Θεόδωρος
Βρυζάκης
Ρήγας Βελεστινλής «Θούριος»
μονάχοι, σαν λιοντάρια, στες ράχες, στα βουνά;
Σπηλιές να κατοικούμεν, να βλέπωμεν κλαδιά,
να φεύγωμ’ απ’ τον κόσμον, για την πικρή σκλαβιά;
Να χάνωμεν αδέλφια, Πατρίδα και γονείς,
τους φίλους, τα παιδιά μας κι όλους τους συγγενείς;
παρά σαράντα χρόνοι σκλαβιά και φυλακή!
Στοχάσου πως σε ψένουν καθ’ ώραν στη φωτιά.
Βεζίρης, Δραγουμάνος, Αφέντης κι αν σταθής,
ο Τύραννος αδίκως σε κάμει να χαθής·
δουλεύεις όλ’ ημέρα σε ό,τι κι αν σοι πη,
κι αυτός πασχίζει πάλιν το αίμα σου να πιη.
O Σούτζος κι ο Μουρούζης, Πετράκης, Σκαναβής,
Γκίκας και Μαυρογένης, καθρέπτης είν’ να ιδής.
Ανδρείοι καπετάνοι, παπάδες, λαϊκοί,
σκοτώθηκαν, κι αγάδες, με άδικον σπαθί·
κι αμέτρητ’ άλλοι τόσοι, και Τούρκοι και Ρωμιοί,
ζωήν και πλούτον χάνουν, χωρίς καμιά ‘φορμή.
να κάμωμεν τον όρκον επάνω στον Σταυρόν·
συμβούλους προκομμένους, με πατριωτισμόν,
να βάλωμεν, εις όλα να δίδουν ορισμόν·
οι Νόμοι να ‘ν’ ο πρώτος και μόνος οδηγός,
και της Πατρίδος ένας να γένη αρχηγός·
γιατί κι η αναρχία ομοιάζει την σκλαβιά·
να ζούμε σαν θηρία είν’ πλιο σκληρή φωτιά.
Και τότε, με τα χέρια ψηλά στον ουρανόν,
ας πούμ’ απ’ την καρδιά μας ετούτα στον Θεόν.
τας χείρας προς τον ουρανόν, κάμνουν τον Όρκον:
στην γνώμην των Τυράννων να μην ελθώ ποτέ!
Μήτε να τους δουλεύσω, μήτε να πλανηθώ
εις τα ταξίματά τους, για να παραδοθώ.
Εν όσω ζω στον κόσμον, ο μόνος μου σκοπός,
για να τους αφανίσω, θε να ‘ναι σταθερός.
Πιστός εις την Πατρίδα, συντρίβω τον ζυγόν,
αχώριστος για να ‘μαι υπό τον στρατηγόν.
Κι αν παραβώ τον όρκον, ν’ αστράψ’ ο Oυρανός
και να με κατακάψη, να γένω σαν καπνός!»
Βουλή των Ελλήνων
Ο Θούριος ήταν μέρος του βιβλίου του Ρήγα Βελεστινλή «Νέα Πολιτική Διοίκησις»∙ ενός βιβλίου με πατριωτικό περιεχόμενο, στο οποίο ο Ρήγας επηρεασμένος από τον ευρωπαϊκό διαφωτισμό καταγράφει τις αρχές σύμφωνα με τις οποίες θα έπρεπε να διοικηθεί ο ελληνικός χώρος μετά την απελευθέρωσή του. Ο Ρήγας οραματιζόταν κοινή εξέγερση όλων των βαλκανικών λαών εναντίον του δυνάστη και την ίδρυση μιας παμβαλκανικής Ελληνικής Δημοκρατίας. Τα επαναστατικά του όμως σχέδια ματαιώθηκαν, όταν οι αυστριακές αρχές τον συνέλαβαν στην Τεργέστη μαζί με τους συντρόφους του και τον παρέδωσαν στις οθωμανικές αρχές του Βελιγραδίου, όπου και εκτελέστηκε στις 24 Ιουνίου 1798.
μονάχοι, σαν λιοντάρια, στες ράχες, στα βουνά;
Σπηλιές να κατοικούμεν, να βλέπωμεν κλαδιά,
να φεύγωμ’ απ’ τον κόσμον, για την πικρή σκλαβιά;
Να χάνωμεν αδέλφια, Πατρίδα και γονείς,
τους φίλους, τα παιδιά μας κι όλους τους συγγενείς;»
Μέχρι πότε θα αντέξουν, τους ρωτά, να ζουν σε στενά περιορισμένα μέρη, στις κορυφογραμμές και στα βουνά, ολομόναχοι σαν να είναι λιοντάρια. Με την παρομοίωση κατορθώνει ο ποιητής αφενός να επισημάνει τη γενναιότητα των αγωνιστών, κι αφετέρου τον μοναχικό βίο τους. Ως πότε θα αντέξουν να μένουν σε σπηλιές και να έχουν ως μόνη συντροφιά τα κλαδιά των δέντρων∙ ως πότε θα αντέξουν να φεύγουν μακριά από τους συμπατριώτες τους εξαιτίας της πικρής σκλαβιάς που τους έχει επιβληθεί. Οι δυσκολίες, άλλωστε, που καλούνται να αντιμετωπίσουν δεν αφορούν μόνο τους ίδιους, διότι η μοίρα των υπόδουλων είναι οδυνηρή για όλους. Λόγω, ακριβώς, της ύπαρξης ενός αδίστακτου δυνάστη είναι συχνές οι απώλειες ανθρώπων, οι οποίοι είτε φονεύονται είτε υποκύπτουν στις δύσκολες συνθήκες διαβίωσης. Ως πότε, λοιπόν, θα αντέξουν να χάνουν μέλη της οικογένειάς τους -αδέλφια, γονείς, παιδιά-, συγγενείς και φίλους. Ως πότε θα αντέξουν να χάνουν την ίδια τους την πατρίδα εξαιτίας των Οθωμανών.
