Έκθεση Γ΄ Λυκείου: Φιλοπατρία – Πατριωτισμός

 
Έκθεση Γ΄ Λυκείου: Φιλοπατρία – Πατριωτισμός
 
Φιλοπατρία: Η έμπρακτη, λελογισμένη και υγιής αγάπη και αφοσίωση κάποιου στην πατρίδα του. Αγάπη που προκύπτει από την επίγνωση της ευθύνης τόσο απέναντι στους προγενέστερους όσο και απέναντι στους μεταγενέστερους, προκειμένου η πατρίδα να ακολουθεί μια σταθερή πορεία εξέλιξης και βελτίωσης. Επίγνωση, συνάμα, του γεγονότος πως η πατρίδα αποτελείται από τους πολίτες της και πως, άρα, το παρόν και το μέλλον της εξαρτάται από τη δική τους υπεύθυνη στάση.
 
Σύγχρονη φιλοπατρία και πατριωτισμός: Η διασφάλιση της ελευθερίας της χώρας, όπως και η συμμετοχή της στην Ευρωπαϊκή Ένωση, έχουν αλλάξει τη σημασία του πατριωτισμού στις μέρες μας, εφόσον πλέον δεν απαιτούνται πράξεις αυτοθυσίας ούτε η διατήρηση της αίσθησης πως η χώρας μας πορεύεται χωρίς στήριξη από ισχυρούς συμμάχους. Οι αλλαγές αυτές, ωστόσο, δεν οδηγούν στην απαξίωση της σημασίας του πατριωτισμού και της φιλοπατρίας, καθώς ακόμη και ως μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης η Ελλάδα, όπως και κάθε άλλο κράτος-μέλος, οφείλει να λαμβάνει ορθές αποφάσεις και να πράττει κατά τρόπο επωφελή για τα μακροπρόθεσμα συμφέροντά της. Ως εκ τούτου, η σύγχρονη φιλοπατρία λαμβάνει διαφορετικές, αλλά εξίσου ουσιαστικές πτυχές σε σχέση με το παρελθόν. Ειδικότερα:
 
Φιλοπατρία σημαίνει ενεργό ενδιαφέρον για τις εσωτερικές εξελίξεις, τα ευρωπαϊκά και διεθνή γεγονότα. Η λήψη ορισμένων σημαντικών αποφάσεων σε ευρωπαϊκό επίπεδο δεν σημαίνει πως η εσωτερική λειτουργία της χώρας ρυθμίζεται αποκλειστικά έξωθεν, ούτε πως οι Έλληνες πολίτες δεν έχουν πραγματικό λόγο στη διακυβέρνηση της χώρας. Αντιθέτως, οι σημαντικότερες αποφάσεις για την οικονομική, πολιτική και πολιτισμική πορεία της χώρας λαμβάνονται -έμμεσα- από τους ίδιους πολίτες με βάση τη συμμετοχή τους στα πολιτικά πράγματα. Χρειάζεται, ως εκ τούτου, να παραμένουν οι πολίτες ενήμεροι για τις εξελίξεις εκείνες που επηρεάζουν τη χώρα, αλλά και να κατανοούν ποια πολιτική παράταξη είναι, κάθε φορά, σε θέση να υπηρετήσει καλύτερα τα συμφέροντα της πατρίδας.
 
