Ερωτήσεις ΚΕΕ Κική Δημουλά «Κονιάκ Μηδέν Αστέρων»: Πώς εκφράζεται στο ποίημα η αίσθηση της χαμένης ευτυχίας;

Ilse Kleyn

Κική Δημουλά «Κονιάκ Μηδέν Αστέρων»

Πώς εκφράζεται στο ποίημα η αίσθηση της χαμένης ευτυχίας;

Το Κονιάκ Μηδέν Αστέρων αποτελεί εν γένει την ποιητική έκφραση της χαμένης ευτυχίας, καθώς το ποίημα στην ολότητά του αναφέρεται στο χαμό του συζύγου της ποιήτριας και όσων έζησαν ή θα μπορούσαν ακόμη να ζήσουν μαζί. Οι πρώτες κιόλας εικόνες του ποιήματος που εκφράζονται με τις προσωποποιήσεις των δακρύων, της αταξίας και του ανώφελου, μας εισάγουν σ’ έναν κόσμο απώλειας, όπου έχει επικρατήσει ο ασίγαστος πόνος, η διάλυση των στοιχείων που συνέθεταν τη ζωή της ποιήτριας και η αίσθηση της ματαιότητας. Ο χαμός του αγαπημένου της ποιήτριας έχει επιφέρει βαθιές αλλαγές στον τρόπο που η ποιήτρια αντικρίζει τον κόσμο γύρω της και όλα αντιμετωπίζονται μέσα από το πρίσμα του ανώφελου. Τίποτε δεν έχει ουσιαστική αξία τώρα που εκείνος δεν υπάρχει πια κοντά της και τίποτε δεν μπορεί να φέρει πίσω τη χαρά του παρελθόντος. Τότε όλα ήταν γεμάτα χαρά και αισιοδοξία, «και που δεν ήταν τότε θάλασσα», ενώ τώρα το μόνο που απομένει στην ποιήτρια είναι οι αναμνήσεις «σιγά – σιγά να ξαναβρεί το λέγειν της η μνήμη».
Η αίσθηση της χαμένης ευκαιρίας γίνεται ακόμη πιο έντονη με τη σύγκριση ανάμεσα στο πρώτο και το δεύτερο μέρος του ποιήματος, καθώς βλέπουμε το επώδυνο παρόν της ποιήτριας να έρχεται σε πλήρη αντίθεση με το παρελθόν της που ήταν γεμάτο ευτυχία και κάθε τι έμοιαζε να κρύβει κάποια καινούρια περιπέτεια, κάποια καινούρια αφορμή χαράς και διασκέδασης. Από τη μία ο πόνος της απώλειας και από την άλλη η ευτυχία της παρουσίας και της κοινής διαδρομής, με μόνο συνεκτικό δεσμό τη μνήμη και τις φωτογραφίες, τα θραύσματα δηλαδή ενός τόσο έντονου και ζωντανού παρελθόντος.
Τα λόγια των δακρύων μας δίνουν την εικόνα που επικρατεί από τη στιγμή που χάθηκε ο σύζυγος της ποιήτριας, ενώ η κυριαρχία της θάλασσας μας δείχνει πόσο γεμάτη ευτυχία υπήρξε η ζωή της ποιήτριας όσο εκείνος ζούσε και ήταν μαζί της. Ο πόνος του παρόντος, που δε γνωρίζει παρηγοριά, μας δίνει το μέτρο της αντίθεσης ανάμεσα στην ευτυχία που η ποιήτρια είχε την ευκαιρία να ζήσει κοντά στο σύζυγό της και στο πόσο υποφέρει τώρα που εκείνος δεν υπάρχει πια.

Ερωτήσεις ΚΕΕ Κική Δημουλά «Κονιάκ Μηδέν Αστέρων»: Τι συμβολίζει η λέξη θάλασσα στον τελευταίο στίχο;

Ilse Kleyn

Κική Δημουλά «Κονιάκ Μηδέν Αστέρων»

Τι συμβολίζει η λέξη θάλασσα στον τελευταίο στίχο;

Θά πεῖς / καί ποῦ δέν ἦταν τότε θάλασσα.

