Ο διδακτισμός στην ποίηση του Καβάφη

Mark Rothko

Ο διδακτισμός στην ποίηση του Καβάφη

Η ποίηση του Καβάφη είναι συχνά φορέας ηθικών μηνυμάτων και συμβουλών για την ενδεδειγμένη στάση ζωής των ατόμων, αποπνέοντας μια έντονη διάθεση διδακτισμού, κάτι που θα μπορούσε να αναιρέσει την ποιητικότητα του έργου του, αν ο ποιητής δε φρόντιζε να συγκαλύψει το διδακτισμό αυτό με μια εμπνευσμένη αξιοποίηση της ιστορίας και των αρχαιοελληνικών μύθων.
Χαρακτηριστικό παράδειγμα του πώς ο ποιητής αξιοποιεί ένα μύθο για να μεταδώσει τις συμβουλές του είναι το ποίημα «Ιθάκη». Εδώ το ταξίδι της επιστροφής του Οδυσσέα από την Τροία, γίνεται ταξίδι πραγματοποίησης των στόχων που θέτουμε στη ζωή μας, με την Ιθάκη να συμβολίζει τους στόχους αυτούς. Ο διδακτισμός του ποιήματος είναι εμφανής μέσω της χρήσης του β΄ ενικού προσώπου και φυσικά μέσω των πολλαπλών παραινέσεων του ποιητή προς τον αναγνώστη του για την απόκτηση εμπειριών και γνώσεων.
Στον αντίποδα της Ιθάκης, και των άπειρων δυνατοτήτων που μας παρέχει το ταξίδι της ζωής, βρίσκεται το ποίημα «Απολείπειν ο θεός Αντώνιον», στο οποίο ο ποιητής στέκει με σεβασμό απέναντι σε όσους φτάνουν στην κρίσιμη στιγμή της απώλειας όσων απέκτησαν στη ζωή τους. Ο ποιητής εστιάζει την προσοχή του στην ιστορία του Αντώνιου τη στιγμή που συνειδητοποιεί ότι οι εχθροί βρίσκονται έξω από την πόλη και ο προστάτης του θεός τον εγκαταλείπει. Είναι πια η στιγμή για τον Αντώνιο να αποχαιρετίσει την Αλεξάνδρεια και ο ποιητής του ζητά να διατηρήσει την αξιοπρέπειά του.
Ενώ συνήθως η χρήση του β΄ ενικού προσώπου διατηρεί την εντύπωση ότι ο ποιητής απευθύνει το λόγο σε κάποιο πρόσωπο κάποτε ο ποιητής απομακρύνει ακόμη κι αυτό το στοιχείο διδακτισμού. Για παράδειγμα στο ποίημα «Εν Σπάρτη», η συμβουλή του ποιητή δίνεται έμμεσα και εμπεριέχεται ουσιαστικά στην προβολή του ιδανικού προτύπου ενός ηγετικού προσώπου. Η βασίλισσα της Σπάρτης είναι πρόθυμη να πάει ως όμηρος στην Αίγυπτο, ακόμη και να πεθάνει αν χρειαστεί, αρκεί να φανεί χρήσιμη στην πόλη της.
Ο Καβάφης, λοιπόν, έχει κατορθώσει να αξιοποιήσει τόσο έντεχνα τις ιστορικές αναφορές διαπλέκοντας παράλληλα τόσο αρμονικά τις συμβουλές του με το υπόλοιπο περιεχόμενο, ώστε ο διδακτισμός του όχι μόνο δεν ενοχλεί τον αναγνώστη, αλλά στην πραγματικότητα αποτελεί βασικό στοιχείο της γοητείας που ασκούν τα ποιήματα του Αλεξανδρινού.