Φιλοπατρία σημαίνει απόρριψη της κομματικοποίησης και του πολιτικού διχασμού. Ένα διαχρονικό πρόβλημα της ελληνικής κοινωνίας είναι η επίμονη τάση των πολιτών της να οδηγούνται στον διχασμό παρασυρμένοι είτε από ιδεοληπτικές προσεγγίσεις πολιτικών ζητημάτων είτε από λαϊκιστές πολιτικούς που προσβλέπουν σε ίδια συμφέροντα καλλιεργώντας το διχαστικό αυτό κλίμα. Οι πολίτες οφείλουν να αντιληφθούν πως ζητούμενο είναι η λήψη των ορθότερων αποφάσεων και όχι η με κάθε τρόπο επικράτηση ενός συγκεκριμένου κόμματος στην πολιτική σκηνή, έστω κι αν είναι ανεπαρκές για τις τρέχουσες περιστάσεις. Οι πολιτικές διαφορές είναι θεμιτές σε μια δημοκρατική κοινωνία, όχι όμως και η διαμόρφωση ενός κλίματος εχθρότητας ή και μίσους. Πολιτικοί που εκμεταλλεύονται και παραποιούν γεγονότα του παρελθόντος για να διατηρούν ζωντανό το «εμφυλιοπολεμικό» κλίμα είναι επιζήμιοι για τη χώρα, διότι είναι εμφανές πως ενδιαφέρονται πρωτίστως για τη δική τους πολιτική καριέρα και όχι για το εθνικά επωφελές.   
Προκειμένου η χώρα να έχει τη ζητούμενη εξέλιξη είναι αναγκαία η συνειδητοποίηση πως οι πολίτες της οφείλουν να επιδιώκουν από κοινού την ανάπτυξή της και όχι να οδηγούνται στον κομματικό φανατισμό που τους διχάζει και υπονομεύει τις όποιες θετικές προσπάθειες.
 
Φιλοπατρία σημαίνει λήψη ατομικών πρωτοβουλιών και μέριμνα για το καλό της «πόλης» και της «γειτονιάς». Το ειλικρινές ενδιαφέρον για τη βελτιστοποίηση της πατρίδας ξεκινά από τη μέριμνα για το άμεσο περιβάλλον του κάθε πολίτη. Η εντύπωση πως υπάρχει μια αόρατη κρατική αρχή που γνωρίζει κάθε πρόβλημα και κάθε δυσκολία που αντιμετωπίζει κάθε γειτονιά και κάθε πόλη της χώρας είναι εσφαλμένη. Οι ίδιοι οι πολίτες που ζουν και κινούνται καθημερινά σε συγκεκριμένες περιοχές γνωρίζουν πολύ καλύτερα τα προβλήματα που υπάρχουν. Οφείλουν, έτσι, να δραστηριοποιούνται είτε για να τα αναδείξουν, προκειμένου να τα αντιληφθούν οι κρατικοί φορείς είτε για να κινητοποιήσουν τους συμπολίτες τους, προκειμένου να τα επιλύσουν συνεργατικά οι ίδιοι. Οι πολίτες που ενδιαφέρονται πραγματικά για τις γειτονιές και τις πόλεις τους, έχοντας αίσθημα ευθύνης για τον χώρο γύρω τους, αποτελούν το καλύτερο εχέγγυο για τη βελτίωση της πατρίδας, διότι δεν μένουν αδρανείς και αδιάφοροι, αλλά δραστηριοποιούνται και αναζητούν λύσεις.
 
Φιλοπατρία σημαίνει άσκηση εποικοδομητικής κριτικής και όχι δυσφήμηση της πατρίδας. Στην εποχή των μέσων κοινωνικής δικτύωσης και της ταχείας διάδοσης των πληροφοριών είναι σημαντικό να έχουν οι πολίτες συναίσθηση των όσων δημοσιεύουν για τη χώρα τους. Μια κακόβουλη κριτική, η οποία υποκινείται από κομματική εμπάθεια, μπορεί να λειτουργήσει κατά τρόπο επιβλαβή για τη φήμη της χώρας, χωρίς κατ’ ανάγκη να οδηγήσει στην επίλυση ενός υπαρκτού προβλήματος. Είναι, υπ’ αυτή την έννοια, προτιμότερο να ασκούν οι πολίτες κριτική, με αίσθημα ευθύνης, εστιάζοντας κυρίως στο πώς μπορεί να διορθωθεί μια κατάσταση, κι όχι να κακολογούν δημοσίως τη χώρα τους, μεταδίδοντας αρνητικές για αυτή εικόνες και πληροφορίες. 
 