Η ποιήτρια περνά από την κυριολεκτική χρήση της λέξης θάλασσας, όταν αναφέρεται σε διάφορες πιθανές παραλίες όπου μπορεί να έχει τραβηχτεί η φωτογραφία, σε μία μεταφορική χρήση της στο τέλος του ποιήματος, σκεπτόμενη ότι τότε που ήταν νέοι παντού υπήρχε θάλασσα, παντού δηλαδή υπήρχε η δυνατότητα ευτυχίας. Η θάλασσα γίνεται ένα ισχυρό σύμβολο που περιλαμβάνει όλες τις θετικές έννοιες που είχαν χρωματίσει την κοινή νεότητα της ποιήτριας και του συζύγου της. Η ευτυχία της ολοκλήρωσης που βίωνε η ποιήτρια μέσα από τη σχέση της με το σύντροφό της, η νεότητα που δίνει μια αίσθηση ζωντάνιας και ξεγνοιασιάς, η πεποίθηση ότι η ζωή είναι γεμάτη ευκαιρίες και ότι κάθε όνειρο είναι εφικτό, όλα αυτά τα συναισθήματα που γέμιζαν τη ζωή της ποιήτριας όταν ήταν νέα και εκείνος ήταν μαζί της, έρχονται τώρα να αποδοθούν με τη λέξη θάλασσα.
Έχει, βέβαια, σημασία να διευκρινιστεί ότι η διαπίστωση της ποιήτριας για την κυρίαρχη παρουσία της θάλασσας, της ευτυχίας δηλαδή, γίνεται εκ των υστέρων. Τώρα που η ποιήτρια έχει χάσει τον αγαπημένο της και δεν είναι πια νέα, τώρα που κοιτάζει τις φωτογραφίες του παρελθόντος, συνειδητοποιεί ότι τα χρόνια της νεότητας και της κοινής τους ζωής ήταν γεμάτα ευτυχία κι ευκαιρίες διασκέδασης και χαράς. Είναι πολύ πιθανό επομένως όταν ζούσε εκείνες τις στιγμές να μην κατανοούσε πλήρως το μέγεθος της ευτυχίας της, μιας και οι άνθρωποι σπάνια εκτιμούν τα δώρα του παρόντος. Σε κάθε περίπτωση, γυρνώντας στο παρελθόν της τώρα που έχει πια ολοκληρωθεί ο κύκλος της κοινής τους πορείας συνειδητοποιεί και αναγνωρίζει ότι τα χρόνια που πέρασαν ήταν γεμάτα στιγμές χαράς.

Κική Δημουλά «Κονιάκ Μηδέν Αστέρων»: Ποια αντίληψη της ποιήτριας για τη ζωή υποδηλώνεται στο στίχο «νέοι ανώφελα λιγάκι αγκαλιασμένοι»;

Ilse Kleyn

Κική Δημουλά «Κονιάκ Μηδέν Αστέρων»

Ποια αντίληψη της ποιήτριας για τη ζωή υποδηλώνεται στο στίχο «νέοι ανώφελα λιγάκι αγκαλιασμένοι»;

Ο στίχος αυτός έχει μεγάλο ενδιαφέρον καθώς η ποιήτρια δεν έχει χρησιμοποιήσει σημεία στίξης, με αποτέλεσμα οι προσδιορισμοί να μπορούν άνετα να αποδίδονται στη μία ή την άλλη λέξη. Η λέξη κλειδί βέβαια είναι το επίρρημα ανώφελα το οποίο και χαρακτηρίζει εν γένει τη ζωή, όπως την αντιλαμβάνεται η ποιήτρια τώρα που έχει γνωρίσει τον πόνο της απώλειας.
νέοι ανώφελα: Η ποιήτρια με το σύζυγό της υπήρξαν μαζί όταν ήταν νέοι και είχαν την ευκαιρία να ονειρευτούν και να ζήσουν πολλές ευχάριστες στιγμές. Τώρα πια όμως η ποιήτρια βλέποντας την κοινή τους πορεία ολοκληρωμένη θεωρεί ότι η νεότητά τους ήταν ανώφελη, είτε γιατί δεν τη βίωσαν στην πληρότητά της και άφησαν πολύτιμες στιγμές να περάσουν ανεκμετάλλευτες είτε γιατί τώρα που όλα έχουν τελειώσει ακόμη και όσα κατόρθωσαν να ζήσουν μοιάζουν ανώφελα και μάταια. Η ποιήτρια βιώνοντας τον πόνο της απώλειας του αγαπημένου της έχει κατακλυστεί από ένα συναίσθημα απογοήτευσης και όλα μοιάζουν μάταια, μιας και τίποτε δεν μπορεί να διαφύγει την ολέθρια δύναμη του θανάτου.
ανώφελα λιγάκι αγκαλιασμένοι: Το ζευγάρι στη φωτογραφία είναι λιγάκι αγκαλιασμένο, κάτι που μπορεί να σημαίνει ότι εκείνη την εποχή ίσως δεν ένιωθαν άνετα να αγκαλιάζονται μπροστά στον κόσμο, και διατηρούσαν μια πιο διακριτική στάση. Τη διακριτικότητα αυτή η ποιήτρια τη θεωρεί πλέον ανώφελη, καθώς δεν υπήρχε κανένας λόγος να συγκρατούν τη διάθεση διαχυτικότητας που προφανώς θα αισθάνονταν τότε. Είναι σα να μας λέει η ποιήτρια: Ποιος ο λόγος να καταπιέζεις τις διαθέσεις σου από τη στιγμή που το τέλος είναι αναπόφευκτο.
Σε μια διαφορετική ανάγνωση το ανώφελα αγκαλιασμένοι μπορεί να σημαίνει ότι εφόσον ο θάνατος της στέρησε τον αγαπημένο της, δεν υπήρχε κάποιο όφελος από τον έρωτα που έζησαν και από την αγάπη που μοιράστηκαν. Τώρα που εκείνος έφυγε το μόνο που της απέμεινα από τον έρωτά τους είναι ένας ασίγαστος πόνος.