Λέξεις 350

Ιστορικά ποιήματα του Κωνσταντίνου Καβάφη

Vivian Anderson

Ιστορικά ποιήματα του Κωνσταντίνου Καβάφη

Η αγάπη του Καβάφη για την ιστορία οδήγησε στη δημιουργία αρκετών ποιημάτων που έχουν ως βάση τους ιστορικά γεγονότα ή έχουν συντεθεί έτσι ώστε να δίνουν την αίσθηση ιστορικότητας, χωρίς όμως να αναφέρονται σε κάποιο πραγματικό πρόσωπο ή γεγονός. Ο ποιητής επιλέγει κυρίως εποχές παρακμής και ηττημένα ιστορικά πρόσωπα, εστιάζοντας την προσοχή του στις στιγμές που η πραγματικότητα φέρνει τα πρόσωπα αντιμέτωπα με την πτώση.
Η αναφορά σε πραγματικά ιστορικά γεγονότα γίνεται για να σχολιάσει ο ποιητής τις πράξεις των ιστορικών προσώπων, μεταδίδοντας έτσι ένα μήνυμα προς τους σύγχρονους αναγνώστες. Για παράδειγμα, στο ποίημα «Αλεξανδρινοί Βασιλείς» ο ποιητής ασχολείται με την τελετή που διοργάνωσε η Κλεοπάτρα το 34 π.Χ. για να μοιράσει στα παιδιά της τα εδάφη της υποτιθέμενης επικράτειάς της. Στην πραγματικότητα όμως τα εδάφη αυτά δεν ανήκαν όλα στην Κλεοπάτρα και η γιορτή αυτή έγινε περισσότερο για να μπορέσει η βασίλισσα να εντυπωσιάσει τους υπηκόους της.
Στην ίδια ιστορική περίοδο αναφέρεται το ποίημα «Καισαρίων» στο οποίο ο ποιητής επικεντρώνει την προσοχή του στον μεγαλύτερο γιο της Κλεοπάτρας. Το ποίημα αυτό μας αποκαλύπτει το πώς η ιστορία λειτουργεί ως πηγή έμπνευσης για τον ποιητή. Ο Καβάφης γοητευμένος από τον γιο της Κλεοπάτρας για τον οποίο η ιστορία δίνει ελάχιστες πληροφορίες, αρχίζει να τον φαντάζεται, με όλη την ελευθερία που του δίνει η έλλειψη πληροφοριών, κι έξαφνα αισθάνεται σα να έχει εμφανιστεί στο δωμάτιό του.
Ο Καβάφης κάποτε δημιουργεί ποιήματα που δεν αναφέρονται σε πραγματικά ιστορικά γεγονότα, μεταφέρουν όμως με μεγάλη παραστατικότητα τα μηνύματά του. Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι το «Περιμένοντας τους Βαρβάρους», όπου έχουμε ένα φανταστικό διάλογο σε μια ρωμαϊκή πόλη για τον ερχομό των βαρβάρων, για την επιστροφή δηλαδή σε μια απλούστερη μορφή κοινωνικής ζωής, ιδέα που λειτουργεί καλύτερα όταν ο αναγνώστης φαντάζεται την παρακμάζουσα κοινωνία να βρίσκεται σε μια παλαιότερη εποχή.
Ο Καβάφης αξιοποιεί με τον καλύτερο δυνατό τρόπο την ιστορία για να αντλήσει συμπεριφορές, περιστατικά και γεγονότα που εν δυνάμει μπορούν να λειτουργήσουν ως φορείς σημαντικών μηνυμάτων για το σύγχρονο αναγνώστη κι όταν δεν βρίσκει ιστορικά γεγονότα που να εξυπηρετούν πλήρως την ποιητική του ιδέα δε διστάζει να αναδημιουργήσει ο ίδιος το ιστορικό πλαίσιο που επιθυμεί.