Φιλοπατρία σημαίνει γνώση του παρελθόντος για την άντληση θετικών προτύπων και την αποφυγή λανθασμένων τακτικών. Η μελέτη της ιστορίας της πατρίδας έχει ουσιώδη σημασία, διότι μέσω αυτής οι πολίτες έχουν τη δυνατότητα να κατανοήσουν τις αντιξοότητες που κλήθηκε να αντιμετωπίσει στην ιστορική της πορεία∙ να αντιληφθούν τον ρόλο που διαδραμάτισαν -θετικό ή αρνητικό- άλλες χώρες, ώστε να καταλαβαίνει καλύτερα σύγχρονες διπλωματικές της επιλογές∙ να έχουν γνώση των επιτευγμάτων της που μπορούν να κινητοποιήσουν τους νεότερους για αντίστοιχες θετικές επιδιώξεις∙ να γνωρίζουν τις λανθασμένες επιλογές της, ώστε να αποφεύγουν αντίστοιχα λάθη∙ να εκτιμούν πληρέστερα την πορεία των προγενέστερων, σε όποια ιστορική περίοδο της χώρας κι αν έδρασαν αυτοί.
 
Φιλοπατρία σημαίνει σεβασμός των άλλων κρατών και λαών. Η αγάπη του ατόμου για την πατρίδα του δεν σημαίνει σε καμία περίπτωση εχθρότητα ή έλλειψη σεβασμού απέναντι στους πολίτες άλλων λαών. Κάθε πολίτης, σε όποιο έθνος κι αν ανήκει, έχει το ίδιο δικαίωμα να αισθάνεται υπερήφανος για την πορεία της δικής του πατρίδας, χωρίς να είναι υποχρεωμένος να γίνεται αποδέκτης συμπλεγματικών συμπεριφορών -ανωτερότητας ή κατωτερότητας- από άλλους. Εφόσον το άτομο τρέφει αισθήματα αγάπης για τη δική του πατρίδα, οφείλει να σέβεται το γεγονός πως αντίστοιχα αισθήματα έχουν κι οι άλλοι άνθρωποι για τη δική τους πατρίδα.
Είναι, άλλωστε, σημαντικό να έχουμε υπόψη πως η συνεργασία και η διατήρηση καλών σχέσεων με τα άλλα κράτη συνιστά ουσιαστικό στοιχείο για την επίτευξη οικονομικής ανάπτυξης, καθώς και για την καλύτερη λειτουργία του κράτους, εφόσον στο πλαίσιο της παγκοσμιοποίησης τα κράτη βρίσκονται σε σχέση εξάρτησης μεταξύ τους.  
 
Φιλοπατρία σημαίνει ενδιαφέρον για τα ασθενέστερα και πιο ευάλωτα μέλη της κοινωνίας. Αγάπη για την πατρίδα σημαίνει ενδιαφέρον για την εσωτερική κοινωνική συνοχή και, κατ’ επέκταση, μέριμνα για εκείνες τις ομάδες πολιτών που είναι περισσότερο ευάλωτες λόγω των ιδιαίτερων δυσκολιών που αντιμετωπίζουν. Έχει, επομένως, ουσιώδη σημασία να υπάρχει σεβασμός απέναντι στη διαφορετικότητα και προστατευτική διάθεση απέναντι σε μειονεκτούσες ομάδες, όπως είναι οι ηλικιωμένοι πολίτες, τα άτομα με αναπηρία, οι άποροι πολίτες, καθώς και κάθε άλλη ομάδα πολιτών που βιώνει υπέρμετρες δυσκολίες. Οφείλουν, άρα, οι πολίτες να εμπλέκονται ενεργά σε δράσεις ανθρωπιστικού χαρακτήρα, ώστε να βοηθούν τους συμπολίτες τους και παράλληλα να μεταδίδουν ένα έμπρακτο μήνυμα στήριξης των ευπαθών κοινωνικών ομάδων.  
 