Ερωτήσεις ΚΕΕ Κική Δημουλά «Κονιάκ Μηδέν Αστέρων»: Ποια συναισθήματα του ποιητικού υποκειμένου ανακινεί η φωτογραφία;

Ilse Kleyn

Κική Δημουλά «Κονιάκ Μηδέν Αστέρων»

Ποια συναισθήματα του ποιητικού υποκειμένου ανακινεί η φωτογραφία;

Η φωτογραφία στην οποία η ποιήτρια είναι αγκαλιασμένη με το σύζυγό της μπροστά από κάποια όμορφη παραλία, αποτελεί το ερέθισμα για να ξεκινήσει για την ποιήτρια ένα ταξίδι μνήμης, μια επιστροφή στο παρελθόν και στις ευτυχισμένες στιγμές που είχε ζήσει μαζί του. Η φωτογραφία είναι ακόμη στον ανθό του μέλλοντος της, μας λέει η ποιήτρια, τονίζοντας με αυτό τον τρόπο το γεγονός ότι όταν τραβήχτηκε αυτή η φωτογραφία το ζευγάρι ήταν σε νεαρή ηλικία και τα πάντα έμοιαζαν γεμάτα υποσχέσεις και αναρίθμητες δυνατότητες για το τι θα μπορούσαν να κάνουν και να πετύχουν στην κοινή τους ζωής. Η ποιήτρια θυμάται με νοσταλγία την περίοδο εκείνη της ζωής της που μαζί με το σύζυγό της είχαν ακόμη το προνόμιο να μπορούν να ονειρεύονται και να ελπίζουν. Αισθάνεται, παράλληλα, όμως και τη ματαιότητα όλης αυτής της αισιοδοξίας που κοσμούσε εκείνα τα χρόνια γι’ αυτό και σχολιάζει «νέοι ανώφελα λιγάκι αγκαλιασμένη». Τότε ήταν ακόμη νέοι στην ηλικία και άρα κάπως αφελείς ως προς την πορεία που ακολουθούν τα πράγματα. Εκείνο, βέβαια, που προσδίδει ιδιαίτερο ενδιαφέρον σε αυτόν το στίχο είναι το επίρρημα ανώφελα που μπορεί είτε να διαβαστεί μαζί με το νέοι είτε μαζί το λιγάκι αγκαλιασμένοι. Σε κάθε περίπτωση η πικρία της ποιήτριας γίνεται άμεσα εμφανής, καθώς είτε θεωρεί ότι υπήρξαν ανώφελα νέοι, οπότε ίσως πιστεύει ότι δεν αξιοποίησαν όσο θα μπορούσαν το δώρο της νεότητας είτε θεωρεί ότι ανώφελα υπήρξαν αγκαλιασμένοι, υπό την έννοια ότι τώρα που εκείνος έχει χαθεί, κανένα όφελος δεν προκύπτει από τις στιγμές οικειότητας που μοιράστηκαν, μιας και τώρα είναι όλα πια χαμένα.
Η χαρούμενη ανάμνηση που ανακινείται από τη θέαση της φωτογραφίας φέρνει μαζί της την αίσθηση ότι όλες οι ελπίδες που είχαν όταν ήταν νέοι αποδείχτηκαν μάταιες, καθώς και την πικρή διαπίστωση ότι οι κοινή τους νεότητα υπήρξε ανώφελη. Βλέποντας η ποιήτρια τις ευτυχισμένες στιγμές του παρελθόντος υπό το πρίσμα της παρούσας επώδυνης απώλειας, δεν μπορεί παρά να συνειδητοποιήσει ότι έχασε ένα πρόσωπο που υπήρξε απόλυτα σημαντικό για εκείνη κι αυτό είναι κάτι που τη στενοχωρεί. Όπως λέει η ίδια άλλωστε: «Θα πεις / και που δεν ήταν τότε θάλασσα», μιας και η παρουσία εκείνου σε συνδυασμό με τη χαρά της νεότητας έκανε τα πάντα να μοιάζουν με πηγή ευτυχίας. Η θάλασσα, η υπόσχεση της ευτυχίας, τότε ήταν παντού, όπου και αν πήγαιναν, εφόσον ήταν νέοι και ήταν μαζί. Τώρα όμως που εκείνος έχει χαθεί, η ποιήτρια έπαψε να βλέπει τη θάλασσα παντού κι έπαψε να πιστεύει στην αυταπάτη των αναρίθμητων ευκαιριών για χαρά κι ευτυχία.

Ερωτήσεις ΚΕΕ Κική Δημουλά «Κονιάκ Μηδέν Αστέρων»: Πώς σχολιάζει η ποιήτρια το θάνατο στους τρεις πρώτους στίχους;

Leonid Afremov

Κική Δημουλά «Κονιάκ Μηδέν Αστέρων»

Πώς σχολιάζει η ποιήτρια το θάνατο στους τρεις πρώτους στίχους;

Χαμένα πάνε ἐντελῶς τά λόγια τῶν δακρύων.
Ὅταν μιλάει ἡ ἀταξία ἡ τάξη νά σωπαίνει
- ἔχει μεγάλη πείρα ὁ χαμός.