Λέξεις 350

Η πολιτική στα ποιήματα του Καβάφη

Diane Millsap 

Η πολιτική στα ποιήματα του Καβάφη

Ο Καβάφης στην ποίησή του εντάσσει εικόνες πολιτικής συμπεριφοράς, ιστορικών ή φανταστικών προσώπων, άλλοτε για να αναδείξει τις συμπεριφορές σωστού πολιτικού ήθους και άλλοτε για να κατακρίνει εκείνες που αποτελούν ένδειξη εκφυλισμού. Με τον τρόπο αυτό ο ποιητής κατορθώνει να μας περάσει τα μηνύματά του αποδεσμεύοντας τις πολιτικές συμπεριφορές από τα σύγχρονα γεγονότα.
Μια αποτύπωση σωστού πολιτικού ήθους υπάρχει στο ποίημα «Εν Σπάρτη», όπου η μητέρα του βασιλιά Κλεομένη αποδεικνύει ότι ένα πολιτικό πρόσωπο οφείλει να βάζει το καλό της πατρίδας του πάνω απ’ όλα. Η βασίλισσα αδιαφορώντας για τον εαυτό της είναι έτοιμη ακόμη και να πεθάνει για το καλό της Σπάρτης και δεν την απασχολεί η ταπείνωση που συνοδεύει την αποστολή της ως ομήρου στην Αίγυπτο, καθώς τίποτε τέτοιο δεν μπορεί να αγγίξει μια Σπαρτιάτισσα, μια γυναίκα αφοσιωμένη στην πατρίδα της.
Από την άλλη πλευρά στο ποίημα «Αλεξανδρινοί Βασιλείς» ο Καβάφης μας δίνει μια εικόνα πολιτικού ψεύδους και απάτης, με την Κλεοπάτρα να στήνει μια ολόκληρη τελετή για να εντυπωσιάσει τους υπηκόους της και τους Ρωμαίους. Μοιράζει τα εδάφη που κάποτε είχαν κατακτηθεί από τον Μέγα Αλέξανδρο, στα παιδιά της, προτού καν τα κατακτήσει η ίδια. Η Κλεοπάτρα εκμεταλλεύεται τις δυνατότητες που της παρέχει το αξίωμά της για να προχωρήσει σε μια μάταιη επίδειξη δύναμης, χωρίς τελικά να πείσει τους Αλεξανδρινούς.
Στο ποίημα «Ας φρόντιζαν» ο Καβάφης μας παρουσιάζει μια εικόνα εκφυλισμού της πολιτικής συνείδησης των ατόμων. Ο ήρωας του ποιήματος ακολουθώντας την ίδια πορεία ηθικού ξεπεσμού που χαρακτηρίζει τους τρεις διεκδικητές της εξουσίας στη Συρία, είναι έτοιμος να υπηρετήσει οποιονδήποτε από τους τρεις ανήθικους πολιτικούς άνδρες, προκειμένου να βολευτεί σε κάποια καλή θέση στον κρατικό μηχανισμό. Το ποίημα αυτό δείχνει με σαφή τρόπο το πώς η διαφθορά περνά από τους πολιτικούς ηγέτες στους πολίτες ενός κράτους.
Ο Καβάφης ανατρέχει στην ιστορία και επιλέγει συμπεριφορές που είτε τις θεωρεί σωστές είτε τις βλέπει ως δείγματα ηθικής κατάπτωσης. Το μήνυμα του ποιητή μέσα απ’ αυτές είναι ξεκάθαρο, όσο κι αν περάσουν τα χρόνια η φύση του ανθρώπου παραμένει κατά βάση ίδια. Ο άνθρωπος ενώ μπορεί να επιλέξει μια ηθική συμπεριφορά είναι εξίσου ικανός να προτιμήσει την ευκολία της ανηθικότητας.

Λέξεις 350

Η αίσθηση εγκλωβισμού στα ποιήματα του Καβάφη

Will Bullas

Η αίσθηση εγκλωβισμού στα ποιήματα του Καβάφη (Κλειστός χώρος)