Φιλοπατρία σημαίνει σεβασμός απέναντι στους νόμους. Ουσιαστικός τρόπος έκφρασης της αγάπης ενός πολίτη για την πατρίδα του είναι το να σέβεται τους ισχύοντες νόμους, συμβάλλοντας κατ’ αυτό τον τρόπο στην ομαλότερη λειτουργία της και στην αρμονική συνύπαρξη των πολιτών της. Η επίγνωση πως οι νόμοι τίθενται για να προστατεύσουν τους ίδιους τους πολίτες από φαινόμενα επιζήμιας ανομίας, επιθετικότητας, αδιαφορίας και εκμετάλλευσης καθιστά σχεδόν αυτονόητη την επιλογή του σεβασμού στους νόμους. Παραλλήλως, βέβαια, οι πολίτες οφείλουν να αντιδρούν όταν αντικρίζουν άλλα μέλη της κοινωνίας να παραβιάζουν τους νόμους και να αδικούν τους γύρω τους. Η σιωπή απέναντι στην παρανομία ισοδυναμεί με συνενοχή, μια κατάσταση που δεν μπορεί να γίνεται ανεκτή από ενσυνείδητους και πολιτικά ώριμους πολίτες. Η παρανομία, άλλωστε, σε κάθε πιθανή έκφανσή της δεν μπορεί να αντιμετωπιστεί, αν δεν γίνεται αντιληπτή από τις αρχές, γι’ αυτό οι πολίτες έχουν χρέος να καταγγέλλουν σχετικά περιστατικά και να βοηθούν με αυτό τον τρόπο στον περιορισμό αντίστοιχων φαινομένων.
 
Φιλοπατρία σημαίνει επίγνωση της συνυπευθυνότητας και της συλλογικής ευθύνης. Αφοσίωση στην πατρίδα και αγάπη προς αυτή σημαίνει πως οι πολίτες δεν στέκουν με αδιαφορία απέναντι στα επιμέρους προβλήματα, μήτε τα θεωρούν ως απότοκο της συμπεριφοράς των άλλων. Κάθε πολίτης αποδέχεται πως έχει μέρος της ευθύνης για κάθε παθογένεια γύρω του και αναζητά τρόπους για να βοηθήσει στην αντιμετώπισή τους. Η έλλειψη σεβασμού απέναντι στους νόμους, οι βίαιες συμπεριφορές, η αδιαφορία απέναντι στους ευάλωτους κ.ά. συνιστούν αρνητικά ζητήματα που αφορούν κάθε πολίτη χωριστά και πρέπει να λειτουργούν ως αφορμές για να ελέγξει κάθε πτυχή της δικής του συμπεριφοράς, ώστε να αντιληφθεί, αν με κάποιο τρόπο αποτελεί και ο ίδιος μέρος του προβλήματος (είτε με τις πράξεις είτε με την αδράνειά του).
 
Τα οφέλη του υγιούς πατριωτισμού
Η αγάπη για την πατρίδα ακριβώς επειδή ωθεί τα άτομα να ακολουθούν μια πιο υπεύθυνη στάση ζωής και να έχουν επίγνωση πως με τις δικές του πράξεις είναι σε θέση να ωφελήσουν την πατρίδα τους είναι ιδιαιτέρως επωφελής.
 
- Χάρη στο αίσθημα πατριωτισμού η δημοκρατία λειτουργεί ορθότερα, διότι οι πολίτες δεν παρασύρονται από τον κομματισμό και, ως εκ τούτου, δεν διχάζονται και δεν φανατίζονται. Είναι, έτσι, σε θέση να αναζητούν την επίλυση των επιμέρους προβλημάτων σε συνθήκες γόνιμου και ουσιαστικού διαλόγου, χωρίς να τηρούν μια άκαμπτη ιδεοληπτική στάση απέναντι σε διάφορα ζητήματα. Επιλέγουν την παράταξη που υπηρετεί ορθότερα τα εθνικά συμφέροντα, αλλά δεν έχουν εχθρική διάθεση απέναντι σε εκείνους που προχωρούν σε διαφορετικές πολιτικές επιλογές. Ο σεβασμός αυτός απέναντι στη διαφορετική άποψη με τη σειρά του συμβάλλει, ώστε να επικρατεί κλίμα αρμονικής συμβίωσης μεταξύ των πολιτών.
 