Η Κική Δημουλά εκλαμβάνει το θάνατο του συντρόφου της ως μία βίαιη ανατροπή στα δεδομένα της ζωής της, που της προκαλεί ασίγαστο πόνο. Η ποιήτρια ονομάζει το θάνατο χαμό και του αποδίδει μεγάλη εμπειρία, μιας και ο θάνατος υπάρχει από τότε που υπάρχει και η ζωή, και φέρνει το τέλος σε ό,τι κι αν γεννηθεί. Ο θάνατος, επίσης, είναι έμπειρος γιατί γνωρίζει πάντοτε πώς να επιβάλει την παρουσία του και τίποτε δεν μπορεί να τον εμποδίσει, αλλά ούτε και να περιορίσει τις τραγικές συνέπειες του ερχομού του στις ζωές αυτών που απομένουν να θρηνούν. Γι’ αυτό το λόγο η ποιήτρια παρουσιάζει με έμφαση την αταξία, η οποία είναι η τραγική απότοκος του θανάτου: «Όταν μιλάει η αταξία η τάξη να σωπαίνει». Μετά το θάνατο κάποιου προσώπου, οι δικοί του βιώνουν ένα έντονο αίσθημα αποδιοργάνωσης καθώς όλα όσα ήξεραν και είχαν συνηθίσει μέχρι τότε χάνονται και το μόνο που τους απομένει είναι ένα κενό και μια αδυναμία να επανατοποθετήσουν τα κομμάτια της ζωής τους. Η ποιήτρια έχοντας ζήσει πολλά χρόνια με το σύζυγό της, είχε ορίσει κάθε τι με βάση εκείνον, είχε δημιουργήσει ένα καθημερινό πλέγμα συνηθειών γύρω από το κέντρο της ύπαρξής της, το σύζυγό της, και τώρα που εκείνος έχει πεθάνει, τίποτα δε μοιάζει όπως πριν και η ποιήτρια δεν ξέρει πώς να φτιάξει ξανά την καθημερινότητά της. Τα πάντα έχουν διαλυθεί και τίποτε δε είναι ικανό να μειώσει το αίσθημα του πόνου και να καλύψει το κενό της απουσίας του. Η ποιήτρια κλαίει, αλλά τα λόγια των δακρύων πάνε χαμένα, καθώς αδυνατούν να την παρηγορήσουν και να την ηρεμήσουν. Όσο κι αν κλαίει, όσο κι αν επιθυμεί να γίνουν όλα όπως πριν, τίποτε δεν αλλάζει την απολυτότητα του θανάτου, εκείνος έχει χαθεί και η ποιήτρια μένει να θρηνεί την άδεια και χωρίς συνοχή ζωή της.

Κική Δημουλά «Κονιάκ Μηδέν Αστέρων»: Να σχολιάσετε τον τίτλο του ποιήματος και τον τρόπο με τον οποίο συνδέεται με το περιεχόμενο του.

Ilse Kleyn

Κική Δημουλά «Κονιάκ Μηδέν Αστέρων»


Να σχολιάσετε τον τίτλο του ποιήματος και τον τρόπο με τον οποίο συνδέεται με το περιεχόμενο του.

Η ποιότητα του κονιάκ, του γνωστού οινοπνευματώδους ποτού που προέρχεται από διπλή απόσταξη κρασιού, μετριέται με αστέρια, τα οποία και δηλώνουν το χρόνο παλαίωσης του ποτού. Ο συντομότερος δυνατός χρόνος παλαίωσης είναι τα τρία χρόνια, οπότε το κονιάκ που προκύπτει είναι τριών αστέρων. Επομένως, όταν η Κική Δημουλά μιλά για ένα κονιάκ μηδέν αστέρων, αναφέρεται σ’ ένα ποτό που δεν έχει πια τη δύναμη της γεύσης που είχε κάποτε, σ’ ένα ποτό που έχει ξεθυμάνει και η ποιότητά του είναι πλέον ανύπαρκτη. Ο τίτλος αυτός λειτουργεί μεταφορικά, υπό την έννοια ότι το κονιάκ συμβολίζει τη ζωή της ποιήτριας, και μπορεί να γίνει αποδεκτός ως ένα ειρωνικό ή ακόμη και σαρκαστικό σχόλιο της ποιήτριας που κοιτάζοντας τη ζωή της θεωρεί πως ό,τι της έχει απομείνει δεν είναι παρά ένα ξεθυμασμένο ποτό, χωρίς αξία.
Ο τίτλος του ποιήματος μας παραπέμπει συνειρμικά και σε κάποιο μνημόσυνο, καθώς το κονιάκ είναι κατά παράδοση το ποτό που προσφέρεται σε όσους παρίστανται στη θρησκευτική αυτή τελετή τίμησης της μνήμης του εκλιπόντος. Ο τίτλος επομένως μας προδιαθέτει για μια περιδιάβαση σε κάτι που έχει χάσει την αξία του, αλλά και σε μια διαδρομή ανάμνησης κάποιου ανθρώπου που δεν υπάρχει πια. Όπως, άλλωστε, διαπιστώνουμε από την ανάγνωση του ποιήματος η ποιήτρια αναφέρεται στον πόνο που βιώνει και στην αίσθηση πλήρους αταξίας που έχει επέλθει στη ζωή της από την απώλεια του αγαπημένου της. Η ποιήτρια αισθάνεται πως η ζωή της είναι πλέον χωρίς ουσιαστικό νόημα: «Τώρα πρέπει να σταθούμε στο πλευρό / του ανώφελου.» και η μόνη της παρηγοριά είναι η επιστροφή στο παρελθόν με τη βοήθεια μιας φωτογραφίας: «Ας σταθούμε στο πλευρό ετούτης της μικρής / φωτογραφίας».
Ο τίτλος του ποιήματος, επομένως, λειτουργεί ως σχόλιο για τη ζωή της ποιήτριας, καθώς τώρα που ο σύζυγός της δεν υπάρχει πια, η ζωή της έχει χάσει το νόημά της, την αξία και τη γεύση της. Κάθε τι μοιάζει ανώφελο και γεμάτο πόνο, κάθε τι αποτελεί αφορμή για να θυμηθεί εκείνον και όλα όσα χάθηκαν μαζί του. Ένα κονιάκ μηδέν αστέρων, μια ζωή χωρίς γεύση, μια ζωή χωρίς αξία, είναι το μόνο που απέμεινε στην ποιήτρια, τώρα που πρέπει να συνεχίσει την πορεία της χωρίς εκείνον.

