος αυτού τόσο η ουσιαστική αδυναμία των τρομοκρατών όσο και το γεγονός πως οι κινήσεις τους αποσκοπούν σε κάτι που δεν είναι δεδομένο πως θα λειτουργήσει υπέρ τους. 

Εναλλακτικά:

3ο Ερώτημα

Το 1ο επιχείρημα της παραγράφου έχει ως βασικό ισχυρισμό το γεγονός πως οι τρομοκράτες όντας πολύ αδύναμοι δεν έχουν την επιλογή να κάνουν πόλεμο. Ισχυρισμός που τεκμηριώνεται αφενός με την παρουσίαση της μόνης επιλογής που τους απομένει, της πρόκλησης, δηλαδή, ενός θεατρικού θεάματος ικανού να προκαλέσει τον εχθρό και να τον οδηγήσει σε μια υπερβολική αντίδραση, κι αφετέρου με την παρουσίαση των συνεπειών που έχει ένα ανάλογο τρομαχτικό θέαμα στους πολίτες, τον πανικό, δηλαδή, εκατομμυρίων ανθρώπων από την απώλεια ελάχιστων μόλις συνανθρώπων τους.

Το 2ο επιχείρημα είναι αλληλένδετο με το πρώτο εφόσον διερευνά τον αντίκτυπο που έχει η δράση των τρομοκρατών στο κράτος. Ειδικότερα, βασικός ισχυρισμός αυτού του επιχειρήματος είναι πως τα κράτη αναγκάζονται να αντιδράσουν στα χτυπήματα των τρομοκρατών, αφού είναι αναγκασμένα να κατευνάσουν τον φόβο των πολιτών, με μια παράσταση ασφαλείας, η οποία επιτυγχάνεται με την οργάνωση τεράστιων επιδείξεων δύναμης. Ο ισχυρισμός αυτός τεκμηριώνεται με τη χρήση σχετικών παραδειγμάτων (στοχοποίηση ολόκληρων πληθυσμών, εισβολή σε ξένες χώρες). Το επιχείρημα αυτό ολοκληρώνεται με το συμπέρασμα πως συχνά οι υπερβολικές αυτές αντιδράσεις αποτελούν μεγαλύτερη απειλή για την ασφάλεια απ’ ό,τι οι ίδιοι οι τρομοκράτες, εφόσον το κράτος καταφεύγει στη χρήση πολύ μεγαλύτερης δύναμης απ’ όση διαθέτουν εκείνοι, αλλά και σε ενέργειες πολύ ευρύτερης κλίμακας απ’ ό,τι είναι σε θέση να οργανώσουν εκείνοι.

ΘΕΜΑ Γ

Το σημαντικότερο, κατά τη γνώμη μου, θέμα του ποιήματος σχετίζεται με την οδύνη που προκαλείται στο άτομο από τη διάψευση των προσδοκιών του για το πώς θα εξελιχθεί η ζωή του. Διάψευση που αποδίδεται από την ποιήτρια με την παρουσίαση της διάστασης ανάμεσα στα όσα τής έλεγε και τής ευχόταν η γιαγιά της και στα όσα τελικά κλήθηκε να βιώσει. Όπως διαφαίνεται κι από τον τίτλο τα λόγια της γιαγιάς αποδείχθηκαν ένα απλό «παραμύθι», μια δίχως αλήθεια αφήγηση, ακριβώς όπως κι οι ευχές της που δεν βρήκαν την εκπλήρωσή τους. Η με αγάπη δοσμένη ευχή της γιαγιάς που καταγράφεται με ασύνδετο σχήμα «να δυναμώσεις, να αισθανθείς, να ονειρευτείς, ποτέ να μη ματώσεις» κι η οποία δημιουργεί στην ποιήτρια την προσδοκία πως ό,τι ακολουθεί θα είναι μια «όμορφη» διαδρομή, διαψεύδεται πλήρως στη συνέχεια. Η ποιήτρια εκφράζει εμφατικά το παράπονό της για το ψέμα της γιαγιάς, αφού όπως η ίδια διαπίστωσε τα όνειρα είναι στρωμένα «με πίκρα και με βάσανα». Με μια παραστατική προσωποποίηση η ποιήτρια παρουσιάζει να την ακολουθεί μια σκιά, που παίρνει ζωή από την ανάσα της και θερίζει κάθε της σκέψη και στιγμή. Η μανία με την οποία η σκιά αυτή καταδικάζει καθετί στη ζωή της δηλώνεται με μια παρομοίωση (σαν το δρεπάνι του θεριού) και φανερώνει το βαθμό απόγνωσης της ποιήτριας.     