Ο Καβάφης στην ποίησή του συχνά ασχολείται με το θέμα του εγκλωβισμού των ανθρώπων και της εκμηδένισης των ευκαιριών τους για αλλαγή. Τα άτομα στην ποίηση του Καβάφη είτε αδυνατούν να ξεφύγουν από τους περιορισμούς που τους θέτει η κοινωνία είτε βασανίζονται από τη σχεδόν προαποφασισμένη καταδίκη των προσπαθειών τους για μια καλύτερη ζωή είτε παραμένουν ακινητοποιημένοι εξαιτίας των δικών τους ελλείψεων.
Μια υποβλητική εικόνα εγκλωβισμού μας δίνει ο ποιητής στο ποίημα «Τείχη», όπου το ποιητικό υποκείμενο παρουσιάζεται παγιδευμένο μέσα σε τείχη που έχουν χτίσει ολόγυρά του. Τα τείχη αποτελούν ένα σύμβολο που μπορεί να αντιπροσωπεύει για κάθε αναγνώστη κάτι διαφορετικό. Ο εγκλωβισμός ενδέχεται να έχει προκύψει από την κοινωνία, από τη θρησκεία ή πολύ απλά από τους περιορισμούς που θέτει το ίδιο το άτομο στον εαυτό του. Σε κάθε περίπτωση ο ποιητής μας μεταφέρει ένα αίσθημα εγκλωβισμού που κατά καιρούς έχουν βιώσει οι περισσότεροι άνθρωποι.
Κάποιες φορές ακόμη κι ο ίδιος ο άνθρωπος ευθύνεται για την αδυναμία του να ξεφύγει από τα λάθη του και να φτιάξει μια καινούρια ζωή. Το μήνυμα αυτό μας περνά ο ποιητής στο ποίημα «Η πόλις». Εδώ η επιθυμία που εκφράζει ο ένας συνομιλητής να φύγει από την πόλη όπου τώρα μένει, διαψεύδεται πλήρως. Η απάντηση που έρχεται με απόλυτο τρόπο είναι ότι δεν υπάρχει κανένας τρόπος να ξεφύγει γιατί πολύ απλά την πόλη την κουβαλά μέσα του.
Επιπλέον, ο ποιητής αποκλείει κάθε δυνατότητα επιτυχίας, παρομοιάζοντας τις προσπάθειές μας με τις μάταιες προσπάθειες των Τρώων. Στο αντίστοιχο ποίημα ο Καβάφης ολοκληρώνει την εικόνα εγκλωβισμού των ανθρώπων, δηλώνοντας ότι παρά τις ελπίδες που έχουμε οι προσπάθειές μας είναι καταδικασμένες να καταλήξουν σε αποτυχία. Οι άνθρωποι δεν μπορούν να ξεφύγουν από την πλήρη αδυναμία της φύσης τους που είναι βασισμένη στο φόβο και την ανασφάλεια.
Ο Καβάφης μέσα στην ποίησή του έχει καταφέρει να αποδώσει με μοναδικές εικόνες εγκλωβισμού μια βασική αλήθεια για τη ζωή μας. Οι άνθρωποι είναι τόσο ελεύθεροι όσο τους επιτρέπει η κοινωνία στην οποία ζουν, οι προσωπικές τους αρχές και οι ανασφάλειές τους. Μπορούν άλλωστε να πετύχουν μόνο όσα τους επιτρέπει η προσωπική τους ικανότητα να διαχειριστούν τα δεδομένα της ζωής τους.

Λέξεις 350

Η Αλεξάνδρεια στα ποιήματα του Καβάφη

Will Bullas

Η Αλεξάνδρεια στα ποιήματα του Καβάφη

Ο Καβάφης όντας Αλεξανδρινός έχει ιδιαίτερη αγάπη για την πόλη στην οποία γεννήθηκε και μεγάλωσε γι’ αυτό και η Αλεξάνδρεια αποτελεί το χώρο στον οποίο διαδραματίζονται τα περισσότερα ποιήματά του. Η Αλεξάνδρεια λειτουργεί στην ποίηση του Καβάφη ως ένας πολυσήμαντος χώρος, γεμάτος γνώσεις, ελληνικότητα, ερωτικές εμπειρίες καθώς και μια πλούσια ιστορία, στοιχεία που της προσδίδουν μια ιδιαίτερη δυναμικότητα.
Στην Αλεξάνδρεια μας μεταφέρει το ποίημα «Μύρης Αλεξάνδρεια του 340 μ.Χ.». Στο ερωτικό αυτό ποίημα το ποιητικό υποκείμενο μας μιλά για το θάνατο του όμορφου Μύρη και μέσα από τις αναμνήσεις του για όσα έχουν ζήσει μαζί μας παρουσιάζει μια πόλη που σφύζει από ζωή κι οι νέοι της είναι δοσμένοι στις απολαύσεις και στην ειδωλολατρία. Η Αλεξάνδρεια εδώ παρουσιάζεται λίγο πριν την πλήρη επικράτηση του χριστιανισμού και την αλλοίωση των στοιχείων εκείνων που την κάνουν τόσο γοητευτική για τον Καβάφη.
Βαθύτερα στο παρελθόν της Αλεξάνδρειας, αλλά και πάλι σε μια μεταβατική για την ιστορία της πόλης περίοδο μας μεταφέρει το ποίημα «Αλεξανδρινοί Βασιλείς». Εδώ βρίσκουμε την Κλεοπάτρα λίγο προτού ηττηθεί από τους Ρωμαίους να διοργανώνει την τελετή κατά την οποία διένειμε στα παιδιά της τα εδάφη της υποτιθέμενης επικράτειάς της. Εδώ ο ποιητής βρίσκει την ευκαιρία να μας χαρίσει εικόνες της Αλεξάνδρειας γεμάτες ποιητικότητα και ομορφιά παρουσιάζοντας για μια τελευταία φορά την πόλη με όλη τη λαμπρότητά της.
Η Αλεξάνδρεια, όμως, για τον Καβάφη είναι τόσο σημαντική ώστε δε θα μπορούσε να αποτελεί μόνο τον τόπο στον οποίο διαδραματίζονται τα διάφορα γεγονότα που αναφέρει. Στο αριστουργηματικό «Απολείπειν ο θεός Αντώνιον» ο Καβάφης αποδεσμεύει την Αλεξάνδρεια από τον απλό ρόλο του τόπου δράσης και της χαρίζει διαστάσεις συμβόλου. Η Αλεξάνδρεια σε αυτό το ποίημα συγκεντρώνει όλα όσα ο Αντώνιος πόθησε ποτέ στη ζωή του, όλα εκείνα για τα οποία αγωνίστηκε και τώρα πια τα χάνει μιας και ο Οκταβιανός είναι προ των πυλών.
Η Αλεξάνδρεια ως μια όμορφη πόλη, η Αλεξάνδρεια ως ένας τόπος πλούσιος σε ιστορικές μεταβολές, δοσμένη όμως πάντοτε στον έρωτα και στην ειδωλολατρία, και φυσικά η Αλεξάνδρεια ως σύμβολο των σημαντικότερων επιτευγμάτων και ονείρων κάθε ανθρώπου, είναι μερικές από τις εκφάνσεις της αγαπημένης αυτής πολιτείας στο έργο του Καβάφη.