Ερωτήσεις ΚΕΕ Κική Δημουλά «Κονιάκ Μηδέν Αστέρων»: Ποια είναι η λειτουργία της φωτογραφίας στο ποίημα;

Leonid Afremov

Κική Δημουλά «Κονιάκ Μηδέν Αστέρων»

 Ποια είναι η λειτουργία της φωτογραφίας στο ποίημα;

Η ποιήτρια μετά το θάνατο του συντρόφου της βιώνει τόσο έντονα τον πόνο της απώλειας ώστε καθηλώνεται σε μία αδρανή κατάσταση πένθους, όπου η αταξία, η αποδιοργάνωση της ζωής της και ο χαμός κυριαρχούν. Το παρόν της ακινητοποιείται και η μόνη της διαφυγή είναι η επιστροφή στο παρελθόν, τότε που εκείνος ήταν παρών στη ζωή της και η ευτυχία ήταν μια εφικτή επιλογή. Η επιστροφή στη γαλήνη του παρελθόντος μπορεί να επιτευχθεί μόνο μέσα από την ενεργοποίηση της μνήμης, η οποία μοιάζει ικανή να ανατρέψει την οριστική απώλεια και να διατηρήσει κάτι από το χαμένο της σύντροφο.
Η φωτογραφία στο ποίημα αυτό έχει πολλαπλές λειτουργίες, καθώς δομικά αποτελεί τον αρμό ανάμεσα στο παρόν και το παρελθόν, ενώ σημασιολογικά είναι το ερέθισμα που θα ενεργοποιήσει τη μνήμη για τη συγκράτηση στοιχείων που συνέθεταν την πολύτιμη παρουσία εκείνου, ενώ ταυτόχρονα, οδηγεί στην υπενθύμιση όσων χάθηκαν, τροφοδοτώντας εκ νέου τον πόνο της ποιήτριας.
Η ποιήτρια αφού, στην πρώτη ενότητα του ποιήματος, μας δώσει μια εικόνα από την επώδυνη κατάσταση που επικρατεί στο παρόν της, θα περάσει στη συνέχεια, στη δεύτερη ενότητα του ποιήματος, στο παρελθόν της όπου κάθε τι έμοιαζε γεμάτο ζωή κι ευτυχία. Η αφορμή για το πέρασμα από το παρόν στο παρελθόν θα δοθεί μέσω μιας φωτογραφίας που απεικονίζει την ίδια αγκαλιασμένη με το σύζυγό της σε κάποια παραλία. Η φωτογραφία, επομένως, σε ό,τι αφορά τη δομή του ποιήματος αποτελεί το μέσο, την αφορμή, για να μπορέσει η ποιήτρια να περάσει ομαλά την παρουσίασή της από το παρόν στο παρελθόν. Η φωτογραφία αποτελεί το στοιχείο που ενώνει τις δύο ενότητες του ποιήματος και παράλληλα αποτελεί το μοναδικό απτό στοιχείο που ενώνει το παρόν της απουσίας και του πόνου με το παρελθόν της παρουσίας και της χαράς.
Η φωτογραφία, όπως γίνεται φανερό σε πολλά ποιήματα της Κικής Δημουλά, αποτελεί το ασφαλέστερο μέσο για τη διατήρηση της μνήμης και της εικόνας του συζύγου της. Η ποιήτρια στα πλαίσια του πένθους της θα περάσει πολλές στιγμές κοιτάζοντας τις φωτογραφίες του συζύγου της, προσφέροντας στη μνήμη της το υλικό που χρειάζεται για να ανακαλεί και να διατηρεί στιγμές και συναισθήματα που μοιράστηκαν οι δυο τους. Από τη στιγμή που εκείνος θα φύγει από τη ζωή, οι φωτογραφίες του θα αποτελέσουν για την ποιήτρια ένα σημαντικό στήριγμα, καθώς θα μπορεί να έρχεται σ’ επαφή με την εικόνα του και θα μπορεί να τον αισθάνεται κοντά της, έστω κι αν πρόκειται για μια χάρτινη απεικόνισή του. Παρόλο που τα στοιχεία που συνθέτουν την προσωπικότητα ενός ανθρώπου δεν περιορίζονται στην εικόνα του, η ποιήτρια μη έχοντας άλλη επιλογή, θα επικεντρωθεί στις φωτογραφίες του, οι οποίες θα αποτελέσουν το υποκατάστατο της παρουσίας του.
Η φωτογραφία, παράλληλα, αποτελεί για την ποιήτρια μια συνεχή ανατροφοδότηση του πόνου της καθώς της θυμίζει τις στιγμές ευτυχίας και ξεγνοιασιάς που είχε περάσει κοντά του. Η φωτογραφία έχοντας αποτυπώσει τη γαλήνη του παρελθόντος έρχεται σε έντονη αντίθεση με την αταξία και τον πόνο του παρόντος. Τότε παντού υπήρχε θάλασσα, τα πάντα ήταν γεμάτα δυνατότητες και προοπτικές ευτυχίας, καθώς τότε οι δυο τους ήταν μαζί και μπορούσαν να ζήσουν οτιδήποτε ήθελαν. Τώρα, όμως, εκείνος δεν υπάρχει πια και η ποιήτρια είναι μόνη της, αντιμέτωπη με τον αδιανόητο πόνο της απώλειας. Η φωτογραφία είναι ταυτόχρονα το μέσο για να θυμάται την εικόνα του συζύγου της, αλλά και το μέσο για να θυμάται πόσο όμορφη ήταν τότε η ζωή και πόσο άδεια και ανούσια μοιάζει τώρα.