παρά σαράντα χρόνοι σκλαβιά και φυλακή!»
Στοχάσου πως σε ψένουν καθ’ ώραν στη φωτιά.»
ο Τύραννος αδίκως σε κάμει να χαθής·
δουλεύεις όλ’ ημέρα σε ό,τι κι αν σοι πη,
κι αυτός πασχίζει πάλιν το αίμα σου να πιη.
O Σούτζος κι ο Μουρούζης, Πετράκης, Σκαναβής,
Γκίκας και Μαυρογένης, καθρέπτης είν’ να ιδής.»
Ακόμη κι αν κάποιος Έλληνας γίνει σημαντικός διοικητικός αξιωματούχος (βεζίρης) ή διερμηνέας (δραγουμάνος), οι «Τύραννοι» Οθωμανοί μπορούν οποιαδήποτε στιγμή να τον σκοτώσουν, χωρίς καμία αιτιολογία. Οι υπηρεσίες, άλλωστε, που προσφέρονται στους δυνάστες είναι μάταιες, διότι όσο σκληρά κι αν εργάζονται γι’ αυτούς οι Έλληνες, εκείνοι πάλι το μόνο που αναζητούν είναι τρόποι για να τους εκμεταλλευτούν ακόμη περισσότερο. Υπάρχουν, μάλιστα, πολλά παραδείγματα Ελλήνων που λειτουργούν ως «καθρέφτες» για να δει κανείς την κατάληξη ακόμη κι εκείνων που θεώρησαν πως έλαβαν κάποια καλή θέση και πως, έτσι, θα ήταν ασφαλείς. Ο Νικόλαος Σούτσος ήταν διερμηνέας (δραγουμάνος), ο οποίος αποκεφαλίστηκε το 1769 από τους Οθωμανούς ως προδότης. Ο Γεώργιος Μουρούζης, διερμηνέας κι αυτός της Υψηλής Πύλης, εξορίστηκε το 1796 στην Κύπρο, όπου τον δηλητηρίασαν. Ο Πετράκης, επόπτης οικονομικών του Σουλτάνου, αποκεφαλίστηκε το 1786. Ο Δημήτριος Σκαναβής από τη Χίο, αν και είχε δημιουργήσει μεγάλη περιουσία μέσω του εμπορίου και προσέφερε σημαντική οικονομική βοήθεια στο νησί του, αποκεφαλίστηκε το 1788. Ο Γρηγόριος Γκίκας, αν και είχε γίνει ηγεμόνας της Βλαχίας και της Μολδαβίας, αποκεφαλίστηκε το 1777. Ο Νικόλαος Μαυρογένης, αν και είχε γίνει ηγεμόνας της Βλαχίας, αποκεφαλίστηκε το 1790.
Τα παραδείγματα αυτά είναι ιδιαιτέρως ενδεικτικά για το γεγονός πως οι Έλληνες δεν έπρεπε κι ούτε μπορούσαν να εμπιστευτούν τους Οθωμανούς, αφού όσο κι αν τους επέτρεπαν να αναλάβουν σημαντικά αξιώματα, στρέφονταν αιφνιδίως εναντίον τους και τους δολοφονούσαν.
σκοτώθηκαν, κι αγάδες, με άδικον σπαθί·
κι αμέτρητ’ άλλοι τόσοι, και Τούρκοι και Ρωμιοί,
ζωήν και πλούτον χάνουν, χωρίς καμιά ‘φορμή.»
να κάμωμεν τον όρκον επάνω στον Σταυρόν·»
να βάλωμεν, εις όλα να δίδουν ορισμόν·
οι Νόμοι να ‘ν’ ο πρώτος και μόνος οδηγός,
και της Πατρίδος ένας να γένη αρχηγός·
γιατί κι η αναρχία ομοιάζει την σκλαβιά·
να ζούμε σαν θηρία είν’ πλιο σκληρή φωτιά.»
ας πούμ’ απ’ την καρδιά μας ετούτα στον Θεόν.
τας χείρας προς τον ουρανόν, κάμνουν τον Όρκον:»
στην γνώμην των Τυράννων να μην ελθώ ποτέ!
Μήτε να τους δουλεύσω, μήτε να πλανηθώ
εις τα ταξίματά τους, για να παραδοθώ.»
για να τους αφανίσω, θε να ‘ναι σταθερός.
Πιστός εις την Πατρίδα, συντρίβω τον ζυγόν,
αχώριστος για να ‘μαι υπό τον στρατηγόν.»
και να με κατακάψη, να γένω σαν καπνός!»