Λέξεις 350

Η θεατρικότητα στα ποιήματα του Καβάφη

John Collier 

Η θεατρικότητα στα ποιήματα του Καβάφη

Ο Καβάφης στην ποίησή του χρησιμοποιεί συχνά στοιχεία θεατρικότητας για να δώσει στα ποιήματά του ζωντάνια και να κερδίσει το ενδιαφέρον των αναγνωστών του. Η θεατρικότητα στην ποίηση επιτυγχάνεται με τους διαλόγους μεταξύ των προσώπων, με την κινητικότητα των ηρώων αλλά και με τη γενικότερη σκηνοθεσία του ποιητή. Διακρίνουμε, δηλαδή, στα ποιήματα μια σκηνοθετική οργάνωση του χώρου και των προσώπων, σα να παρακολουθούμε μια θεατρική παράσταση.
Χαρακτηριστικό παράδειγμα θεατρικότητας βρίσκουμε στο ποίημα «Αλεξανδρινοί Βασιλείς». Η Κλεοπάτρα για να εντυπωσιάσει τους υπηκόους της διοργανώνει μια τελετή για να μοιράσει στα παιδιά της εδάφη, τα οποία όμως δεν ανήκουν στην ίδια, και τελικά δεν κατορθώνει να πείσει κανέναν. Η τελετή που διοργανώνει η Κλεοπάτρα αποτελεί το θέμα της παράστασης, το στάδιο της Αλεξάνδρειας αποτελεί το χώρο της παράστασης, τα παιδιά της έχουν το ρόλο των ηθοποιών και οι Αλεξανδρινοί αποτελούν τους θεατές.
Παρόμοια χρήση της θεατρικότητας συναντάμε στο ποίημα «Νέοι της Σιδώνος (400 μ.Χ.)». Σ’ αυτό πέντε νέοι φέρνουν έναν ηθοποιό να τους διαβάσει επιγράμματα για να διασκεδάσουν. Η ανάγνωση όμως του επιταφίου επιγράμματος του Αισχύλου προκαλεί την αγανάκτηση ενός νέου, καθώς σε αυτό δε γίνεται καμία αναφορά στο ποιητικό του έργο. Εδώ η παρουσία του ηθοποιού που διαβάζει τα επιγράμματα, η γεμάτη στόμφο ομιλία του νέου που αγανακτεί με τον Αισχύλο, αλλά και η συνολική σκηνοθεσία του χώρου αποτελούν ικανά στοιχεία θεατρικότητας.
Ιδιαίτερη χρήση της θεατρικότητας βρίσκουμε στο «Περιμένοντας τους Βαρβάρους», το οποίο είναι δοσμένο με μορφή διαλόγου. Ο διάλογος κερδίζει την προσοχή μας από τους πρώτους κιόλας στίχους, ενώ η σκηνοθεσία που δημιουργεί ο ποιητής ζωντανεύει μπροστά στα μάτια μας τη συγκέντρωση των πολιτών στην αγορά, την ανησυχία που έχουν για τον ερχομό των βαρβάρων, αλλά και την απομάκρυνσή τους στο τέλος, όταν συνειδητοποιούν ότι οι βάρβαροι δεν υπάρχουν πια.
Ο Καβάφης δημιουργεί με ιδιαίτερη φροντίδα τη σκηνοθεσία του ποιήματος παρουσιάζοντας το χώρο που διαδραματίζονται τα γεγονότα, καθώς και τα πρόσωπα που πρωταγωνιστούν σε αυτά. Ενώ, παράλληλα, βάζει τους ήρωες του ποιήματος να κινούνται και να συνομιλούν δημιουργώντας την αίσθηση μιας θεατρικής παράστασης. Με τον τρόπο αυτό το περιεχόμενο του ποιήματος παίρνει ζωή και εντυπώνεται ευκολότερα στη μνήμη του αναγνώστη.