Κική Δημουλά «Κονιάκ Μηδέν Αστέρων»: Ποιες αφηρημένες έννοιες προσωποποιούνται στο ποίημα και ποιο αισθητικό αποτέλεσμα προκύπτει...

Lawrence Supino

Κική Δημουλά «Κονιάκ Μηδέν Αστέρων»


Ποιες αφηρημένες έννοιες προσωποποιούνται στο ποίημα και ποιο αισθητικό αποτέλεσμα προκύπτει απ’ αυτήν την τεχνική;

Τα δάκρυα, η αταξία, η τάξη, ο χαμός, το ανώφελο και η μνήμη προσωποποιούνται, σε μια προσπάθεια της ποιήτριας να ενισχύσει τη σημασία των εννοιών αυτών, καθιστώντας τες κυρίαρχες στη διαδικασία του πένθους που βιώνει. Η παρουσίαση των αφηρημένων εννοιών ως δρώντων προσώπων δίνει με περισσότερη ενάργεια τον αντίκτυπο που έχουν οι καταστάσεις αυτές στη ζωή της ποιήτριας. Η ποιήτρια βρίσκεται σε μια διαρκή συνομιλία με τα δάκρυά της, με την αταξία που έχει επικρατήσει στη ζωή της και η μόνη της ελπίδα να αντισταθμίσει το δεσποτικό ρόλο του χαμού είναι να πάρει το λόγο η μνήμη. Η μνήμη θα επαναφέρει κάτι από το παρελθόν, θα διατηρήσει στη ζωή κάτι από όσα χάθηκαν και θα προσφέρει στην ποιήτρια την αναγκαία παρηγοριά.
Η ποιήτρια βιώνει τόσο έντονα την αίσθηση του χαμού, τον πόνο της απώλειας και την αποδιοργάνωση της ύπαρξής της, ώστε δεν αντιμετωπίζει πλέον τις καταστάσεις αυτές ως αφηρημένες και γενικές έννοιες, τις αισθάνεται ως πρόσωπα που έχουν λόγο στη ζωή της. Η αταξία δεν είναι πια καθόλου αφηρημένη, είναι μια πραγματικότητα τόσο δυνατή, που μόνο ως δρών πρόσωπο μπορεί να γίνει αντιληπτή. Το ανώφελο, η ματαιότητα της ζωής, μπορεί κάποτε να υπήρχε ως μια γενική αίσθηση, μα τώρα κυριαρχεί στην ψυχολογία της ποιήτριας και απαιτεί όλη της την προσοχή.
Η ποιήτρια παραχωρεί την πρωτοβουλία στις έννοιες αυτές, τους δίνει ενεργό ρόλο στη ζωή της και η ίδια υποχωρεί σε μια παραίτηση που τις επιβάλλεται από τη διαρκή αίσθηση πόνου που την έχει κατακλύσει.

Κική Δημουλά «Κονιάκ Μηδέν Αστέρων»: Με ποια εκφραστικά μέσα αποδίδεται η αίσθηση της ματαιότητας των ανθρώπινων πραγμάτων;

Lawrence Supino

Κική Δημουλά «Κονιάκ Μηδέν Αστέρων»


Με ποια εκφραστικά μέσα αποδίδεται η αίσθηση της ματαιότητας των ανθρώπινων πραγμάτων;