[Λέξεις: 213]

ΘΕΜΑ Δ

Η διαλλακτικότητα ως όπλο κατά της τρομοκρατίας

     Η δράση των τρομοκρατών είτε αυτοί δραστηριοποιούνται σε τοπικό είτε σε διακρατικό επίπεδο, συνιστά, εύλογα, μια διαρκή πηγή ανησυχίας για τους πολίτες, εφόσον υπάρχει πάντοτε ο φόβος πως εκείνοι καραδοκούν. Είναι, άλλωστε, τόσο τυφλά και τόσο απρόβλεπτα τα χτυπήματά τους, ώστε ελάχιστοι αισθάνονται πως το ζήτημα αυτό δεν τους αφορά. Κανένας δεν γνωρίζει πότε και που θα εκδηλωθεί η επόμενη επίθεσή τους.

     Σε αντίθεση με τον πόλεμο, στο πλαίσιο του οποίου οι αντίπαλοι είναι γνωστοί και τα αντιμαχόμενα στρατεύματα ορατά, οι τρομοκράτες είναι συνήθως ολιγομελείς ομάδες που κινούνται αφανώς και επιχειρούν να καταφέρουν εντελώς αιφνιδιαστικά χτυπήματα στον αντίπαλό τους, που δεν είναι πάντοτε εκ των προτέρων γνωστός. Πρόθεση των τρομοκρατών είναι να προκαλέσουν αίσθημα φόβου στο μεγαλύτερο αριθμό πολιτών γι’ αυτό και επιλέγουν συνήθως απρόσμενους στόχους, γεγονός που δημιουργεί κατόπιν ανασφάλεια σε όλους.

     Οι τρομοκράτες δεν έχουν στη διάθεσή τους στρατό για να κηρύξουν τον πόλεμο ενάντια στον άμεσο αντίπαλό τους. Είναι εκ των πραγμάτων αναγκασμένοι να χρησιμοποιούν ως όπλο τον πανικό και την αγωνία των πολιτών, γι’ αυτό και τα χτυπήματά τους δεν αφορούν πάντα ή μόνο τον αναγνωρισμένο εχθρό τους, αλλά ενδέχεται να στραφούν και ενάντια σε απλούς πολίτες. Από την οπτική των τρομοκρατών η απώλεια μερικών αθώων είναι αποδεκτή, αρκεί το χτύπημα αυτό να αποτελέσει αφορμή για να γνωστοποιηθούν τα αιτήματά τους, αλλά και για να διαφανεί πόσο απροστάτευτοι είναι όλοι απέναντί τους.

     Η επίγνωση, άρα, πως οι τρομοκράτες δεν έχουν καμία ηθική αναστολή και δεν διστάζουν να βλάψουν αδιακρίτως οποιονδήποτε τύχει να βρεθεί στο σημείο που χτυπούν, καθιστά επιτακτική την επιθυμία όλων -πολιτών και κρατών- να τεθεί ένα τέρμα στη δράση τους. Πρόκειται, ωστόσο, για ένα αίτημα δύσκολα υλοποιήσιμο, όχι τόσο σε ό,τι αφορά τις μικρότερες τοπικές τρομοκρατικές ομάδες, όσο εκείνες που έχουν με τη βοήθεια του διαδικτυακού προσηλυτισμού εξαπλωθεί στο έδαφος πολλών κρατών κι έχουν αποκτήσει οπαδούς σε διάφορες κοινωνικές και ηλικιακές ομάδες.

     Βασικό μέσο διάδοσης και διαιώνισης, πάντως, κάθε τρομοκρατικής ομάδας είναι η αξιοποίηση της τάσης των ανθρώπων να φανατίζονται με μια ιδέα και να φτάνουν στο σημείο να διακινδυνεύουν ή και να θυσιάζουν τη ζωή τους για τα όποια πιστεύω τους. Καίριο ζητούμενο, επομένως, στον αγώνα κατά της τρομοκρατίας είναι η αντιμετώπιση της ριζοσπαστικοποίησης των ατόμων και της διάθεσής τους να παρασύρονται από τον φανατισμό. Φυσικός αρωγός στον αγώνα αυτό η ανθρωπιστική παιδεία που επιτρέπει στα άτομα να αντιλαμβάνονται τον πολύπλευρο χαρακτήρα της αλήθειας και τα αποτρέπει από τον δογματισμό.

     Μια κοινωνία που έχει συστηματικά αντιμετωπίσει τον φανατισμό, ιδίως στα νεότερα μέλη της, κι έχει αναδείξει τη σημασία της διαλλακτικότητας, είναι μια κοινωνία «άγονη» και «αφιλόξενη» για την τρομοκρατία. Εκεί όπου κανείς δεν είναι πρόθυμος να πεθάνει για μια ιδέα, δεν υπάρχει και κανείς πρόθυμος να σκοτώσει για μια ιδέα.

[Λέξεις: 454]