Λέξεις 350

Το στοιχείο της ειρωνείας στα ποιήματα του Καβάφη

Ali Omar Ermes

Το στοιχείο της ειρωνείας στα ποιήματα του Καβάφη

Ο Καβάφης στα ποιήματά του χρησιμοποιεί συχνά το στοιχείο της ειρωνείας, που τους προσδίδει ιδιαίτερο ενδιαφέρον. Στην ποίησή του συναντάμε τρία είδη ειρωνείας: τη λεκτική που επιτυγχάνεται με λεκτικά σχόλια του ποιητή, τη δραματική που δημιουργείται με την αντίθεση ανάμεσα στις προθέσεις των ηρώων και τις εξελίξεις που έχουν τα γεγονότα, και την τραγική κατά την οποία ο αναγνώστης γνωρίζει πράγματα που αγνοούν οι ήρωες.
Χαρακτηριστικό παράδειγμα αξιοποίησης της ειρωνείας βρίσκουμε στο «Αλεξανδρινοί Βασιλείς». Εδώ βλέπουμε την Κλεοπάτρα να πραγματοποιεί μια τελετή, γεμάτη πολυτέλεια για να εντυπωσιάσει τους εχθρούς αλλά και τους πολίτες της. Η ειρωνεία λειτουργεί σε δύο επίπεδα, αφενός η τραγική ειρωνεία καθώς οι αναγνώστες γνωρίζουν ότι η Κλεοπάτρα σύντομα θα πεθάνει κι αφετέρου η δραματική ειρωνεία καθώς η Κλεοπάτρα δεν ξεγελά τους Αλεξανδρινούς που γνωρίζουν πόσο ψεύτικη είναι αυτή η τελετή.
Έντονη ειρωνεία βρίσκουμε και στο «Περιμένοντας τους Βαρβάρους». Το ποίημα μας δίνεται με τη μορφή διαλόγου με βασικό ερώτημα για ποιο λόγο επικρατεί τόση αναστάτωση στην πόλη και με σταθερή απάντηση το γεγονός ότι σήμερα θα φτάσουν οι Βάρβαροι. Όλοι οι κάτοικοι της πόλης είναι έτοιμοι να παραδοθούν στους βαρβάρους, περιμένοντας από αυτούς τη σωτηρία. Η νύχτα όμως φτάνει και οι βάρβαροι δεν έρχονται, μια ανατροπή στις προσδοκίες των πολιτών που αποτελεί και τη δραματική ειρωνεία στην οποία οφείλεται η ιδιαίτερη γοητεία του ποιήματος αυτού.
Η ειρωνεία του ποιητή είναι παρούσα και στο «Νέοι της Σιδώνος (400 μ.Χ.)», όπου παρουσιάζονται μερικοί νέοι να διασκεδάζουν με την απαγγελία επιγραμμάτων. Ανάμεσα σ’ αυτά είναι και το επιτάφιο του Αισχύλου, στο οποίο ο τραγικός ποιητής αναφέρεται μόνο στη συμμετοχή του στη μάχη του Μαραθώνα. Αυτό προκαλεί την αγανάκτηση ενός νέου που θεωρεί ότι ο Αισχύλος θα έπρεπε να αναφερθεί κυρίως στην ποίησή του. Ο ποιητής παρουσιάζει το νέο να απευθύνεται με υπερβολική ένταση προς τον Αισχύλο, κάνοντας αισθητή τη λεκτική ειρωνεία του Καβάφη.
Παρατηρούμε, επομένως, ότι ο ποιητής χρησιμοποιεί την ειρωνεία για να πετύχει διαφορετικούς σκοπούς κάθε φορά. Κάποτε υπονομεύει τις προσπάθειες των ηρώων του, άλλοτε με την ανατροπή στο τέλος του ποιήματος του δίνει ενδιαφέρον κι άλλοτε κατορθώνει να αποστασιοποιείται από τις απόψεις που εκφράζουν οι ήρωές του.