Η ποιήτρια θέλοντας να εκφράσει το αίσθημα της ματαιότητας για κάθε τι ανθρώπινο που την έχει κατακλύσει από τη στιγμή που έχασε το σύζυγό της, προχωρά στη σύνθεση ενός πολύ ιδιαίτερου ποιήματος, που κατορθώνει από τον τίτλο του κιόλας να αιχμαλωτίσει την προσοχή του αναγνώστη και με πολύ αποτελεσματικό τρόπο να του μεταδώσει το κυρίαρχο αίσθημα της δημιουργού του.
Ο τίτλος κονιάκ μηδέν αστέρων χρησιμοποιείται για να αποδώσει με μια πρωτότυπη μεταφορά το αίσθημα της κενότητας και της απουσίας οποιουδήποτε νοήματος στη ζωή της ποιήτριας. Ο τίτλος παράλληλα ενέχει και το στοιχείο της ειρωνείας καθώς ό,τι απέμεινε στην ποιήτρια μετά το θάνατο του συζύγου της δεν είναι παρά ένα άγευστο κονιάκ, μια ζωή χωρίς ουσία. Το κονιάκ μηδέν αστέρων μοιάζει μ’ ένα σαρκαστικό σχόλιο της ποιήτριας για την ίδια της τη ζωή.
«Χαμένα πάνε εντελώς τα λόγια των δακρύων.» Τα δάκρυα προσωποποιούνται, αποκτούν υπόσταση υποκειμένου κι επιχειρούν με τα λόγια τους να εκφράσουν τον πόνο.
«Όταν μιλάει η αταξία ή τάξη να σωπαίνει.» Οι προσωποποιήσεις συνεχίζονται με την αταξία και την τάξη, τις δύο αντιμαχόμενες καταστάσεις στη ζωή της ποιήτριας. Ο θάνατος του συντρόφου της προκάλεσε ένα γενικό αίσθημα χαμού και αποδιοργάνωσης, το οποίο παρέσυρε κάθε έννοια οργάνωσης και συνοχής στη ζωή της. Ο στίχος αυτός με την αρμονία του δεκαπεντασύλλαβου μπορεί να σταθεί και ως απόφθεγμα, αποκτώντας αυτονομία από το υπόλοιπο ποίημα. Παράλληλα αν τοποθετήσουμε τα δύο ημιστίχια το ένα πάνω από το άλλο διακρίνουμε το χιαστό που συσχετίζει τα αντίθετα μεταξύ τους, την αταξία με την τάξη και το μιλάει με το σωπαίνει:
Όταν μιλάει η αταξία
η τάξη να σωπαίνει.
«έχει μεγάλη πείρα ο χαμός». Στο στίχο αυτό προσωποποιείται ο χαμός, ο οποίος μάλιστα έχει όλο το κύρος που του παρέχει η πολυετής του πείρα στο να καταστρέφει τις ανθρώπινες ζωές.
«Τώρα πρέπει να σταθούμε στο πλευρό / του ανώφελου». Με μια ακόμη προσωποποίηση, αυτή του ανώφελου, η ποιήτρια δίνει υπόσταση σε κάθε αρνητική έννοια που κυριαρχεί πλέον στη ζωή της. Ζητά να σταθούμε, δίνοντας έτσι μια πιο γενικευμένη διάσταση στο θρήνο της και συμπεριλαμβάνοντας κάθε άνθρωπο σε αυτή τη διαδικασία πένθους που μας ενώνει όλους, καθώς κανείς μας δεν μπορεί να διαφύγει από την κοινή μοίρα της απώλειας και του πόνου.
«Σιγά – σιγά να ξαναβρεί το λέγειν της η μνήμη» Ο στίχος αυτός, όπως ο πρώτος και ο δεύτερος, είναι δεκαπεντασύλλαβος κι έρχεται σε αντίθεση στο αίσθημα αταξίας και αποδιοργάνωσης που έχει προκληθεί στη ζωή της ποιήτριας μετά το θάνατο του συζύγου της, που αποτελούσε το στήριγμα και το σημείο αναφοράς της.
Η μνήμη προσωποποιείται και καλείται «να δίνει ωραίες συμβουλές μακροζωίας / σε ό,τι έχει πεθάνει.» Το σχήμα που κυριαρχεί εδώ είναι το οξύμωρο που δημιουργείται από την σκέψη να δοθούν συμβουλές μακροζωίας σε ό,τι έχει ήδη πεθάνει. Έντονη είναι και η ειρωνεία στο χαρακτηρισμό ωραίες συμβουλές. Η ποιήτρια θα μπορούσε να χαρακτηρίσει τις συμβουλές μάταιες, αλλά προτιμά το ωραίες ώστε να διατηρήσει την αίσθηση της τραγικής ειρωνείας που διαπνέει το κάλεσμα στη μνήμη να δώσει συμβουλές μακροζωίας, να συντηρήσει δηλαδή στη ζωή όσα πλέον έχουν πεθάνει.

Ερωτήσεις ΚΕΕ Κική Δημουλά «Κονιάκ Μηδέν Αστέρων»: Να επισημάνετε την τραγική ειρωνεία των στίχων 6-8 και να τη σχολιάσετε.

Lawrence Supino

Κική Δημουλά «Κονιάκ Μηδέν Αστέρων»


Να επισημάνετε την τραγική ειρωνεία των στίχων 6-8 και να τη σχολιάσετε.

Σιγά – σιγά νά ξαναβρεῖ τό λέγειν της ἡ μνήμη
νά δίνει ωραῖες συμβουλές μακροζωίας
σέ ὅ,τι έχει πεθάνει.