- Χάρη στο αίσθημα πατριωτισμού λαμβάνονται οι ορθότερες αποφάσεις για κάθε επιμέρους ζήτημα και εφαρμόζονται ταχύτερα, διότι δεν υπάρχουν συνεχείς αντιδράσεις από ομάδες κομματικά φανατισμένων που επιχειρούν να τις υπονομεύσουν. Η βαθιά επίγνωση πως ό,τι προέχει είναι το εθνικά και συλλογικά επωφελές αποτρέπει τις ιδεοληπτικές αντιδράσεις και επιτρέπει στους πολίτες να αποδεχτούν τις αποφάσεις και να βοηθήσουν με τη στάση τους στην αποτελεσματικότερη εφαρμογή τους. Ας μη λησμονούμε, άλλωστε, πως στη χώρα μας υπάρχουν μεταρρυθμίσεις που εκκρεμούν για δεκαετίες λόγω της επίμονης αντίδρασης ορισμένων ιδεοληπτικών πολιτών που δρουν με βάση το κομματικό τους συμφέρον.
 
- Χάρη στο αίσθημα πατριωτισμού διασφαλίζεται η αρμονικότερη συνύπαρξη των πολιτών, διότι αναγνωρίζουν όλοι πως έχουν έναν γενικότερο κοινό σκοπό, την ωφέλεια της πατρίδας, οπότε επιλέγουν την οδό της συνεργασίας και όχι εκείνον της σύγκρουσης και της άγονης αντιπαράθεσης. Η αίσθηση της κοινής εθνικής ταυτότητας ή έστω η αίσθηση πως ως πολίτες του ίδιου κράτους επωφελούνται από την ευημερία του οδηγεί τους πολίτες στο να ομονοούν και να αντιλαμβάνονται πόσο επιζήμιος θα ήταν ένας διχασμός τους σε οποιοδήποτε επίπεδο.   
 
- Χάρη στο αίσθημα του πατριωτισμού διασφαλίζεται η εδαφική ακεραιότητα της πατρίδας και η γενικότερη ασφάλειά της, εφόσον γίνεται αντιληπτό από πιθανούς αντιπάλους πως οι πολίτες της δεν θα επιτρέψουν κάποια εχθρική ενέργεια εις βάρος της. Είναι, άλλωστε, αναγκαίο να γίνει κατανοητό πως μια χώρα της οποίας οι πολίτες αδιαφορούν για την ακεραιότητά της γίνεται αυτομάτως ευάλωτη απέναντι στις επεκτατικές διαθέσεις γειτονικών της κρατών. Χρειάζεται, άρα, οι πολίτες να στέλνουν ένα σταθερό μήνυμα ενότητας και ενδιαφέροντος για την πατρίδα τους, ώστε να μην αφήνονται περιθώρια διεκδικήσεων σε άλλες περιοχές. Σαφώς, βέβαια, επιδίωξη των πολιτών είναι η διαμόρφωση σχέσεων ειρηνικής και μακροχρόνιας συνεργασίας με τα γειτονικά κράτη.
 
- Χάρη στο αίσθημα πατριωτισμού οι πολίτες επιδιώκουν την εξάλειψη φαινομένων ανισότητας και εκμετάλλευσης των συμπολιτών τους, διότι ενδιαφέρονται εμπράκτως για την ισότιμη αντιμετώπιση όλων. Αγάπη για την πατρίδα, άλλωστε, σημαίνει αγάπη για τους πολίτες της, εφόσον πατρίδα είναι σε μεγάλο βαθμό οι ίδιοι οι πολίτες της. Με τη σκέψη πως η ευημερία της πατρίδας οφείλει να λειτουργεί προς όφελος όλων, οι πολίτες επιδιώκουν συνειδητά να συμβάλλουν στην εξάλειψη εκείνων των συνθηκών που προκαλούν κοινωνικές ανισότητες και αδικίες.  
 