Λέξεις 350

Τα σύμβολα στην ποίηση του Καβάφη

Will Bullas

Τα σύμβολα στην ποίηση του Καβάφη

Ο Καβάφης στα ποιήματά του για να μπορέσει να εκφράσει τις απόψεις του για σημαντικά θέματα της ανθρώπινης ζωής χρησιμοποιεί σύμβολα. Τα σύμβολα αυτά είναι πρόσωπα ή γεγονότα στα οποία ο ποιητής συμπυκνώνει τα νοήματα που θέλει να εκφράσει. Ο ποιητής χρησιμοποιεί ποικιλία συμβόλων τα οποία συνήθως τα αντλεί από την ιστορία ή το μύθο.
Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί το ποίημα «Ιθάκη», όπου ο ποιητής παίρνει το μύθο του Οδυσσέα και αλλάζει το ρόλο της Ιθάκης, η οποία από τόπος επιστροφής γίνεται το σύμβολο των στόχων που οι άνθρωποι θέτουν στη ζωή τους. Ο Καβάφης συμβουλεύει τον αναγνώστη να ξεκινήσει ένα ταξίδι προς την Ιθάκη, στη διάρκεια του οποίου θα έχει την ευκαιρία να αποκτήσει πολλές εμπειρίες, γνώσεις και απολαύσεις. Η Ιθάκη επομένως αποτελεί το κίνητρο που θα οδηγήσει τον αναγνώστη στο μεγάλο ταξίδι της ζωής.
Ένα ποίημα στο οποίο ο Καβάφης αντλεί τα σύμβολά του από την ιστορία είναι το «Απολείπειν ο θεός Αντώνιον». Σ’ αυτό, ο ποιητής εστιάζει την προσοχή του στον Αντώνιο λίγο προτού ηττηθεί από τον Οκταβιανό. Ο Αντώνιος σύντομα θα χάσει την εξουσία της Αιγύπτου, την Κλεοπάτρα και τα πλούτη του, τα οποία ο ποιητής τα συμπυκνώνει στο όνομα της Αλεξάνδρειας, καθιστώντας έτσι την πόλη του σύμβολο των πιο πολύτιμων αποκτημάτων. Παράλληλα, ο Αντώνιος συμβολίζει τους ανθρώπους οι οποίοι έρχονται αντιμέτωποι με την απώλεια και τους οποίους ο ποιητής συμβουλεύει να διατηρήσουν την αξιοπρέπειά τους.
Ένα διαφορετικό είδος συμβόλου, το οποίο ο ποιητής δεν το αντλεί από την ιστορία, συναντάμε στο ποίημα «Τείχη». Εδώ ο Καβάφης θέλοντας να εκφράσει την απόγνωση που του προκαλεί το γεγονός ότι στη ζωή του υπάρχουν πολλοί περιορισμοί δημιουργεί μια εικόνα όπου παρουσιάζει τον εαυτό του αποκλεισμένο από ψηλά τείχη. Με τα τείχη ο Καβάφης κατορθώνει να συμβολίσει όλα τα είδη περιορισμών, αφήνοντας τον αναγνώστη να αποφασίσει αν πρόκειται για ηθικούς, θρησκευτικούς, κοινωνικούς ή προσωπικούς περιορισμούς.
Παρατηρούμε ότι ο Καβάφης με τη βοήθεια των συμβόλων κατορθώνει να εκφράσει σημαντικές αλήθειες για τη ζωή με έμμεσο τρόπο, καθιστώντας τα σύμβολα που επιλέγει φορείς πολλαπλών εννοιών και μηνυμάτων. Ο συμβολισμός στην ποίησή του υπήρξε ιδιαίτερα γόνιμος καθώς μας προσέφερε σύμβολα διαχρονικά και πολυσήμαντα.