Η ποιήτρια εναποθέτει τις ελπίδες της για την επαναφορά όσων χάθηκαν, για τη διάσωση των πολύτιμων στοιχείων της ζωής, στη μνήμη. Οι στίχοι αυτοί αποτελούν τραγική ειρωνεία καθώς η ποιήτρια αποζητά την ενεργοποίηση της μνήμης της ώστε να επιχειρηθεί μια διαχρονική διατήρηση όλων εκείνων των αναμνήσεων που θα μπορέσουν να ανασυνθέσουν την παρουσία, την προσωπικότητα και τη γενικότερη επίδραση –κυρίως τη συναισθηματική επίδραση- που είχε στην ίδια ο σύντροφός της όσο ζούσε. Η ποιήτρια εξαπατά συνειδητά τον εαυτό της πιστεύοντας ότι θα κατορθώσει μέσω των συνεχών ανακλήσεων να κρατήσει, και μάλιστα για καιρό, κάτι από την ιδιαίτερη ύπαρξη του αγαπημένου της. Ό,τι έχει πεθάνει, έχει ήδη χαθεί και η μνήμη δεν μπορεί παρά να επαναφέρει πρόχειρες εικόνες και σύντομα στιγμιότυπα -φιλτραρισμένα μάλιστα και εξωραϊσμένα-, αδυνατώντας επί της ουσίας να παρηγορήσει το άτομο που θρηνεί. Η ποιήτρια μπροστά στον πόνο της απώλειας αφήνεται στην αδράνεια και το πάγωμα της ψυχής και επιτρέπει στον εαυτό της τη μόνη πιθανή παρηγοριά, τη μόνη επαφή που μπορεί να έχει με το χαμένο σύζυγό της. Η προσκόλληση στις αναμνήσεις και η διαρκής, μα άγονη, επιστροφή στον παρελθόν αποτελεί μια συνήθη αντίδραση των ανθρώπων που έρχονται αντιμέτωποι με την απώλεια κάποιου αγαπημένου προσώπου.
Οι στίχοι «νά δίνει ωραῖες συμβουλές μακροζωίας / σέ ὅ,τι έχει πεθάνει.», μπορούν βέβαια να διαβαστούν και ως σαφή επίγνωση της ποιήτριας για τη ματαιότητα της προσπάθειάς της να κρατήσει μέσω των αναμνήσεων ζωντανό οτιδήποτε σχετίζεται με την υπόσταση του συζύγου της, οπότε και αποτελούν ειρωνικό σχόλιο και όχι τραγική ειρωνεία, καθώς απουσιάζει το στοιχείο της άγνοιας ή της αυταπάτης από μέρους του ποιητικού υποκειμένου.

Κική Δημουλά «Κονιάκ Μηδέν Αστέρων»: Το ποίημα δομείται σε δύο ενότητες. Σε ποια επίπεδα χρόνου αναφέρονται αντίστοιχα και πώς συνδέονται μεταξύ τους;

Lawrence Supino

Κική Δημουλά «Κονιάκ Μηδέν Αστέρων»


Το ποίημα δομείται σε δύο ενότητες. Σε ποια επίπεδα χρόνου αναφέρονται αντίστοιχα και πώς συνδέονται μεταξύ τους;

Η πρώτη ενότητα του ποιήματος αναφέρεται στο παρόν, κατά το οποίο η ποιήτρια οφείλει να αντιμετωπίσει το αίσθημα του κενού που της έχει προκαλέσει η απώλεια του αγαπημένου της. Η επώδυνη εμπειρία του θανάτου και η αδιάκοπη πάλη με την απελπισία που γεννά η διαδικασία του θρήνου καθηλώνουν την ποιήτρια σ’ ένα άχρονο παρόν όπου η πάροδος του χρόνου μοιάζει αδιάφορη, εφόσον τίποτε δεν μπορεί να επαναφέρει τη ζωή της στην πρότερη ευτυχία της. Η ποιήτρια θρηνεί και στρέφει την προσοχή της σε μια φωτογραφία του αγαπημένου της που αποτελεί πλέον τη μόνη άμεση επαφή μαζί του, τη μόνη στέρεη υπενθύμιση της παρουσίας του. Η φωτογραφία θα αποτελέσει το ερέθισμα που θα κινητοποιήσει τη μνήμη της ποιήτριας και θα την επιστρέψει σ’ εποχές γαλήνης κι ευτυχίας, σ’ εποχές όπου ο σύζυγός της ζούσε και μαζί απολάμβαναν το καλοκαίρι και τη ζωή. Η φωτογραφία θα αποτελέσει παράλληλα και το συνεκτικό δεσμό ανάμεσα στις δύο ενότητες του ποιήματος, καθώς χάρη στην ενεργοποίηση της μνήμης η ποιήτρια αφήνει το επίπονο παρόν κι επιστρέφει στο παρελθόν της ευτυχίας, τότε που παντού ήταν θάλασσα.
Η πρώτη ενότητα μας αποκαλύπτει το παρόν της ποιήτριας και η δεύτερη το παρελθόν, ο ανείπωτος πόνος του παρόντος σε σύγκριση με μια ζωή γεμάτη δυνατότητες και ξεγνοιασιά, μια ζωή γεμάτη υποσχέσεις που πέρασε πια και το μόνο που άφησε στην ποιήτρια είναι οι μνήμες των χρόνων που είχε κοντά της τον άνθρωπο που έδωσε στη ζωή της νόημα και χαρά. Το παρελθόν που τόσα είχε να προσφέρει, άφησε τελικά πίσω του μόνο μερικές φωτογραφίες που θα αποτελέσουν για την ποιήτρια ένα σταθερό σημείο σύνδεσης με το χαμένο της σύντροφο.