- Χάρη στο αίσθημα πατριωτισμού ενισχύεται η οικονομική ανάπτυξη της πατρίδας, διότι οι πολίτες της κατανοούν τη σημασία των αγοραστικών τους επιλογών και αντιλαμβάνονται πώς μπορούν να στηρίξουν τις ντόπιες επιχειρήσεις. Χωρίς ένα τέτοιο αίτημα να σημαίνει πως δεν θα αγοράζουν προϊόντα από άλλα κράτη, οφείλουν, ωστόσο, να γνωρίζουν τον αντίκτυπο που έχει στην οικονομία της χώρας μια εκτεταμένη εισαγωγική δραστηριότητα, ακόμη και για τα προϊόντα εκείνα που υπάρχει αξιόλογη εγχώρια παραγωγή. Φροντίζουν, έτσι, να επιλέγουν προϊόντα της πατρίδας τους, όταν αυτό είναι εφικτό, προκειμένου να αποφεύγεται η δημιουργία ελλείματος στο εμπορικό ισοζύγιο, με τις αρνητικές συνέπειες που αυτό επιφέρει στην οικονομία της χώρας.  
 
- Χάρη στο αίσθημα πατριωτισμού στηρίζεται τόσο η εγχώρια πολιτισμική παραγωγή όσο και η γενικότερη πνευματική και πολιτισμική ταυτότητα του τόπου. Οι πολίτες, χωρίς φυσικά να αποκλείουν την επαφή τους με τα πολιτισμικά δημιουργήματα άλλων κρατών, κατανοούν πως έχει ιδιαίτερη σημασία να στηρίζουν την εγχώρια πνευματική δημιουργία και μεριμνούν, έτσι, για τη διάδοσή της. Αντιλαμβάνονται, επίσης, πως η κατ’ αποκλειστικότητα ενασχόληση με τα πολιτισμικά δημιουργήματα ξένων κρατών προκαλεί σημαντικό έλλειμμα γνώσης -και εκτίμησης- για την πολιτισμική ταυτότητα και δημιουργία του τόπου τους. Χρειάζεται, υπ’ αυτή την έννοια, μια προσπάθεια εξισορρόπησης ανάμεσα στον χρόνο που αφιερώνουν για να γνωρίσουν την πνευματική κληρονομιά του τόπου τους και στην ενασχόληση με δημιουργήματα άλλων λαών.
 
- Χάρη στο αίσθημα πατριωτισμού αυξάνεται η ενεργή συμμετοχή των πολιτών σε δράσεις εθελοντισμού, σε πολιτισμικά δρώμενα, αλλά και στις πολιτικές πτυχές του βίου τους. Η επιθυμία να βοηθήσουν τους συμπολίτες τους που έχουν ανάγκη οδηγεί τους πολίτες στο να έχουν σταθερή συμμετοχή σε εθελοντικές δράσεις, εφόσον αντιλαμβάνονται πόσο σημαντική είναι η συνεισφορά τους. Αντιστοίχως, οι πολίτες κατανοούν πόσο επωφελής είναι για τον τόπο τους η πνευματική τους καλλιέργεια, γι’ αυτό και συμμετέχουν σε πολιτισμικές δράσεις, ώστε να εμπλουτίζουν τις γνώσεις τους και να αποκτούν ένα πιο στέρεο υπόβαθρο εκτίμησης και κατανόησης του πολιτισμού της χώρας τους. Επιπροσθέτως, οι πολίτες αντιλαμβάνονται πως η συμμετοχή τους στις εκλογικές διαδικασίες έχει εξέχουσα σημασία για τη δημοκρατία, γι’ αυτό και λαμβάνουν μέρος σε αυτές απορρίπτοντας την παθητική στάση της αποχής.