Λέξεις 350

Εικόνες ομορφιάς στα ερωτικά ποιήματα του Καβάφη

Lawrence Supino

Εικόνες ομορφιάς στα ερωτικά ποιήματα του Καβάφη

Ο Καβάφης στα ερωτικά του ποιήματα αποτυπώνει συνήθως την εικόνα της ομορφιάς μέσα από τη μορφή ενός ωραίου εφήβου, μορφή που συχνά αντλείται από το παρελθόν του ποιητή. Ο ποιητής καταφεύγει στις μνήμες του για να επαναφέρει και να διασώσει στους στίχους του την άρτια ομορφιά κάποιου νέου ή την ομορφιά κάποιου προσώπου, χωρίς να μας διευκρινίζει το φύλο του.
Χαρακτηριστικό παράδειγμα της ομορφιάς, όπως την αντιλαμβάνεται ο Καβάφης, βρίσκουμε στο ποίημα «Ζωγραφισμένα». Ο ποιητής μη έχοντας την κατάλληλη διάθεση να γράψει ποίηση στρέφει την προσοχή του σ’ έναν πίνακα που παρουσιάζει ένα ωραίο αγόρι το οποίο έχει αποκοιμηθεί δίπλα σε μια βρύση. Η ομορφιά του αγοριού προσφέρει ιδιαίτερη ευχάριστη στον ποιητή που βρίσκει σ’ αυτόν τον πίνακα «ζωγραφισμένα» όσα ο ίδιος θα ήθελε να εκφράσει με τους στίχους του.
Μια παρόμοια εικόνα ομορφιάς βρίσκουμε στο ποίημα «Ο καθρέπτης στην είσοδο», όπου ο Καβάφης μας παρουσιάζει έναν όμορφο νέο, υπάλληλο ενός ράπτη που πηγαίνει να παραδώσει μια παραγγελία σ’ ένα πλούσιο σπίτι. Ο νεαρός περιμένοντας κοιτάζεται στον καθρέφτη της εισόδου και φτιάχνει τη γραβάτα του. Εδώ ο ποιητής δίνει το λόγο στον παλιό καθρέφτη, ο οποίος δηλώνει χαρούμενος γιατί παρόλο που στη μακρόχρονη ύπαρξή του έχει δει πολλά πρόσωπα, αυτή είναι η πρώτη φορά που δέχτηκε πάνω του μια τόσο τέλεια μορφή.
Μια διαφορετική προσέγγιση έχουμε στο ποίημα «Γκρίζα» όπου ο ποιητής, με αφορμή ένα οπάλιο που κοιτάζει, θυμάται τα γκρίζα μάτια ενός αγαπημένου του προσώπου, που δεν μας αποκαλύπτει το φύλο του. Ο ποιητής μας αναφέρει ότι με το πρόσωπο αυτό είχε συνάψει μια σύντομη ερωτική σχέση πριν είκοσι χρόνια και είναι σίγουρος πως ο χρόνος θα έχει φθείρει την ομορφιά του γι’ αυτό και ζητά από τη μνήμη του να διατηρήσει την ομορφιά αυτή όπως ήταν όταν ζούσαν τον έρωτά τους.
Οι ωραίοι νέοι, επομένως, αποτελούν για τον ποιητή την ιδανική έκφραση της ομορφιάς, ιδίως μάλιστα με τη σκέψη ότι η ομορφιά τους είναι παροδική. Γι’ αυτό και μια πολύτιμη λειτουργία της ποίησης είναι η αποτύπωση και η διατήρηση αναλλοίωτης της εφηβικής ομορφιάς. Η νεότητα χαρίζει την αρτιότητα που αποζητά ο ποιητής για να θαυμάσει και να εμπνευστεί.

Λέξεις: 350